Ολοκληρώθηκε στις 26 Φλεβάρη το 73ο κινηματογραφικό φεστιβάλ Βερολίνου, η διάσημη Μπερλινάλε μετά από δυο χρονιές χρονικών μετακινήσεων και έκτακτης κατάστασης λόγω Covid-19. Η διαφορά με την περσινή «ηρωική» διοργάνωση ήταν εμφανής. Με ακόμη μεγαλύτερο αριθμό ταινιών και αιθουσών, με δεκάδες προσκεκλημένες προσωπικότητες και με πλήθος sold-out προβολών, με δυσκολία καταφέραμε να περιηγηθούμε και να πάρουμε μια γεύση από το πλούσιο πρόγραμμα, όμως άξιζε τον κόπο.
από τη Δήμητρα Κυρίλλου
Τι μας άρεσε περισσότερο
Εκτός από την επιστροφή του κοινού, που πραγματικά έκανε διαφορά κι ας είχε μεγάλες ουρές και (όχι μεγάλες) καθυστερήσεις, η φετεινή Μπερλινάλε είχε ορισμένες καινοτομίες. Για ακόμη μια χρονιά φιλοξένησε πολλές και σημαντικές γυναίκες δημιουργούς (το ένα τρίτο του συνόλου), κάνοντας ένα ακόμη βήμα στη σωστή κατεύθυνση του να μειωθεί το έμφυλο χάσμα. Με εντυπωσιακό αριθμό queer ταινιών (43 μεγάλου μήκους, 10 μικρού μήκους και μία σειρά να διαγωνίζονται για το βραβείο Teddy), οι συμπάθειές μας συνοψίζονται ως εξής:
Η Κρίστεν Στιούαρτ:
Η μικρότερη ever ηλικιακά πρόεδρος επιτροπής στο Διεθνές Διαγωνιστικό Πρόγραμμα, που μαζί με σημαντικές προσωπικότητες του σινεμά όπως ο αγαπημένος μας Ράντου Ζούντε και η γνωστή-άγνωστη, περσινή νικήτρια Κάρλα Σιμόν (Αλκαρράς) έδωσαν ένα διαφορετικό στίγμα, τεκμηριώνοντας «δύσκολες» επιλογές, όπως το πρώτο βραβείο στο Γαλλικό ντοκιμαντέρ «Στο Ανταμάντ», με θέμα έναν πλωτό οίκο για ηλικιωμένα άτομα με ψυχικές διαταραχές. Ακόμη κι ο δημιουργός της ταινίας Νικολά Φιλμπέρ αντέδρασε με τη φράση «Είστε τρελοί;».
Τα βραβεία α και β ερμηνείας:
Το βραβείο α’ ερμηνείας (η Μπερλινάλε έχει σταματήσει να βραβεύει ανδρικούς και γυναικείους ρόλους χωριστά) απονεμήθηκε στην οκτάχρονη Σοφία Οτέρο για την καθηλωτική ερμηνεία της στην Ισπανο-Βασκική ταινία της Εστιμπαλίς Ουρρεσόλα Σολαγκουρέν «20.000 είδη μελισσών». Η πιτσιρίκα ερμηνεύει ένα τρανς κορίτσι σε αναζήτηση ονόματος που να εκφράζει τον δικό του αυτοπροσδιορισμό φύλου, όταν μια οικογενειακή επίσκεψη στην εξοχή θα λειτουργήσει καταλυτικά στην ίδια και στα πρόσωπα της οικογένειάς της. Η αναφορά στις μέλισσες, όπου η ηρωίδα αναζητά καταφύγιο αποτελεί έμμεση πλην σαφής αναφορά στην ποικιλομορφία που υπάρχει στη φύση και το ζωικό βασίλειο.
Το βραβείο β’ ερμηνείας έλαβε η Αυστριακή τρανς ηθοποιός και ακτιβίστρια Τέα Έρε για την ερμηνεία της στο «Μέχρι το τέλος της νύχτας».
Ο Αργύρης Ξάφης
Τόσο για την ερμηνεία του στο «Music» της Άνγκελα Σαναλάκ, όσο και για το πανό που άνοιξε με την Εβελίνα Παπούλια στο κόκκινο χαλί τη βραδιά της πρεμιέρας «Stop killing culture in Greece /Cancel Π.Δ. 85/2022/#Se sas pou mas akoute» εκφράζοντας την αλληλεγγύη του στον αγώνα των καλλιτεχνών.
Τι μας άρεσε λιγότερο
Το κρύο και το χιονόνερο, τυπικό της πόλης. Όταν προβλήθηκε η νέα ταινία της Μαργκαρέτε φον Τρότα, η κεντρική ηρωίδα Ίγκεμποργκ Μπάχμαν απαξιώνει τον γκρίζο καιρό του Βερολίνου και ανταμείβεται με γέλια και χειροκροτήματα στην αίθουσα, ωστόσο η γνωμάτευση είναι σωστή. Τα έργα μάλιστα σε κεντρικές γραμμές του μετρό και του προαστιακού δημιούργησαν ένα μικρό χάος, συμβάλλοντας στην αμφισβήτηση του μύθου της Γερμανικής «καλοκουρδισμένης» μηχανής.
Οι τιμές των εισητηρίων, που φέτος έφτασαν τα 15 ευρώ για τα διαγωνιστικά τμήματα, Encounters και Πανόραμα και τα 18 ευρώ για την λαμπερή αίθουσα του Berlinale Palast.
Η ταινία «Music», παρόλο που παίζουν ο Αργύρης Ξάφης και η εξαιρετική Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου και παρόλο που βραβεύτηκε για το σενάριό της. Μια ταινία που αυτοσυστήνεται σαν ελεύθερη, μεταμοντέρνα διασκευή του μύθου του Οιδίποδα και έχει γυριστεί εν μέρει στην Ελλάδα, παρά τις όποιες τεχνικές αρετές της όφειλε κατά τη γνώμη μας να αντιμετωπίσει ουσιώδη ζητήματα που θέτει η τραγωδία του Σοφοκλή όπως η εξουσία και το πεπρωμένο, ακόμα και αποδομώντας τα. Στον αντίποδα, η ταινία περισσότερο παράγει όμορφες εικόνες, που ωστόσο λίγο έως καθόλου συνδέονται με το θέμα που πραγματεύεται.
ΛΟΑΤΚΙ+ ταινίες που έκαναν αίσθηση – Ποιες ξεχωρίσαμε
Focus μας σταθερά οι ταινίες που είναι υποψήφιες για το βραβείο Teddy, δηλαδή της καλύτερης queer ταινίας, ανεξάρτητα από το σε ποια καλλιτεχνική κατηγορία του φεστιβάλ διαγωνίζονται (Διαγωνιστικό, Πανόραμα, Φόρουμ, Επόμενη Γενιά). Να τις δεις όλες αδύνατο, καθώς μόνο οι μεγάλου μήκους είναι 43, το press kit τους είναι περίπου σαν τηλεφωνικός κατάλογος. Είδαμε 13 και οι περισσότερες ήταν εξαιρετικές!
Ορλάντο – Η πολιτική μου βιογραφία
Ο φιλόσοφος και τρανς ακτιβιστής Paul B.Preciado είναι παλιός γνώριμος της διεθνούς ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας με το συγγραφικό του έργο και την καθοριστική συμβολή του σαν επιμελητή στην Documenta 2014. Πέρσι κυκλοφόρησε το πιο προκλητικό του έργο «Είμαι το τέρας που σας μιλά», είναι η ομιλία του σε παγκόσμιο ψυχιατρικό συνέδριο στο Παρίσι, στην οποία περιγράφει το δικό του ταξίδι επαναπροσδιορισμού φύλου και «βάζει στις θέση τους» τις διάφορες ιατρικές θεωρίες και πρακτικές που ουσιαστικά στέκονται ενάντια στη βούληση αυτοπροσδιορισμού ταυτότητας φύλου του σύγχρονου ανθρώπου.
Όταν ωστόσο ο Paul B.Preciado αποφάσισε να συντάξει την πολιτική του αυτοβιογραφία, διαπίστωσε μια δυσκολία: Η Βιρτζίνια Γουλφ την είχε ήδη γράψει πριν από σχεδόν 100 χρόνια! Έναν αιώνα μετά την πρώτη έκδοση του “Ορλάντο” (1928) αποφασίζει να της απευθύνει ένα γράμμα για να της ανακοινώσει ότι ο κόσμος μας έχει γίνει “Ορλαντικός”. Τι σημαίνει αυτό; Πολύ απλά, ο κεντρικός χαρακτήρας του Ορλάντο έχει βγει από τη φαντασία και ζει ανάμεσά μας.
“Ποιοι είναι οι σύγχρονοι Ορλάντο;” Ο Preciado έβαλε μπροστά στην κάμερα 25 διαφορετικούς ανθρώπους, όλους τρανς και non binary, ηλικίας από 8 έως 70 ετών να υποδύονται τον φανταστικό χαρακτήρα της Γουλφ, ενώ παράλληλα αφηγούνται τη δική τους ζωή. Παράλληλα, μια σειρά από τρανς αρχεία από των μέσων του εικοστού αιώνα θυμίζουν τους πραγματικούς Ορλάντο στον αγώνα τους για αναγνώριση και ορατότητα. Αυτό είναι το ντοκιμαντέρ «Ορλάντο, η πολιτική μου βιογραφία», που διαγωνίστηκε στη σειρά «Συναντήσεις» (Encounters).
Ο θεατής σταδιακά ανακαλύπτει στα Ορλάντο το πορτρέτο ενός συλλογικού όντος με πολλαπλά πρόσωπα, φωνές και σώματα. Η ταινία ακολουθεί την ίδια δομή με το μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ: ένα ταξιδιωτικό ημερολόγιο μέσα στην ιστορία, τόσο οικείο, όσο και πολιτικό.
Για τον Preciado, «η φυλομετάβαση δεν είναι τόσο μια διαδικασία “παραγωγής” ταυτότητας, όσο ένα ταξίδι μεταμόρφωσης, μια κίνηση απο-ταυτοποίησης». Έτσι η ταινία ζωγραφίζει το πορτρέτο ενός κόσμου που φιαρκώς αλλάζει μέσα από την επανάσταση ενάντια στη διαδικότητα και την υπάρχουσα αντίληψη του φύλου.
Και φυσικά θεωρούμε απόλυτα δίκαιο ότι το «Ορλάντο» απέσπασε το βραβείο Teddy καλύτερου ντοκιμαντέρ, αλλά επίσης μνείες στις κατηγορίες Encounters και ντοκιμαντέρ.
Είδαμε τη Τζοάν Μπαέζ αυτοπροσώπως και το αυτοβιογραφικό «I am noise»
Δεν υπήρξα ένθερμη οπαδός της, αλλά της έβγαζα το καπέλο για το θάρρος της, τον ενεργό ρόλο σε ό,τι καλύτερο συνέβη στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1960, τη σχέση με τον Μπομπ Ντύλαν, όπου όχι μόνο δεν βρέθηκε στη σκιά του, αλλά στην πραγματικότητα του έστρωσε με γενναιοδωρία τον δρόμο προς την αναγνώριση.
Το «I am noise» είναι η πλήρης κινηματογραφική βιογραφία της Τζοάν Μπαέζ, όπως την αφηγήθηκε η ίδια σε τρεις φίλες της κινηματογραφίστριες, τις Miri Navasky, Maeve O’Boyle και Karen O’Connor, με τρόπο οικείο και άμεσο, περιλαμβάνοντας λιγότερο ως καθόλου γνωστά στοιχεία της διαδρομής της, όπως ο χρόνιος αγώνας της με την κατάθλιψη και η bisexuality της, για την οποία μιλάει ανοικτά. Η 82χρονη Μπαέζ εμφανίστηκε στις προβολές και ενθουσίασε απαντώντας υπομονετικά σε όλες τις ερωτήσεις του κοινού.
Βραβείο Teddy μυθοπλασίας: Όλα τα χρώματα του κόσμου βρίσκονται ανάμεσα στο μαύρο και το λευκό
Από την Νιγηρία προέρχεται η ταινία που καταχειροκροτήθηκε στις προβολές και εύλογα απέσπασε το βραβείο Teddy για την καλύτερη queer ταινία μυθοπλασίας. Χωρίς να μιλήσει είτε μια φορά για γκέι σχέση, και εννοείται χωρίς ούτε μια στιγμή ερωτικής περίπτυξης, η ταινία του Μπαμπατούντε Απαλόουο καθήλωσε με το ψυχικό βάθος και την ευαισθησία της. Πόσω μάλλον που γυρίστηκε σε μια χώρα όπου η ομοφυλόφιλη επιθυμία διώκεται ποινικά και τα λυντσαρίσματα λοατκι+ ανθρώπων είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Σοκαρισμένος από μια πρόσφατη ιστορία άγριου ξυλοδαρμού ενός γκεί φοιτητή στο Λάγκος, ο Απαλόουο, ο οποίος ανέφερε ότι σχεδίαζε μια ταινία για την εκρηκτική αυτή πόλη σαν κινηματογραφικό μεγάλου μήκους ντεμπούτο του, αποφάσισε να αλλάξει το σενάριο και να μιλήσει για το πώς βιώνεται η σεξουαλική αφύπνιση και η διαχείριση της καταπίεσης όταν ζεις στις φτωχογειτονιές της μητρόπολης.
Για τα δυο κεντρικά πρόσωπα, Μπαμπίνο και Μπαουε, η αποδοχή της queer ταυτότητας δεν είναι μια γραμμική πορεία, αλλά μια περίπλοκη διαδικασία την οποία αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο ο καθένας σε σχέση με τα κοινωνικά πρότυπα που τους περιβάλλουν, την επισφάλεια και τελικά τον ίδιο τους τον εαυτό. Με φόντο την πόλη του Λάγκος ιδωμένη μέσα από τον φακό του επίδοξου φωτογράφου Μπαουε, σαν αστικό και καθόλου φολκλορικό τοπίο και με λιτές ερμηνείες μεγάλης εσωτερικής δύναμης, ο δημιουργός από τη Νιγηρία κέρδισε τις εντυπώσεις και την ουσία.
Passages – Φρανκ Ρογκόφσκι και Αντέλ Εξαρχόπουλος βάζουν φωτιά στην οθόνη
Ο αγαπημένος της queer κοινότητας, ανεξάρτητος Αμερικανός κινηματογραφιστής Ira Sachs (Keep the lights on, Love is strange, Μικροί κύριοι κ.α.) επανήλθε δριμύτερος στη γνώριμή του Μπερλινάλε με ένα τρανταχτό καστ: Φρανκ Ρογκόφσκι, Μπεν Ουίσοου και Αντέλ Εξαρχόπουλος μπλέκονται σε ένα γαϊτανάκι με απόλυτη ευθύνη την αναποφασιστικότητα του πρώτου στην ταινία «Passages». Καυτές ερωτικές σκηνές, αλλά και καυγάδες και αδιέξοδα, σε μια ταινία πολύ διαφορετική από τις χαμηλών τόνων ιστορίες που γνωρίζει να αφηγείται ο δημιουργός, για την οποία δεινοπαθήσαμε να βρούμε εισητήριο, ωστόσο κερδίσαμε μια συνομιλία με τον δημιουργό (σε μελλοντική δημοσίευση).
Τρανσφαριάνα
Last but not least, ένα τρίωρο έπος από τις ζούγκλες της Κολομβίας μέχρι τις γειτονιές της Μπογκοτά και την μεγαλύτερη φυλακή της πόλης προκάλεσε μεγάλες συζητήσεις μέσα και έξω από τις αίθουσες. Ο Γάλλος κινηματογραφιστής Joris Lachaise καταγράφει την ερωτική ιστορία του φυλακισμένου στελέχους του FARC Τζέισον με την τρανς σεξεργάτρια Λάουρα, μια σχέση που έμελλε να προκαλέσει κραδασμούς και τελικά τεράστιες αλλαγές στον τρόπο που η πολιτική βάση του FARC θα αντιμετώπιζε τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Η ταινία αποτελεί ουσιαστικά ένα πολύ πλούσιο και κατατοπιστικό ντοκιμαντέρ για την κοινωνία της Κολομβίας από το 2012 μέχρι σήμερα και στον όλο και πιο αναβαθμισμένο ρόλο του λοατκι+ ακτιβισμού στις εξελίξεις.
