Πέτρος Αλεξανδρής
Ενόψει των ευρωεκλογών, η νέα ετήσια έκθεση της ILGA-Europe δείχνει μια κατακόρυφη αύξηση της αντι-ΛΟΑΤΚΙ ρητορικής. Και ειδικότερα, δείχνει αύξηση του τρανσφοβικού λόγου από πολιτικούς σε όλη την Ευρώπη.
Σήμερα η ILGA-Europe δημοσίευσε την 13η Ετήσια Ανασκόπηση της Κατάστασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ σε Ευρώπη και Κεντρική Ασία. Εκεί αναφέρει περιστατικά ρητορικής μίσους από πολιτικούς σε 32 ευρωπαϊκές χώρες κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους. Οι 21 από αυτές τις χώρες είναι κράτη μέλη της Ε.Ε., μεταξύ αυτών και η Ελλάδα.
Σύμφωνα με την Ανασκόπηση υπήρξε σαφής άνοδος της ρητορικής μίσους κατά της λεσβιακής, ομοφυλόφιλης, αμφιφυλόφιλης, τρανς και ίντερσεξ (ΛΟΑΤΚΙ) κοινότητας. Σε μεγάλο μέρος της, μάλιστα αυτή η ρητορική στοχεύει τα τρανς άτομα. Περιστατικά τρανσφοβικού λόγου το 2023 είδαμε σε χώρες όπως: Αυστρία, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχία, Δανία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Νορβηγία, Ρουμανία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Ισπανία και Σουηδία.
Η συντριπτική πλειονότητα του τρανσφοβικού λόγου εργαλειοποιεί τα παιδιά. Και χρησιμοποιεί τακτικές εκφοβισμού, για να δημιουργήσει εμπόδια στην πρόσβαση των τρανς ανηλίκων στην υγειονομική περίθαλψη και στην εκπαίδευση.
Η έκθεση δείχνει ξεκάθαρα ότι η δαιμονοποίηση των τρανς από τους πολιτικούς, σε συνδυασμό με προσπάθειες εισαγωγής σχετικής νομοθεσίας:
α) Αυξάνει τα ποσοστά αυτοκτονιών και επηρεάζει την ψυχική υγεία, ειδικά στους νέους ΛΟΑΤΚΙ και
β) οδηγεί σε κλιμάκωση βίαιων διαδηλώσεων έξω από σχολεία και βιβλιοθήκες, καθιστώντας τους νέους ανασφαλείς.
Αυτή η δημιουργία φόβου οδήγησε επίσης άμεσα σε περαιτέρω αύξηση των επιθέσεων κατά των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Από τις 54 χώρες της Ανασκόπησης, μόνο έξι από αυτές δεν ανέφεραν κανένα έγκλημα μίσους το 2023. Στις άλλες 48 χώρες, μεγάλο μέρος της αναφερόμενης λεκτικής και σωματικής βίας στόχευε σε τρανς άτομα. Μόνο ένα κράτος μέλος της ΕΕ δεν ανέφερε κανένα έγκλημα μίσους.
Η Katrin Hugendubel, Διευθύντρια Συνηγορίας στην ILGA-Europe, είπε: «Σε αυτό το κλίμα θα διεξαχθούν οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον προσεχή Ιούνιο. Ο δημόσιος λόγος γίνεται πιο πολωμένος και βίαιος, ιδιαίτερα κατά των τρανς ατόμων. Και η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα βιώνει τα υψηλότερα ποσοστά βίας σε ολόκληρη την Ευρώπη εδώ και δεκαετίες. Οι ίδιες οι βασικές αξίες και τα πρότυπα πάνω στα οποία ιδρύθηκε η ΕΕ – σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα και κράτος δικαίου – τίθενται υπό αμφισβήτηση, και ιδίως τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων γίνονται όλο και περισσότερο αντικείμενο εκμετάλλευσης από ακροδεξιές δυνάμεις, για να διχάσουν τις κοινωνίες, να υπονομεύσουν τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα».
Την επόμενη εβδομάδα, η ILGA-Europe θα ξεκινήσει την εκστρατεία «Come Out 4 Europe», η οποία θα δώσει στους υποψηφίους για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την ευκαιρία να δείξουν πώς θα υποστηρίξουν και θα προστατεύσουν τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων ως εκλεγμένων μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
To Chaber, Executive Director της ILGA-Europe, είπε: «Τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ δέχονται επίθεση και τα παιδιά βλάπτονται στη διαδικασία. Καθώς βλέπουμε την άνοδο των πολιτικών δυνάμεων που αμφισβητούν τα βασικά θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες, οι εκλογές τον προσεχή Ιούνιο θα είναι μια κομβική στιγμή για την ΕΕ και για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Υπό το φως των πορισμάτων της Ετήσιας Ανασκόπησης του 2024, η εκστρατεία μας “Come Out 4 Europe” θα ζητήσει σαφείς πολιτικές δεσμεύσεις για τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και της ελευθερίας από τους υποψηφίους για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο».
Ελλάδα: Δολοφονία της Άνα, ρατσιστικός λόγος από εκκλησία και Αντ. Σαμαρά
Σε δύο σελίδες εκτείνεται η αναφορά της ILGA-Europe σε περιστατικά τρανσφοβικού λόγου και βίας, σχετικά με την Ελλάδα. Λιγότερες είναι οι αναφορές σε άλλες ομάδες της κοινότητας, ενώ υπάρχει και ξεχωριστή αναφορά στα ίντερσεξ άτομα. Για το 2023 και την Ελλάδα, λοιπόν, η ILGA-Europe διαπιστώνει (σ.σ. δεν είχε ψηφιστεί τότε η ισότητα στον γάμο):
Πρόσβαση σε επαρκή τροφή
Πολλά τρανς άτομα συνέχισαν να δυσκολεύονται οικονομικά και μετά βίας ήταν σε θέση να καλύψουν βασικές ανάγκες διαβίωσης.
Άσυλο
Η κυβέρνηση έδωσε προθεσμία μόλις έξι ημερών για διαβούλευση επί του νέου νόμου για τη μετανάστευση. Η δε Κοινωνία των Πολιτών επέκρινε τον νέο νόμο ως ξεπερασμένο σε θέματα ΛΟΑΤΚΙ και ότι δεν προστατεύει καθόλου τους ΛΟΑΤΚΙ μετανάστες.
Ρητορική μίσους
Η ρητορική μίσους από πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες συνέχισε να είναι ένα σοβαρό ζήτημα (αναφέρονται ως παράδειγμα οι περσινές δηλώσεις του Αντώνη Σαμαρά), ιδιαίτερα λόγω των εθνικών εκλογών του Ιουνίου του 2023. Θρησκευτικά πρόσωπα κατηγόρησαν τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα για τις πυρκαγιές το καλοκαίρι. Ένας γνωστός βετεράνος αθλητής (σ.σ. εννοεί τον Βασίλη Τσιάρτα) αποκαλούσε τα τρανς άτομα «παιδόφιλους». Στο στόχαστρο ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο βρέθηκε ο Στέφανος Κασελάκης, ομοφυλόφιλος πολιτικός και νεοεκλεγείς Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Η ρητορική μίσους ήταν επίσης συχνή στα μέσα ενημέρωσης.
Τον Ιούνιο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε απαράδεκτη την υπόθεση του πρώην Μητροπολίτη Αιγιαλείας Αμβροσίου, γνωστού για την ομοφοβική του στάση και λόγο.
Η έκθεση του Intersex Greece για τη ρητορική μίσους κατά των ίντερσεξ ατόμων έδειξε ότι τα περισσότερα περιστατικά διαπράττονται από την ιατρική κοινότητα. Σχεδόν το ένα τρίτο του διαδικτυακού περιεχομένου σχετικά με τα ίντερσεξ ζητήματα περιείχε υποτιμητικούς όρους όπως «παιδόφιλος», «διαστροφή» ή «σατανισμός».
Δύο βουλευτές του ακροδεξιού Κόμματος των Σπαρτιατών, που μπήκε στο κοινοβούλιο το 2023, είπαν «θα βάλουμε ένα τέλος σε αυτόν τον οίκο ανοχής», αναφερόμενοι σε αφίσες για το Pride στην Αθήνα. Κάλεσαν επίσης σε αντιδιαμαρτυρία την ημέρα του Pride στην Κρήτη στα τέλη Ιουνίου. Το Pride έλαβε τόση υποστήριξη, μεταξύ άλλων από αντιφασιστικές οργανώσεις, που η αντιδιαδήλωση ακυρώθηκε και οι ομοφοβικές αναρτήσεις αφαιρέθηκαν.
Ρατσιστική βία
Η ετήσια έκθεση του εθνικού φορέα παρακολούθησης του εγκλήματος μίσους ανέφερε ότι το 2022 καταγράφηκαν 38 εγκλήματα μίσους κατά των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Τα εγκλήματα μίσους συνέχισαν να είναι ένα σοβαρό θέμα το 2023 και αναφέρονται ως παραδείγματα δύο τρανσφοβικά περιστατικά, καθώς και μία ομοφοβική επίθεση που δέχτηκε το Σαμ Άλμπατρος.
Στις 10 Ιουλίου 2023, μια μαύρη μετανάστρια τρανς γυναίκα και σεξεργάτρια, η Άνα Ιβάνκοβα, δολοφονήθηκε βάναυσα στο σπίτι της. Τα μέσα ενημέρωσης την κακοποίησαν «μετά θάνατον», αφού επανηλειμμένα την ανέφεραν με λάθος φύλο. Μια διαμαρτυρία και εκδήλωση μνήμης πραγματοποιήθηκε έξω από το διαμέρισμά της στις 11 Ιουλίου. Η Άνα Ιβάνκοβα ήταν ενεργό μέλος της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και καλλιτεχνικής σκηνής. Μερικοί από τους διοργανωτές παρενοχλήθηκαν και δέχθηκαν σωματική επίθεση το ίδιο βράδυ από μια ομάδα έξι ανδρών. Ο ύποπτος για τη δολοφονία συνελήφθη.
Ένας πρώην αστυνομικός μήνυσε μια γυναίκα ίντερσεξ για συκοφαντική δυσφήμιση. Την είχε παρενοχλήσει και της επιτέθηκε το 2019, αλλά το 2023 αθωώθηκε.
Η δευτεροβάθμια δίκη για τη δολοφονία του ακτιβιστή Ζακ Κωστόπουλου, ο οποίος δολοφονήθηκε το 2018, αναβλήθηκε για τον Ιανουάριο του 2024.
Τον Δεκέμβριο, το GREVIO του Συμβουλίου της Ευρώπης δημοσίευσε την Έκθεση Βασικής Αξιολόγησης για την Ελλάδα, συμπεριλαμβάνοντας, για πρώτη φορά, τις ίντερσεξ γυναίκες.
Εκπαίδευση
Τον Μάρτιο, το ελληνικό κοινοβούλιο ενέκρινε νομοθεσία για την καταπολέμηση του εκφοβισμού και της βίας στην εκπαίδευση, η οποία καλύπτει τις περιπτώσεις SOGIESC (σεξουαλικός προσανατολισμός, ταυτότητα φύλου και χαρακτηριστικά φύλου).
Η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος επιβεβαίωσε ότι μία δασκάλα σε δημοτικό σχολείο της Αθήνας έδειξε την ταινία «Boys in the Shower» σε τάξη δεκάχρονων παιδιών. Οι δάσκαλοι δέχτηκαν αντιδράσεις από τους γονείς.
Ισότητα και μη-διάκριση
Ο νόμος για την ίση μεταχείριση τροποποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2023, για να συμπεριλάβει την αναπηρία ως έναν από τους λόγος μη διάκρισης σε όλους τους τομείς της ζωής. Η Κοινωνία των Πολιτών εξέφρασε σθεναρή κριτική ότι η μη διάκριση για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου έχει θεσμοθετηθεί μόνο στον εργασιακό τομέα και οι νομοθέτες δεν κατάφεραν να το αλλάξουν αυτό.
Το συντηρητικό Κόμμα της Νέας Δημοκρατίας διατήρησε την εξουσία του στις εθνικές εκλογές που διεξήχθησαν τον Ιούνιο. Τρία ακροδεξιά κόμματα μπήκαν στο κοινοβούλιο.
Ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, συνέχισε να υποστηρίζει τη νομική μεταρρύθμιση για την προώθηση των δικαιωμάτων ΛΟΑΤΚΙ, μετά την υιοθέτηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων (2021-2023) πέρυσι.
Η κυβέρνηση δεν έχει ακόμη δημιουργήσει ένα όργανο υπεύθυνο για την προώθηση των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων.
Οικογένεια
Μετά τις εκλογές του Ιουνίου, ο κ. Μητσοτάκης επιβεβαίωσε ότι η κυβέρνηση θέλει να εισαγάγει την ισότητα του γάμου μέσα στην επόμενη τετραετία. Το κόμμα της αντιπολίτευσης ΣΥΡΙΖΑ συμμερίστηκε αυτή τη στάση. Η Κοινωνία των Πολιτών συνέχισε να ζητά μια συνολική μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου που υπερβαίνουν την ισότητα του γάμου.
Ελευθερία του συναθροίζεσθαι
Αρκετές ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις και περισσότερες από 100 ομάδες συνολικά, συμμετείχαν στη διαμαρτυρία κατά των διακρίσεων στις 21 Μαρτίου για να πουν «όχι» στον ρατσισμό, τις διακρίσεις και τη βία κατά των μειονοτήτων.
Αρκετά περιστατικά σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια του Athens Pride, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο.
Η αφετηρία της πορείας μεταφέρθηκε λόγω των εκλογών στην αρχική τοποθεσία, πράγμα που πολλοί ακτιβιστές επέκριναν ως υπαναχώρηση. Η νέα διαδρομή δεν πέρασε μπροστά από το κτίριο του κοινοβουλίου. Μια ομάδα φασιστών επιτέθηκε σε τρανς άτομο το πρωί εκείνης της ημέρας και πήρε τη σημαία του. Στοχοποιήθηκαν επίσης και μετανάστες.
Στις 29 Ιουνίου, η Ομάδα Ορατότητας ΛΟΑΤΚΙ+ Κοινότητας Χανίων “Βυζιballs” πραγματοποίησε την πρώτη πορεία Pride στα Χανιά.
Ελευθερία έκφρασης
Ακροδεξιοί πολιτικοί διαφώνησαν με ένα ουράνιο τόξο ζωγραφισμένο σε έναν τοίχο σχολείου στην Κόρινθο. Ο δήμαρχος και ο υφυπουργός Παιδείας δήλωσαν ότι η τοιχογραφία δεν είχε καμία σχέση με τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα LGBTQI+ και ήταν απλώς ένα ουράνιο τόξο.
Υγεία
Η πρόσβαση σε εξειδικευμένη υγειονομική περίθαλψη, ειδικά για τα ανασφάλιστα τρανς άτομα, παρέμεινε πολύ δύσκολη. Τον Ιανουάριο, σταμάτησε η πρόσβαση σε ένα βασικό φάρμακο που σχετίζεται με την ορμονοθεραπεία, λόγω τεχνικής αλλαγής στις συνταγές. Το φάρμακο είναι ευρέως συνταγογραφούμενο, αλλά η αναστολή του σταμάτησε μόνο για την υγειονομική περίθαλψη των τρανς. Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ) επενέβη άμεσα και ζήτησε από το κράτος να διορθώσει την κατάσταση. Σχετική ερώτηση κατέθεσαν 27 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ασκώντας πιέσεις στο Υπουργείο Υγείας.
Η λύση του Υπουργείου ήταν μια νέα διαδικασία όπου απαιτείται ένας ενδοκρινολόγος για τη χορήγηση της ηλεκτρονικής συνταγής και μια τριμελής επιτροπή να την εγκρίνει, κάτι που είναι πολύ περίπλοκο και χρονοβόρο. Το ΣΥΔ συνέχισε να ζητά αποπαθολογικοποίηση,
πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη για μετανάστες και πρόσφυγες, ασφαλιστική κάλυψη κ.ά.
Στέγαση
Στις 28 Αυγούστου το Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας ενέκρινε την άνοιγμα του πρώτου καταφυγίου για ΛΟΑΤΚΙ αστέγους. Είχε ζητηθεί η γνώμη των ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεων πριν από την απόφαση και αργότερα υπεγράφη μνημόνιο συνεργασίας. Το καταφύγιο αναμένεται να ανοίξει την άνοιξη του 2024.
Συμμετοχή σε δημόσια, πολιτιστική και πολιτική ζωή
Ο Στέφανος Κασελάκης, ανοιχτά ομοφυλόφιλος πολιτικός, έγινε ο νέος πρόεδρος του πρώτου κόμματος της αντιπολίτευσης ΣΥΡΙΖΑ, μετά από την ήττα που υπέστη στις εκλογές του Ιουνίου.
Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών εργάστηκαν σκληρά καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023, για να πιέσουν δημοσιογράφους και υποψηφίους στις εθνικές και δημοτικές εκλογές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των ΛΟΑΤΚΙ και να εντάξουν τα δικαιώματά τους στην ημερήσια ατζέντα, αλλά οι περισσότεροι δεν κάλυψαν τα ζητήματα με ουσιαστικό τρόπο.
Η Κοινωνία των Πολιτών προειδοποίησε επίσης ότι τα τρανς άτομα πρέπει να προστατεύονται από αμφισβήτηση, παρενόχληση και διακρίσεις όταν πηγαίνουν στην κάλπη να ψηφίσουν.
