Πέτρος Αλεξανδρής
To “Flee” διακρίθηκε στο Φεστιβάλ του Sundance και είναι η φετινή υποψηφιότητα της Δανίας για το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.
Πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων που αφηγείται την αληθινή ιστορία του ομοφυλόφιλου Αμίν, πρόσφυγα από την Καμπούλ. Ο Αμίν έφτασε ως ασυνόδευτος ανήλικος στη Δανία από το Αφγανιστάν. Σήμερα, στα 36 του, είναι επιτυχημένος ακαδημαϊκός και παντρεύεται τον επί χρόνια φίλο του. Ένα μυστικό που κρύβει για πάνω από 20 χρόνια απειλεί να καταστρέψει τη ζωή που έχει φτιάξει για τον εαυτό του. Για πρώτη φορά μοιράζεται την ιστορία του με τον στενό του φίλο, τον σκηνοθέτη της ταινίας, Τζόνας Ράσμουσεν.
Όταν ο Τζόνας ήταν 15 ετών, γνώρισε τον Αμίν. Κάποιοι είπαν ότι το αγόρι είχε περπατήσει μέχρι τη Δανία, για να ξεφύγει από την εμπόλεμη Καμπούλ, άλλοι ότι είχε δει ολόκληρη την οικογένειά του να δολοφονείται. Ο Τζόνας Ράσμουσεν έγινε φίλος με τον Αμίν, που είναι gay, και η φιλία τους άντεξε μέχρι την ενηλικίωση, μέχρι να ακολουθήσουν χωριστούς δρόμους στα 20 τους. Ωστόσο, δεν έμαθε ποτέ την αλήθεια για το πώς ο φίλος του ήρθε στη Δανία, έτσι αποφάσισε να κάνει ένα ντοκιμαντέρ. Έτσι, του πρότεινε να γυρίσει μια ταινία για αυτόν. Ο Αμίν αρνήθηκε να αποκαλύψει την ταυτότητά του στην οθόνη, οπότε ο Τζόνας αποφάσισε να μετατρέψει την ιστορία του σε… animation.
Το αποτέλεσμα είναι το “Flee”, το οποίο εναλλάσσεται ανάμεσα σε σκηνές της συνέντευξης από τον Τζ. Ράσμουσεν με τον φίλο του και το επικίνδυνο ταξίδι του Αμίν μέχρι τη Δανία.
Μέσα από το animation φαίνεται και η σκληρότητα των δρόμων της Καμπούλ, με σημάδια από τον πόλεμο.
«Βασικά, όλα προήλθαν από τη μαρτυρία του», λέει ο 40χρονος σκηνοθέτης στον δημοσιογράφο Ryan Gilbey του Guardian. «Έπρεπε να είναι ένα στυλ κινουμένων σχεδίων που να υποστηρίζει όσα είπε ο Αμίν. Έπρεπε επίσης να αντιπροσωπεύει τους δρόμους της Καμπούλ και της Μόσχας – μέσω της οποίας πέρασε από τη Βαλτική Θάλασσα στην Κοπεγχάγη – στη δεκαετία του 1980».
Όταν ο Αμίν χαζεύει ως παιδί τον εαυτό του με τα φορέματα της αδερφής του, φαίνεται χαρούμενος και η διάθεσή του ανεβαίνει στα ύψη. Ενώ στις πιο τραυματικές στιγμές, το animation «σκοτεινιάζει» και περιγράφει τον εφιάλτη που ζούσε ο Αμίν. Τα πρόσωπα εμφανίζονται χωρίς χαρακτηριστικά και όλα γίνονται ασαφή. Όταν ο Αμίν περιγράφει τις εφιαλτικές του εμπειρίες, μιλάει αργά και ασυνάρτητα. Τα πάντα καλύπτονται από συναίσθημα, θυμό και φόβο.
Σε άλλες σκηνές, επικρατούν θετικά συναισθήματα. Όπως εξηγεί ο Rasmussen: «Δεν ήθελε ο κόσμος να τον λυπηθεί ή να τον δει απλά σαν έναν ακόμη πρόσφυγα». Το προηγούμενο, βραβευμένο στο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ντοκιμαντέρ του ίδιου, «What He Did», βασιζόταν όπως και το «Flee» σε μια βαθιά εξομολόγηση του κεντρικού του ήρωα στον σκηνοθέτη. Η πλοκή περιστρεφόταν γύρω από έναν άνδρα που είχε εκτίσει την ποινή του για τον φόνο του εραστή του, αλλά δεν είχε τελειώσει με την «καταδίκη του».
Το “Flee” είναι μια συναισθηματική ταινία. «Είχα ακούσει τις φήμες για το παρελθόν του Αμίν, οπότε περίμενα ότι θα ήταν σκληρή», λέει. «Με εξέπληξε περισσότερο πόσο πολύ τον επηρέαζε όλο αυτό. Δεν ήταν σε θέση να συνδέσει το παρελθόν του με το παρόν του, έτσι δεν ένιωθε σαν ένας ολόκληρος άνθρωπος». Το πιο τραυματικό μέρος για τον Ράσμουσεν ήταν να κοιτάζει πλάνα από το Αφγανιστάν της δεκαετίας του 1980 για να βρει τα σωστά στιγμιότυπα. «Ήταν μερικές δύσκολες εβδομάδες», λέει. «Χρειαζόμουν πολλά διαλείμματα. Αλλά έπρεπε να δείξουμε ότι η παραμονή στην Καμπούλ δεν ήταν επιλογή».
Είναι μια ταινία με την οποία θα ταυτιστούν εκατοντάδες άνθρωποι. Επιπλέον, θα υπάρξουν εκατομμύρια άνθρωποι που θα εκτοπιστούν όπως ο Αμίν τα επόμενα χρόνια, όχι μόνο λόγω του πολέμου αλλά και της κλιματικής αλλαγής. «Ελπίζω να δώσει ένα ανθρώπινο πρόσωπο σε αυτές τις ιστορίες», λέει. «Όταν ο Αμίν έφτασε στη Δανία, η αντίληψη γύρω από τους πρόσφυγες δεν ήταν τόσο κακή. Τα τελευταία 20 χρόνια γίνεται όλο και πιο τοξική. Θέλω η ταινία να δείξει ότι το να είσαι πρόσφυγας δεν είναι μία ταυτότητα – είναι μια περίσταση που μπορεί να συμβεί στον καθένα. Ναι, ο Αμίν είναι πρόσφυγας, αλλά είναι κάτι πολύ περισσότερο. Είναι φοιτητής, ιδιοκτήτης σπιτιού, σύντροφος».
Πώς είναι τώρα; «Είναι πολύ καλά. Ταξίδευε όλη του τη ζωή και ξαφνικά – λόγω της πανδημίας – έπρεπε να μείνει στο σπίτι όπως όλοι τα τελευταία χρόνια. Αλλά το έχει απολαύσει. Μου στέλνει φωτογραφίες από γάτες και τα λουλούδια στον κήπο του».
Νιώθει ο Ράσμουσεν σαν να κατάλαβε επιτέλους τον Αμίν αφού έκανε το Flee; «Δεν νομίζω ότι μπορείς να φτάσεις στο βάθος ενός ανθρώπου», λέει. «Όλοι εξελισσόμαστε. Τον καταλαβαίνω πολύ καλύτερα και νιώθω τι συμβαίνει σε κάποιον όταν χάνει το σπίτι του, όταν δεν είναι πλήρως αυτός που είναι. Στο Αφγανιστάν, δεν μπορούσε να είναι ανοιχτά ομοφυλόφιλος. Στη Δανία, δεν μπορούσε να είναι ειλικρινής για το παρελθόν του. Σε όλη του τη ζωή, κομμάτια του εαυτού του έπρεπε να κρύβονται. Το Flee είναι πραγματικά η ιστορία ενός ανθρώπου που προσπαθεί να βρει ένα μέρος όπου μπορεί να είναι αυτός που είναι».
Το Flee θα βγει στα σινεμά της Βρετανίας στις 11 Φεβρουαρίου. Έκανε πρεμιέρα στη Δανία στις 17 Ιουνίου του 2021.
