Όσο περνάει ο καιρός και όσο πλησιάζει η συζήτηση στην Βουλή (Τρίτη, 26 Σεπτεμβρίου) με αντικείμενο την επεξεργασία του σχεδίου νόμου «Νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου-Εθνικός Μηχανισμός Εκπόνησης, Παρακολούθησης και Αξιολόγησης των Σχεδίων Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού», τόσο εντονότερες αντιδράσεις, συζητήσεις και σχόλια ακούμε. Απέφευγα να κάτσω να δω το νομοσχέδιο πολύ λεπτομερώς, γιατί ξέρω ότι είναι μεν ένα πρώτο βήμα, αλλά δεν είναι και το καλύτερο, όμως αποφάσισα να το δω καλυτέρα, ελπίζοντας σε σημαντικές διορθώσεις πριν ψηφιστεί (ή, έστω, αφού ψηφιστεί).
Μπορείτε να δείτε όλα τα άρθρα εδώ.
Στο κείμενο αυτό αναφέρω μόνο τα άρθρα για τα οποία έχω κάτι να σχολιάσω. Οφείλω να σας προειδοποιήσω ότι ως τρανς άτομο που περιμένει αυτή την κίνηση εδώ και πολλά χρόνια (και άλλα άτομα περιμένουν πολύ περισσότερες δεκαετίες από μένα…) δεν πρόκειται να πω μπράβο για αυτονόητα πράγματα. Επικεντρώνομαι μόνο στα σημεία τα οποία θεωρώ αδύναμα.
«Άρθρο 03 – Διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου – Προϋποθέσεις
1 Σε περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ ταυτότητας φύλου και καταχωρισμένου φύλου το πρόσωπο μπορεί να ζητήσει τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου του, ώστε αυτό να αντιστοιχεί στη βούληση, στην προσωπική αίσθηση του σώματος και στην εξωτερική του εικόνα.»
Τι σημαίνει αυτό; Εάν έχουμε ένα τρανς άτομο που έχει αρχίσει πρόσφατα μετάβαση με ορμόνες, ένα τρανς άτομο που έχει κάνει μετάβαση και ένα τρανς άτομο που δεν θέλει να κάνει μετάβαση κρίνονται το ίδιο; Είναι όλα τα τρανς άτομα ίδια; Πώς γίνεται να κρίνεται κάποιο άτομο από την εξωτερική του εμφάνιση όταν μιλάμε για διαφορετικούς ανθρώπους των οποίων η εξωτερική εμφάνιση είναι μοναδική. Επίσης το «ώστε αυτό να αντιστοιχεί στη βούληση, στην προσωπική αίσθηση του σώματος και στην εξωτερική του εικόνα» μπορεί εύκολα να αποτελέσει λίστα 3 προαπαιτούμενων, το τι θες, πώς νιώθεις και το πώς μοιάζεις, το οποίο είναι καθαρά θέμα των δικαστών, ενώ δεν θα έπρεπε.
«2 Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου απαιτείται πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα.»
Αυτό αποκλείει τα ανήλικα τρανς άτομα από την άσκηση του δικαιώματος τους.
«3 Προϋπόθεση για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου είναι το πρόσωπο που αιτείται τη διόρθωση να μην είναι έγγαμο.»
Αυτό αποτελεί παρέμβαση στην προσωπική ζωή του ατόμου, καθώς και οικονομική/ψυχολογική επιβάρυνση. Επίσης είναι μια ακόμα χρονοβόρα διαδικασία.
«4 Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου δεν απαιτείται να βεβαιώνεται ότι το πρόσωπο έχει υποβληθεί σε οποιαδήποτε προηγούμενη ιατρική επέμβαση. Δεν απαιτείται επίσης η οποιαδήποτε προηγούμενη εξέταση ή ιατρική αγωγή που σχετίζεται με τη σωματική ή ψυχική του υγεία.»
Δεν γίνεται καμία αναφορά σε intersex άτομα και άτομα που δεν αυτοπροσδιορίζονται στο δίπολο του φύλου.
«Άρθρο 04 – Διαδικασία
1 Η διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου γίνεται με δικαστική απόφαση σύμφωνα με το άρθρο 782 ΚΠολΔ. Στην αίτηση δηλώνονται το επιθυμητό φύλο, το κύριο όνομα που επιλέγεται και το προσαρμοσμένο σχετικά επώνυμο. Στην αίτηση επισυνάπτεται αντίγραφο της ληξιαρχικής πράξης γέννησης του προσώπου.
2. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου απαιτείται αυτοπρόσωπη δήλωση ενώπιον του δικαστηρίου. Η δήλωση γίνεται σε ιδιαίτερο γραφείο χωρίς δημοσιότητα. Η δικαστική απόφαση καταχωρίζεται στο Ληξιαρχείο που είχε συντάξει τη ληξιαρχική πράξη γέννησης του προσώπου. Η καταχώριση της δικαστικής απόφασης περί διόρθωσης φύλου γίνεται με τρόπο που διασφαλίζει τη μυστικότητα της μεταβολής και της αρχικής ληξιαρχικής πράξης γέννησης έναντι όλων.»
Τι γίνεται εάν κάποιο άτομο θέλει να αλλάξει και το επώνυμό του; Πώς ξέρουμε ότι το δικαστήριο θα σεβαστεί το όνομα που έχει επιλέξει το άτομο και δεν θα επιχειρήσει να επέμβει; Βλέπουμε ότι η πολιτεία επιλέγει να επιβαρύνει μια από τις πιο ευπαθείς ομάδες της ελληνικής κοινωνίας με έξοδα δικαστηρίου. Τα τρανς άτομα είναι πολύ συχνά αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας. Το κόστος πρόσληψης δικηγόρου θα είναι δυσβάστακτο για πολλά μέλη της κοινότητας. Επίσης, η ένδικη διαδικασία καταργεί την αυτοδιάθεση και αυτοπροσδιορισμό. Γιατί πρέπει να εξαρτάται από το δικαστήριο; Και γιατί να είναι αυτοπρόσωπη δήλωση; Γιατί χρειάζεται να είσαι εκεί να σε δουν; Αυτό είναι δύσκολο για άτομα που μένουν μακριά από τον τόπο που γεννήθηκαν ή/και στο εξωτερικό. Όλο αυτό θα μπορούσε να γίνεται με μια απλούστατη αίτηση.
«3. Με βάση τη νέα ληξιαρχική πράξη, οι υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την έκδοση άλλων εγγράφων στα οποία αναγράφεται η ταυτότητα του προσώπου ή από τα οποία το πρόσωπο εξαρτά δικαιώματα, καθώς και για την καταχώριση σε μητρώα ή καταλόγους, όπως εκλογικούς, έχουν την υποχρέωση να εκδώσουν νέα έγγραφα ή να προβούν σε νέες καταχωρίσεις με διορθωμένο το καταχωρισμένο φύλο, το κύριο όνομα και το επώνυμο του προσώπου. Στη νέα ληξιαρχική πράξη γέννησης, στα νέα έγγραφα και καταχωρίσεις δεν επιτρέπεται η αναφορά ότι μεσολάβησε διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου.»
Ποιος καλύπτει το κόστος για παράβολα για την αλλαγή ονόματος στα υπόλοιπα έγγραφα; Φαντάζομαι τα ίδια τρανς άτομα που πληρώνουν τους δικηγόρους… Τι προβλέπεται σχετικά με πιστοποιητικά, πτυχία, κτλ.; Ιατρικά έγγραφα; Επίσης δεν υπάρχει ενδεικτικό χρονικό πλαίσιο για τέτοιες αλλαγές, κάθε υπηρεσία θα μπορεί να χρονοτριβεί όσο θέλει εάν δεν ξέρει τι να κάνει (μιας και δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες για την διαδικασία) ή εάν απλώς δεν θέλει να μπει στον κόπο. Επίσης, φαντάζομαι, το άτομο το οποίο έκανε διόρθωση του φύλου του του θα πρέπει να υποστεί αχρείαστη γραφειοκρατία, καθώς θα πρέπει να πάει σε όλες τις σχετικές υπηρεσίες για να ζητήσει αλλαγή στοιχείων με αμφίβολα αποτελέσματα όσον αφορά την μυστικότητα της όλης διαδικασίας. Επιπροσθέτως απουσιάζει κάθε είδους προστασία από έλλειψή σεβασμού, χλευασμό, καθώς και απροθυμία/άρνηση εξυπηρέτησης από τις αρμόδιες υπηρεσίες,
«4. Η νέα ληξιαρχική πράξη μπορεί στο εξής να αλλάξει μία φορά, με την ίδια διαδικασία και τις ίδιες προϋποθέσεις.»
Αυτό ποιον εξυπηρετεί;
«Άρθρο 05 – Συνέπειες της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου
1. Από την καταχώρισή της στο Ληξιαρχείο η διόρθωση του φύλου του προσώπου ισχύει έναντι όλων. Δικαιώματα, υποχρεώσεις και κάθε είδους ευθύνη του προσώπου, που δημιουργήθηκαν πριν από τη διόρθωση του φύλου, εξακολουθούν να υφίστανται. Διατηρούνται επίσης οι αριθμοί φορολογικού μητρώου (ΑΦΜ) και μητρώου κοινωνικής ασφάλισης (ΑΜΚΑ).»
Πως επηρεάζει η διόρθωση του φύλου στα έγγραφα την πρόσβαση ενός ατόμου σε υπηρεσίες υγείας και ασφάλιση;
«2. Αν το πρόσωπο που διόρθωσε το καταχωρισμένο φύλο του έχει παιδιά, είτε γεννημένα σε γάμο, είτε γεννημένα σε σύμφωνο, είτε γεννημένα χωρίς γάμο των γονέων τους, είτε υιοθετημένα, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του από τη γονική μέριμνα δεν επηρεάζονται. Στη ληξιαρχική πράξη γέννησης των παιδιών δεν επέρχεται καμία μεταβολή λόγω της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου του γονέα.»
Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 4 (εδάφιο 3) και επίσης σε αντίθεση με την αρχή μυστικότητας (άρθρο 6). Τι προβλέπεται για παιδιά τα οποία αποκτά ένα τρανς άτομο μετα την διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου του; Θα μπορούσε να αναφέρεται καθαρά ότι δεν θα υπάρχει κάποιο πρόβλημα με τέτοιες περιπτώσεις.
«Άρθρο 06 – Μυστικότητα. Οι υπάλληλοι του Ληξιαρχείου, καθώς και όσοι άλλοι εμπλέκονται επαγγελματικά στη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου ή έλαβαν γνώση της τέλεσής της με την ευκαιρία της άσκησης των καθηκόντων τους, έχουν καθήκον εχεμύθειας. Στη δικαστική απόφαση της παρ. 1 του άρθρου 4 του παρόντος, στην αρχική ληξιαρχική πράξη γέννησης του προσώπου, καθώς και σε κάθε άλλο στοιχείο ή έγγραφο το οποίο τηρείται στο οικείο ληξιαρχείο, ή σε οποιαδήποτε άλλη δημόσια υπηρεσία, από το οποίο προκύπτει η διόρθωση φύλου που μεσολάβησε, έχει πρόσβαση μόνο το ίδιο το πρόσωπο, καθώς και όσοι έχουν ειδική έγγραφη εξουσιοδότηση από αυτό. Πρόσβαση τρίτου στα στοιχεία αυτά επιτρέπεται μόνο εφόσον αυτός αποδεικνύει ειδικό έννομο συμφέρον μη δυνάμενο να ικανοποιηθεί διαφορετικά και κατόπιν άδειας που χορηγείται σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2472/1997 για πρόσβαση σε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
2. Αν το πρόσωπο που προέβη σε διόρθωση φύλου καταστεί δικαιοπρακτικά ανίκανο, πρόσβαση έχει ο δικαστικός συμπαραστάτης του.»
Τι προβλέπεται σε σχέση με την στρατολογία τρανς ανδρών, τα διαβατήρια και ταυτότητες (και άλλα έγγραφα) ατόμων που διαμένουν στο εξωτερικό, τρανς ατόμων τα οποία έχουν ήδη κατοχυρωμένη την νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου τους από την χώρα που διαμένουν στο εξωτερικό, ατόμων που δεν έχουν ελληνική ληξιαρχική πράξη γεννήσεως;
«Άρθρο 08
Η ισχύς αυτού του νόμου αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.»
Δεν μπορούμε να έχουμε ξεκάθαρη εικόνα για το πότε ακριβώς είναι αυτό. Επίσης με τους απαράδεκτους εκβιασμούς και χειρισμούς των κομμάτων δεν μπορούμε να ξέρουμε καν εάν θα περάσει το νομοσχέδιο.
