Συμφωνηθήκαμε; Συμφωνηθήκαμε!

Αν και αργοπορημένα η πολύχρωμη καρδιά παίρνει την θέση που της αξίζει. Στις 23 Δεκεμβρίου του 2015 έγινε ένα μικρό βήμα για τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα στην Ελλάδα, και ένα μεγάλο βήμα στην αντίληψη της κοινωνίας, καθώς το Ελληνικό Κοινοβούλιο λέγοντας ένα μεγάλο ΝΑΙ υπερψηφίζοντας με 194 ψήφους την επέκταση του Συμφώνου Ελεύθερης Συμβίωσης (εφεξής Σ.Σ.) παρέχοντας δικαίωμα σύναψης συμφώνου στα ομόφυλα ζευγάρια.

Εάν είχα σκοπό τι σκοπό θα είχα;

Για να είναι λειτουργικό ένα σύμφωνο πρέπει να παρέχει δικαιώματα καθώς (επίσης) και, ναι ναι, υποχρεώσεις. Παρόλο που δεν υπάρχει πλήρης σύμπνοια μεταξύ των κρατών του δυτικού κόσμου σχετικά με το τι δικαιώματα και τι υποχρεώσεις πρέπει να ενσωματωθούν σε ένα Σ.Σ., βασικά θέματα προς ρύθμιση αποτελούν τα περιουσιακά και κληρονομικά δικαιώματα, οι παροχές κοινωνικής προστασίας, τα ζητήματα τεκνοθεσίας και γονικής μέριμνας.

Που το Πετύχαμε:

Το Σ.Σ ορίζει ότι τα κληρονομικά δικαιώματα των μερών ρυθμίζονται πλέον από τον Αστικό Κώδικα. Εδώ δεν γεννάται καμία διαφορά μεταξύ των δικαιωμάτων των ετερόφυλων και των ομόφυλων ζευγαριών καθώς οι διατάξεις σχετικά με τα κληρονομικά ζητήματα εφαρμόζονται χωρίς καμία διάκριση. Με άλλα λόγια, ή θα τα κάψεις τα ρημάδια τα λεφτά σου ή κληρονομούνται !

Επίσης, όπως και στον γάμο τόσο και στην περίπτωση σύναψης Σ.Σ τα μέρη έχουν (εφόσον δεν παραιτηθούν) δικαίωμα σε διατροφή (εφαρμόζοντας αναλογικά τις διατάξεις για την διατροφή λόγω διαζυγίου) μετά τη λύση του συμφώνου. Με άλλα λόγια προσέξτε, πότε και πως καίτε τα ρημάδια τα λεφτά σας, που λέγαμε παραπάνω, γιατί μπορεί να πρέπει να τα αποχωριστείτε.

Ό,τι ξέρουν, ξέρεις:

Μετά από την ατέλειωτη παραφιλολογία σχετικά με το ποιος μπορεί ή δεν μπορεί να συνάψει Σ.Σ., αξίζει να σημειωθεί ότι ουδέποτε σε καμία ρύθμιση σχετικά με τα Σ.Σ στην Ελλάδα δεν γίνετε ρητή μνεία σε προϋπόθεση Ελληνικής εθνικότητος. Περίεργο, αλλά μερικές φορές δεν υπάρχει τίποτα κρυμμένο πίσω, κάτω ή πλάι από τα λόγια. Τα δύο πρώτα άρθρα του νόμου ορίζουν ρητά τις προϋποθέσεις για την σύναψη ενός συμφώνου. Θεωρητικά πάντα, εφόσον πληρούνται οι ως άνω αναφερόμενες προϋποθέσεις τότε το σύμφωνο θεωρείται έγκυρο. Πρακτικά όμως, ο νομοθέτης παρέχει την δυνατότητα της αυτεπάγγελτης λύσης (χωρίς δηλαδή να απαιτείται να κινηθεί η διαδικασία από ενός εκ των μερών) του συμφώνου για λόγους δημοσίας τάξης. Παρόλο που ο Αστικός Κώδικας δεν αποσαφηνίζει την έννοια της δημοσίας τάξης (let your mind go wild), ο σκοπός της είναι, η διατήρηση και η προστασία των συμφερόντων της πολιτείας και του κοινωνικού συνόλου ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες (κάπου εδώ χρησιμεύουμε και εμείς οι δικηγόροι). Με απλά λόγια κάτι που γίνεται for the greater good of us all.Το κατά πόσο θα κριθεί ότι π.χ. ένα Σ.Σ μεταξύ ημεδαπού και αλλοδαπού αντίκειται στην δημόσια τάξη της χώρας, θα φανεί στο μέλλον. Αξίζει και πάλι να σημειωθεί ότι μία τέτοια απόφαση θα ακύρωνε το πνεύμα του νόμου μίας και δεν είναι επιλογή ποιον/ποια θα ερωτευτείς και θα κατέληγε με μαθηματική ακρίβεια σε δικαστική διαμάχη, η οποία κατά πάσα πιθανότητα θα λυνόταν με την διευκρίνιση ότι τελικά είναι επιτρεπτή η σύναψη συμφώνου μεταξύ ατόμων διαφορετικής εθνικότητας.

Προς το καλύτερο:

Το Σ.Σ., επίσης, επεκτείνεται και σε άτομα τα οποία ενώ δεν έχουν συνάψει το εν λόγω σύμφωνο ζούνε σε ελεύθερη συμβίωση, παραπέμποντας λίγο και στην Αγγλική έννοια του ‘common law marriage’. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς ‘by jolly do they have it?’ Διαβάζοντας το Άρθρο 6 καταλαβαίνει κανείς ότι τα περιουσιακά δικαιώματα, παρόλο που το ζεύγος βρίσκεται εκτός συμφώνου, ρυθμίζονται από τον Αστικό Κώδικα και δε ειδικά από τις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Εφόσον όμως αναπόλησα τα φοιτητικά μου χρόνια, συνειδητοποίησα ότι αυτές οι διατάξεις δεν είναι και ο Chuck Norris του Ελληνικού Δικαίου. Ανεξάρτητα πάντως από την βαρύτητά τους, το γεγονός ότι γίνεται αυτή η αναφορά από μόνη της είναι ενθαρρυντική.

Εδώ παιδί, εκεί παιδί, που είναι το παιδί:

Το Σ.Σ. στερεί την δυνατότητα της τεκνοθεσίας στα ομόφυλα ζευγάρια και στην περίπτωση της από κοινού τεκνοθεσίας και στην περίπτωση που ο ένας εκ των συντρόφων επιθυμεί να υιοθετήσει το βιολογικό τέκνο του συντρόφου του.

Το ΕΔΔΑ, Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, (αρμόδιο δικαστήριο σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο για την επίλυση διαφορών σχετικά με τα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων) εάν και έχει παραδεχτεί ότι υπάρχει ταχεία εξέλιξη των κοινωνικών αντιλήψεων σχετικά με το εάν τα ομόφυλα ζευγάρια αποτελούν οικογενειακή οντότητα, δεν έχει ξεκαθαρίσει εάν η τριάδα (γονείς +τέκνα) αποτελεί οικογενειακή μονάδα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι το δικαστήριο επιτρέπει ένα περιθώριο εκτίμησης στα κράτη μέλη λόγω του δημοσίου συμφέροντος σε αρκετά νομοθετικά ζητήματα, και έτσι όπου δεν υπάρχει σύμπνοια το δικαστήριο δεν μπορεί να αποφανθεί επί ενός γενικότερου πλαισίου. Φυσικά όσο μεγαλύτερη η σύμπνοια των κρατών μελών τόσο μικρότερο περιθώριο εκτίμησης δίδεται από το δικαστήριο. Κάπως έτσι μεγαλώνουν οι πιθανότητες να εκδοθεί από το ΕΔΔΑ ευνοϊκότερη απόφαση. Μέχρι στιγμής οι υποθέσεις που έχουν κερδισθεί έχουν στηριχτεί περισσότερο επί της παραβίασης του δικαιώματος κατά της διάκρισης παρά επί του δικαιώματος της οικογένειας. Παρόλο λοιπόν που δεν υπάρχει κάποιο ισχυρό δεδικασμένο, είναι ζήτημα χρόνου να αποφανθεί το ΕΔΔΑ για το εν λόγω ζήτημα και θα φανεί εάν θα ‘gowiththeflow’ η εάν θα κάνει την ανατροπή του.

Πόρισμα:

Αν και η Ελλάδα απέχει χιλιόμετρα ή και μίλια (όποια σας βολεύουν) από άλλες χώρες (π.χ. Σκανδιναβικές), όπου οι νόμοι περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι κλάσης ανώτερες, δεν βρισκόμαστε στον πάτο, πλέον. Το τι δικαιώματα θα γεννηθούν από τα μελλοντικά Σύμφωνα θα διασαφηνιστούν στο μέλλον. Το ψήφισμά του Σ.Σ. αποτελεί μία καλή αρχή, αλλά όπως και με κάθε αρχή, εδώ ξεκινάνε τα δύσκολα.

Δήμητρα Κουρματζή

Λίγα λόγια για τη Δήμητρα