Συνέντευξη: Dome Karukoski

Ο Dome Karukoski θεωρείται ένας από τους πιο επιτυχημένους Φινλανδούς σκηνοθέτες και έχει αποσπάσει πολλά βραβεία και διακρίσεις διεθνώς. Πρόσφατα βρέθηκε στο φως της επικαιρότητας διότι σκηνοθέτησε την πολυσυζητημένη ταινία «Tom of Finland», τη μεταφορά της θρυλικής εικονογράφησης στη μεγαλη οθόνη. Συναντήσαμε τον Dome και μας μίλησε αποκλειστικά για την ταινία που σαρώνει όπου παίζεται.

Πως ήταν οι αντιδράσεις του κοινού μετά την προβολή της ταινίας;

Περίμενα ότι αυτή θα ήταν η πιο πολυσυζητημένη μου ταινία, καθώς ο Tom of Finland σαν ήρωας έχει αμέτρητους θαυμαστές σε όλο τον κόσμο, και όλο αυτό το πάθος είναι λογικό να δημιουργήσει φόβο. Αλλά, ο κινηματογράφος είναι σαν τη μουσική, σε κάποιους θα αρέσεις και σε κάποιους όχι. Είναι δύσκολο, και, δεν πρέπει να προσπαθείς να ικανοποιήσεις τους πάντες γιατί πάντα θα εμπλέκονται και θέματα προσωπικής αισθητικής. Μέχρι στιγμής, ο κόσμος αγκάλιασε την ταινία, η οποία πάει πολύ καλά όπου προβάλλεται.

Ποια μερίδα του κοινού εξέφρασε τη μεγαλύτερη κριτική;

Περιμέναμε ότι τα μη LGBT άτομα θα πρόβαλαν αντίσταση απέναντι στην ταινία, όπως γίνεται συνήθως με ταινίες που έχουν gay περιεχόμενο. Αλλά, δε γίνεται να βασίσεις το έργο σου πάνω σε αυτό το στερεότυπο. Δημιουργήσαμε μία ταινία που δεν είναι ντοκιμαντέρ, αλλά μία καλλιτεχνική δημιουργία που πηγάζει από την ματιά του Tom και από τον τρόπο που δημιούργησε το δικό του φανταστικό πρότυπο άνδρα. Η LGBT κοινότητα αντέδρασε πολύ καλά και αγάπησε την ταινία από την αρχή. Τα μόνα παράπονα που δέχτηκα από ορισμένα άτομα είναι ότι περίμεναν περισσότερο γυμνό. Ο λόγος που δεν έβαλα περισσότερο γυμνό είναι εσκεμμένος, μιας και ήθελα να προσεγγίσω τον καλλιτέχνη μέσα από τη ζωή του και όχι μόνο από το περιεχόμενο των εικονογραφήσεων του.

Πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη ότι ο Tom είχε μία κανονική ζωή, όπως όλοι εμείς. Έδωσε σάρκα και οστά στις φαντασιώσεις του μέσα από τις εικονογραφήσεις του, αλλά έζησε στη δεκαετία του 50 στη Φινλανδία που δεν ήταν σεξουαλικά απελευθερωμένη ακόμα. Ο τρόπος ζωής του Tom ήταν πολύ συντηρικός, και γι’ αυτό αποφάσισε να δώσει μία άκρως σεξουαλική διάσταση στα έργα του. Οι φαντασιώσεις του Tom έγιναν πραγματικότητα όταν μετακόμισε στις Η.Π.Α. μόνιμα. Η ταινία, λοιπόν, θα έλεγα ότι είναι αφιερωμένη στον καλλιτέχνη, και όχι στις εικονογραφήσεις του. Για την ταινία δεν κάναμε καμία παραχώρηση και κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε καλλιτεχνικά, γι’ αυτό και είμαι πολύ περήφανος.

Έχεις λάβει πολλά βραβεία και διεθνείς διακρίσεις για τη δουλειάς σου, ενώ είσαι ο πρώτος Φινλανδός σκηνοθέτης που έχει συγκαταλέξει το περιοδικό Variety στη λίστα με τους καλύτερους σκηνοθέτες. Πως νιώθεις γι’ αυτό;

Είναι μεγάλη τιμή και αναγνώριση για μένα το γεγονός ότι με ξεχώρισαν ανάμεσα σε τόσους χιλιάδες καταξιωμένους καλλιτέχνες. Είναι σα να σε χτυπάει κάποιος στην πλάτη και να σε συγχαίρει. Όταν μου λένε ότι έχω το ταλέντο να κάνω ταινίες τόσο για κοινό όσο και για κριτικούς, νιώθα πολύ όμορφα γιατί απλά κάνω τη δουλειά μου με πάθος, όσο καλύτερα μπορώ και ελπίζω για το καλύτερο. Για μένα, κοινό και κριτικοί δεν πρέπει να διαχωρίζονται. Σαν σκηνοθέτης, είμαι ο πιο σκληρός κριτής του εαυτού μου και σκέφτομαι πάντα ότι όταν κάνεις μία ταινία πρέπει να είσαι ανοιχτός στην κριτική. Μακάρι να μπορούσα να γράψω με τέτοιο τρόπο ώστε να ικανοποιήσω τον κάθε θεατή, αλλά αυτό δυστυχώς είναι ανέφικτο.

Έχεις αναφερθεί μέσα από το έργο σου αρκετά στη Φινλανδική κουλτούρα. Τι μήνυμα θα ήθελες να στείλεις στο κοινό σου στη Φινλανδία;

Θέλω να στείλω ένα μήνυμα στο κοινό μου στη Φινλανδία και σε όλο τον κόσμο. Πρέπει να φιλάτε περισσότερο. Αυτό ήταν και μία επιθυμία μου, μέσα από την ταινία του Tom of Finland, να κάνω τον κόσμο πιο απελευθερωμένο. O Tom ονειρευόταν έναν κόσμο όπου οι ετερόφυλοι θα είναι απελευθερωμένοι από ταμπού και προκαταλήψεις και, παράλληλα, θα καταλαβαίνουν και θα σέβονται τα ομόφυλα άτομα. Ακόμα δεν έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο.

Σαν παιδί, έχεις δηλώσει, ότι δέχθηκες bullying όταν μετακόμισες με την οικογένεια σου από την Κύπρο, όπου γεννήθηκες, στη Φινλανδία. Πως αυτό επηρέασε την προσωπικότητα και τη δουλειά σου;

Νομίζω ότι το bullying που δέχτηκα με διαμόρφωσε σαν άτομο. Όταν ήμουν μικρός με θεωρούσαν outsider και αυτό οδήγησε στο να νιώθω πάντα outsider και διαφορετικός από τους υπολοίπους. Ήμουν 4,5 χρονών όταν εγκατασταθήκαμε μόνιμα στη Φινλανδία και ένιωθα ότι δεν ανήκω εδώ, ότι δεν είναι σπίτι μου. Γι’ αυτό και μέσα από τις ταινίες μου απεικονίζω χαρακτήρες που είναι outsiders κατά κάποιο τρόπο και ψάχνουν να βρουν το σπίτι τους και την ταυτότητα τους. Στην περίπτωση του Tom νιώθω ότι όταν μετακόμισε στο Λος ΄Αντζελες, βρήκε το καταφύγιο του, ένα μέρος που τον έκανε να το νιώθει πατρίδα του. Αυτό είναι και το κοινό μου χαρακτηριστικό με τον ήρωα.

Πόσο δύσκολο ήταν για έναν ετερόφυλο σκηνοθέτη να σκηνοθετήσει αυτήν την ταινία;

Δε νομίζω ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός παίζει ιδιαίτερο ρόλο. Είμαι επαγγελματίας και έκανα μεγάλη έρευνα, ήρθα σε επαφή και συζήτησα με πολλά gay άτομα, μίλησα με τους gay φίλους μου και φρόντισα να καταλάβω περισσότερο τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο καθένας, αλλά και τις σκέψεις τους. Στο set υπήρχαν πολλοί gay επαγγελματίες και όταν έγραφα έπαιρνα πάντα τη γνώμη των gay φίλων μου. Δε γίνεται να αγνοήσεις ότι ο χαρακτήρας είναι gay, γι’ αυτό έπρεπε να τον προσεγγίσω με ακρίβεια. Σε αυτό με βοήθησε πολύ η LGBT κοινότητα και είμαι ευγνώμων.

Πάνω από 4 χρόνια παρατηρούσα ανδρικά κορμιά για να καταλάβω πιο πολύ την ανδική ομορφιά και τη σεξουαλικότητα ενός ανδρικού κορμιού. Και παρατήρησα ότι αυτό με έκανε να αλλάξω ως προς τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι την ανδρική ομορφιά. Ξαφνικά, άρχισα να προσαρμόζομαι, να μαθαίνω και να εκτιμώ πράγματα που δεν είχα σκεφτεί στο παρελθόν, όσον αφορά την ομορφιά ενός ανδρικού κορμιού. Επίσης, για την ταινία δεχθήκαμε βοήθεια και από το Tom of Finland Foundation, που μας έδωσε αμέτρητο υλικό, όπως πραγματικά αρχεία, γράμματα του Tom και πρόσβαση στο προσωπικό του σπίτι στο Λος ΄Αντζελες, ενώ, παράλληλα, μας έφερε σε επαφή με την οικογένεια του Tom.

Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισες;

Όταν ήρθα πιο κοντά με τη gay κοινότητα ένιωσα ότι οι άνθρωποι έχουν αγκαλιάσει τη σεξουαλικότητα τους και είναι πιο ελεύθεροι. Αυτό, ταυτόχρονα, αποτελεί ένα κλισέ στερεότυπο για τα μη-LGBT άτομα, που πολλές φορές θεωρούν ότι η LGBT κοινότητα μιλά μόνο για το σεξ. Οπότε, έκανα μεγάλη έρευνα για να καταλάβω τι αποτελεί κλισέ και τι όχι. Μέσα από την ταινία μου απεικονίζω όχι έναν gay άνδρα, αλλά ένα καλλιτέχνη και την προσωπική του ιστορία, που επιχειρεί να αλλάξει την κοινωνία. Η ταινία αυτή απορρόφησε όλο το ενδιαφέρον και το πάθος μου και ήθελα να αποτυπώσω σωστά τον κόσμο του Tom στον κόσμο μας που είναι τόσο διαφορετικός, ώστε το κοινό να μπορεί να ενσαρκωθεί με τον ήρωα.

Σε έκανε η ταινία να αλλάξεις τη γνώμη σου για την LGBT κοινότητα;

Προέρχομαι από μία πολύ φιλελεύθερη οικογένεια. Ο πατέρας μου είναι καλλιτέχνης και η μητέρα μου δημοσιογράφος. Οι περισσότεροι φίλοι μου είναι gay και μία πρώην μου μου αποκάλυψε πρόσφατα ότι είναι λεσβία. Για μένα όλοι έιμαστε ανθρώπινα όντα που έχουμε δικαίωμα στην αγάπη, στη χαρά, στο σεξ και στην υπερηφάνια. Αυτό έχει σημασία, τίποτε άλλο. Δεν πρέπει να υπάρχει καμία ντροπή στο ποιοι είμαστε, όλοι έχουμε δικαίωμα είμαστε αυτό που θέλουμε και να αγαπάμε τους εαυτούς μας. Η ταινία, λοιπόν, δε με άλλαξε σαν άτομο, αλλά εύχομαι να αλλάξει πολλούς συντηρικούς συνανθρώπους μας. Ακόμα και αν αλλάξει μερικά ελάχιστα άτομα, αυτό θα είναι επιτυχία.

Νιώθεις ότι με την ταινία σου συνεισφέρεις στην πολιτιστική κληρονομιά που άφησε πίσω του ο Tom of Finland;

Νομίζω ότι με την ταινία μου συνεισφέρω σε αυτό που ήθελε ο πραγματικός Tom of Finland, και μιλάω για τον δημιουργό αυτού του χαρακτήρα, τον Touko Valio Laaksonen. Ο Tom ονειρευόταν έναν καλύτερο κόσμο. Πρέπει πάντα να κρατάμε στο μυαλό μας ότι ο Tom μεγάλωσε σε έναν κόσμο όπου ήταν παράνομο να είσαι ομοφυλόφιλος και δεν υπήρχε ελευθερία λόγου, γι’ αυτό και το έργο του είναι τόσο σημαντικό στις μέρες μας. Ο μεγαλύτερο λόγος που αποφάσισα να κάνω αυτήν την ταινία είναι το γεγονός ότι ο Tom με ενέπνευσε με τη δύναμη ψυχής του, με το κουράγιο του, με το έργο του και με το γεγονός ότι δεν ένιωσε ποτέ ντροπή και αγκάλιασε τη σεξουαλικότητα του από τότε που ήταν έφηβος. Αυτό είναι και το μεγαλύτερο κλισέ στις LGBT ταινίες, όπου οι περισσότερε gay χαρακτήρες απεικονίζονται ενοχικοί για τη σεξουαλικότητα τους και φοβούνται να κάνουν coming out. Στην ταινία αυτή ήθελα να δείξω ακριβώς το αντίθετο, ότι υπάρχουν και οι περιπτώσεις ηρώων που δεν φοβούνται και αγκαλιάζουν τον εαυτό τους. Η μεγαλύτερη μου ελπίδα είναι ότι η ταινία θα δημιουργήσει νέους θαυμαστές του Tom.

Είσαι κοντά στις Ελληνικές ρίζες σου;

Φυσικά. Γεννήθηκα στην Κύπρο και έζησα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου εκεί. Ο καλύτερος μου φίλος είναι Κύπριος και τον επισκέπτομαι συνεχώς. Το ελληνικό φαγητό είναι κάτι που αγαπώ ιδιαίτερα. Το φαγητό, ο ελληνικός τρόπος ζωής, αλλά και τα ελληνικά νησιά.

Ποια ήταν η πιο σημαντική στιγμή στην καριέρα σου;

Η πιο σημαντική στιγμή στην καριέρα μου ήταν όταν με δέχτηκε η πανεπιστημιακή σχολή καλών τεχνών και κινηματογράφου στη Φινλανδία. Ήμουν ένας άνδρας 20 χρονών που δεν ήξερε τίποτα για τη ζωή και για το τι ήθελε να κάνει. Ήταν μία στιγμή που διαμόρφωσε αυτό που είμαι και άνοιξε έναν μαγικό κόσμο μπροστά μου. Αν δεν είχε γίνει αυτό, δεν ξέρω αν ποτέ θα έκανα αυτά που κάνω τώρα, ίσως γινόμουν δημοσιογράφος ή κάτι άλλο. Αλλά, δε θα ήμουν τόσο χαρούμενος όσο είμαι τώρα.

Μία άλλη στιγμή που με συγκίνησε και θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη μου ήταν στην επίσημη πρεμιέρα της ταινίας του Tom of Finland ήρθε μία ομάδα gay ανδρών ντυμένοι στα δερμάτινα να παρακολουθήσει την ταινία και, μόλις η ταινία τελείωσε, οι άνδρες άρχισαν να κλαίνε και σηκώθηκαν όρθιοι προς τιμή του Tom. Ένιωσα τόσο περήφανος που οι άνδρες αυτοί ήρθαν ντυμένοι ακριβώς όπως ένιωθαν άνετα, αψήφησαν τα όποια σχόλια μπορούσαν να δημιουργηθούν, ήταν ο εαυτός τους και αντέδρασαν τόσο φυσικά. Ήταν η μεγαλύτερη χαρά που πήρα και τους ευχαριστώ από την καρδιά μου.

Τι συμβουλή θα έδινες στο γιο σου;

Να είναι ο εαυτός του, να είναι περήφανος, να αγαπάει τους συνανθρώπους του, να βοηθάει όσους έχουν ανάγκη και να είναι ευγνώμων.

Τώρα που είσαι κομμάτι του διεθνούς τζετ σετ και του Χόλυγουντ έχεις αλλάξει γνώμη για το χώρο του κινηματογράφου;

Στο Χόλυγουντ υπάρχουν τόσο έξυπνοι άνθρωποι και υπάρχει αφθονία παροχών. Αν βρεις τους κατάλληλους ανθρώπους να συνεργαστείς τότε το Χόλυγουντ μπορεί να αποτελέσει το όνειρο κάθε κινηματογραφιστή. Αλλά, μην ξεχνάμε ότι το Χόλυγουντ εμπεριέχει τόση αβεβαιότητα που δεν πρέπει να υποτιμούμε τις υπόλοιπες κινηματογραφικές παραγωγές μικρότερης εμβέλειας. Ταυτόχρονα, απολαμβάνω πολύ να δουλεύω στη Φινλανδία και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μείνετε συντονισμένοι για τα επόμενα μου καλλιτεχνικά βήματα.