Πέτρος Αλεξανδρής
Γράφοντας για το επιστημονικό περιοδικό SAPIENS, ο καθηγητής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, Agustín Fuentes, υποστηρίζει ότι η βιολογική επιστήμη απορρίπτει το δίπολο αρσενικό-θηλυκό και αυτό είναι καλό για την ανθρωπότητα.
Ο Agustín Fuentes υποστηρίζει ότι τα στοιχεία από διάφορες επιστήμες αποκαλύπτουν πως υπάρχουν ποικίλοι τρόποι να είναι κανείς άνδρας, γυναίκα ή και τα δύο. Στο άρθρο του στο SAPIENS ξεκινά από το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που υποστηρίζουν όσα έλεγε ο Κάρολος Δαρβίνος το 1871: «Ο άνδρας είναι πιο θαρραλέος, μαχητικός και ενεργητικός από τις γυναίκες και έχει περισσότερη εφευρετική ιδιοφυΐα». Οι περισσότερες εξελικτικές θεωρίες (και θεωρητικοί) του 19ου και του 20ού αιώνα υποστήριζαν ότι η εξέλιξη δημιούργησε δύο είδη πλασμάτων – αρσενικό και θηλυκό – και ότι η συμπεριφορά και η φύση των ατόμων αντανακλούσε αυτό το βιολογικό δυαδικό σύστημα.
Σύμφωνα με τον Fuentes, αυτοί οι ισχυρισμοί και οι πεποιθήσεις είναι λάθος. Επιπλέον, «η προσήλωση σε μια απλή δυαδική θεώρηση δημιουργεί ένα φανταστικό πρότυπο για μια “μάχη των φύλων”, που εκδηλώνεται με την παραπληροφόρηση σχετικά με τη βασική βιολογία, την υποτίμηση των δικαιωμάτων των γυναικών, τη δικαιολόγηση της βίας των incel (σ.σ. involuntary celibate, που σημαίνει “ακούσια άγαμοι”) και των “δικαιωμάτων των ανδρών” και τη δημιουργία νόμων κατά των τρανς».
Η επιστήμη δείχνει έναν πιο ακριβή και ελπιδοφόρο τρόπο κατανόησης της βιολογίας του φύλου. Αναγνωρίζοντας την πραγματική ποικιλομορφία της ανθρώπινης εμπειρίας, η ανθρωπότητα μπορεί να αγκαλιάσει έναν πολύπλευρο τρόπο να οραματίζεται και να βιώνει τη φύση της. Αυτή η τεκμηριωμένη προοπτική δεν είναι μόνο πολύ πιο ενδιαφέρουσα από την απλουστευτική και λανθασμένη προοπτική του ισχυρού και του αδύναμου φύλου, αλλά είναι και πιο ευνοϊκή για τον σεβασμό και την ευημερία όλων των ατόμων.
Ξεκινώντας από το πιο βασικό επίπεδο της βιολογίας των ζώων, υπάρχουν πληθώρα τρόπων για να είσαι θηλυκό ή αρσενικό ή και τα δύο. Οι ωκεανοί είναι γεμάτοι με είδη ψαριών που αλλάζουν από το ένα φύλο στο άλλο στη μέση της ζωής τους, και κάποια που αλλάζουν ξανά. Υπάρχουν ασπόνδυλα ερμαφρόδιτα και σαύρες, που αναπαράγονται με ανασυνδυασμό των δικών τους χρωμοσωμάτων. Σε ορισμένα θηλαστικά, τα θηλυκά ξεχειλίζουν από τεστοστερόνη και έχουν μεγάλα «πέη». Για παράδειγμα, οι θηλυκές ύαινες (Crocuta crocuta) διαθέτουν ψευδοφαλλούς που είναι σχεδόν δυσδιάκριτοι από τα πέη των αρσενικών του είδους. Σε διάφορα ψάρια και θηλαστικά, τα αρσενικά αναλαμβάνουν όλη τη φροντίδα των βρεφών. Και σε μια ποικιλία ειδών, τα θηλυκά είναι αυταρχικά, ασύδοτα και – ναι, Δαρβίνο – άγρια.
Υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ποικιλομορφία, πολυπλοκότητα και συνεργασία από ό,τι οι περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν, υποστηρίζει ο Fuentes. Όταν κάποιος εξετάζει πιο προσεκτικά τη βιολογία του φύλου στα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, είναι σαφές ότι ο Δαρβίνος, ο βιολόγος Ε.Ο. Γουίλσον, ο γενετιστής Άνγκους Μπέιτμαν και διάφοροι Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί έχουν λάθος άποψη.
Τα δίπολα άνδρας/γυναίκα και αρσενικό/θηλυκό δεν είναι ούτε βιολογικοί όροι ούτε έχουν τις ρίζες τους αποκλειστικά στη βιολογία. Το φύλο, από βιολογική άποψη, δεν ορίζεται απλά ούτε αναπτύσσεται ομοιόμορφα. Στους ανθρώπους, η ύπαρξη δύο χρωμοσωμάτων Χ ή ενός χρωμοσώματος Χ και ενός χρωμοσώματος Υ δεν δημιουργεί δυαδικά σώματα, πεπρωμένα ή ζωές. Αν μπορούσαμε να δούμε από κοντά ένα έμβρυο σε ηλικία περίπου έξι με οκτώ εβδομάδων, θα βλέπαμε μερικές ομάδες κυττάρων στο αναπτυσσόμενο σώμα να παίρνουν εντολές από τη δραστηριότητα του DNA και να δημιουργούν νέα όργανα, όπως η κλειτορίδα και το πέος, τα χείλη το κόλπου και το όσχεο, οι ωοθήκες και οι όρχεις. Όλα τα γεννητικά όργανα είναι φτιαγμένα από το ίδιο ακριβώς υλικό. Δεδομένου ότι έχουν μερικές διαφορετικές τελικές λειτουργίες, η τελική τους μορφή είναι διαφορετική. Υπάρχει όμως μεγάλη επικάλυψη.
Στην πραγματικότητα, από τα 140 εκατομμύρια μωρά που γεννήθηκαν πέρυσι, τουλάχιστον 280.000 δεν χωρούσαν σε ένα σαφές μοντέλο προσδιορισμού του φύλου σε σχέση με το πέος και τον κόλπο. Τα γεννητικά όργανα, τα επίπεδα ορμονών και τα χρωμοσώματα δεν είναι αξιόπιστοι προσδιοριστικοί παράγοντες του φύλου. Υπάρχουν, για παράδειγμα, άτομα με χρωμοσώματα XY που έχουν γυναικεία χαρακτηριστικά, άτομα με διφορούμενα γεννητικά όργανα και γυναίκες με επίπεδα τεστοστερόνης εκτός του τυπικού «γυναικείου» εύρους.
Βιολογικά, δεν υπάρχει απλή διχοτόμηση μεταξύ θηλυκού και αρσενικού. Όπως αποδεικνύει ο καθηγητής του Πρίνστον στο βιβλίο του Race, Monogamy, and Other Lies They Told You, οι εγκέφαλοι δεν είναι περισσότερο θηλυκοί ή αρσενικοί κατά τη γέννηση από ό,τι τα νεφρά και τα συκώτια. Αντίθετα, οι εγκέφαλοι είναι «μωσαϊκά» από χαρακτηριστικά θηλυκά και αρσενικά.
Πολυάριθμες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι διαφορές μεταξύ ενήλικων ανδρών και γυναικών είναι υπερτονισμένες και επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τη δυναμική της βιολογίας και του πολιτισμού. Οι άνθρωποι είναι φυσιογενείς – ένας συγκερασμός της φύσης και της ανατροφής.
Για παράδειγμα, πολλές «διαφορές» μεταξύ ανδρών και γυναικών στηρίζονται σε υποθέσεις σχετικά με το διαφορετικό εξελικτικό κόστος της αναπαραγωγής μεταξύ τους. Όμως η ανθρώπινη αναπαραγωγή είναι πιο πολύπλοκη από το να κάνουν σεξ δύο άτομα και στη συνέχεια το θηλυκό να γεννά και να φροντίζει τους απογόνους. Σήμερα είναι σύνηθες σε πολλές κοινωνίες οι γυναίκες να μεγαλώνουν παιδιά μόνες τους ή με έναν άλλον άνδρα.
Υπάρχουν τεράστιες ενδείξεις ότι η ανθρωπότητα ανέπτυξε την πολύπλοκη συνεργατική φροντίδα των παιδιών πριν από περισσότερα από ένα εκατομμύριο χρόνια, αλλάζοντας συνεχώς τα πρότυπα κατά τη διάρκεια της εξέλιξής της. Τέτοιες πρακτικές «αλληλοφροντίδας» είναι ακόμη ευρέως διαδεδομένες σε πολλές κοινότητες, στις οποίες οι μητέρες και οι πατέρες, οι παππούδες και οι γιαγιάδες, άλλοι συγγενείς γυναίκες και άντρες, καθώς και αγόρια και κορίτσια της κοινότητας βοηθούν όλοι στη διατροφή, τη διδασκαλία και τη φροντίδα των παιδιών. Αυτή η πολύπλοκη επικάλυψη κοινωνικών και αναπαραγωγικών ρόλων είναι συναρπαστική και ελπιδοφόρα. Όταν πρόκειται για την ανατροφή των παιδιών, οι άνθρωποι δεν υπάρχουν σε δύο είδη. Αντίθετα, εξελιχθήκαμε ώστε να είμαστε μια συνεργατική και δημιουργική κοινότητα.
Το συμπέρασμα που προκύπτει, σύμφωνα με τον Fuentes, από τα δεδομένα είναι ότι οι όροι “άνδρας/γυναίκα” και “αρσενικό/θηλυκό” δεν είναι ούτε βιολογικοί όροι ούτε έχουν τις ρίζες τους αποκλειστικά στη βιολογία. Η έλλειψη ενός ρητού δυαδικού συστήματος είναι ιδιαίτερα εμφανής στους ανθρώπους, δεδομένης της πολύπλοκης νευροβιολογίας, της ιστορίας και της μορφολογικής δυναμικής του είδους μας. Υπάρχουν πολλοί επιτυχημένοι, βιολογικά διαφορετικοί τρόποι να είσαι άνθρωπος και εκατομμύρια άνθρωποι ενσαρκώνουν αυτή την ποικιλομορφία. Το να είσαι άνθρωπος σημαίνει να μεγαλώνεις σε έναν κόσμο διαφορετικών προσδοκιών για το φύλο, διαφορετικών σωματότυπων, αναπαραγωγικών επιλογών, οικογενειακών δομών και σεξουαλικών προσανατολισμών.
Έτσι, αντί να ακούμε ανθρώπους που είναι μισογύνηδες, σεξιστές ή ομο/τρανσφοβικοί, incels ή πολιτικούς που τεκμηριώνουν την ιδεολογία τους σε δίπολα και σε μύθους για την εξέλιξή τους, μπορούμε και πρέπει να είμαστε ανοιχτοί σε μια σοβαρή κατανόηση της βιολογίας και των καλύτερων επιλογών της για την ανθρώπινη ευημερία. «Το απλό δυαδικό σύστημα αρσενικού/θηλυκού δεν εκφράζει αποτελεσματικά το φυσιολογικό εύρος της ανθρώπινης ύπαρξης. Η κατανόηση αυτού του γεγονότος και η ενσωμάτωσή του στην εκπαίδευση, τη ζωή και τους νόμους μας προσφέρει καλύτερες δυνατότητες, μεγαλύτερη ισότητα και περισσότερη χαρά για την ανθρώπινη κοινωνία», καταλήγει ο Agustín Fuentes.
