Συνέντευξη: Ειρήνη Συμεωνίδου

Η Ειρήνη είναι μητέρα ενός intersex παιδιού. Πριν από λίγες μέρες βρέθηκε στα έδρανα της βουλής, ως μέλος του Πολύχρωμου Σχολείου και του ΣΥΔ, θέλοντας να τονίσει την αναγκαιότητα να συμπεριληφθεί η προστασία των τρανς και intersex παιδιών στο πολυσυζητημένο νομοσχέδιο για τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου. Σήμερα, η Ειρήνη μιλά στο antivirus και μέσα από την ιστορία της καταλαβαίνουμε ότι η μη συμπερίληψη των intersex ατόμων στο εν λόγω νομοθέτημα δεν αποτελεί απλά μια παράλειψη, αλλά μια χαμένη ευκαιρία για την προστασία μιας σημαντικής μερίδας ανθρώπων που υποφέρουν αόρατοι.

Ειρήνη σε ακούσαμε να μιλάς στη βουλή για τις ελλείψεις του νομοσχεδίου, αλλά και για την ανάγκη προάσπισης της intersex ορατότητας. Πώς ξεκίνησαν όλα αυτά για εσένα;

Η ιστορία μου ξεκινά 8 χρόνια πριν. Τότε ήταν που έμαθα ότι περιμένω το δεύτερο παιδί μου (και το πρώτο για τον σύντροφο μου). Επειδή ήμουν γύρω στα 40, μου ζήτησαν να κάνω μια εξέταση καρυοτύπου (αμνιοκέντηση). Ήμουν στον 5ο μήνα και η κύηση μου πήγαινε θαυμάσια. Ο (ομοφοβικός) γιατρός του τοπικού επαρχιακού νοσοκομείου, όταν διαπιστώνει ότι η εξέταση παρουσιάζει έναν καρυότυπο που δεν είναι συνηθισμένος και παρότι μιλάμε για ένα εντελώς υγιές έμβρυο, επιμένει να το τερματίσουμε λέγοντας μας τερατολογίες. Αποφασίσαμε να μην κάνουμε τίποτα, αν δεν ενημερωθούμε έγκυρα πρώτα.

Τι συνέβη στη συνέχεια;

Θέλω να σου πω ότι από εκείνη τη στιγμή άλλαξε με τον σύντροφό μου όλο το γνωστό μας σύμπαν. Μέχρι τότε δε γνωρίζαμε ότι τα παιδιά δε γεννιούνται μόνο “αγόρια” ή “κορίτσια”. Ψάχνοντας, λοιπόν, γνωρίσαμε πολλούς intersex ανθρώπους από την παγκόσμια κοινότητα, που είχαν την ίδια χρωμοσωμική διαφοροποίηση κι ήταν όλοι τους υπέροχοι. Οι οποίες διαφοροποιήσεις αξίζει να πούμε ότι είναι πάρα πολλών ειδών και έτσι υπάρχει αρκετός κόσμος που δε γνωρίζει καν αν είναι intersex ή όχι. Οι διαφοροποιήσεις αυτές μπορεί να είναι χρωμοσωμικές, ορμονικές ή ανατομικές (εσωτερικά ή εξωτερικά). Διαπιστώσαμε, λοιπόν, ότι ανέκαθεν υπήρχαν intersex άνθρωποι στο ανθρώπινο είδος και αποτελούν φυσιολογικές ανθρώπινες υπάρξεις, απλά, μόλις, τις τελευταίες δεκαετίες έχει αρχίσει η έγκυρη ενημέρωση και η έρευνα σ΄αυτό το θέμα. Έτσι έτυχε στον γιατρό εκείνου του επαρχιακού νοσοκομείου, να μην έχει φτάσει η πληροφορία. Και για τον λόγο αυτό, εγώ θα έφτανα να χάσω αυτό το υπέροχο πλάσμα που έχω σήμερα… Μ΄αφορμή αυτό αρχίζεις να συνειδητοποιείς ότι εδώ κάποια δικαιώματα καταπατώνται. Το δικαίωμα ενός πολύ επιθυμητού και υγιούς εμβρύου να γεννηθεί. Και κάπου εδώ αρχίζει ο ακτιβισμός.

Και τι απάντησες στον γιατρό;

Ότι εμείς θα προχωρήσουμε την κύηση. Αξίζει να σου πω, ότι δύο χρόνια μετά, έχοντας το μωράκι μου, με πήρε ένας άνθρωπος από την άλλη άκρη της Ελλάδας. Βρέθηκε και αυτός σε ένα επαρχιακό νοσοκομείο και ουσιαστικά του έβαλαν το πιστόλι στον κρόταφο – λέγοντας τις ίδιες ανακρίβειες και τερατολογίες – και τον έβαλαν να υπογράψει για να χάσει το παιδί του. Γενικά, με έχουν βρει διάφοροι άνθρωποι από την Ελλάδα, μέσα από μια σελίδα που έχουμε φτιάξει τα τελευταία 5 χρόνια. Από εκεί κατάλαβα πως αυτή η πρακτική, να σκοτώνουν τα intersex έμβρυα, φαίνεται πως είναι μια πάγια τακτική για πολλούς γιατρούς. Όχι για όλους, αλλά για αρκετούς. Κι όταν δεν τα σκοτώνουν, αναλαμβάνουν να τα “διορθώσουν” χειρουργικά ώστε να δείχνουν “κανονικά” σε σχέση με το φύλο που τους αποδόθηκε στη γέννα, άσχετα με το πως μπορεί να νιώθουν μεγαλώνοντας. Σύμφωνα με τα Ην. Έθνη και τον Π.Ο.Υ. τέτοιες πρακτικές αποτελούν βασανιστήρια και πρέπει να απαγορευτούν παντού.

Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζεις ως γονέας ενός intersex παιδιού;

Η μεγαλύτερη έχει να κάνει με το ότι το παιδί μου είναι αόρατο για την πολιτεία. Εάν, δηλαδή, δεν αυτοπροσδιορίζεται στην μία άκρη του διπόλου, δεν υπάρχει. Δεν υπάρχει πληροφόρηση, ούτε πρόβλεψη ούτε αναγνώριση τις ρευστές και μη δυαδικές ταυτότητες φύλου. Η πολιτεία αυτή δεν έκανε τίποτα για να το προστατεύσει, όταν μου ζητήθηκε να τερματίσω την κύηση, ούτε κάνει τίποτα να συμπεριληφθούν αυτά τα παιδιά στο εκπαιδευτικό σύστημα και να χαίρουν αν μη τι άλλο αξιοπρέπειας και θετικής αυτοεικόνας. Αυτό που έχει να αντιμετωπίσει ένας γονιός, που αποδέχεται το παιδί του ως έχει, είναι οι ελλείψεις, τα νομικά κενά, η φοβικότητα θεσμών και κοινωνίας και η μη ορατότητα των ανθρώπων αυτών.

Τι πιστεύεις ότι θα αλλάξει μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου αυτού;

Δεν νομίζω να αλλάξει κάτι. Δυστυχώς, γιατί η τάση -αυτή τη στιγμή- της πολιτείας είναι, ότι αυτό το νομοσχέδιο δεν αφορά τα intersex και τα τρανς φυλοδιαφορετικά παιδιά. Κάτι που για εμένα είναι εντελώς παράλογο. Γιατί δεν μπορεί ένα νομοσχέδιο για την ταυτότητα φύλου να μην αφορά ανθρώπους που το βιολογικό τους φύλο παρουσιάζει διαφοροποιήσεις και άρα είναι πολύ πιθανό να αναπτύξουν και διαφορετικές ταυτότητες φύλου, ακόμα κι έξω από τα συνήθη στερεότυπα. Επίσης, να πούμε ότι ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) και το Συμβούλιο της Ευρώπης έχουν πλήρεις κατευθυντήριες για την προστασία και των τρανς και των intersex παιδιών. Για κάποιον λόγο, που δεν μπορώ να καταλάβω αν και είμαστε κράτος μέλος, όλη αυτή η πληροφορία δε φτάνει μέχρι την ελληνική πολιτεία και τους θεσμούς της. Δεν το χωράει το μυαλό μου. Υπάρχουν τα εργαλεία, υπάρχει η καταγραφή, υπάρχει η αναγκαιότητα, υπάρχει το υλικό, υπάρχουν τα παιδιά και εμείς κάνουμε ότι δεν τα βλέπουμε. Να πούμε, επίσης, ότι αυτή τη στιγμή τα intersex άτομα αντιστοιχούν στο 1,8 – 2% του γενικού πληθυσμού και ότι αυτό το ποσοστό είναι αυξανόμενο, μιας και δεν έχουν ταυτοποιηθεί όλες οι περιπτώσεις.

Θεωρείς ότι είναι μια ευκαιρία που χάνεται σε σχέση με την ορατότητα των intersex ανθρώπων;

Ναι! Και πέρα από τα intersex άτομα, το νομοσχέδιο αυτό έρχεται να προστατεύσει την πραγματικότητα αρκετών ανθρώπων, έχει όμως αρκετές δικαιωματικές αντιφάσεις. Όπως το δικαίωμα της οικογένειας σε αντίφαση με το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού.

Τι θα ήθελες να περιλαμβάνει;

Αρχικά, θα ήθελα να περιλαμβάνει μια κενή καταχώριση ή τρίτη επιλογή για όλα τα παιδιά. Κι αυτό, γιατί την ώρα που γεννιέται ένα παιδί, ούτε ο γιατρός, ούτε ο γονιός ξέρει το τελικό φύλο με το οποίο θα ταυτοποιηθεί αυτό το παιδί μεγαλώνοντας. Άρα, αν υπάρχει κάτι που θα έκανε πραγματικά τη διαφορά και θα προστάτευε πραγματικά τα δικαιώματα των παιδιών, θα ήταν αυτή η δυνατότητα. Έτσι και αλλιώς μέχρι την εφηβεία δεν κάνει κάποια διαφορά στην πολιτεία το φύλο του παιδιού. Κενή ή τρίτη καταχώριση για όλα τα παιδιά που γεννιούνται. Γιατί, αν το κάνει μόνο για μεμονωμένες ομάδες, αυτόματα τις στοχοποιεί (μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την ομιλία για το νομοσχέδιο, εδώ). Απαιτείται, επίσης, μια επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και η δημιουργία ασφαλούς σχολικού περιβάλλοντος. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα, ενώ μιλάει για τη διαφορετικότητα σε σχέση με την αναπηρία, τη φτώχεια, την προσφυγιά, τα σωματικά χαρακτηριστικά.. ξαφνικά για τα έμφυλα χαρακτηριστικά τηρεί σιγή ιχθύος. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο, πέρα από τα δύο στερεότυπα του φύλου.

Εσείς αντιμετωπίσατε δυσκολίες στο σχολείο και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον;

Ναι, στην αρχή ήταν δύσκολα για το παιδί. Σε σχέση με τα άλλα παιδιά. Είναι δύσκολο όλο αυτό. Αν δε γίνει κάτι σε επίπεδο εκπαιδευτικής διοίκησης, ο δάσκαλος δεν μπορεί να προλάβει τα πάντα, όσο και αν ανοιχτόμυαλος και αν είναι, όταν είναι. Όταν δεν υπάρχει αυτή η νομιμοποίηση, έχει να αντιμετωπίσει φοβικούς γονείς, φοβικό περιβάλλον, προκατάληψη κλπ.

Πώς τις διαχειριστήκατε;

Πρώτα ενημερωθήκαμε εμείς, οι γονείς. Στη συνέχεια έπρεπε να ενημερώσουμε και το κοινωνικό μας περιβάλλον. Σ΄αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν μόνο δύο επιλογές. Ή κρύβεις την κατάσταση από τον φόβο της στοχοποίησης ή λες ότι τώρα πρέπει να ανοίξω δρόμο. Ρίσκο έχουν και τα δύο. Εμείς, μέχρι στιγμής, προσπαθούμε να ανοίξουμε δρόμο. Γιατί αν και αυτοί οι άνθρωποι υπάρχουν από πάντα, ο κόσμος ακόμα πιστεύει ότι «υπάρχουν μόνο άνδρες και γυναίκες». Στην πραγματικότητα γεννιούνται άνδρες, γυναίκες και όλοι οι ενδιάμεσοι δυνατοί συνδυασμοί: ένα φυσικό και πολύχρωμο ανθρώπινο φάσμα.

Πώς τα αντιλαμβάνεται όλα αυτά το παιδί;

Υπάρχει ένας εξαιρετικός ψυχολόγος δίπλα μας και δίπλα από το παιδί. Από την αρχή, προσπαθήσαμε, γιατί η ταυτότητα φύλου ενός ανθρώπου αναπτύσσεται σε πολύ μικρή ηλικία – και αυτό είναι κάτι που επίσης αγνοούμε στην Ελλάδα- να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον. Στην πυρηνική οικογένεια αρχικά και κατ’ επέκταση στην ευρύτερη, η οποία έβλεπε ότι το παιδί είναι αυτό που είναι. Και εμείς, ως γονείς, επιβάλλαμε ότι δεν επιθυμούμε να γίνει ένας άνθρωπος κατά παραγγελία, αλλά αυτός που είναι. Έτσι δημιουργήθηκε αυτό το περιβάλλον, το οποίο είναι πάρα πολύ υποστηρικτικό και μακάρι να υπήρχε για κάθε παιδί με διαφορετικότητα… και δε μιλάω μόνο για την έμφυλη διαφορετικότητα. Θεωρώ, γενικά, ότι το δικό μου το παιδί είναι τυχερό, γιατί εμείς δεν ακούσαμε αυτά που μας είπαν οι γιατροί αρχικά και αφετέρου δε διανοηθήκαμε ποτέ να το “πειράξουμε”. Εννοώ χειρουργικά. Σε πολλά, όμως, intersex παιδιά -και αυτό πρέπει να το πούμε- όταν γεννιούνται, αποφασίζει ο γιατρός αυθαίρετα σχετικά με το φύλο τους. Αποφασίζει αυθαίρετα βάσει ενός πρωτοκόλλου, που μας λέει για παράδειγμα “πόσο πρέπει να είναι ένα εξωτερικό γεννητικό όργανο για να θεωρηθεί το παιδί έτσι ή αλλιώς;” Πρακτικά σημαίνει ότι, αν ένα παιδί δεν εμπίπτει στα μέτρα και σταθμά που έχουν ορίσει εντελώς αυθαίρετα, η πρακτική που ακολουθείται παγκoσμίως (εκτός από λίγες χώρες που το έχουν απαγορεύσει) είναι το παιδί να “κανονικοποιηθεί” με αισθητική (και μη αναστρέψιμη φυσικά) χειρουργική επέμβαση. Δε μιλάμε για τις επεμβάσεις που έχουν να κάνουν με την υγεία του παιδιού, αλλά για “να ταιριάξει” στην στερεοτυπική εικόνα ενός φύλου. Απλά ο γιατρός αποφασίζει ποιο φύλο είναι πιο βολικό να φτιάξει ή τι περισσεύει…. Το αποτέλεσμα; Αυτοί οι άνθρωποι μεγαλώνοντας να είναι κακοποιημένοι και βιασμένοι. Ένα τρομερό έγκλημα.

Φοβάσαι για το μέλλον;

Κοίτα ένας γονιός φοβάται για τα πάντα σε σχέση με το παιδί. Αυτό που φοβάμαι κυρίως, όσο και αν ενδυναμώνουμε το παιδί, είναι το bullying. Γιατί το έχω σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δεν είναι στην πράξη ή θεσμικά συμπεριληπτικό. Επαφίεμαι στη διακριτική ευχέρεια των δασκάλων που θα του τύχουν, για την συμπερίληψη, την προστασία, την αποδοχή, τα θετικά διαφορετικά πρότυπα που δεν θα βρει στα σχολικά βιβλία

Θεωρείς ότι η intersex ταυτότητα εκφράζεται επαρκώς εντός της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας;

Η intersex ταυτότητα έχει αρχίσει να μπαίνει στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα στην Ελλάδα, αρκετά πρόσφατα. Οπότε, ναι, είναι αναμενόμενο και λογικό να υπάρχει ακόμα άγνοια, να υπάρχει σκεπτικισμός, αμφισβήτηση και σχεδόν “ιντερσεξοφοβία”, όπως υπάρχει και τρανσφοβία. Δεν έχει βλέπεις προλάβει να διαδοθεί αρκετά η πληροφορία ότι το φύλο είναι φάσμα. Είναι φάσμα από τη φύση του! Μέχρι και το βιολογικό φύλο είναι φάσμα! Και, επίσης, για κανέναν λόγο δεν πρέπει αυτή η διαφορετικότητα του βιολογικού φύλου να περνάει ως “παθογένεια”. Δεν είναι. Μιλάμε για λειτουργικούς ανθρώπους που αποδέχονται τα σώματά και τις ταυτότητες τους, μένει να τους αποδεχθεί και η κοινωνία. (Το “Θέμα παιδείας” που λέγαμε…)

Τι συμβουλή θέλεις να δώσεις στους γονείς που θα διαβάσουν αυτή τη συνέντευξη;

Ότι το βασικότερο είναι να αγαπήσουν τα παιδιά τους άνευ όρων. Η γονεϊκή αγάπη είναι η μοναδική αγάπη που πρέπει και οφείλει να είναι άνευ όρων. Επίσης, να καταλάβουν ότι τα παιδιά τους δεν τους ανήκουν. Τα παιδιά ανήκουν στον εαυτό τους. Άρα οποιαδήποτε προβολή και όνειρα δικά τους έχουν οι γονείς, μα και οποιεσδήποτε κοινωνικές στρεβλώσεις, δεν πρέπει να περιμένουν να τα ζωντανεψουν τα παιδιά τους. Ένα παιδί θα ζωντανέψει τα δικά του όνειρα. Η προτροπή μου είναι να αγαπήσουν τα παιδιά και να τα αφήσουν να αναπτυχθούν ελεύθερα με υγιή καθοδήγηση πάνω στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γιατί τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα θα ζήσουν σ έναν κόσμο πάρα πολύ άγριο. Και αν δεν έχουν “θρησκεία” τους τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν τον βλέπω αυτό τον κόσμο να πηγαίνει μακριά. Αυτή είναι η συμβουλή μου.

Στα παιδιά;

Αυτό που λέω και στο δικό μου το παιδί. “Να είσαι ο εαυτός σου και να ακολουθείς τα όνειρά σου και την καρδούλα σου”.