Από την πρώτη στιγμή που ανακοινώθηκε η είδηση του διήμερου συνέδριου της ΜΚΟ “Οικογένειες Ουράνιο Τόξο”, το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο. Ο τίτλος εξάλλου του συνεδρίου – Η Αγάπη Δημιουργεί Οικογένειες – δεν άφηνε πολλά περιθώρια για λοιπές ερμηνείες. Βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία μιας οικογένειας είναι μόνο η Αγάπη.
Με επίκεντρο το θέμα της ΛΟΑΤΚΙ γονεϊκότητας, το συνέδριο είχε να απαντήσει μια σειρά από δύσκολα ερωτήματα. Μπορεί ένα παιδί να ζήσει ευτυχισμένο μέσα σε ένα ομόφυλο ζευγάρι; Γίνεται η γονεϊκότητα να ξεπερνά το δίπολο “μητέρα” “πατέρας” και να αναφέρεται σε περισσότερους – ποσοτικά και ποιοτικά- όρους; Τι συμβαίνει με την τρανς γονεϊκότητα; Ποιος είναι ο ρόλος της επιστήμης σε όλο αυτό; Μην ξεχνάμε άλλωστε οτι με αφορμή και το σύμφωνο συμβίωσης, το θέμα της γονεϊκότητας (με τα πολλά επιμέρους ζητήματα) απασχόλησε ιδιαίτερα την ελληνική κοινωνία, με νομοθέτες, συλλογικότητες και ατομικότητες να εκφράζονται ανοιχτά υπέρ ή κατά του δικαιώματος ενός ΛΟΑΤΚΙ ατόμου να δημιουργεί τη δική του οικογένεια, ξεπερνώντας αρκετές φορές τις στερεοτυπικές αντιλήψεις γύρω από τον θεσμό αυτό. Χαρακτηριστικό ήταν άλλωστε και το πλήθος των ονομάτων που συναντούσε κανείς, αν έριχνε μια ματιά στο πρόγραμμα του συνεδρίου. Πρόσωπα από τον χώρο της εκπαίδευσης, της πολιτικής, της νομικής, της ιατρικής, της υγείας, του ακτιβισμού κ.α. βρίσκονταν εκεί για να καταθέσουν τη δική του άποψη τους.
Αναμφισβήτητα, η πρώτη διαπίστωση που έκανε κάποιος όταν έμπαινε στη Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, ο χώρος που φιλοξενούσε το συνέδριο, ήταν ότι δεν μιλάμε για κάποιο υποθετικό ζήτημα που ενδέχεται να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία κάποια στιγμή στο μέλλον. Οι Οικογένειες Ουράνιο Τόξο και οι άνθρωποι μου μεγαλώνουν μέσα σ΄αυτές δεν είναι κάποιο υποθετικό κοινωνικό σενάριο. Αντίθετα υπάρχουν και δραστηριοποιούνται, παρά τις αντιξοότητες, εδώ και αρκετά χρόνια. Οπότε, η πεποίθηση ότι οι “οικογένειες αυτές σήμερα διεκδικούν την ύπαρξη τους” είναι πέρα ως πέρα λανθασμένη. Πολύ απλά γιατί το δικαίωμα ύπαρξης το έχουν αποκτήσει εδώ και πολύ καιρό. Ίσως από τη στιγμή που εκφράστηκε η ανάγκη τους για τη δημιουργία οικογένειας. Όπως δηλαδή συμβαίνει και με τον καθένα και την καθεμία. Τι είναι τότε αυτό που διεκδικούν;
Από τη θεωρία στην πράξη
Εκτός από το κομμάτι των ομιλιών- τοποθετήσεων που φιλοξενήθηκαν, το συνέδριο παρείχε και τις δύο ημέρες διεξαγωγής του τη δυνατότητα συμμετοχής σε βιωματικά εργαστήρια και σε ομάδες συζήτησης. Η ανταλλαγή απόψεων, συμβουλών και κυρίως εμπειριών ήταν το ζητούμενο εδώ. Η αναφορά στα πρακτικά προβλήματα που η χώρα μας θέτει στις οικογένειες αυτές ή στα άτομα που προσπαθούν ή σκέφτονται να κάνουν αυτό το βήμα, αναπόφευκτη. Έλλειψη νομικής αναγνώρισης, ρατσισμός, διάκριση. Παρά όμως τα σημαντικά εμπόδια που χρειάστηκε ή χρειάζεται τα άτομα αυτά να υπερπηδήσουν, η θέληση να συνεχίζουν ακλόνητη. Οπότε σχετικά με το ερώτημα για το τι διεκδικούν, η απάντηση είναι απλη: Λύσεις!
Όταν η κοινωνία παίρνει θέση
Ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση που είχε να αντιμετωπίσει το συνέδριο αυτό ήταν η διαχείριση όλων εκείνων των επιχειρημάτων που μάχονται τη λειτουργικότητα μιας “οικογένεια ουράνιο τόξο”. Η απάντηση σε όλες εκείνες της φοβικές ή μη φωνές που είναι εναντίον και που προέρχονται από πολλούς και διαφορετικούς τομείς. Μια πρόκληση που απαντήθηκε όχι με θεωρητικές προσεγγίσεις και προσωπικές τοποθετήσεις, αλλά με έρευνες, πορίσματα και στοιχεία. Εκπρόσωποι της πολιτικής σκηνής (Σία Αναγνωστοπούλου -Αναπληρώτρια Υπουργός Παιδείας, Βασιλική Κατριβάνου, Βασίλης Χρονόπουλος, Θεοδώρα Μεγαλοοικονόμου κ.α.), της εκπαίδευσης (Δήμητρα Κογκίδου, Χάρης Παπαδόπουλος κ.α.), της ψυχικής υγείας (Γιώργος Μπεκρουλάκης, Λύο Καλοβυρνάς κ.α.) της νομικής επιστήμης (Βασίλης Σωτηρόπουλος, Λίνα Παπαδοπούλου κ.α.) εκπρόσωποι φορεών (Ελένη Αγάθωνος, Έφη Μανίτσα, Μαριάννα Κλώκα κ.α.) καθώς και ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεων (ΟΛΚΕ, Colour Youth, ΛΟΑ, ΣΥΔ Proud Seniors Greece, Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην εκπαίδευση, κ.α.) τοποθετήθηκαν, δείχνοντας ότι η ελληνική κοινωνία είναι πλέον έτοιμη να αναγνωρίσει τις οικογένειες αυτές και να δώσει λύσεις στα προβλήματά τους (στα προβλήματά μας).
Αναλυτικά τα συμπεράσματα του συνεδρίου…
Σε σχέση με τους ΛΟΑΤΚΙ γονείς: Μέσα από τα βιωματικά εργαστήρια φάνηκε καταρχήν η ανάγκη για συμμετοχή σε τέτοιου είδους δραστηριότητες από τους γονείς που αναπροσδιορίζονται ως lgbtqi+. Διερευνήθηκαν τρόποι ώστε να μπορούμε να μιλάμε με ειλικρίνεια στα παιδιά μας για την οικογένειά μας, τρόποι για να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες και τις διακρίσεις που δεχόμαστε ως λοατκι γονείς, τρόποι για να ενδυναμώνουμε τα παιδιά μας απέναντι στις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζουν και στις διακρίσεις που υφίστανται λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου των γονέων τους (Έλενα Όλγα Χρηστίδη, Ελένη Χουβαρδά,), αλλά και τρόποι ανάπτυξης ενός ασφαλούς συναισθηματικού δεσμού με τα παιδιά μας μέσα από την θετική διαπαιδαγώγηση ώστε να γίνουμε καλύτερες και καλύτεροι στον γονεϊκό μας ρόλο (Μαρία Παπαφιλίππου, Γιώργος Μπρεκουλάκης). Καταδείχτηκε η ανάγκη για συμμετοχή των γονέων στις συναντήσεις γονέων ώστε να μεταφέρουν το βίωμά τους, να ενδυναμώνονται και να ανατροφοδοτούνται από τις βιωμένες πραγματικότητες των άλλων (συνάντηση της ομάδας γονέων).
Σε σχέση με όσες και όσους ΛΟΑΤΚΙ επιθυμούν να γίνουν γονείς: δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις να διερευνήσουν, μέσα από τα βιωματικά εργαστήρια και τα workshops, αυτή τους την επιθυμία ή την μη επιθυμία (Λύο Καλοβυρνάς). Εξετάστηκε η γονεϊκότητα ως ταυτότητα κι ως ρόλος, (Αλεξάνδρα Βασιλείου, Λένα Ασλανίδου). Ενημερώθηκαν για τον ρόλο των κοινωνικών λειτουργών στις παιδοθεσίες, τις αναδοχές κλπ (Μορφούλα Γκαμούλου), για τις δυνατότητες πρόσβασης στο γονεϊκό ρόλο μέσα από τη υποβοηθούμενη αναπαραγωγή (Λίνα Παπαδοπούλου) και καταδείχθηκαν τα στερεότυπα που έχει εδραιώσει η κοινωνία σχετικά με την γονεϊκότητα των ΛΟΑΤΚΙ ανθρώπων.(Στέλλα Μπελιά). Επισημάνθηκε ότι το παράδειγμα των οικογενειών που ήδη υπάρχουν λειτουργεί υποστηρικτικά για όσες και όσους θέλουν να γίνουν γονείς και ανοίγει έναν δρόμο σε όλους τους ΛΟΑΤΚΙ ανθρώπους ώστε να ξέρουν ότι μπορούν εάν και εφόσον το επιθυμούν να αποκτήσουν μια οικογένεια που να αποτελείτε όχι μόνο από το ζευγάρι αλλά να διευρυνθεί με την παρουσία εντός της (οικογένειας) παιδιών βιολογικών ή θετών (συνάντηση της ομάδας γονέων).
Σε σχέση με τα παιδιά μας: έγινε ορατή η ανάγκη να μιλάμε με ειλικρίνεια στα παιδιά μας, να εξασφαλίζουμε ότι θα μπορούν να χειριστούν σε κάθε περίπτωση ότι κακοποιητικό μπορεί να ακούσουν σε σχέση με την οικογένειά τους και τους γονείς τους. Είναι σαφές ότι δεν μπορούμε να παρέμβουμε σε όσες και όσους είναι υβριστικοί, απαξιωτικοί κλπ στον λόγο τους σε σχέση με τις οικογένειές μας ή εκδηλώνουν ένα υποκριτικό ενδιαφέρον για τα παιδιά μας όταν αναρωτιούνται πόσο «φυσιολογικά» και «σωστά» μεγαλώνουν μέσα στις οικογένειές μας ,αλλά μπορούμε να θωρακίσουμε τα παιδιά μας να αντιμετωπίζουν όλα τα παραπάνω. Ταυτόχρονα, διάφοροι φορείς – θεσμικοί και κοινωνικοί – αλλά και πρόσωπα που ασχολούνται με τα δικαιώματα των παιδιών, όπως το Δίκτυο για τα δικαιώματα του Παιδιού και η Νατάσσα Δίπλα, η κυρία Ελένη Αγάθωνος -με επιστολή- (Εμπειρογνώμονας Παιδικής Προστασίας) και άλλοι, επεσήμαναν τις πολλαπλές διακρίσεις που δέχονται τα παιδιά μας με βάση τη διακήρυξη για τα δικαιώματα του παιδιού. Σημειώθηκε ότι αν το ενδιαφέρον ήταν πραγματικά παιδοκεντρικό, όπως διατείνεται ότι είναι από πολλούς και πολλές, θα έπρεπε να είναι στραμμένο στο παιδί ως πολίτη που έχει περισσότερο από όλους τους πολίτες ανάγκη για προστασία και διαφύλαξη των δικαιωμάτων του και δεν θα καταπατούσαμε, ως χώρα, το δικαίωμα των παιδιών των οικογενειών μας να έχουν έννομη σχέση και με τους δύο γονείς τους.
Σε σχέση με το νομοθετικό πλαίσιο: έγινε ενημέρωση για το τι περιλαμβάνει μέχρι στιγμής η νομοθεσία σχετικά με τα δικαιώματα (γονέων και παιδιών) που καταπατούνται, καθώς και τι αλλαγές θα πρέπει να γίνουν σε νομικό επίπεδο ώστε να αρθούν οι διακρίσεις. Έγινε επίσης ενημέρωση με εισηγήσεις για το ισχύον νομικό πλαίσιο σε σχέση με το σύμφωνο συμβίωσης, αλλά και σχετικά με την παιδοθεσία και την πρόσβαση σε μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (Βασίλης Σωτηρόπουλος, Λίνα Παπαδοπούλου, Μορφούλα Γκαμούλου.). Τόσο το κείμενο που έστειλε για να χαιρετίσει την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Κωστής Παπαϊωάννου, όσο και η απάντηση του Υπουργού Δικαιοσύνης Νίκου Παρασκευόπουλου σε ερώτημα 21 βουλευτών του Σύριζα, που διαβάστηκε στο συνέδριο, έδειξε ότι υπάρχει δηλωμένη πρόθεση και δέσμευση να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές ώστε να κάνουμε και άλλα βήματα που θα μας φέρουν πιο κοντά στην ισονομία για όλες και όλους. Από τους χαιρετισμούς των βουλευτών και των εκπροσώπων κομμάτων φάνηκε ότι είναι εφικτή η άρση των στενών διαχωριστικών κομματικών γραμμών μεταξύ των διαφόρων πολιτικών κομμάτων στη Βουλή και να δημιουργηθεί ένα κλίμα ευρύτερης συναίνεσης, όταν πρόκειται για νόμους που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Σε σχέση με το σχολείο: επισημάνθηκε από τις εισηγήτριες και τους εισηγητές η αδυναμία του ελληνικού σχολείου να συμπεριλάβει όλες τις οικογένειες τόσο στα βιβλία, όσο και στα αναλυτικά προγράμματα (φανερά και κρυφά), ώστε να μην υφίστανται διακρίσεις τα παιδιά μας στο σχολείο και παρουσιάστηκαν κάποιες καθοδηγητικές αρχές για τη διασφάλιση μιας LGBTQI+ ενταξιακής εκπαίδευσης (Δήμητρα Κογκίδου). Επισημάνθηκε, επίσης, ότι η σεξουαλική αγωγή στο δημοτικό σχολείο μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κοινωνικής αλλαγής για το μέλλον (Χάρης Παπαδόπουλος). Οι τοποθετήσεις των βουλευτών (Βασιλική Κατριβάνου) και των εκπροσώπων των πολιτικών κομμάτων (Δημήτρης Χρονόπουλος), αλλά και των εκπαιδευτικών φορέων (Έφη Μανίτσα, ΟΜΕΡ Παγκόσμια Οργάνωση για την Προσχολική Αγωγή) σχετικά με τον τρόπο που το σχολείο υποχρεώνει τα παιδιά μας να αφήνουν καθημερινά την οικογένειά τους έξω από την πόρτα του σχολείου τους και να την ξαναβρίσκουν μόνο όταν γυρίζουν στο σπίτι, τροφοδότησε την συζήτηση και η Αναπληρώτρια Υπουργός Παιδείας κα Σία Αναγνωστοπούλου, που ήταν παρούσα, δεσμεύτηκε να συζητήσει τα αιτήματά μας και να φροντίσουμε από κοινού ώστε να αποκτήσουμε ένα σχολείο που να αγκαλιάζει όλα τα παιδιά ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα, την έκφραση και τα χαρακτηριστικά φύλου των γονέων τους.
Σε σχέση με την κοινωνία: επισημάνθηκε ότι το κράτος δεν έχει ανάγκη από την σύμφωνη γνώμη της κοινωνίας για να νομοθετήσει. Πολλοί και πολλές από τους/τις συνέδρους κατέδειξαν την σημασία της ορατότητας, της ενημέρωσης και της παρουσίας των οικογενειών μας στον δημόσιο χώρο και λόγο. Σημειώθηκε ,επίσης, ότι η κοινωνία «ετοιμάζεται» όταν γνωρίσει τις οικογένειές μας και όταν κατανοήσει ότι αποτελούν μια βιωμένη πραγματικότητα. Εντύπωση προκάλεσε, επίσης, η τοποθέτηση της βουλεύτριας της Ένωσης Κεντρώων κυρίας Θεοδώρας Μεγαλοοικονόμου που μετέφερε στους συνέδρους την θετική εμπειρία της τόσο για την ανατροφή των παιδιών όσο και για την λειτουργικότητα των οικογενειών μας, εμπειρία που απέκτησε μέσα από την γνωριμία της με ένα ζευγάρι γυναικών που μεγαλώνουν τα παιδιά τους στην εκλογική της περιφέρεια στον Πειραιά. Την λειτουργικότητα των οικογενειών μας κατέδειξε και η εμπειρία της βουλεύτριας Βασιλικής Κατριβάνου που την μοιράστηκε με τις/τους συνέδρους εξηγώντας ότι την απέκτησε καθώς έζησε για αρκετό καιρό μαζί με μια οικογένεια γυναικών και το παιδί τους στις ΗΠΑ.
Σε σχέση με τα ΜΜΕ και το δημόσιο λόγο: ο χαιρετισμός που απεύθυνε ο Λευτέρης Κρέτσος, Γενικός Γραμματέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας κατά την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου, επεσήμανε ότι ο τρόπος που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ και τα δημόσια πρόσωπα τα θέματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας εμπεριέχουν κακοποιητικό λόγο και αυτό φάνηκε στην συζήτηση που προηγήθηκε της ψήφισης του νομοσχεδίου για το σύμφωνο συμβίωσης. Σημείωσε ότι αν υπάρχει βούληση από την πλευρά της πολιτείας – όσο και να ακούγονται αυτά που ακούστηκαν εντός Βουλής – μπορούμε να προχωράμε με νόμους μέχρι να αποκτήσουμε τα δικαιώματα που στερηθήκαμε ως τώρα, αλλά και εκείνα που εξακολουθούμε να στερούμαστε. Έγινε σαφές ότι θα πρέπει να κινηθούμε με συγκεκριμένους τρόπους ώστε να «εκπαιδεύσουμε» τον τύπο και τα ΜΜΕ για τον τρόπο που θα χειρίζονται θέματα που μας αφορούν (Μαριανέλλα Κλώκα). Στο συνέδριο έγινε επίσης σαφές ότι ο δημόσιος λόγος των πολιτικών, όπως εκφράστηκε στην συζήτηση για την ψήφιση του συμφώνου συμβίωσης εμπεριείχε από απαξιωτικά μέχρι και υβριστικά στοιχεία, όπως κατέδειξε με κοινωνιολογικούς όρους στην εισήγηση της Μαίρης Λεοντσίνη αναλύοντας τον.
Σε σχέση με την ύπαρξη ΛΟΑΤΚΙ χαρακτήρων στην λογοτεχνία που απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους:και την ανυπαρξία σχεδόν ντόπιας παραγωγής κειμένων που να απευθύνονται στις παραπάνω κατηγορίες συγκριτικά με άλλες χώρες μίλησε η Αγγελική Γιαννικοπούλου. Επισημάνθηκε η ανάγκη να μπορούν τα παιδιά μας να αναγνωρίζουν την οικογένειά τους μέσα στα βιβλία ,καθώς και του τρόπου που λειτουργεί σε συμβολικό επίπεδο η «έξωση» ΛΟΑΤΚΙ χαρακτήρων από την λογοτεχνία για παιδιά ως προσπάθεια «έξωσης» των ΛΟΑΤΚΙ και από την πραγματική ζωή της οποίας η λογοτεχνία αποτελεί αναπαράσταση. Στο σημείο αυτό σημειώθηκε η προσπάθεια που κάνουμε ως οργάνωση να έχουμε τέτοια βιβλία, δείξαμε το πρώτο βιβλίο για εφήβους και ενήλικες, το «Μικρές Οικογενειακές Ιστορίες» των Αυγούστου Κορτώ και Στέλλας Μπελιά. Στη συνέχεια διαβάστηκε το δεύτερο εικονογραφημένο βιβλίο για παιδιά που εκδώσαμε «Η Αλίκη Κοιτάζει τον Καθρέφτη» από την ηθοποιό Τζούλη Σούμα. Τέλος, παρουσιάστηκε το βίντεο όπου ο εικαστικός Ιωάννης Αλεξιάδης εξηγούσε τον τρόπο με τον οποίο εργάστηκε για την εικονογράφηση του βιβλίου.
Σε σχέση με τον ακτιβισμό και τις διεκδικήσεις: έγινε σαφές ότι «ακτιβισμός» μπορεί να είναι και μόνο η φυσική παρουσία μας στον δημόσιο χώρο, ότι δεν μπορεί να υφίσταται διαχωρισμός σε «σοβαρές» ακτιβιστικές δράσεις (π.χ. ένα συνέδριο) και «μη σοβαρές» (π.χ. ένα πάρτι με Drag Show) (διαδραστική εργασία σε ομάδες), ότι οφείλουμε να απενοχοποιήσουμε την ερωτική μας επιθυμία (Άσπα Χαλκίδου) και να μπορούμε να μιλάμε γι’ αυτήν χωρίς ντροπή και ενοχές. Στους χαιρετισμούς που απεύθυναν οι ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις ,που συμμετείχαν, φάνηκε ότι κάθε οργάνωση εξετάζει το θέμα της γονεϊκότητας των ΛΟΑΤΚΙ ανθρώπων μέσα από την δική της οπτική, την δική της θεματική και το δικό της διεκδικητικό πλαίσιο. Στο τέλος οι οργανώσεις, που συμμετείχαν, συνδιαμόρφωσαν το σκελετό ενός κειμένου- Μανιφέστου όπου υπάρχουν συγκεντρωμένες οι θέσεις και οι διεκδικήσεις μας ως ΛΟΑΤΚΙ σχετικά με την γονεϊκότητα. Το Μανιφέστο, όπως συνδιαμορφώθηκε και μετά τη λήξη του συνεδρίου, παραδόθηκε στα χέρια νομικών ώστε να μπορεί να λειτουργήσει ως διεκδικητικό «εργαλείο» στις μελλοντικές μας επαφές με την πολιτεία κατά την συζήτηση θεμάτων που άπτονται της γονεϊκότητας των ΛΟΑΤΚΙ ανθρώπων.
