Τι σημαίνει να είσαι οut και να κάνεις καριέρα στην Ελλάδα; Έξι φρέσκα “καλλιτεχνικά” πρόσωπα ανοίγουν την καρδιά τους και μας μιλούν για την απόφασή τους να ζήσουν ανοιχτά και περήφανα ως LGBT.
Γιώργης Χριστοδούλου (τραγουδιστής)
Το coming out ήταν μια εύκολη διαδικασία για εσένα;
Για εμένα δεν υπήρξε κάποια συγκεκριμένη στιγμή coming out, σε καμία περίπτωση δεν χρειάστηκε. Ούτε το σκέφτηκα πολύ. Όταν κάτι το κάνεις με τρυφερότητα, με αγάπη, και με σιγουριά, κανείς δεν πρόκειται να σου πει όχι. Κανείς δεν πρόκειται να σε ρωτήσει γιατί τα έχεις καλά με τον εαυτό σου, αν πραγματικά σε αγαπάει. Όταν σε βλέπουν ότι είσαι καλά και σίγουρος με τον εαυτό σου, τι επιχείρημα θα μπορούσε να βρει εναντίον σου; Κάποιος που τα έχει βρει με τον εαυτό του δεν έχει τόσο μεγάλο πρόβλημα με τους άλλους.
Στην οικογένειά σου έχεις μιλήσει;
Δε χρειάστηκε ποτέ να γίνει κάποια κουβέντα. Εγώ μεγάλωσα με τη γιαγιά μου. Η γιαγιά μου είναι ενενήντα τριών. Δεν καθίσαμε ποτέ να πούμε κάτι πολύ συγκεκριμένο, αλλά καταλαβαινόμαστε. Μιλάμε ανοιχτά. Ποτέ δε χρειάστηκε να πούμε “τώρα θα καθίσουμε να μιλήσουμε για αυτό.” Ήθρε τελείως φυσικά. Και ήταν πολύ συνειδητό από μεριάς μου, γιατί δεν ήθελα να το κάνω κάτι το τραγικό. Είχα βέβαια την τύχη ότι οι άνθρωποί μου είναι καλλιεργημένοι. Οι άνθρωποι που σε αγαπάνε σε αποδέχονται.
Αν κάποιος σου έλεγε πως φοβάται το coming out και την πιθανή αντίδραση των γύρω του, τι θα του έλεγες;
Υπάρχει μια ωραία, αν και λιγάκι ειρωνική φράση του Όσκαρ Ουάιλντ που λέει πως η πολλή ειλικρίνεια είναι καταστροφική, όπως και η λίγη ειλικρίνεια. Μπορεί ενδεχομένως η απόλυτη ειλικρίνεια για έναν άνθρωπο να είναι καταστροφική, γιατί η κοινωνία δεν είναι έτοιμη. Η λίγη ειλικρίνεια όμως είναι εξίσου καταστροφική, για εμάς τους ίδιους. Ενδεχομένως αν το πεις να υπάρξουν προβλήματα, αλλά πάντα θα υπάρχουν προβλήματα. Ποτέ δε θα σε αποδεχθεί κάποιος αν δεν μπορέσει να αποδεχθεί τον εαυτό του. Πρέπει κανείς να βρει το κουράγιο να δει πως δεν πρέπει να υπάρχουν ψέματα ανάμεσα σε αυτόν και ανθρώπους που αγαπά. Το ξέρω ότι δεν είναι πολιτικά ορθό να πεις σε κάποιον να το κρύψει, αλλά ενδεχομένως ίσως να υπάρχουν και περιπτώσεις που θα έπρεπε να το κάνεις. Δηλαδή, δεν θα έλεγα ποτέ σε έναν άνθρωπο που κινδυνεύει η ζωή του να το πει. Θα έλεγα ότι το πρώτο που οφείλει κανείς είναι να προστατεύσει τον εαυτό του. Εάν κρίνεις ότι εσύ είσαι εντάξει με τον εαυτό σου και σίγουρος, τότε το να το πεις είναι το πρώτο βήμα για να πας παραπέρα. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες πρέπει να περιμένεις, αλλά μόνο να περιμένεις.
Ποιο θα έλεγες ότι είναι το μεγαλύτερο θετικό που υπάρχει αυτή τη στιγμή στη ζωή σου λόγω του να μιλάς ανοιχτά για εσένα;
Είμαι ολοκληρωμένος και είμαι σε μεγαλύτερη αρμονία με εμένα τον ίδιο. Έχω λιγότερα πράγματα να βασανίζουν το μυαλό μου. Πάντα ο κάθε ένας έχει τους δαίμονές του, αλλά τώρα έχω λιγότερους. Αν δεν μιλούσα ανοιχτά θα είχα περισσότερους δαίμονες στη ζωή μου. Έχω μια καλύτερη ζωή, και ανθρώπους δίπλα μου που με δέχονται όπως είμαι.
Θεωρείς ότι είναι σημαντικό να μιλά ένα πρόσωπο που έχει αναγνωρισιμότητα για ζητήματα που η κοινωνία αντιμετωπίζει ως ταμπού;
Έστω και έναν άνθρωπο να μπορέσεις να βοηθήσεις με το να μιλάς, έχεις κέρδος. Κι ας είναι και ένας. Κάποιοι θα σου πουν, “μα γιατί να το πεις;” Ένας μπορεί να είναι; Εγώ είμαι χαρούμενος. Είναι όπως όταν έγραψα το τραγούδι για τη γιαγιά μου. Μπορεί να μου πουν ότι δε συγκίνησε κανέναν. Δεν πειράζει. Συγκίνησε τη γιαγιά μου και άρα είμαι κερδισμένος. Εγώ το στοίχημά μου το κέρδισα, κι ας μην πούλησα χιλιάδες δίσκους. Το ίδιο και με το βίντεο του “Το πρωί με ξυπνάς με φιλιά.”
Θες να μας πεις λίγα πράγματα για αυτό το τραγούδι;
Αυτό ήθελα να το κάνω εδώ και ένα χρόνο, ακριβώς επειδή δεν υπάρχει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα. Δεν έβρισκα όμως τον κατάλληλο άνθρωπο. Συνήθως τα βίντεο κλιπ που κάνουμε τα κάνουμε μόνοι μας, όμως αυτό επειδή ήθελα να γίνει πάρα πολύ φροντισμένο αισθητικά, ήθελα να γίνει με κινηματογραφικό συνεργείο. Βρήκα το προφίλ του Δαρείου Χαλίλι, ο οποίος είναι ένας υπέροχος Έλληνας σκηνοθέτης που ζούσε τότε στο Λονδίνο. Είδα κάποια δείγματα της δουλειάς του στο ίντερνετ και του ζήτησα να συνεργαστούμε. Τα γυρίσματα έγιναν στην Αγγλία για αυτό το λόγο, επειδή δεν υπήρχε ούτε budget ούτε τρόπος για να το κάνω εδώ.
Ποια είναι η γνώμη σου για το σύμφωνο συμβίωσης;
Θεωρώ ότι είναι ένα βήμα, και ελπίζω σύντομα να τροποποιηθεί και να γίνει όπως είναι στην Ισπανία. Έχω δει ανθρώπους να μοιράζονται τη ζωή τους και να επισημοποιούν αυτή τη μοιρασιά. Τυπικό είναι το σύμφωνο, όποιος αγαπάει αγαπάει, αλλά θα έπρεπε να υπάρχει κι εδώ ολοκληρωμένο. Τα κοινωνικά ζητήματα πρέπει να προχωράνε χωρίς να περιμένουν. Ακούω πολλούς που λένε ότι πρέπει πρώτα να ωριμάσει η κοινωνία. Δε χρειάζεται όμως. Πρώτα θα γίνει το βήμα και μετά θα εκπαιδευτεί η κοινωνία και θα ωριμάσει.
Με τι ασχολείσαι τώρα;
Έχω βάλει μπρος ένα project που λέγεται o Attic στο Παρίσι, και έχει να κάνει με τα χαμένα τραγούδια του Attic, τα οποία τα μάζεψα σιγά σιγά εδώ και δύο χρόνια. Είναι αδισκογράφητα και θα είναι η πρώτη εκτέλεση. Θα γίνει ένας δίσκος και είναι μεγάλη η ευθύνη καθώς είναι τραγούδια χαμένα για πάνω από εκατό χρόνια. Πρόκειται για έναν θησαυρό. Η παρουσίαση θα γίνει στο Φεστιβάλ Αθηνών στην Πηραιώς 260 στις 19 Ιουνίου.
Μιχάλης Οικονόμου (ηθοποιός)
Πότε αποφάσισες να μιλήσεις για το σεξουαλικό σου προσανατολισμό για πρώτη φορά δημόσια;
Πέρσι τον Οκτώβριο μου ήρθε μια ειδοποίηση στο Facebook από το Antivirus ότι είναι η παγκόσμια ημέρα coming out, και σκέφτηκα, ας το πω. Δεν το είχα οργανώσει, ήρθε πολύ φυσικά. Το είχα αποδεχθεί βέβαια για εμένα από το γυμνάσιο, αλλά δεν είχα μιλήσει στους γονείς μου. Τους μίλησα όμως πέρσι. Η αλήθεια είναι ότι όταν δεν το ξέρουν οι γονείς σου, όσο και αν θέλουμε να το παίξουμε ανεξάρτητοι, είναι μεγάλο κεφάλαιο το οποίο σε καθορίζει ψυχολογικά. Από τη στιγμή που το έκανα όμως τα βρήκα και με τον εαυτό μου. Παράλληλα, η σεξουαλική ζωή που είχα ως τότε είναι κάτι για το οποίο μάλλον δεν είμαι και τόσο περήφανος. Η αλήθεια είναι ότι τα προηγούμενα χρόνια εγώ το είχα ρίξει πολύ στις κρεπάλες, και μέσα από αυτές είχα νομίσει ότι δεν είμαι μονογαμικός. Αφότου αυτό έκανε τον κύκλο του, είδα ότι η φυσική μου τάση είναι να θέλω κι εγώ την αγάπη όπως όλοι. Νομίζω πως όλοι αυτό ψάχνουν, αλλά κάποιες φορές μέσα από λάθος τρόπους, με αποτέλεσμα να καταλήγουν να στρεβλώνουν λίγο τον εαυτό τους. Από τη στιγμή που βγήκα από αυτό, το οποίο με ωρίμασε κιόλας, κατάλαβα ότι το καλύτερο πράγμα που έχει να κάνει ένας άνθρωπος είναι να μιλάει και να μοιράζεται τις σκέψεις του. Έτσι μίλησα στους γονείς μου, και αυτό το δαιμονιώδες πράγμα που είχα στήσει στο κεφάλι μου από το γυμνάσιο μέχρι τα 36 μου δεν ήταν τελικά τόσο δαιμονιώδες. Καμιά φορά έχεις κάτι στο κεφάλι σου σαν κακό και όσο περνάνε τα χρόνια το μεγαλώνεις μόνος σου και φτάνει σε ένα μέγεθος που ξεπερνάει το κανονικό. Δεν θα κρύψω ότι ήμουν και τυχερός, οι γονείς μου το πήραν καλά. Αποφάσισα λοιπόν ότι αφού έχω και μία μικρή αναγνωρισιμότητα, θα μπορούσα να τη χρησιμοποιήσω για να πω πέντε πράγματα που δεν λέγονταν ως τώρα πολύ εύκολα από ανθρώπους της τέχνης.
Θεωρείς ότι είναι σημαντικό για τους καλλιτέχνες να μιλούν για τέτοια ζητήματα;
Είναι σημαντικό, χωρίς να σημαίνει ότι αν δεν το κάνεις είσαι για ξύλο. Εγώ το έκανα όταν ένιωσα έτοιμος. Ενώ μοιάζει να είναι πολιτική κίνηση το να το πεις, τελικά είναι πολύ προσωπική. Αν το κάνεις, καλώς το έκανες και μπράβο σου. Αν δεν το κάνεις, προφανώς πρέπει να αλλάξουν κάποια πράγματα στην κοινωνία. Ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις τι βία μπορεί να έχει υποστεί κάποιος, οπότε δεν μπορείς να κατακρίνεις. Ειδικά πάντως στο χώρο του θεάτρου και της υποκριτικής εγώ ένιωσα αποδεκτός και πως δεν πρόκειται να μου στερηθεί δουλειά για αυτό.
Φοβόσουν προτού κάνεις το coming out ότι αυτό μπορεί να επηρρεάσει την καριέρα σου;
Σε αυτό παίζει ρόλο και το τι ανθρώπους συναντάς στη ζωή σου. Η αλήθεια είναι ότι με είχε απελευθερώσει πολύ η γνωριμία μου με τον Βαγγέλη τον Θεοδωρόπουλο, που είναι ο σκηνοθέτης μου, τον οποίο είχα και καθηγητή στη Δραματική Σχολή του Εθνικού. Μια μέρα στο τέλος της χρονιάς του πρώτου έτους μου είπε “Εσύ Μιχάλη είσαι γκέι, αλλά επειδή το έχεις αποδεχτεί, δεν έχεις ανάγκη επί σκηνής να αποδείξεις κάτι.” Αυτά τα λόγια ενός δασκάλου εμένα με βοήθησαν. Αν δεν είχα απελευθερωθεί, θα μπορούσε αυτό να με μπλοκάρει στη δουλειά μου.
Αφότου έκανες το coming out, ποιες θα έλεγες ότι ήταν οι πιο σημαντικές αλλαγές που είδες στη ζωή σου;
Φέτος ήταν το πρώτο Πάσχα που έκανα οικογενειακά μαζί με τον φίλο μου. Αυτό νομίζω είναι το καλύτερο Πάσχα που θα μπορούσε να μου τύχει. Είναι πολύ απελευθερωτικό να είσαι μέσα στο σπίτι σου, με το σόι, και να είσαι και με τον φίλο σου. Άλλη μία αλλαγή είναι ότι έπαψα να ψάχνω την επιβεβαίωση μέσα από κρεπάλες, και είμαι πλέον ήρεμος με πράγματα που παλιά θα θεωρούσα ξενέρωτα. Πλέον η ρουτίνα μου με γεμίζει.
Έχεις αναφέρει στο παρελθόν ότι έχεις μία στενή σχέση με την εκκλησία και πως αγαπάς πολύ την θρησκεία σου, πράγμα που σε έχει βοηθήσει στην αποδοχή του εαυτού σου. Με ποιο τρόπο έγινε αυτό;
Κάποτε θεωρούσα ασύμβατη τη σεξουαλικότητά μου με την εκκλησία, γιατί στην εφηβεία μου είχα πέσει πάνω σε ανθρώπους της εκκλησίας που μου είχαν δώσει πολύ άσχημη γεύση. Ενώ μέσα μου είχα την τάση να ψάχνομαι, είχα αποτραβηχτεί για καιρό. Εν τέλει βρήκα ανθρώπους μέσα από την εκκλησία που να είναι ανοιχτόμυαλοι. Το να κατηγορείς την εκκλησία επειδή κάποιοι αντιπρόσωποί της βρίζουν και κατηγορούν το διαφορετικό είναι σαν να κατηγορείς όλους τους μουσουλμάνους επειδή υπάρχουν τρομοκράτες.
Αν ένα νεαρό παιδί που πιστεύει στον Χριστιανισμό σου έλεγε πως παλεύει με τη σεξουαλικότητά του και δεν αποδέχεται τον εαυτό του λόγω αυτής της μη αποδοχής από ανθρώπους της εκκλησίας, τι θα το συμβούλευες;
Αυτά που ακούγονται συνήθως από τους παπάδες είναι αυτά που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ. Δυστυχώς η εκκλησία δε βγαίνει να τα απαρνηθεί αυτά, η λειτουργεία της είναι λίγο πιο δυσκίνητη. Στην τελική όμως αυτό που έκανε και ο ίδιος ο Χριστός ήταν να κάνει δείπνα με πόρνες, “αμαρτωλούς”, και ανθρώπους διαφορετικούς. Η απάντησή μου θα ήταν ότι υπάρχει τρόπος. Είναι πολύ λογικό κάποιος έχοντας δεχθεί κριτική από ανθρώπους της εκκλησίας να οργιστεί και να απομακρυνθεί, και με το δίκιο του. Αλλά ας έχει ένα παραθυράκι ανοιχτό πως αν το ψάξει, υπάρχουν άνθρωποι που εκφράζουν πλήρως το νόημα της αγάπης και της αποδοχής.
Θα έκανες σύμφωνο συμβίωσης στην Ελλάδα;
Αν κρίνω ότι θα με βοηθούσε στη σχέση μου, σαφώς και θα το έκανα. Αυτό που θα ήθελα πιο πολύ είναι να υιοθετήσω ένα παιδάκι. Αν εγκριθεί δε σου κρύβω ότι θα το έκανα αμέσως, με την προϋπόθεση ότι θα έχω έναν σύντροφο που να το θέλει εξίσου.
Υπήρξαν δουλειές που σε βοήθησαν να αποδεχθείς τη διαφορετικότητα γενικότερα; Για παράδειγμα στη σειρά Άγρια Παιδιά έπαιζες ένα νεαρό ΑμεΑ.
Για το ρόλο εκείνο προσπάθησα πολύ να μάθω για το διαφορετικό. Για παράδειγμα δε μου άρεσε καθόλου ο τρόπος που εμφανίζονταν στην τηλεόραση τα ΑμεΑ, το ίδιο γραφικά που εμφανίζονται και οι γκέι. Ο ρόλος αυτός με βοήθησε με το παραπάνω. Απαίτησα να έχω αληθινό αμαξίδιο, γιατί συχνά στην τηλεόραση βλέπουμε αυτά των νοσοκομείων που δεν έχουν καμία σχέση. Είναι ντροπή, δεν χρησιμοποιούν αυτά οι ΑμεΑ.
Με τι ασχολείσαι αυτή την περίοδο;
Παίζω στην παράσταση Το Δάνειο του Τζόρντι Γκαλθεράν στο θέατρο του Νέου Κόσμου σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου και Παντελή Δεντάκη, η οποία θα παιχτεί και του χρόνου. Παράλληλα κάνω γυρίσματα για την ταινία Η Μπλε Βασίλισσα του Αλέξανδρου Σιπσίδη. Υπολογίζεται να είναι έτοιμη αρχές του 2017. Επίσης φέτος σκηνοθέτησα για πρώτη φορά την παράσταση Mistero Buffo του Ντάριο Φο, στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο με την ομάδα του πανεπιστημίου Άφαντοι.
Ποια θα ήταν η συμβουλή σου για τα νέα παιδιά;
Με αφορμή το ντοκιμαντέρ Chem Sex που παίχτηκε στο Outview Festival, θα έλεγα πολύ καθαρά, “Σταματήστε το chem sex. Η ζωή είναι αλλού. Η αγάπη είναι αλλού. Εκεί δεν υπάρχει όσο και να το ψάξεις.” Όσον αφορά το θέμα της αποδοχής, θα έλεγα ότι η μεγαλύτερη επανάσταση είναι να συμφιλιωθείς με τον εαυτό σου.
Σπύρος Παρασκευάκος (συνθέτης και στιχουργός)
Πού μεγάλωσες και πού ζεις και εργάζεσαι σήμερα;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στον Πύργο Ηλείας, σπούδασα και έζησα 7 χρόνια στην Μυτιλήνη και πλέον ζω μόνιμα και εργάζομαι στην Αθήνα.
Πότε έκανες πρώτη φορά coming out και σε ποιον;
Ποτέ. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι έκανα στα 16 όταν το συζήτησα για πρώτη φορά με τους φίλους μου, ή αργότερα στα 19 μου όταν το ανακοίνωσα, με σαφήνεια, στην οικογένειά μου. Προσωπικά, δεν ένιωσα σε καμία περίπτωση ότι κάνω coming out, ακριβώς γιατί δεν ένιωθα ποτέ κλεισμένος κάπου μέσα. Ακολουθούσα την φύση μου, το αίσθημα και τις επιθυμίες μου. Με αλήθεια και ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό μου, άρα θεωρούσα ότι ήταν δεδομένο και σαφές. Ήταν η πραγματικότητα και δεν καταλάβαινα γιατί πρέπει να διευκρινίζεις την πραγματικότητα.
«Λόλα να ένα μήλο.»
Ποιες ήταν οι αντιδράσεις;
Με τους φίλους μου το συζήτησα, γιατί ήταν η ηλικία που αρχίσαμε όλοι να συζητάμε πιο πολύ και πιο πρακτικά για τα προσωπικά μας, το έφερε δηλαδή η κουβέντα. Δεν είχα ιδιαίτερες αντιδράσεις πέρα από πολλές μα πολλές απορίες και ερωτήματα. Με τους γονείς μου το συζήτησα όταν συνειδητοποίησα ότι για αυτούς (και μόνο για αυτούς) έγκειται η ανάγκη επιβεβαίωσης (του ήδη γνωστού πράγματος), και αυτό γιατί η σχέση γονέα-παιδιού από τη φύση της λειτουργεί με άλλους όρους από ότι οποιαδήποτε άλλη σχέση ή συναναστροφή. Παρότι λοιπόν δεν είχα άσχημες αντιδράσεις, με τα χρόνια και όσο περνούσε ο καιρός έριξα – και ρίχνω – πολύ δουλειά πάνω σε αυτό. Και αυτοί το ίδιο. Δεν μου αρκεί το να γνωρίζουν και να μένω στην επιφάνεια του coming out όπως το λένε. Με αφορά η βαθύτερη κατανόηση, το να μπορώ με τον καιρό σιγά σιγά να τους συζητάω για τις ανησυχίες μου, να μπορώ να τους κλαφτώ όταν πέφτω στα πατώματα χωρίς ενοχές, να στεναχώριουνται για παραπάνω λόγους όσων αναλογούν στη δική μου στεναχώρια, να μπορώ με την ανάλογη άνεση να τους δείχνω τη χαρά μου ή τον ενθουσιασμό μου και κυρίως να μπορώ να τους συμβουλεύομαι. Για αυτό έριξα σκληρή δουλειά και δικαιώνομαι καθημερινά.
Πώς ζεις και εργάζεσαι πλέον ως ανοιχτά LGBT άτομο στην ελληνική κοινωνία;
Δεν μπορώ πια να διακρίνω τη διαφορά ούτε να φανταστώ πώς θα ήταν αν τα πράγματα ήταν αλλιώς. Δεν φοβάμαι όχι. Δεν ανησυχώ, ούτε με περιορίζει κάπου αυτό. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν έχουν έρθει στιγμές άσχημες που χρειάστηκαν διαχείριση. Απλά θεωρώ ότι δεν ήταν αυτό η πηγή. Απλά τσούζει περισσότερο όταν σε τσιγκλάνε στις ιδιαιτερότητές σου – όποιες και αν είναι – και σίγουρα παντού υπάρχουν σκατάνθρωποι, που βρίσκουν αφορμή να σε χτυπήσουν στις πιο εμφανείς από αυτές. Ας τους να χτυπήσουν… Και χτύπα και εσύ… Μη μασάς.
Ειδικά στη δουλειά μας έρχεσαι αντιμέτωπος καθημερινά με τον εαυτό σου, και με άλλους ανθρώπους (που έρχονται και αυτοί αντιμέτωποι με τους εαυτούς τους και πάει λέγοντας). Θέλω να πω πως σε καθημερινό επίπεδο σκαλίζεις τα μέσα σου. Τα ερωτικά σου, τα αισθήματά σου, τα πάθη σου. Ξύνεις τις πληγές σου. Μέσα σε όλη αυτή τη διαδικασία, για να μπορέσεις να ανταπεξέλθεις, πρέπει κάποια πράγματα να τα έχεις κατακτήσει μέσα σου, ώστε να νιώθεις και πιο ελεύθερος. Είναι η βάση της πυραμίδας. Είναι τόσα πολλά αυτά για τα οποία έχεις να αγχωθείς, που δεν έχεις περιθώριο να αγχώνεσαι για το πόσο σε αποδέχεται η κοινωνία.
Αυτό το απαιτείς με σιγουριά. Δεν το διαπραγματεύεσαι.
Έχεις σχέση;
Όχι.
Σε βοήθησε στη σχέση σου το ότι είσαι ανοιχτά LGBT;
Πάει καιρός για να θυμάμαι. Θυμάμαι μόνο ότι στην αρχή τους τρόμαζε λίγο. Ε, μετά έβρισκαν άλλα να τρομάζουν και όλα καλά.
Ποια είναι τα σχέδιά σου στον καλλιτεχνικό χώρο; Τι να περιμένουμε;
Μόλις κυκλοφόρησα το πρώτο μου δίσκο «Απ’ το μηδέν», και τελείωσα για αυτή τη σεζόν τις παραστάσεις με την ομάδα Αίολος «Οδός Ολύμπου 12». Τώρα ετοιμαζόμαστε για κάποιες συναυλίες στην επαρχία το καλοκαίρι.
Ξεκουράζομαι, επαναπροσδιορίζομαι και ετοιμάζω κάποιες συμμετοχές σε πολύ αγαπημένες μου ερμηνεύτριες, καθώς και την πρώτη μου ποιητική συλλογή που θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο. Και μουσικές παραστάσεις, να βρισκόμαστε, να γουστάρουμε.
Sma Rag Da (τραγουδίστρια)
Είσαι μια νέα καλλιτέχνιδα που μιλά ανοιχτά για τη σεξουαλικότητά της. Θα ήθελες να μας πεις πώς έκανες το πρώτο σου coming out;
Όταν ήμουν πιο μικρή και δεν είχα φύγει ακόμα από το σπίτι, ενώ όλοι οι φίλοι μου το ήξεραν, απέφευγα το coming out γιατί έμενα ακόμα στο ίδιο σπίτι με τη μάνα μου. Ήξερα ότι δεν έχει νόημα να κάνω coming out στην τρίτη λυκείου και να γαμηθώ τελείως. Σκέφτηκα, ας γίνει μετά που θα λείπω κιόλας και θα έχουμε και οι δύο χρόνο να τα σκεφτούμε. Γύρω στα δεκατρία που αρχίζεις να έρχεσαι σε επαφή περισσότερο με τη σεξουαλική σου πλευρά, εγώ άρχισα να φρικάρω για αυτό που ήξερα έτσι κι αλλιώς από πάντα. Ποτέ δεν ένιωσα τύψεις ή ότι αυτό είναι κάτι που πρέπει να αλλάξω, αλλά ένιωθα πίεση γιατί έβλεπα ότι δεν μπορώ να μιλάω ανοιχτά για εμένα. Και επειδή είμαι πολύ κοινωνική, μου ήταν πολύ δύσκολο αυτό. Μου φαινόταν παράλογο το να πρέπει να κρύβω τον εαυτό μου.
Σε ποιον το πρωτοείπες;
Στην κολλητή μου, και μετά στα ανήψια μου που ήταν μικρότερα από εμένα. Ένα παιδί δε νοιάζεται, αν δει στο δρόμο δυο γυναίκες μαζί δε θα σκεφτεί κάτι, απλά θα χαρεί που βλέπει δύο χαρούμενους ανθρώπους να κρατιούνται χέρι-χέρι. Δεν έχει προλάβει ακόμα να μολυνθεί από τα στερεότυπα που μας τα ποτίζουν από τη γέννα. Όπως το περίμενα, δεν τους έκανε καμία εντύπωση.
Πως ακριβώς αυτοπροσδιορίζεσαι;
Η λέξη λεσβία μου φαίνεται απίστευτα κακόηχη. Δε μου αρέσει ο ήχος της, το σίγμα-βήτα σε μια λέξη δε μου αρέσει καθόλου. Το “γκέι” είναι πιο κουλ. Η αλήθεια είναι ότι πέρασα διάφορες φάσεις που προσπαθούσα να αυτοπροσδιοριστώ, και στο τέλος συμφιλιώθηκα με το ότι δεν έχει κάποιο νόημα. Το να αυτοπροσδιορίζεσαι είναι σαν να αυτοπεριορίζεσαι. Αν αυτοπροσδιοριστείς κάπως και μετά κάνεις κάτι διαφορετικό νιώθεις σαν να προδίδεις αυτό που είσαι.
Σπουδάζεις στην Αγγλία τα τελευταία χρόνια. Θα έλεγες ότι βλέπεις διαφορά στα επίπεδα αποδοχής σε σχέση με την Ελλάδα;
Λατρεύω την Ελλάδα. Αν μπορούσα να αγοράσω μία χώρα θα αγόραζα την Ελλάδα. Έχουμε το φοβερό προνόμιο του ήλιου, τα τοπία, τις παραλίες. Αλλά στην Ελλάδα κυριολεκτικά ζούμε σαν ο εικοστός αιώνας να μη συνέβη ποτέ. Από άποψη φιλοσοφίας, προόδου, είναι σαν να συνέβη σε έναν άλλο πλανήτη κι εμείς ξαφνικά να προσπαθούσε να κάνουμε catch up στον εικοστό πρώτο. Στην Αγγλία οι άνθρωποι αναγκάζονται να αποδεχθούν το διαφορετικό, γιατί είναι όλοι διαφορετικοί με κάποιο τρόπο. Εδώ είχα την ευκαιρία να γνωρίσω κόσμο από πολλές διαφορετικές κουλτούρες και να βιώσω αποδοχή. Πλέον όταν γυρνάω στην Ελλάδα έχω μέτρο σύγκρισης.
Θα έκανες σύμφωνο συμβίωσης στην Ελλάδα;
Όχι. Το σύμφωνο είναι μία πάρα πολύ αισιόδοξη αρχή αλλά αν δεν εκσυγχρονιστεί πρώτα ο κόσμος είναι λίγο δώρο άδωρο. Είναι ένα χαρτί το οποίο στην ουσία δε σε προστατεύει. Δυστυχώς ο κόσμος δεν δείχνει ακόμα αποδοχή.
Πώς πιστεύεις ότι θα μπορούσαν να αλλάξουν τα πράγματα στην Ελλάδα προς το καλύτερο;
Σίγουρα θα πρέπει να γίνουν τεράστιες αλλαγές στην ποιότητα της εκπαίδευσης.
Θεωρείς ότι ένας καλλιτέχνης ή ένα δημόσιο πρόσωπο είναι πιο σημαντικό να κάνει coming out;
Ναι, αλλά παράλληλα δε μου αρέσει το ότι αν κάποιος δεν το έχει πει πέφτουν πάνω του να τον φάνε σαν να είναι υποχρεωμένος να το κάνει. Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να κάνει τίποτα στην πραγματικότητα. Για παράδειγμα εγώ μπορεί να μη θέλω να γράψω κάτι δημόσια για τη σχέση μου γιατί μπορεί να είναι η κοπέλα μου αυτή που δεν έχει κάνει coming out ακόμα. Θεωρώ ότι αν έχεις τη δυνατότητα να ακουστείς και φοβάσαι να το κάνεις, απλά είναι κρίμα. Σκέψου πόσοι άνθρωποι μπορεί να χαίρονταν αν άκουγαν ότι ο γνωστός αγαπημένος τους ηθοποιός είπε ότι είναι γκέι χωρίς να έχει πρόβλημα με αυτό. Αν δεν μιλάνε για κάτι που ο κόσμος το’χει κόσκινο είναι λίγο σαν να προωθούν το να μένει ο κόσμος στη ντουλάπα. Εγώ προσωπικά ένας από τους λόγους που με ενδιαφέρει να έχω κοινό, και δεν κρατάω τη μουσική μου για τον εαυτό μου και τους φίλους μου, είναι ότι θέλω να μπορώ να πω κάποια πράγματα που σκέφτομαι. Να προσπαθώ με κάποιο τρόπο να βοηθάω τον κόσμο. Να δίνω ένα ερέθισμα.
Άλλαξαν τα πράγματα προς το καλύτερο για εσένα μετά το coming out;
Εννοείται. Μέχρι τα δεκαοχτώ μου δεν ήμουν καλά. Πριν το coming out δεν ήμουν καλά, και δεν το ήξερα. Αυτό είναι το πρόβλημα γενικά με τους ανθρώπους. Το κεφάλι μας δεν μας επιτρέπει τόσο να δούμε την αλήθεια για να μην παραδεχτούμε ότι κάτι πάει στραβά.
Υπάρχει κάτι που θα ήθελες να πεις στα νέα παιδιά που δεν έχουν κάνει ακόμα coming out γιατί φοβούνται;
Το λάθος είναι η θυματοποίηση του εαυτού μας, και αυτό είναι μια παγίδα για τις καταπιεσμένες ομάδες. Πολλοί κάνουν το coming out με επιθετικό τρόπο γιατί φοβούνται τη θυματοποίηση. Πρέπει να θυμάσαι ότι δε φταις. Ό,τι και να γίνει ξεπερνιέται. Τι είναι το χειρότερο που μπορεί να γίνει δηλαδή; Πριν το coming out τα βλέπουμε όλα με μεγεθυντικό φακό. Τα παιδιά που σκέφτονται να κάνουν coming out πρέπει πάντα να ρωτάνε τον εαυτό τους “τι είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί;” και αφού το απαντήσουν να ρωτάνε “ε, και;” Αν το κάνεις αυτό συνειδητοποιείς ότι όλα ξεπερνιούνται. Οι γονείς μπορεί να μην μπορούν να το καταλάβουν. Εσένα όμως που κόβει ο νους σου λίγο παραπάνω πρέπει να καταλάβεις ότι δεν είσαι εσύ το θύμα, ο γονιός είναι που δεν καταλαβαίνει. Θυμήσου ότι δεν φταις εσύ που θα μπει ο γονιός στη δύσκολη θέση. Το μόνο που πρέπει να φοβάσαι και να αποφεύγεις είναι η καταπίεση του εαυτού σου. Αν είσαι ειλικρινής και με τον εαυτό σου και με τους άλλους, είσαι εντάξει. Θα βρεις τον τρόπο να είσαι εντάξει μετά.
Στέφανος Αχιλλέως (ηθοποιός και σκηνοθέτης)
Έχεις μιλήσει δημόσια για την «ταυτότητά» σου μέχρι σήμερα ή δεν έχει χρειαστεί;
Δεν το έκρυβα ποτέ στον προσωπικό μου κύκλο για να κάνω coming out. Ο μόνος άνθρωπος που το ανακοίνωσα ήταν η μάνα μου. Έχουμε δώσει από κοινού με το σύντροφό μου δύο συνεντεύξεις στην εφημερίδα «Αυγή» και στο περιοδικό «Downtown» με αφορμή την επικείμενη ψήφιση του συμφώνου συμβίωσης. Μας ρώτησαν τη γνώμη μας για το σύμφωνο και την επίδραση που θα έχει στην ελληνική κοινωνία. Μετά την ψήφιση φωτογραφηθήκαμε για το εξώφυλλο στο ειδικό τεύχος του Antivirus για το σύμφωνο συμβίωσης.
Με τι ασχολείσαι καλλιτεχνικά και τι ετοιμάζεις αυτή την περίοδο;
Είμαι ηθοποιός και σκηνοθέτης, μέλος της θεατρικής ομάδας «Cheek Bones». Μόλις ολοκληρώσαμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και παρουσιάσαμε έναν μονόλογο που σκηνοθέτησε η Ομάδα στο φετινό Bob Theatre Festival. Αυτή τη στιγμή ψάχνουμε να βρούμε χώρο για το μονόλογο, που ονομάζεται «Ο Περαστικός» με την Έλενα Τριανταφύλλου, για να ανέβει από τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Επίσης προετοιμάζουμε ένα ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά σε Μοντεσσοριανό Σχολείο. Φέτος ήμουν και βοηθός σκηνοθέτη στην παράσταση «72 ώρες» σε Αθήνα (Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη) την οποία συνσκηνοθέτησα και στη Θεσσαλονίκη («Θέατρο Αθήναιον»), που θα συνεχιστεί και του χρόνου.
Προβληματίζει τους συνεργάτες σου ο προσανατολισμός σου;
Εγώ δεν έχω βιώσει κάτι. Παραγματικά τίποτα. Στον καλλιτεχνικό χώρο είναι αποδεκτό. Ούτε απασχολεί κανέναν, ούτε είναι κατακριτέος ο προσανατολισμός μου.
Πώς έχει αντιδράσει η οικογένειά σου;
Ήτανε ποικίλες οι αντιδράσεις. Οι άνθρωποι με τους οποίους μίλησα ήταν η μάνα μου και τα αδέρφια μου, γιατί ο πατέρας δεν ζει πια. Η μάνα μου, μετά από το πρώτο σοκ, έχει φτάσει στο σημείο να το δεχτεί. Αναγνωρίζει τη σχέση μου, γνωρίζεται με το σύντροφό μου, του δίνει χαιρετίσματα στο τηλέφωνο. Όταν έρχεται στην Αθήνα βγαίνουμε και τρώμε όλοι μαζί. Δεν αντέδρασε αρνητικά, μου είπε ότι με αγαπάει και αυτό δεν αλλάζει όποιος κι αν είμαι. Πρέπει να σημειώσω ότι η μητέρα μου είναι 70χρονη Κύπρια, που έχει μεγαλώσει σε παραδοσιακή ελληνορθόδοξη οικογένεια και είναι πολύ σημαντικό αντιμετωπίζει έτσι εμένα και το σύντροφό μου. Η αδερφή μου, βαθιά θρησκευόμενο άτομο, δεν το αρνείται, αλλά έχει εκφράσει ρητά ότι δεν θέλει να γνωρίσει το σύντροφό μου, δεν συμφωνεί με τις επιλογές μου, έχει γίνει συζήτηση σχετικά με το τι είναι επιλογή και τι όχι, αλλά είναι ανένδοτη. Ο αδερφός μου ήταν ο πιο θετικός στην πρώτη ανακοίνωση, αλλά στη συνέχεια η στάση του έγινε «μην το μάθει ο κόσμος». Το ευρύτερο οικογενειακό μου περιβάλλον ήταν πολύ θετικό.
Ποια είναι η θετική πλευρά της ελεύθερης έκφρασης της ταυτότητάς σου;
Είμαι καλά με τον εαυτό μου, δεν χρειάζεται να σκέφτομαι τι θα πω και πώς θα εκφραστώ. Δεν κρύβομαι. Για μένα αυτό είναι πολύ θετικό γιατί σε κάνει πιο ήρεμο άνθρωπο, πιο ξεκάθαρο στην επικοινωνία με τους γύρω σου. Αν έχεις κάποιο μυστικό, ο απέναντί σου κάτι θα ανιχνεύσει, ενώ η αντιμετώπισή του προς εσένα θα είναι διαφορετική αν ξέρει ότι του μιλάς ξεκάθαρα και είσαι ανοιχτός. Πέρα από το προσωπικό, δε νομίζω ότι με έχει βοηθήσει, αλλά δε με έχει βλάψει κιόλας. Δεν έχω διαφορετική αντιμετώπιση από αυτην που θα είχε κάποιος στρέιτ στο περιβάλλον μου. Βέβαια, με έχει βοηθήσει και στη σχέση μου γιατί δεν χρειάζεται να κρυβόμαστε όταν βγαίνουμε έξω…
Τι μήνυμα έχεις να δώσεις στους νέους ανθρώπους που διστάζουν να εκφραστούν;
Δεν θέλω να το παίξω σοφός, γιατί κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Καταλαβαίνω τους ενδοιασμούς που μπορεί να έχει κάποιος να το πει. Σαν γενική συμβουλή για κάθε άνθρωπο πιστεύω ότι είναι καλό να είναι ειλικρινής. Όχι για τους άλλους γύρω του, αλλά για τον εαυτό του, για να έχει ψυχική ηρεμία. Καθαρά εγωιστικά μιλώντας.
Θα υπέγραφες σύμφωνο συμβίωσης με κάποιον; Θα περίμενες να νομιμοποιηθεί ο πολιτικός γάμος;
Σ.Α.: Ναι, φυσικά, αν και δεν πιστεύω ότι είναι ολοκληρωμένο. Είναι ένα πρώτο βήμα. Από τη στιγμή που υπάρχει και είναι διαθέσιμο για τα ομόφυλα ζευγάρια, πιστεύω ότι θα το κάνω, ως ένας άνθρωπος που είμαι σε μια μακροχρόνια σχέση. Φυσικά αν εμφανιστεί η επιλογή πολιτικού γάμου, θα γίνει και αυτό, αλλά είναι ένα πρώτο βήμα. Όσο περισσότερο το στηρίξουμε ως ελληνική κοινωνία, τόσο πιο σύντομα θα πάμε και στο επόμενο.
Βασίλης Σαγώνας -V-Sag (μουσικός παραγωγός και DJ)
Πώς προσδιορίζεσαι ως άτομο;
Είμαι ακομπλεξάριστα γκέι, αποφασισμένος από μικρός, ήξερα από πολύ μικρός ακριβώς τι ήθελα, δεν χρειάστηκε να πειραματιστώ ιδιαίτερα για να καταλάβω τι θέλω.
Πες μου την ιστορία σου. Από πού μας έρχεσαι, με τι ασχολείσαι;
Είμαι μεγαλωμένος στη Λάρισα, δουλεύω από πολύ μικρός σε εταιρείες πληροφορικής, δηλαδή στα 14 ήδη ήμουν προγραμματιστής, ξεκίνησα με υπολογιστές από πολύ μικρός και στα 17 μου η δουλειά με έστειλε στην Αθήνα, μόλις τελείωσα το σχολείο. Είμαι τώρα 33 χρονών. Ζω στην Αθήνα με πολύ μικρά διαλείμματα που επέστρεφα Λάρισα, για να αποσυμπιεστώ και να δω την οικογένειά μου. Παράλληλα είχα ξεκινήσει από μικρός να ασχολούμαι και με τη μουσική, η οποία περίπου από τα 21-22 με απορρόφησε πλήρως και ασχολούμαι πλέον αποκλειστικά με αυτό. Γράφω μουσική, είμαι μουσικός παραγωγός και έχω κυκλοφορήσει 7 προσωπικά άλπουμ ηλεκτρονικής μουσικής, με το όνομα V-Sag.
Πότε αποφάσισες να μιλήσεις δημόσια για τη σεξουαλική σου ταυτότητα και γιατί;
Συγκυριακά σε μία συνέντευξη που έδωσα στο περιοδικό Greka, χωρίς να το έχω κρύψει ποτέ. Πάνω στην κουβέντα ήρθε σαν θέμα και απλά απάντησα σαν να είναι κάτι φυσιολογικό για μένα. Δεν ήταν ακριβώς coming out για μένα, γιατί το ήξεραν όλοι για μένα.
Δεν έλεγα ποτέ ψέμματα στους δικούς μου, δεν παρουσίαζα ποτέ κάποια ψεύτικη σεξουαλική ταυτότητα, οπότε όταν το είπα πριν από 15 χρόνια, το θεώρησαν σαν όχι και τόσο μεγάλη έκπληξη, όσο σοκ και να ήταν, θα το δεχόντουσαν αργά ή γρήγορα.
Ποιες ήταν οι αντιδράσεις στον φιλικό και στον επαγγελματικό σου χώρο;
Στους φίλους μου το είχα πει όταν ήμουν ακόμα στο Λύκειο και σοκαρίστηκα εγώ, γιατί επί τόπου δεν είχαν κανένα πρόβλημα. Τους φάνηκε τελείως φυσιολογικό και τελικά κατέληξε ότι εγώ φοβόμουνα. Ο κολλητός μου ήταν ο πρώτος και το σκεφτόμουνα 2-3 χρόνια πριν το πω. Είχα επηρεαστεί από το τσατ γιατί μίλαγα με έναν ιντερνετικό μου φίλο και μου είπε ότι είχε δύο φίλες που το ξέρανε και ζήλεψα που δεν είχα φίλους να μπορώ να μιλάω. Στον επαγγελματικό χώρο το αποκάλυψα λίγο πιο μετά γύρω στα 19-20, όπου το θεώρησα απαραίτητο για να με ξέρουν σαν άνθρωπο και συνεργάτη και για να μπορώ να παρουσιάσω κάποια σχέση που είχα τότε. Και στη συνέχεια οι επαγγελματικές μου σχέσεις γίνανε πιο στενές και πιο φιλικές μετά το coming out.
Υπήρχαν προβλήματα και δυσκολίες μετά το coming out;
Δεν υπήρχαν καθόλου προβλήματα, σίγουρα κάποιοι άνθρωποι τους φάνηκε περίεργο ή διαφορετικό και κάποιοι δεν μπορούσαν να το κατανοήσουν 100% αλλά όλοι συνέχισαν να μ’ αγαπάνε το ίδιο, αν όχι περισσότερο. Στις παρέες μου δεν υπάρχουν διαχωρισμοί και μιλάμε όλοι για τα προσωπικά μας χωρίς καμία επικριτικότητα ο ένας για τον άλλον, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού.
Ποια είναι η θετική πλευρά της ελεύθερης έκφρασης της ταυτότητάς σου;
Το να είσαι out έχει μόνο θετικά αποτελέσματα, γιατί καταρχάς ζεις χωρίς άγχος, μπορείς ο ίδιος να απολαύσεις τον αληθινό σου εαυτό και να ζήσεις τις σχέσους σου είτε φιλικές είτε ερωτικές όπως ο κάθε μάνθρωπος ανεξαρτήτου σεξουαλικής ταυτότητας.
Τι μήνυμα έχεις να δώσεις στους νέους ανθρώπους που διστάζουν να το κάνουν;
Όπως είπε και ο πολύ αγαπημένος μου Ίαν Μακέλεν δεν υπάρχει άνθρωπος που να μετάνιωσε που έκανε δημόσια coming out. Αν δεν μπορεί να με δεχτεί κάποιος όπως είμαι, δεν υπάρχει λόγος να είναι στη ζωή μου. Λίγο σκληρό αυτό, αλλά με αυτό το μότο ζω.
Τι γνώμη έχεις για το σύμφωνο συμβίωσης και θα έκανες ποτέ;
Είναι απαραίτητο, αλλά πιστεύω ότι θα έπρεπε να δίνει ακόμα περισσότερες δυνατότητες στα ομόφυλα ζευγάρια, με πρώτη και κύρια τη δυνατότητα τεκνοθεσίας. Θα ήθελα να έχουμε τα ομόφυλα ζευγάρια ίση αντιμετώπιση από την πολιτεία με τα ετερόφυλα. Ευχαρίστως θα έκανα σύμφωνο συμβίωσης, εφόσον είμαι σοβαρά με κάποιον άνθρωπο, και αποφασίσω να είμαστε για πάντα μαζί.
Συνεντεύξεις: Πέτρος Αλεξανδρής, Χριστίνα Μίχαλου
H πρώτη δημοσίευση έγινε στο Antivirus Magazine – Τεύχος 68
