Οι γυναίκες και τα ΛΟΑΤΚΙA+ άτομα παλεύουμε με τον ανδροκεντρισμό και στην ανακάλυψη και στην ανάδειξη και στην προβολή της είδησης.
της Νατάσας Γιάμαλη
Πρέπει να είσαι αδύνατη, να περπατάς τέλεια τα δωδεκάποντα, να είσαι κομψή, το μαλλί σου να είναι «ενημερωτικό» – ούτε πολύ μακρύ, ούτε με πολύ όγκο – εκεί κάπου στους ώμους, πάντα καλοχτενισμένο, το μακιγιάζ σου να είναι διακριτικό, οι ώμοι πίσω, το στήθος έξω, αν είναι μικρό, κρίμα, αν είναι μεγάλο, μην προκαλείς. Τα δόντια λευκά, πάντα λευκά, εκτυφλωτικά. «Τσίμπησες λίγα κιλάκια στις διακοπές», «είδες τι έγραψε για σένα ο τάδε;», «προχθές ήμουν με τον τάδε που έλεγε ότι η Χ κοιμήθηκε με τον Ψ(προϊστάμενο) για να πάρει εκπομπή», «μα είναι εμφάνιση αυτή για σοβαρή δημοσιογράφο;!», «είσαι πολύ νέα για να έχεις το δικαίωμα να τα πεις αυτά on camera» κάπως έτσι κυλάει η ζωή στην ενημερωτική τηλεόραση και στο πολιτικό ρεπορτάζ.
Κυρίες και κύριοι, καλωσήρθατε.
Ο πήχης για την εμφάνιση είναι πολύ ψηλά και ο πήχης για τη δημοσιογραφική επάρκεια είναι σίγουρα ψηλότερα από ότι για τους άνδρες συναδέλφους μας. Αυτοί δεν έχουν πήχη εμφάνισης. Είναι μία χαρά όπως και να είναι, αρκεί να είναι στρέητ. Οι γυναίκες είμαστε πολλές – ίσως περισσότερες από τους άνδρες σε απόλυτους αριθμούς – σε εφημερίδες, σάιτ και κανάλια, αλλά στις διευθυντικές θέσεις κάθονται ως επί το πλείστον στρέητ άντρες. Το δικό τους βλέμμα, αντίληψη, κοσμοθεωρία είναι αυτό το οποίο μας αξιολογεί και αυτό με το οποίο ερχόμαστε αντιμέτωπες/α.
Οι γυναίκες και τα ΛΟΑΤΚΙA+ άτομα παλεύουμε με τον ανδροκεντρισμό και στην ανακάλυψη και στην ανάδειξη και στην προβολή της είδησης. Πολλές συναδέλφισσες δίνουμε μάχη εδώ και χρόνια – για την εξάλειψη του όρου «έγκλημα πάθους», μια μάχη την οποία επιτέλους κερδίζουμε ενώ άλλες τις θεωρούμε πλέον – κακώς – χαμένη υπόθεση, γι αυτό και μετά από τις εκλογές δεδομένα θα υπάρξει θέμα «άρωμα γυναίκας στη βουλή» (πως μυρίζει αυτό το άρωμα γυναίκας;) και σε κάθε παρέλαση θέμα «καυτές παρουσίες». Περιττό να πω πως το πολιτικό ρεπορτάζ είναι «αντρικό σπορ» γιατί χρειάζεται «γερό στομάχι» και μάλλον υπάρχει κάποια άγνωστη σε εμένα επιστημονική μελέτη που θέλει τα στομάχια των στρέητ ανδρών να διαθέτουν κάποιο ένζυμο που τα κάνει πιο ανθεκτικά από εκείνα των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙΑ+.
Ας περάσουμε όμως από την ενημέρωση στην ψυχαγωγία, εδώ οι γυναίκες είναι ακόμη περισσότερες και πάλι όμως η προσέγγιση είναι ανδροκεντρική και βάναυσα στερεοτυπική. Έτσι έχουμε την κεντρική παρουσιάστρια, νέα και πανέμορφη, εξωπραγματικά πανέμορφη πολλές φορές, δεδομένα στρέητ με όνειρο να κάνει οικογένεια. Αν έχει οικογένεια, μας ενημερώνει σχεδόν καθημερινά πόσο «παραδοσιακή» μαμά είναι και πόσο επιτυχημένα «προλαβαίνει τα πάντα» ενώ παράλληλα παραμένει αψεγάδιαστη και sexy. Οι μεγαλύτερες γυναίκες, έχουν ρόλο «σοφής» ή «γκρινιάρας» και εκείνες με τα παραπάνω κιλά, έχουν ρόλο «χιουμορίστα» που τους πιστώνεται ο «αυτοσαρκασμός». Οι gay άνδρες, συχνά απεικονίζονται ως καρικατουρίστικες εκκεντρικές περσόνες με βιτριολικές ατάκες χωρίς απαραίτητα προοδευτικό ή χειραφετητικό πρόσημο. Και κάπου εκεί – με τον gay πανελίστα/παρουσιαστή ολοκληρώνεται και τεκμηριώνεται η διάθεση για θετική διάκριση και «ορατότητα» της ΛΟΑΤΚΙΑ+ κοινότητας από τα κυρίαρχα ΜΜΕ χωρίς συζήτηση για περαιτέρω εκπροσωπήσεις. Σίριαλ και ριάλιτι, αναπαράγουν τοξικά έμφυλα στερεότυπα χωρίς έλεος στο όνομα της τηλεθέασης. Δεν θέλω να χαραμίσω λέξεις για προϊόντα τύπου Bachelor. Το πρόβλημα με τις παραπάνω εκπροσωπήσεις δεν είναι αυτές καθ’ αυτές. Αυτές αποτελούν όμως τις κυρίαρχες αναπαραστάσεις που κατασκευάζονται από το ανδρικό βλέμμα σήμερα.
Έμφυλα και σεξιστικά στερεότυπα διαμορφώνουν στάσεις και συμπεριφορές καθημερινά και αυτές μεταφέρονται και στις αίθουσες σύνταξης των ΜΜΕ ή και το αντίστροφο. Μιλάμε για έναν φαύλο κύκλο στον οποίο έχουν ρόλο – πρωταγωνιστικό και τα social media – έναν φαύλο κύκλο που στάζει απενοχοποιημένο σεξισμό της διπλανής πόρτας. Όσο η ενημέρωση και η ψυχαγωγία παραμένουν ειδωμένες μέσα από τα μάτια μιας ανδροκεντρικής ετεροκανονικότητας τόσο μακριά θα είμαστε από το να μας χωράει όλες/όλα. Και να μας χωρά επί της ουσίας, όχι φαινομενικά. Εμείς που έχουμε βήμα λόγω επαγγέλματος, συχνά μιλάμε για body positivity ενώ έχουμε φάει μια ντοματοσαλάτα, για το metoo σαν κάτι που έχει συμβεί σε άλλες/άλλα και ποτέ σε εμάς, για τον σεξισμό σαν να τον έχουμε νικήσει επειδή έχουμε μικρόφωνο ή πληκτρολόγιο. Πόσες από τις απόψεις μας λειάναμε με τον καιρό; Για ποιες αδικίες δεν φωνάξαμε όσο θέλαμε ως έχουσες/έχοντα το προνόμιο του μικροφώνου αλλά και τον φόβο για την επιβίωση και την ανάγκη για βιοπορισμό; Γιατί και εμείς οι ίδιες/ίδια πρέπει να απελευθερωθούμε και να απενοχοποιηθούμε ώστε να οικοδομήσουμε μια κοινωνία όπως τη θέλουμε. Συμπεριληπτική.
