Η στοματική υγεία είναι ένα σημαντικό στοιχείο της διαχείρισης της HIV μόλυνσης
Περίπου 35 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν παγκοσμίως με τον Ιό της Ανθρώπινης Ανοσοανεπάρκειας (HIV), με περισσότερο από τα δύο τρίτα (70%) αυτών των ανθρώπων να κατοικούν στην υποσαχάρια Αφρική. Η επιδημία του HIV ετοιμάζεται να φτάσει στην τέταρτη δεκαετία της και αναγνωρίζεται ως ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας παγκοσμίως, παρά τις προόδους στη θεραπεία με αντιρετροϊικά φάρμακα. Η ποιότητα και το προσδόκιμο ζωής για τα άτομα που ζουν με HIV/AIDS μπορεί να συγκριθούν με τα αντίστοιχα του γενικού πληθυσμού. Στις δυτικές βιομηχανικές χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, ο HIV/AIDS καθίσταται χρόνια νόσος λόγω των βημάτων στη σύγχρονη προσέγγιση που αφορούν σε πεντε άξονες: Θεραπεία-Αντιρετροική Αγωγή (APA), Eνημέρωση και Εκπαίδευση, Πρόληψη, Έρευνα, Κοινωνική Υποστήριξη/ Κρατική Διαμεσολάβηση.
Η στοματική υγεία είναι ένα σημαντικό στοιχείο της διαχείρισης της HIV μόλυνσης. Με την εισαγωγή της υψηλά αποτελεσματικής αντιρετροϊικής θεραπείας (HAART), τα οροθετικά άτομα ζουν περισσότερο, επομένως η διατήρηση της στοματικής υγείας έχει γίνει μακροπρόθεσμη προσπάθεια. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό διότι τα άτομα που έχουν μολυνθεί από τον HIV είναι περισσότερο ευάλωτα σε κοινές οδοντιατρικές παθήσεις και τις επιπτώσεις τους.
Το σύνολο των νοσολογικών οντοτήτων που εκδηλώνονται κατά την κλινική πορεία της ΗΙV-λοίμωξης και εντοπίζονται στη στοματογναθοπροσωπική περιοχή κατατάσσονται με βάση τη συχνότητα εμφάνισης σε 3 κατηγορίες: Συχνές Βλάβες: Καντιτίαση (Μυκητίαση) του βλεννογόνου του στόματος και συγχειλίτιδα, ριχωτή ή Ιογενής λευκοπλακία/ Περιοδοντικές νόσοι: Γραμμοειδές ερύθημα των ούλων, ελκονεκρωτική ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα που μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια δοντιών. Κακοήθη νεοπλάσματα. Λιγότερο συχνές βλάβες: Λοιμώξεις βακτηριακής αιτιολογίας π,χ. Φυματίωση. Ιογενείς Λοιμώξεις (απλός έρπητας, έρπης ζωστήρας, ανεμευλογιά, μυρμηγκιές, κονδυλώματα, επιθηλιακή υπερπλασία). Ελκονεκρωτικές Βλάβες. Μελάγχρωση του βλεννογόνου. Θρομβοκυτταρική πορφύρα. Διόγκωση των σιελογόνων αδένων. Ξηροστομία που σχετίζεται με την εμφάνιση οδοντικής τερηδόνας, άφθες Σπάνιες: Φαρμακευτικές αντιδράσεις, άλλες λοιμώξεις και νευρολογικές αντιδράσεις (νευραλγία τριδύμου, πάρεση προσώπου)
Όλες αυτές οι οδοντοστοματολογικές παθήσεις καθιστούν απαραίτητο τον τακτικό οδοντιατρικό έλεγχο και την έγκαιρη θεραπεία πριν εξελιχθούν σε καταστάσεις με επίπτωση στη γενική υγεία των HIV-θετικών ατόμων. Επιπρόσθετα, κρίνεται απαραίτητη η εκπαίδευση των ασθενών στους κανόνες στοματικής υγιεινής και οδοντικής φροντίδας γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη διαμόρφωσης σχέσης εμπιστοσύνης με τον οδοντίατρο και το προσωπικό του ιατρείου, που θα βασίζεται σε γόνιμη επικοινωνία. Παρά ταύτα, προηγούμενες έρευνες έχουν αναδείξει ότι μεταξύ του 20% και 58% των ατόμων με AIDS δεν έχουν πρόσβαση στις απαραίτητες οδοντιατρικές υπηρεσίες, ενώ οι ανησυχίες σχετικά με το στιγματισμό επηρεάζουν περισσότερο από το ένα τέταρτο των ατόμων με HIV και οδοντιατρικές ανάγκες, παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2017 απο το Σύλλογο Οροθετικών- Θετική Φωνή, το 45% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι τους έχουν αρνηθεί πρόσβαση σε παροχή υπηρεσιών υγείας τουλάχιστον μια φορά, ενώ το 34% των ερωτηθέντων δεν αποκάλυψαν την κατάστασή τους σε γιατρούς που είχαν επισκεφθεί ώστε να αποφύγουν διακρίσεις.
Οι στρατηγικές για την αντιμετώπιση του θέματος της εμπιστευτικότητας και του κοινωνικού στίγματος που συνδέεται με τον HIV στο οδοντιατρείο μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής: Εκπαίδευση σεμιναριακού τύπου σε οδοντιάτρους και οδοντιατρικό προσωπικό, καθώς και ένταξή της στα προγράμματα σπουδών των Οδοντιατρικών σχολών σχετικά με την ηθικά, πολιτισμικά και επιστημονικά σωστή προσέγγιση οροθετικών ασθενών, αλλά και τη διατήρηση εμπιστευτικότητας. Γνωστοποίηση της ενδεδειγμένης επιστημονικά ορθής λειτουργίας του οδοντιατρείου: Στο οδοντιατρείο, υπάρχουν πολλοί μηχανισμοί για τη μείωση του κινδύνου μετάδοσης όλων των λοιμώξεων, συμπεριλαμβανομένων των ιών όπως το HIV. Καμπάνιες ενημέρωσης για τους τρόπους μετάδοσης του ιού, καθώς και για το φορτίο της νόσου σε άτομα που λαμβάνουν αγωγή. Ευαισθητοποίηση κατά των μη συμπεριληπτικών στάσεων. Κρατικός συντονισμός των ενδιαφερόμενων μερών και ο σχεδιασμός ενός Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου που θα καλύπτει τις ανάγκες των βασικών πληθυσμών και εφαρμογή δεικτών στίγματος και διάκρισης σχετικά με τον ιό HIV, ως μέρος των εθνικών συστημάτων αντιμετώπισης του AIDS, για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προόδου με την πάροδο του χρόνου.
Ο ρόλος που διαδραματίζει η στοματική φροντίδα στη θεραπεία του HIV είναι ξεκάθαρος: η καλή στοματική υγεία είναι σημαντική για τη διατήρηση σωστής διατροφής, τη μείωση της φλεγμονής και τη διατήρηση της ψυχικής υγείας με τελικό αποτέλεσμα τη διατήρηση συνολικής υγείας. Ο εντοπισμός των μέσων που μειώνουν το στίγμα μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς, τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης και τις οργανώσεις να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον και μια κουλτούρα που αντιμετωπίζει τα άτομα που ζουν με HIV/AIDS με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Κατ΄αυτόν τον τρόπο, η συνολική βελτίωση της ποιότητας αλλά και του προσδοκώμενου της διάρκειας ζωής ίσως να αποτελέσει έναν υλοποιήσιμο στόχο για την ελληνική κοινωνία.
Μαρία Φιτσοπούλου, οδοντίατρος
