Μελίτα Σκαμπώ
Υπάρχουν παροιμίες και γνωμικά που έχουν αποτυπωθεί στη συνείδησή μας και έχουν κολλήσει στο μυαλό μας, όπως η μύγα στο σκατό. Παρ’ όλο που η γλώσσα εξελίσσεται και αλλάζει, κυκλοφορούν ακόμα φράσεις, που τις λέμε ενώ δε θα έπρεπε. Όμως, επειδή αγάλι-αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι (δεν έχω ιδέα τι είναι η αγουρίδα), και η επανάληψη είναι η μήτηρ της μαθήσεως, πάμε να δούμε κάποιες παροιμίες και εκφράσεις, και να μάθουμε γιατί θα πρέπει να τις αποφεύγουμε, όπως ο διάβολος το λιβάνι.
Από τη Μελίτα Σκαμπώ
“Η καλή νοικοκυρά είναι δούλα και κυρά.”
Προσπερνώντας τον ίλιγγο που μπορεί να μας προκαλεί αυτή η παροιμία, πάμε να δούμε τα επί μέρους στοιχεία από το τέλος προς την αρχή.Το κυρά είναι παραφθορά της λέξης κυρία. Τι να σου κάνει, όμως, μια κυρία έτσι ξερή και μαραμένη; Χώσε και το δούλα από δίπλα έτσι για να της δίνει μια επιπλέον αξία μετριοπάθειας (μην πάρει και πολύ αέρα και γραφτεί σε κανένα εργατικό σωματείο) και έχεις την απόλυτη αναβάθμιση: τη νοικοκυρά. Όχι την μέτρια, την τυπική ή την κακή, αλλά την καλή νοικοκυρά του μόχθου και του κάματου. Θα ξεράσω.
“Εδώ ο κόσμος χάνεται και το μουνί χτενίζεται.”
Δεν ξέρω πώς θα ήταν ο κόσμος μας αν δεν είχαμε ακέφαλα μουνιά να χτενίζονται αμέριμνα την ώρα που συμβαίνει κάτι κακό. Δεν γνωρίζω καν αν χρησιμοποιούν βούρτσα με λαβή απο μαόνι ή αν έχουν βάλει λακ, όμως το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο. Αν είσαι γυναίκα, δεν χρειάζεται να έχεις προσωπικότητα και υπόσταση. Το μόνο που σε χαρακτηρίζει είναι αυτό που έχεις ανάμεσα στα πόδια σου και, έχοντας στο ιστορικό σου τη ρετσινιά της αφελούς και της εμμονικής με την ομορφιά, κέρδισες μια γλοιώδη παροιμία. Μπράβο χάσατε.
“Γυναίκα και αυτοκίνητο δε δανείζονται.”
Σε αυτό το παράδειγμα, μπορούμε να αντικαταστήσουμε τη λέξη αυτοκίνητο με ο,τιδήποτε άλλο: χρήματα, βιβλία, λάπτοπ, πεζογέφυρες κ.λ.π.. Όμως αυτό που έχει σημασία είναι ότι, όπως και με τα υπόλοιπα που δεν δανείζονται, έτσι και η γυναίκα είναι ένα αντικείμενο στα χέρια κάποιου άλλου (hint: άνδρας). Έχοντας την μουχλιασμένη εσάνς την συμβουλής και της νουθέτησης, αυτή η παροιμία καταργεί σε ένα δευτερόλεπτο την έννοια της αυτοδιάθεσης, κρατώντας τις γυναίκες σε ένα λυχνάρι που περιμένει ένα χάδι για να απελευθερώσει το περιεχόμενό του. Μου ανέβηκε η πίεση.
“Πίσω από κάθε ισχυρό άνδρα, κρύβεται μια γυναίκα.”
Παρ’όλο που μπορεί σε πρώτη ανάγνωση αυτό το γνωμικό να μην μας φαίνεται τόσο κακοπροαίρετο, εμπεδώνοντας τη σημασία του καταλαβαίνουμε το πρόβλημα. Γιατί θα πρέπει οι γυναίκες να είναι πίσω από έναν άνδρα, και μάλιστα στην σκιά του; Παίζουν κρυφτό με τα παιδιά της γειτονιάς ή μήπως η θέση τους βρίσκεται μονάχα στην αφάνεια; Ποιός ή ποιά κρύβεται πίσω απο μια γυναίκα; Όπως καταλαβαίνετε, αυτές οι ερωτήσεις θα μπορούσαν να γίνουν και σε βιβλίο της Agatha Christie με σκοπό να βρεθεί ο δολοφόνος και μαντέψτε: το θύμα είναι πάντα η θηλυκότητα.
“Η γυναίκα και το άλογο θέλουν άξιο καβαλάρη.”
Γεννημένη πριν την εποχή της βιομηχανοποίησης και μετά της περιόδου που είχαμε ουρά για να πηδάμε από κλαδί σε κλαδί, αυτή η παροιμία λέγεται ακόμη και σήμερα -δυστυχώς. Τίποτα δεν διαφέρει ανάμεσα σε μια γυναίκα και ένα άλογο μιας και τα δύο πρέπει να υπομείνουν τις εντολές του ιππέα τους. Επιπλέον, το καβάλημα αποκτά κυριολεκτικό νόημα βάζοντας τον άνδρα σε θέση ισχύος, με τη γυναίκα να βρίσκεται ανάμεσα και κάτω από τα σκέλια του. Υποθέτω γνωρίζετε τι συμβαίνει στα άλογα όταν γεράσουν.
Τα παραπάνω ήταν μόνο ένα μικρό δείγμα του σεξισμού και του μισογυνισμού που κρύβεται στον καθημερινό μας λόγο. Φυσικά και υπάρχουν άπειρα παραδείγματα προς αποφυγή, και καλό θα ήταν να πετάξουμε μια και καλή όλα αυτά τα γνωμικά και τους αφορισμούς στα σκουπίδια. Όπως λέει και μια παροιμία, η γλώσσα κόκαλα δεν έχει, μα κόκαλα τσακίζει.
