Το RuPaul’s Drag Race από underground ριάλιτι σόου για λίγους, κατάφερε να γίνει τηλεοπτικό φαινόμενο ευρείας απήχησης και κατανάλωσης. Έφερε στο προσκήνιο την τέχνη του drag, εκθέτοντας το ευρύ (τηλεοπτικό) κοινό σε ένα κόσμο που μέχρι πολύ πρόσφατα ήταν αυστηρά συνδεόμενος με συγκεκριμένες υποκουλτούρες μέσα στην LGBT κοινότητα.
Οι απαρχές του drag βρίσκονται στην commedia dell’arte και τη Βρετανική παντομίμα. Ξεκίνησε ως διακωμώδηση της θηλυκότητας και ως μαζικό μέσο διασκέδασης. Από τις δεκαετίες του ’50 και ’60, αυτή η ‘διακωμώδηση’ του φύλου και και το παιχνίδι γύρω από τα έμφυλα χαρακτηριστικά και ταυτότητες, συνδέθηκε με ομάδες της LGBT κοινότητας στις ΗΠΑ, με τα γνωστά Drag Balls, το voguing και τα λεγόμενα Drag Houses. Το drag αποτέλεσε για δεκαετίες έναν ασφαλή χώρο, μια δύναμη συνοχής, σε μία εποχή που τα LGBT δικαιώματα δεν ήταν καν υπό συζήτηση. Και φυσικά οι drag queens, πολύ πριν εμείς καταφέρουμε να μιλάμε για ταυτότητες και εκφράσεις φύλου, δικαιώματα και ελευθερίες έκφρασης, έπαιξαν καίριο ρόλο στα Stonewall Riots του 1969.
Την δεκαετία του ’80 βλέπουμε για πρώτη φορά μια πιο μέινστριμ εκδοχή του drag, κυρίως μέσα από το έργο του John Waters και της Divine, και βασικά μέσω του μιούζικαλ Hairspray. Και φτάνουμε στο RuPaul’s Drag Race. Το drag από υπόγεια τέχνη του περιθωρίου μετονομάζεται σε μαζική και δημοφιλή διασκέδαση κατάλληλη για όλους. Φυσικά το μέινστριμ έχει το κόστος του. Μεγαλύτερο ακροατήριο σημαίνει περισσότερη εξουσία, αλλά επίσης σημαίνει και μάχη για το ποιος εκπροσωπείται και ποιος εκπροσωπεί το πάλαι ποτέ αυτό είδος queer ανατρεπτικής τέχνης.
Παραδόξως, ενώ το queer ανάγεται σε μέινστριμ, πολλοί ασφαλείς LGBT χώροι εξαφανίζονται: ιστορικά μπαρ και βιβλιοπωλεία, εκδόσεις και περιοδικά. Ίσως επειδή όλα αυτά θεωρούνται πλέον απαρχαιωμένα ή υπερβολικά πολιτικοποιημένα. Ποιος χρειάζεται πολιτικοποίηση όταν ακόμα και η πιο περιθωριοποιημένη έκφανση της LGBT κοινότητας εκπροσωπείται σε επίπεδο τηλεοπτικό; Το Drag Race υπάρχει και είναι ευρέως αποδεκτό, οπότε δεν υπάρχει λόγος για φωνές και διαδηλώσεις και πολιτικοποιημένα Pride. Σωστά;
ΛΑΘΟΣ. Το εμπορικό drag του RuPaul, όσο διασκεδαστικό και εθιστικό και να είναι, εκπροσωπεί και πρεσβεύει μόνο μια εύπεπτη και εύκολη επιφάνεια. Ό,τι είναι κατάλληλο για μαζική κατανάλωση από το φιλοθεάμον κοινό. Σίγουρα συμβάλει στην ευρύτερη ορατότητα, τα χαλάει όμως στα θέματα τις ουσιαστικής queer διαφορετικότητας, της πολιτικής της ουσίας και λόγου ύπαρξης.
Οι σκληροπυρηνικοί φανατικοί του Drag Race έχουν μια πολλή στενή αντίληψη της queer κουλτούρας και της θέσης του drag σε αυτή. Έχουν άκαμπτες απόψεις σχετικά με τα κριτήρια, την ποιότητα, την αισθητική του drag σήμερα. Το ευρύ κοινό μπαίνει ως ταύρος σε υαλοπωλείο, σε έναν ασφαλή χώρο της LGBT και queer κοινότητας, και τα κάνει όλα λίμπα, με κανόνες, καλούπια και προσδοκίες ομοιομορφίας. Μέχρι και απειλές για τη ζωή τους έχουν δεχτεί όσοι έκαναν το λάθος να αγνοήσουν τους νέους κανόνες του παιχνιδιού, που διαμορφώνουν το χώρο του drag, αφήνοντας έξω όσους δεν χωρούν στα νέα δεδομένα.
Αν πραγματικά θέλουμε μια γεύση ‘υπόγειου’, πολιτικοποιημένου drag, κάλο θα είναι να ρίξουμε μια ματιά στην Christeene, στη Dina Martina και στη Vaginal Davis. Το έργο τους δεν έχει στόχο να ικανοποιήσει το ευρύ κοινό, αλλά δημιουργεί αναταραχή και θόρυβο, και ανατρέπει τους κανόνες, μέσα από την παρωδία και τη σάτιρα. Ξεμπροστιάζει την κανονικότητα και την ομοιογένεια γι’ αυτό ακριβώς που είναι: ένα καταπιεστικό κοστούμι που έχουμε μάθει να φοράμε για τόσο καιρό που νομίζουμε πως γεννηθήκαμε με αυτό.
Ο θυμός και η αντίδραση πυροδοτούν την queer ταυτότητα, η οποία συγκρούεται μετωπικά με την κοινώς αποδεκτή κανονικότητα. Αυτή η σύγκρουση λοιπόν δεν θα μπορούσε να είναι όμορφη και προσεγμένη, δεν θα μπορούσε να είναι διακριτική και κρυμμένη πίσω από αλληγορίες και φαντεζί φορέματα. Απαιτεί θόρυβο και σοκ. Πρέπει να είναι ωμή και αληθινή, άσχημη ίσως, για να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε το βάθος της καταπίεσης γύρω μας και μέσα μας.
To drag είναι μέσο έκφρασης που έρχεται σε σύγκρουση με τους κανόνες γύρω από το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Οπότε, οι συνθήκες της μαζικής κατανάλωσης δεν έχουν καμία θέση. Από τη στιγμή που θα γίνει κλειστό και απροσπέλαστο, γεμάτο πρέπει και ‘κανονικότητες’, θα χάσει και τη δύναμή του.
Όλοι βλέπουμε το Drag Race και όλοι το αγαπάμε. Όλοι ξέρουμε απ’έξω τις ατάκες του RuPaul και τα ονόματα όλων των queens. Τι κι αν δεν θυμόμαστε τι φάγαμε χθες ή ποια είναι η πρωτεύουσα της Μποτσουάνα. Αλλά ας μην ξεχνάμε την ιστορία μας και τους λόγους για τους οποίους έχουμε πολύ δρόμο και πολλές μάχες ακόμα μπροστά μας.
So don’t fuck it up.
του Κυριάκου Βογιατζή
