Η σκληρή κοινωνική πραγματικότητα της intersex ταυτότητας

Ο όρος intersex αναφέρεται στις βιολογικές διαφορές του ανθρώπινου φύλου: δηλαδή διαφορές χρωμοσωμικές, ορμονολογικές ή ανατομικές. Δεν είναι μια ακόμα έμφυλη ταυτότητα (αν και κάποιοι intersex άνθρωποι υιοθετούν τον όρο και ως ταυτότητα φύλου), αλλά μια διαφορετική φυσιολογία που ποικίλει από άτομο σε άτομο. Δηλαδή intersex είναι όλα τα άτομα που γεννιούνται με μη τυπική (αντρική ή γυναικεία) φυσιολογία, είτε με μέρος και των δύο και αποτελεί (βιολογικό) όρο «ομπρέλα». Ετυμολογικά, η λέξη intersex αποτελείται από το πρόθεμα inter, που σημαίνει ανάμεσα-μεταξύ και sex, που σημαίνει φύλο. Περιφραστικά μπορεί να αποδοθεί ο ορισμός και ως άνθρωποι με μη καθορισμένο βιολογικό φύλο, ή που το βιολογικό τους φύλο δεν συμπίπτει με το αμιγώς “άρρεν” ή με το αμιγώς “θήλυ”.

Aγόρι, κορίτσι ή intersex

Σήμερα γνωρίζουμε πλέον με ασφάλεια (από την βιολογία κυρίως) ότι οι άνθρωποι (και πολλά άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά και όχι μόνο) βιολογικά μιλώντας γεννιούνται αρσενικά ή θηλυκά ή intersex, δηλαδή κάπου ενδιάμεσα στο “αμιγώς” αρσενικό και το “αμιγώς” θηλυκό άτομο. Αλλά τι θα πει “αμιγώς” αρσενικό/θηλυκό άραγε; Και κυρίως: ποιος το ορίζει αυτό το “αμιγώς”; και ακόμα πιο καίρια: Γιατί να πρέπει να ορίζεται από κάπου;

Αμιγώς αρσενικό, λοιπόν, θεωρείται ως τώρα – από την μαιευτική και παιδιατρική ιατρική – το άτομο που έχει ΧΥ χρωμοσώματα με ενεργό SRY gene, ικανή παραγωγή τεστοστερόνης και τυπική ανταπόκριση σ΄αυτήν και έχει στο σώμα του 2 λειτουργικούς όρχεις και πέος από ένα μέγεθος και άνω. Αντίστοιχα, αμιγώς θηλυκό θεωρείται το άτομο με ΧΧ χρωμοσώματα, απουσία ενεργού SRY, ικανή παραγωγή οιστρογόνων και τυπική ανταπόκριση σ αυτά, που διαθέτει λειτουργικό αιδοίο, κόλπο, μήτρα, και 2 ωοθήκες.

Ιntersex θεωρείται ένα άτομο όταν τα έμφυλα βιολογικά χαρακτηριστικά του ή η ανατομία του δεν ακολουθούν τις παραπάνω κατασκευασμένες παραδοχές. Παραδείγματα πολλά και διαφορετικά: Άτομα που στο χρωμόσωμα του φύλου (στο 23ο δηλαδη) αντί για τα συνήθη ΧΥ και ΧΧ χρωμοσωμικά προφίλ, έχουν ΧΧΥ , ΧΥΥ, ΧΧΧ, Χ0, ΧΧΥΥ, ΧΧΧΥ κ.ά. Άτομα με ΧΧ που φέρουν πέος, ή και όρχεις, άτομα με ΧΥ που φέρουν μήτρα. Άτομα ΧΥ με υποσπαδίας, ή ΧΧ με αγενεσία κόλπου (MRKH) ή άτομα με μικτή ανατομία, ή άτομα με αναισθησία/υπερευαισθησία στους υποδοχείς ανδρογόνων (ΑΙS, CAH etc) κ.α. είναι λίγα μόλις από τα παραδείγματα intersex καταστάσεων. Οι καταχωρημένες ιατρικά intersex διαφοροποιήσεις φτάνουν σήμερα περίπου τις 60 στη διεθνή βιβλιογραφία. Γιαυτό και λέμε πως πρόκειται για όρο-ομπρέλα.

Ο “πόλεμος” των intersex εμβρύων

Οι χρωμοσωμικές intersex διαφοροποιήσεις φαίνονται συνήθως στους διαγνωστικούς ελέγχους κατά την εγκυμοσύνη, όταν ζητείται καρυότυπος (εξέταση dna του αμνιακού υγρού) για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να γεννηθεί μωρό με τρισωμίες ή αναπηρίες που απειλούν τη ζωή του. Παρ όλο που οι intersex τρισωμίες, τετρασωμίες κλπ ΔΕΝ απειλούν τη ζωή, όταν δουν έναν intersex καρυότυπο πολλοί γιατροί (από άγνοια; από ομοφοβία;) συνιστούν και μάλιστα επιμένουν πολύ πειστικά σε τερματισμό του εντελώς υγιούς και επιθυμητού intersex εμβρύου, τρομοκρατώντας τους μέλλοντες γονείς πως το παιδί τους θα είναι “τέρας/λάθος της φύσης”, πως “δεν θα αυτοεξυπηρετείται”, πως “θα έχει σοβαρή νοητική υστέρηση”, “θα έχει μικρό πέος”, “θα σας γίνει γκέι” και άλλα τραγικά και ανυπόστατα. Αν οι γονείς είναι αμόρφωτοι/φοβικοί/θρήσκοι/κλπ ή αν δεν δοθεί ικανός χρόνος στους γονείς να κάνουν την δική τους έρευνα και να έρθουν σε επαφή με intersex ενήλικες και οργανισμούς, οι περισσότεροι γονείς θα προχωρήσουν στον τερματισμό στον 5ο μήνα της εγκυμοσύνης. Έτσι σε πολλά intersex έμβρυα δεν δίνεται καν η δυνατότητα να ζήσουν.

Τα intersex βρέφη

Όταν γεννιέται ένα μωρό ο γιατρός ανακοινώνει το φύλο του σύμφωνα με την ορατή του ανατομία και κατά προσέγγιση, δίχως (τις περισσότερες φορές) να γνωρίζει το χρωμοσωμικό ή ορμονικό προφίλ του, αν έχει ή όχι ενεργό sry ή άλλα εσωτερικά έμφυλα χαρακτηριστικά, αν διαθέτει ή όχι τα αναμενόμενα εσωτερικά αναπαραγωγικά όργανα κλπ κλπ. Χωρίς την υπόλοιπη πληροφορία, κρίνοντας μόνο από την εξωτερική ανατομία, δεν είναι καθόλου δύσκολο ένα intersex βρέφος να περάσει αδιάγνωστο και να παραμείνει αδιάγνωστο για πολλά χρόνια, ακόμα και σ’ όλη του τη ζωή. Η intersex κατάσταση, δηλαδή, δεν είναι κάτι που φαίνεται απαραίτητα. Επίσης, δεν έχει καθόλου τα ίδια αποτελέσματα ή την ίδια έκφραση σε όλους. Είναι φάσμα.

Αυτά που δεν φαίνονται λοιπόν είναι -τρόπον τινά- τα πιο «τυχερά» intersex άτομα. “Τυχερά” κατ αρχήν γιατί τους επιτράπηκε να έρθουν στη ζωή και γλύτωσαν τον τερματισμό. «Τυχερά» γιατί (αν δεν έχουν εμφανείς αποκλείσεις από το τυπικό στα εξωτερικά γεννητικά τους όργανα) γλυτώνουν το νυστέρι του παιδοχειρουργού, που θα προτείνει (βασισμένος στο αποτυχημένο πρωτόκολλο του dr. J.Money την δεκαετία του ’50) να τους φτιάξει πιο «τυπική» εξωτερική ανατομία, για να μην-και καλά- «νιώθουν άβολα και ντρέπονται για το σώμα τους μεγαλώνοντας», διαβεβαιώνοντας τους γονείς πως φτάνει απλά να το κρατήσουν κρυφό και να τα μεγαλώσουν στερεοτυπικά ανάλογα με το ανατομικό φύλο που φτιάχτηκε/διορθώθηκε για να είναι ευτυχισμένα. Παρ’ όλο που η θεωρία του Money απεδείχθη πέρα για πέρα λαθεμένη και στοίχισε τη ζωή του πειραματόζωου του του Reimer, το πρωτόκολλο του εξακολουθεί να εφαρμόζεται σε χιλιάδες intersex βρέφη ανά τον πλανήτη. Οι γονείς συναινούν από φόβο και άγνοια, τα παιδιά μεγαλώνοντας πολύ συχνά φρικάρουν και νιώθουν κακοποιημένα, βιασμένα ή και σε λάθος σώμα και η βιομηχανία κανονικοποίησης των intersex παιδιών καλά κρατεί και κερδοφορεί, με εξαίρεση ελάχιστες χώρες που έχουν με νόμο απαγορεύσει τέτοιες επεμβάσεις. Τα “τυχερά” intersex μωρά λοιπόν ταξινομούνται ως “άρρενα” ή “θήλεα” ανάλογα με το πώς του μοιάζουν του γιατρού. Κάποια από αυτά (τα μισά και λίγο παραπάνω ίσως) μεγαλώνοντας θα ταυτιστούν με το φύλο που τους αποδόθηκε στη γέννηση και θα εξελιχθούν σε cis ή gay άτομα, όπως και συμβαίνει και στον γενικό πληθυσμό. Κάποια απ’ αυτά θα δηλώσουν/εκφράσουν από νωρίς (18μηνών με 2-3 ετών και εάν τους επιτραπεί απ’ τους γονείς) ή λίγο αργότερα την επίμονη ταύτιση τους με το άλλο φύλο και θα εξελιχθούν σε τρανς άτομα. Και κάποια άλλα θα δηλώσουν/εκφράσουν μια “μικτή” διττή ταυτότητα ή και απουσία έμφυλης ταυτότητας) ή θα επιμένουν απλά στο “Ούτε αγόρι ούτε κορίτσι. Είμαι ο εαυτός μου!”, το οποίο το ακούμε πολύ συχνά και από ενήλικα intersex άτομα, που δεν επιθυμούν την έμφυλη κατηγοριοποίηση τους. Αυτοί οι άνθρωποι συχνά υιοθετούν τον όρο intersex ή inter και ως ταυτότητα φύλου τους, παρ όλο που τα (βιολογικά μιλώντας) intersex άτομα μπορεί να αναπτύξουν οποιαδήποτε έμφυλη ταυτότητα ή ερωτικό προσδιορισμό, όμοια όπως και στον γενικό πληθυσμό.

https://avmag.gr/80899/to-symvoulio-tis-evropis-grafi-istoria-me-to-proto-idiko-psifisma-gia-ta-intersex-atoma/

Τα intersex παιδιά

Η ανάπτυξη λοιπόν είναι το δεύτερο στάδιο όπου μπορεί, ανάμεσα στις διαγνωστικές εξετάσεις που ίσως τύχει να ζητήσει ο αναπτυξιολόγος για οποιοσδήποτε άλλους λόγους, να διαγνωστεί παράλληλα και η intersex κατάσταση. Εάν αυτό συμβεί κάπου στην προ-εφηβεία ή στην εφηβεία, το σύνηθες πρωτόκολλο είναι να χορηγείται στα παιδιά ορμονική αναπλήρωση ἠ HRT (Ηormone replacement therapy), χωρίς κανείς να τα ενημερώσει για τα αποτελέσματα, τις παρενέργειες, αλλά και τις εναλλακτικές που υπάρχουν σήμερα ώστε να περάσουν την εφηβεία που επιθυμούν και ταυτίζονται, αντί για μια ανεπιθύμητη και άρα τραυματική εφηβεία. Πέραν του ψυχολογικού αντίκτυπου, ένα επιπλέον πρόβλημα είναι πως όλα τα άτομα δεν ανταποκρίνονται το ίδιο (τυπικά) στην ορμονική θεραπεία. Ένα άλλο είναι η δυσκολία υπολογισμού της κατάλληλης δοσολογίας HRT για το κάθε συγκεκριμένο άτομο, παρά μόνο μέσα από τη δοκιμή και το λάθος (trial and error).

Οι intersex ενήλικοι

Η τρίτη περίοδος όπου συνήθως ανακαλύπτεται η intersex κατάσταση είναι στην ενηλικίωση και συχνά στην προσπάθεια τους να κάνουν παιδιά. Για τους περισσότερους ενήλικες είναι τραυματική σύμφωνα με τις διηγήσεις τους, αλλά σχεδόν όλοι συνδηλώνουν πως ταυτόχρονα ήταν και αποκαλυπτική ή λυτρωτική καθώς από πάντα ένιωθαν διαφορετικοί χωρίς να μπορούν να εντοπίσουν το λόγο. Όσο πιο ομοφοβικός, τρανσφοβικός, θρησκόληπτος, πατριαρχικός ή στερεοτυπικός υπήρξε κάποιος, τόσο πιο δύσκολο του έρχεται να αποδεχθεί μια intersex διάγνωση.

Σημαντικά Συμπεράσματα

Η πληροφόρηση μας δυναμώνει κι είναι ο καλύτερος μας σύμμαχος. Οι intersex άνθρωποι δεν είναι “εξαιρέσεις”, ούτε “disordered”. Ακόμα και η “δυσφορία φύλου” που ενδεχομένως εκδηλώνουν είναι φυσική για αυτούς και δημιουργείται από το εξωτερικό τους περιβάλλον και τον κοινωνικό στιγματισμό ή την έλλειψη αποδοχής και όχι από την intersex κατάσταση τους καθαυτή. Είναι φυσιολογικοί άνθρωποι σαν όλους και φέρνουν την πληροφορία της ανθρώπινης ποικιλότητας σαν μήνυμα ειρήνης, αποδοχής της διαφορετικότητας και ισότιμης συνύπαρξης. Ιδανικά θα ήθελαν οι άνθρωποι να μην κατηγοριοποιούνται καν από την αίσθηση/έκφραση του φύλου τους αλλά να έχουν την δυνατότητα να είναι δημιουργικοί, αποδεκτοί και ισότιμοι, με όποια έμφυλη ταυτότητα κι αν ταυτίζονται.

Είναι σημαντικό ως εδώ να νιώσουμε όλοι, ακόμα κι αν δεν είμαστε intersex ή δεν μεγαλώνουμε intersex παιδιά οι ίδιοι, πώς η διάχυση της intersex πληροφορίας καθ’ αυτής, όταν γίνεται σωστά, μας δίνει ένα ακόμα ακτιβιστικό πλεονέκτημα: Είναι η απόδειξη της έμφυλης ποικιλότητας που παράγει η ίδια η φύση, πολύ πριν τις ανθρώπινες κατασκευές και τα κοινωνικά στερεότυπα. Είναι η ζωντανή απόδειξη πως ακόμα και το βιολογικό φύλο αποτελεί φάσμα και όχι “δίπολο”. Αν η έμφυλη βιολογία μας αποτελεί ένα τόσο ποικίλο φάσμα, γιατί να μη αποτελούν φάσμα και οι έμφυλες ταυτότητες μας; Είναι επίσης μια ηχηρή απάντηση στην ομοφοβία και την τρανσφοβία. Είναι τέλος μια ηχηρή ανταπάντηση στους απανταχού θρησκόληπτους που προβάλουν τον δογματικό αποκλεισμό πως “Ο θεός έπλασε τον άντρα και την γυναίκα”. Και τα intersex άτομα ποιος τα έφτιαξε τότε;

Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτά τα άτομα υπήρχαν, υπάρχουν και πλέον διεκδικούν αποδοχή, ορατότητα αλλά και τα δικαιώματα τους. Η 26η Οκτωβρίου έχει ορισθεί ως παγκόσμια ημέρα intersex ορατότητας και ευαισθητοποίησης¹ και η 8η Νοεμβρίου ως Ημέρα Intersex Μνήμης και Αλληλεγγύης².

Ευχαριστούμε τον Λάκη Κονδύλλη και την Ειρήνη Συμεωνίδου για την παροχή του απαραίτητου υλικού.

Πηγή πληροφοριών: Πρωτοβουλία κατά της ομοφοβίας Ξάνθης