Δόθηκε στη δημοσιότητα σήμερα η Έκθεση της ILGA-Europe 2020, όπου μέσα σε 124 σελίδες καταγράφονται οι εξελίξεις, οι κίνδυνοι και τάσεις που αφορούν στη ζωή και την εμπειρία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων σε Ευρώπη και Κεντρική Ασία.
Η καταγραφή επιχειρείται και ανά χώρα ξεχωριστά, όπου για την Ελλάδα γίνεται αναφορά στις σελίδες 55-56 και για την Κύπρο στις σελίδες 39-40.
Κύρια σημεία, βασικές εξελίξεις και τάσεις
Υπάρχει ένα μήνυμα που προκύπτει από τη 10η ετήσια επισκόπηση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία, ότι, δεδομένου του αντίκτυπου στις κοινότητες των πρωτοφανών παγκόσμιων γεγονότων του 2020, δεν αποτελεί έκπληξη, αλλά την ίδια στιγμή είναι μια ξεκάθαρη διευκρίνιση, ότι η πρόοδος που έχουμε πάρει ως δεδομένη, με πολλούς τρόπους, γίνεται όλο και πιο εύθραυστη, αλλά και ιδιαίτερα ευάλωτη στην εκμετάλλευση από τις δυνάμεις κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η πανδημία COVID-19 και οι συνέπειές της έχουν επισημάνει όλα τα κενά όσον αφορά την πραγματικότητα των ΛΟΑΤΙ ανθρώπων σε όλη την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία. Σε αναφορές από χώρα σε χώρα, βλέπουμε μια έντονη αύξηση της κακοποίησης και της ρητορικής μίσους εναντίον των ΛΟΑΤΙ ατόμων. Πολλά άτομα που έγιναν ευάλωτα και έμειναν άστεγα, αναγκάστηκαν να επιστρέψουν σε εχθρικές οικογενειακές και κοινοτικές καταστάσεις. Οι ΛΟΑΤΙ οργανισμοί έπρεπε να παρακάμψουν το έργο τους, ώστε να επικεντρωθούν στην παροχή βασικών αναγκών, όπως τροφή και στέγη, ενώ πολλές κυβερνήσεις αφήνουν τα ΛΟΑΤΙ άτομα εκτός πακέτων ανακούφισης, και υπήρξε μια επανεμφάνιση αρχών και αξιωματούχων, που χρησιμοποιούν τα ΛΟΑΤ άτομα ως αποδιοπομπαίο τράγο, ενώ τα αυταρχικά καθεστώτα έχουν την εξουσία να απομονώνουν και να νομοθετούν, χωρίς τη δέουσα διαδικασία.
Ταυτόχρονα, αυτή η έκθεση διευκρινίζει ότι ο τρόπος που καθορίζουμε την πρόοδο εξελίσσεται.
Σε πολλές χώρες υπάρχουν ακόμη πιο προοδευτικοί νόμοι για τα βιβλία, από ό, τι πριν από πέντε χρόνια, αλλά σε πάρα πολλά μέρη περιμένουμε ακόμα αυτούς τους νόμους να μεταφραστούν σε πραγματική αλλαγή στη ζωντανή εμπειρία των ΛΟΑΤΚΙ ανθρώπων.
Αναλυτικότερα, αυτή η έκθεση δείχνει μια σημαντική αύξηση της αντιπολίτευσης έναντι των τρανς δικαιωμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, και αυτό αρχίζει να έχει ευρύ και αρνητικό αντίκτυπο στη νομική αναγνώριση φύλου (LGR). Υπάρχει παλινδρόμηση στην Αυστρία, την Κροατία, τη Φινλανδία, την Ουγγαρία, σε Λιθουανία, Ρωσία, Σλοβακία και Σλοβενία και το ΗΒ, και στασιμότητα στη Γερμανία, Ανδόρα, Κύπρο, Τσεχία, Γεωργία, Γερμανία, Κοσσυφοπέδιο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σουηδία. Σε πολλές από αυτές τις χώρες, οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν γίνει πιο δυνατές, στο να προσποιούνται ότι η προώθηση της προστασίας κατά των διακρίσεων και της αυτοδιάθεσης για τα τρανς άτομα θα βλάψει τα δικαιώματα των γυναικών ή «την προστασία των ανηλίκων». Ενώ υπάρχουν ορισμένες χώρες που σημειώνουν πρόοδο όσον αφορά την αυτοδιάθεση σε ολόκληρο το πλαίσιο, όπου υπάρχει πρόοδος στην LGR, εξαιρούνται οι ανήλικοι.
Ρητορική Μίσους
Υπήρξε, επίσης, σημαντική αύξηση της ρητορικής μίσους, τόσο από επίσημες πηγές, από τα μέσα ενημέρωσης, όσο και από το διαδίκτυο. Η τάση των πολιτικών για λεκτικές επιθέσεις σε ΛΟΑΤΙ άτομα έχει αυξηθεί σημαντικά και εξαπλώνεται σε χώρες, όπως η Αλβανία, το Αζερμπαϊτζάν, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, το Κοσσυφοπέδιο, η Λετονία, η Μολδαβία, η Βόρεια Μακεδονία, η Πολωνία, η Ρωσία, η Σλοβακία και η Τουρκία · και θρησκευτικοί ηγέτες έχουν προωθήσει τη ρητορική μίσους στη Λευκορωσία, την Ελλάδα, τη Σλοβακία, την Τουρκία και την Ουκρανία, ενώ πολλοί από αυτούς κατηγορούν άμεσα τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα για την COVID-19. Η ρητορική μίσους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει αυξηθεί στο Βέλγιο, τη Βουλγαρία, την Κροατία, την Τσεχία, τη Μάλτα, το Μαυροβούνιο, τη Ρωσία και την Τουρκία, καθώς και στα γενικά μέσα ενημέρωσης στη Σλοβενία και την Ουκρανία, ενώ αποτελεί συνεχιζόμενο ζήτημα στη Γεωργία της Ιρλανδίας, στις Κάτω Χώρες, στη Βόρεια Μακεδονία, στην Πορτογαλία, στη Ρουμανία, στη Σλοβακία, στην Ισπανία και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πολλά δικαστήρια και κυβερνητικά ιδρύματα έχουν αρχίσει να έχουν μεγαλύτερη επίγνωση αυτής της αυξανόμενης τάσης και αρχόζουν να μιλούν για ρυθμίσεις γύρω από τη ρητορική μίσους, συμπεριλαμβανομένης και της διαδικτυακής σε επίπεδο ΕΕ.
Οικογενειακά Δικαιώματα
Για τα περισσότερα χρόνια αυτής της δεκαετούς ετήσιας έκθεσης, η υποβολή εκθέσεων σχετικά με τα οικογενειακά δικαιώματα επικεντρώθηκε γενικά στην εγγραφή της σύμπραξης ομοφυλοφίλων, ή στα δικαιώματα γάμου, και σε αυτό το πλαίσιο εξακολουθεί να υπάρχει στασιμότητα σε πολλές χώρες, όπως σε Ανδόρα, Βουλγαρία, Τσεχία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σερβία και Σλοβακία. Ωστόσο, η αυξανόμενη τάση είναι ότι πο περισσότερες χώρες σε δικαιώματα γονεϊκότητας και όχι δικαιώματα συντροφικότητας, είτε θετικά είτε αρνητικά, απομακρύνοντας την εστίαση από τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα. Το 2020, το Μαυροβούνιο έγινε η πρώτη χώρα των Δυτικών Βαλκανίων που εισήγαγε εταιρική σχέση · ενώ στη Σερβία η κυβέρνηση υποσχέθηκε βήματα προς την κατεύθυνση της εισαγωγής εταιρικής σχέσης το 2021. Η Ελβετία και η Βόρεια Ιρλανδία (ΗΒ) εισήγαγαν και οι δύο ισότητα του γάμου.
Οι ετήσιες εκδηλώσεις υπερηφάνειας αποτελούσαν ανέκαθεν μέρος αυτής της έκθεσης υπό τον τίτλο «Ελευθερία της Συνέλευσης», αλλά φέτος, λόγω του lockdown εξαιτίας της COVID-19, τα Pride ακυρώθηκαν σε όλη την Ευρώπη. Η απουσία εκδηλώσεων Pride έχει σημασία, λόγω του πιθανού μακροπρόθεσμου αντίκτυπου στην ορατότητα και την παρουσία των ΛΟΑΤΙ ατόμων και κοινοτήτων στον δημόσιο χώρο, που θα φανεί μόνο καθώς προχωρούμε στα χρόνια πέρα από την πανδημία.
Οι επιθέσεις κατά της ελευθερίας του συνέρχεσθαι συνεχίζουν να αυξάνονται.
Διαδηλωτές συνελήφθησαν στο Αζερμπαϊτζάν. Υπήρξε μια βάναυση καταστολή στη Λευκορωσία για μήνες, συμπεριλαμβανομένων συλλήψεων, κράτησεων, βίας και βασανιστηρίων ΛΟΑΤΙ ατόμων. Τα νέα έκαναν λόγο για επίθεση ή διαταραχή από εξτρεμιστές στη Βουλγαρία · στη Γαλλία, η αστυνομική βία κατά των διαδηλώσεων αυξήθηκε. Η Ελλάδα αρνήθηκε να δώσει άδεια για διοργάνωση διάσκεψη ΛΟΑΤ αστυνομικούς · Και στην Πολωνία, οι διαδηλώσεις κατά των ΛΟΑΤ ατόμων και κατά των αμβλώσεων ήταν ανεξέλεγκτες, ενώ ακτιβίστριες/στές συνελήφθησαν. Ακόμη, ακτιβίστριες/στές της Ρωσίας συνελήφθησαν. Στην Τουρκία υπάρχουν συνεχιζόμενες δικαστικές υποθέσεις εναντίον ειρηνικών διαδηλωτών υπερηφάνειας και άλλες υποθέσεις εναντίον
υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην Ουκρανία έγινε επίθεση στο Pride της Οδησσού. Το θετικό είναι ότι στην Τουρκία τα δικαστήρια απέρριψαν τις τρεις απαγορεύσεις
Pride.
Καταστολή κατά της δημοκρατίας και της κοινωνίας των πολιτών
Συνολικά, υπήρξε καταστολή κατά της δημοκρατίας και της κοινωνίας των πολιτών, και όχι μόνο στην Πολωνία και την Ουγγαρία. Το βλέπουμε αυτό στην Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν και σε ολόκληρη την Κεντρική Ασία. Αναφορά σε πολλές χώρες έχουν εκφράσει φόβους για τις κυβερνήσεις τους, που ακολουθούν τα βήματα της Πολωνίας και της Ουγγαρίας.
Στην Κεντρική Ασία, τα ΛΑΟ δικαιώματα βρίσκονται σε στασιμότητα, ενώ τα τρανς δικαιώματα πάνε πίσω. Στο Καζακστάν είδαμε ένα βήμα προς τα πίσω στη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, όταν οι νομοθέτες εισήγαγαν έναν κανόνα που εισάγει διακρίσεις στον νόμο περί υγειονομικής περίθαλψης, αυξάνοντας το όριο ηλικίας για την τρανς πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη από 18 έως 21 και εξαιρώντας τα άτομα που αντιμετωπίζουν προκλήσεις ψυχικής υγείας ή διάγνωσης «διαταραχής συμπεριφοράς».
Απουσία δράσεων διαθεματικότητας
Αυτό που εκπλήσσει είναι ότι απουσιάζει από αυτήν την τελευταία κριτική, κάτι το οποίο η ILGA-Europe γνωρίζει, ότι αποτελεί σημαντική συζήτηση για πολλές ΛΟΑΤΙ ομάδες,
η διαθεματικότητα εντός των ΛΟΑΤΙ κοινοτήτων και στην ευρύτερη κοινωνία μας. Ενώ πολλοί άνθρωποι μέσα στο κίνημα μιλάμε για διαθεματικότητα, και λαμβάνοντας μέτρα για να εργαστούμε σε ειδικές ανισότητες που επηρεάζουν στα ΛΟΑΤΙ άτομα, πολύ λίγες ομάδες
διατυπώσουν τη δέσμευσή τους για διαθεματικότητα στη δημόσια σφαίρα. Για παράδειγμα, ενώ γνωρίζουμε από τη δουλειά μας ότι πολλές/οί ΛΟΑΤΙ ακτιβίστριες και ακτιβιστές συμμετείχαν στις διαδηλώσεις του Black Lives Matter (BLM) το 2020 (όπως δείχνουν οι λίγες αναφορές σε αυτήν την έκθεση), λίγες/οι συνδέουν την υποστήριξή τους στο κίνημα BLM στο δικό τους έργο, για παράδειγμα σχετικά με την αστυνομική βία εναντίον των ΛΟΑΤΙ ατόμων.
Πέρα από τους ΛΟΑΤΙ οργανισμούς, δεν έχουμε ακόμη δει τις εθνικές αρχές να υιοθετούν συγκεκριμένα μέτρα που θα λαμβάνουν υπόψη τις πραγματικότητες των ΛΟΑΤΙ ατόμων που βιώνουν αποκλεισμό, λόγω άλλων πτυχών της ζωής τους – είτε πρόκειται για τη φυλή τους, την αναπηρία τους, την πίστη τους, για να αναφέρουμε μερικά.
Θετικό η ΛΟΑΤΚΙ Στρατηγική της Ε.Ε.
Μία αξιοσημείωτη εξαίρεση για το 2020 είναι η ΛΟΑΤΚΙ στρατηγική της Ε.Ε. για την ισότητα 2020-2025, που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο, η οποία υιοθετεί ρητά μια διαθεματική προσέγγιση, και η οποία θα χρησιμεύσει ως πρότυπο για να ακολουθήσουν οι εθνικές κυβερνήσεις.
Αυτή η ανασκόπηση του 2020 για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τα ΛΟΑΤΙ άτομα στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία είναι μια έντονη υπενθύμιση ότι η επίτευξη της ισότητας, τόσο στο δίκαιο, όσο και στην πραγματική ζωή, είναι μια πολυεπίπεδη, μη γραμμική και μακροπρόθεσμη προσπάθεια. Ξεχνώντας την ευθραυστότητα της προόδου γινόμαστε πιο ευάλωτες/ους, ενώ προσπαθούμε να δούμε και να κατανοήσουμε την ποικολομορφία μας, που μας κάνει όλες/ους καλύτερα εξοπλισμένες/ους για να συνεχίσουμε να προχωρούμε προς τους στόχους μας.
