Τα Χριστούγεννα είναι μια περίοδος που προκαλεί σε πολλούς ανθρώπους μεγάλη αμφιθυμία: από τη μια υπάρχει μια προσμονή, έξω τα πάντα είναι λαμπερά και όμορφα και από την άλλη ξυπνάνε σε πολλούς συναισθήματα μοναξιάς, απελπισίας, ίσως και θλίψης.
Τα Χριστούγεννα συναντάμε τα δύο άκρα: ανθρώπους που μοιράζονται στιγμές με την οικογένειά τους-ηθελημένα και μη- και άλλους που έρχονται, ίσως περισσότερο από ποτέ, αντιμέτωποι με τη μοναξιά τους. Είναι μια γιορτή,για πολλούς, επιβεβλημένης χαράς και ευτυχίας. Τι γίνεται όμως με τα ΛΟΑΤ+ άτομα;
Τα Χριστούγεννα για τα ΛΟΑΤ+ άτομα αποτελούν συνήθως μια πρόκληση. Το πόσο εύκολα ή δύσκολα θα είναι τα πράγματα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αποδοχή της οικογένειας και δυστυχώς για τα περισσότερα ΛΟΑΤ+ άτομα η μη αποδοχή είναι πιο συχνή. Όσοι διατηρούν επαφή με την οικογένειά τους και καλούνται να επιστρέψουν στο σπίτι την περίοδο αυτή, έστω και για λίγες ημέρες, αντιμετωπίζουν μια πληθώρα συναισθηματικών καταστάσεων, όπως άγχος, δυσφορία, ένταση, θυμός, θλίψη, απελπισία. Οι συγκρούσεις αυτές τις μέρες για τα ΛΟΑΤ+ άτομα είναι πιθανές. Αυτό όμως που θα διαφοροποιήσει το βίωμα της συγκεκριμένης συνύπαρξης είναι ο τρόπος με τον οποίο θα σταθούν στις εν λόγω συγκρούσεις που συχνά είναι απροσδόκητες. Παρακάτω παρατίθενται κάποιες χρήσιμες συμβουλές για μια όσο το δυνατόν πιο ανώδυνη συμβίωση με την οικογένεια στις επικείμενες διακοπές των Χριστουγέννων:
Προετοιμαστείτε κατάλληλα
Συνήθως, ειδικά σε καταστάσεις που μας προκαλούν άγχος και δυσφορία, είναι σημαντικό να προετοιμαζόμαστε νοερά, προκειμένου να τις αντιμετωπίσουμε με πιο κατάλληλο τρόπο. Όσο λοιπόν πιο συχνά φαντάζεστε τις καταστάσεις που θα αντιμετωπίσετε ερχόμενοι στο σπίτι τις ημέρες των γιορτών, τόσο πιο οικείες θα γίνουν για εσάς. Για παράδειγμα, μπορείτε να φανταστείτε τα άτομα που θα είναι στο τραπέζι (π.χ. ο «ενοχλητικός» θείος, ο μπαμπάς που θα κάνει κήρυγμα, η «κουτσομπόλα» θεία, κ.ο.κ.). Έπειτα, μπορείτε να φανταστείτε το είδος των συζητήσεων που θα υπάρξουν στο τραπέζι και να σκεφτείτε τι θα μπορούσατε να απαντήσετε σε ενδεχόμενες «προκλητικές» ερωτήσεις ή τοποθετήσεις. Να θυμάστε πως ό,τι καταφέρνετε στη φαντασία σας μπορείτε να το αντιμετωπίσετε ευκολότερα στην πραγματικότητα.
Να θυμάστε ότι δεν χρειάζεται να απαντήσετε σε όλα τα σχόλια, που θα γίνουν. Και σίγουρα, ο θυμός, όσο δικαιολογημένος κι αν είναι, δεν είναι πάντα ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσουμε τις απόψεις μας, ειδικά σε όσες/ους δε θέλουν να τις ακούσουν.
Φροντίστε τον εαυτό σας
Η προσωπική φροντίδα είναι μια από τις πλέον χρήσιμες συμβουλές γι’ αυτή την περίοδο. Κάποιες ημέρες πριν επιστρέψετε στο οικογενειακό σπίτι, φροντίσετε να κάνετε πράγματα που σας ευχαριστούν. Για παράδειγμα, μπορείτε να κάνετε μασάζ ή περιποίηση προσώπου, να βγείτε με φίλους, να δείτε μια παράσταση/ταινία που σας ευχαριστεί, να πάτε για ψώνια και γενικά να κάνετε ό,τι σας ξεκουράζει. Έτσι, στις τυχόν πιεστικές ημέρες/ώρες με την οικογένεια, θα έχετε ένα «απόθεμα» ενέργειας στο οποίο μπορείτε να ανατρέχετε και να ηρεμείτε.
Βρείτε χρόνο να μένετε μόνοι
Τις ημέρες που θα είστε με την οικογένειά σας, είναι σημαντικό να μεριμνήσετε ώστε να έχετε κάποιο χρόνο μέσα στη μέρα, που θα είστε μόνοι. Η συνύπαρξη πολλές ώρες με πολλά άτομα στον ίδιο χώρο είναι εξαντλητική από τη βάση της. Πολλώ δε μάλλον όταν μπορεί να υπάρχουν ήδη συγκρουσιακές σχέσεις μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον. Μπορείτε λοιπόν να φροντίσετε για 1-2 ώρες μέσα στη μέρα, να απομονώνεστε σε ένα χώρο (π.χ. το δωμάτιό σας) και να κάνετε πράγματα που σας ηρεμούν και σας ικανοποιούν (π.χ. να διαβάσετε ένα βιβλίο, να ενημερωθείτε για τις εξελίξεις από τα social media, να κοιμηθείτε). Μπορείτε επίσης, να πάτε μια βόλτα να περπατήσετε. Έτσι, η ένταση που ενδεχομένως να έχετε από τη συνύπαρξή σας με την οικογένεια, μπορεί να διοχετευτεί με τρόπους που θα σας ευχαριστήσουν και θα σας ανακουφίσουν, έστω και μερικώς.
Στηριχτείτε σε έναν φίλο
Όταν δυσφορείτε στο σπίτι μπορείτε να έχετε ένα φίλο σε κατάσταση ετοιμότητας, με τον οποίο θα μιλήσετε ή θα βρεθείτε. Ακόμα, μπορείτε να τον καλέσετε να έρθει και αυτός στο σπίτι και να φάτε μαζί στο γιορτινό τραπέζι. Όταν μοιράζεστε τη δυσκολία σας με ένα φίλο, είναι σαν να μοιράζετε και το βάρος που φέρει αυτή η δυσκολία. Έτσι, είναι πιο εύκολο για εσάς να αντιμετωπίσετε αγχογόνες περιστάσεις. Είναι σημαντικό να μιλάτε σε κάποιον που εμπιστεύεστε για αυτά που σας δυσκολεύουν.
Βρείτε συμμάχους
Σε κάποιες περιπτώσεις στις οποίες μαζεύεται η πυρηνική και η ευρύτερη οικογένεια, ενδεχομένως να υπάρχουν άτομα που τα πάτε καλύτερα και μπορείτε να επικοινωνήσετε περισσότερο (π.χ. ο «άνετος» ξάδερφος, η «υποστηρικτή» φίλη της μαμάς). Αυτοί θα είναι και οι σύμμαχοί σας στο γιορτινό τραπέζι. Φροντίστε λοιπόν, να κάτσετε κοντά τους. Ένα βλέμμα αρκεί για να νιώσετε ότι υπάρχουν και άλλοι που ίσως δυσφορούν ή σας υποστηρίζουν με κάποιο τρόπο.
Βάλτε σταθερά όρια
Σε όλες τις σχέσεις και σε όλες τις στιγμές που μοιράζεστε με άλλους είναι σημαντικό να θέτετε τα όριά σας και να προστατεύετε τον εαυτό σας. Φροντίστε λοιπόν να κάνετε ξεκάθαρα αυτά τα όρια από την αρχή. Όταν νιώθετε ότι κάποιος τα παραβιάζει (π.χ. μια ερώτηση που σας φέρνει σε δύσκολη θέση), επικοινωνήστε το και εξηγήστε ότι αυτό είναι κάτι προσωπικό σας ή κάτι για το οποίο δεν θέλετε να μιλήσετε. Θυμηθείτε ότι δεν είστε υποχρεωμένοι να απαντήσετε σε τίποτα, ειδικά σε κάτι που σας δυσκολεύει. Προστατέψτε το δικαίωμά σας για ιδιωτικότητα και μην επιστρέψετε σε κανέναν να την παραβιάσει.
Έξοδος διαφυγής
Να θυμάστε ότι έχετε πάντα την επιλογή να φύγετε όταν νιώσετε ότι δεν αντέχετε άλλο. Μπορείτε να προφασιστείτε μια υποχρέωση ή κάτι που θα σας βγάλει από τη δύσκολη θέση και να αποχωρήσετε. Είναι σημαντικό να ακούτε το σώμα και το συναίσθημά σας. Αν παραμείνετε ενώ έχετε ξεπεράσει τα όριά σας, τότε ίσως τα πράγματα γίνουν χειρότερα.
Περιορίστε τις μέρες που θα μείνετε
Αν μένετε μακριά και χρειάζεται να κανονίσετε το ταξίδι σας μέρες πριν, φροντίστε να περιοριστείτε στον αριθμό των ημερών που θα παραμείνετε στο οικογενειακό σπίτι. Σκεφτείτε το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που πιστεύετε ότι αντέχετε να μείνετε και μεριμνήστε ώστε να μείνετε τουλάχιστον στο μισό των ημερών που αντέχετε. Επίσης, αν χρειαστεί να μείνετε παραπάνω και εφόσον μπορείτε να το στηρίξετε οικονομικά, κλείστε ένα δωμάτιο σε κάποιο ξενοδοχείο και μοιράστε τις μέρες, ώστε κάποιες να είστε στο σπίτι και κάποιες άλλες να είστε μόνοι.
Χιούμορ
Το χιούμορ είναι ένας από τους πιο ώριμους μηχανισμούς άμυνας που διαθέτει το άτομο στην ψυχική του φαρέτρα, και, όταν χρησιμοποιείται με μέτρο, αυξάνει την ικανότητά του να αντέχει τον ψυχολογικό πόνο. Χρησιμοποιήστε το χιούμορ για να γελοιοποιήστε καταστάσεις που σας φοβίζουν, να αναγνωρίσετε σκληρές πραγματικότητες και να μετασχηματίσετε τον πόνο σε ευχαρίστηση.
Coming out
Το comingout στην οικογένεια μπορεί να έρθει την περίοδο των εορτών είτε ηθελημένα είτε όχι. Αν είναι απροσδόκητο και έρχεται ως αντιδραστική απάντηση σε μια πρόκληση θυμηθείτε προτού μιλήσετε να πάρετε μια βαθιά ανάσα και να αναλογιστείτε ό,τι μπορεί να επακολουθήσει. Αν δεν είστε έτοιμοι να το κάνετε, μην αποκαλύψετε κάτι προσωπικό σας. Θυμηθείτε ότι εσείς θα αποφασίσετε ποια είναι η κατάλληλη στιγμή για να κάνετε το comingout στην οικογένειά σας. Μην αισθάνεστε πιεσμένοι ότι πρέπει να το κάνετε.
*Ξεχωριστή μνεία για όσα ΛΟΑΤ άτομα κάνουν πρώτη φορά γιορτές με γονική οικογένεια και σχέση
Πολύ συχνά τα επίπεδα αποδοχής της οικογένειας αλλάζουν με την εμφάνιση μιας σχέσης. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: πρώτον, υπάρχει ένα νέο σημαντικό άτομο στη ζωή σας, που διεκδικεί προσοχή και φροντίδα, και όλη η οικογένεια καλείται να προσαρμοστεί σε αυτό. Δεύτερο και σημαντικότερο στη περίπτωση των ΛΟΑΤ ατόμων, ο διαφορετικός σεξουαλικός προσανατολισμός σταματά να είναι κάτι γενικό και αφηρημένο και γίνεται κάτι συγκεκριμένο και χειροπιαστό. Μπορεί ξαφνικά να παρατηρήσετε συμπεριφορές υπερβολικής «προσοχής» ή «φροντίδας» για μικρά παιδιά («τι θα πουν», «πως να το εξηγήσω»), ακόμη και επιστροφή σε καταστάσεις που νιώθατε ότι είχατε ξεπεράσει, για παράδειγμα, επικριτικά βλέμματα όταν εκδηλώνεται σωματική τρυφερότητα ανάμεσα σε εσάς και τον/την σύντροφο. Προετοιμαστείτε με όλα τα παραπάνω, και αφήστε και μία έξοδο διαφυγής. Αν νιώθετε ότι έχετε το κουράγιο και την αντοχή, προσπαθήστε να συνοδέψετε τους δικούς σας σε αυτή τη καινούρια φάση της σχέσης σας, αλλά σε κάθε περίπτωση, με σεβασμό στα δικά σας όρια.
Από τις ψυχολόγους της Γραμμής Ψυχολογικής Στήριξης “11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ” , Ναταλία Σκουλάκη (Επιστημονική Συνεργάτιδα) & Νάνσυ Παπαθανασίου (PhD Επιστημονική Υπεύθυνη της Γραμμής Ψυχολογικής Στήριξης 11528-ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ).
