Δεν είμαστε όλοι άνθρωποι

Το να επιμένω ότι «είμαστε όλοι άνθρωποι και δεν ισχύουν οι ταμπέλες γκέι/στρέιτ, Έλληνες/ξένοι κτλ» είναι ένα ψέμα που όχι μόνο αίρει τις διακρίσεις, αλλά τις χειροτερεύει! Μια από τις συχνότερες κατηγορίες που μου προσάπτουν όταν γράφω για θέματα ομοφυλοφιλίας είναι ότι διαιωνίζω τον διαχωρισμό των ανθρώπων σε γκέι και στρέιτ με το να επιμένω σε αυτή τη θεματολογία. «Εγώ βλέπω ανθρώπους, δεν χωρίζω σε γκέι/στρέιτ» ή «Πάνω από όλα, είμαστε άνθρωποι και επιμέρους είμαστε, άντρες, γυναίκες γκέι, χοντροί, λεπτοί, όμορφοι, άσχημοι, Δεξιοί, Αριστεροί, Έλληνες, Αλβανοί ή Πακιστανοί, έγχρωμοι ή λευκοί» ή «Ας δούμε ότι είμαστε όλοι μας άνθρωποι και να μην κολλάμε σε ταμπέλες» ή «Γιατί σε όλα πρέπει να βάζουμε ταμπέλες; Το “είμαι άνθρωπος” δεν σας φτάνει;»

Όλα αυτά ακούγονται πολύ γλυκά και συνδυάζονται όμορφα με ηλιοβασιλέματα και τριαντάφυλλα σε πολλά τάιμλαϊν. Όμως τίποτα από αυτά δεν ισχύει. Το να επιμένω ότι «είμαστε όλοι άνθρωποι και δεν ισχύουν οι ταμπέλες γκέι/στρέιτ, Έλληνες/ξένοι κτλ» είναι ένα ψέμα που όχι μόνο αίρει τις διακρίσεις, αλλά τις χειροτερεύει!

Καταρχάς, ο «άνθρωπος» δεν είναι μια διαχρονική έννοια. Το τι σημαίνει «άνθρωπος» και ποιος έχει δικαίωμα να προσδιορίζεται ως άνθρωπος δεν είναι μια φυσική κατηγορία, αλλά μια κοινωνική κατασκευή. Κάθε κοινωνία και πολιτισμός αποφασίζει ποιο άτομο αξίζει την ταμπέλα του «ανθρώπου», καθώς και τι δικαιώματα απορρέουν από αυτή την ταμπέλα, δηλαδή από αυτή την ταξινόμηση, η οποία είναι πάντοτε αυθαίρετη, αφού αποφασίζεται από ανθρώπινα πλάσματα με βάση τις επικρατούσες αντιλήψεις και αξίες σε κάθε εποχή και τόπο.

Λόγου χάρη, στην Αρχαία Αθήνα, οι δούλοι δεν ήταν άνθρωποι, ήταν αντικείμενα και τους φέρονταν αντίστοιχα. Μέχρι πολύ πρόσφατα στην ανθρώπινη ιστορία, οι γυναίκες δεν ήταν άνθρωποι (και σε ορισμένες κοινωνίες, ακόμη δεν είναι) – είναι κάτι λιγότερο, υποδεέστερο, με λιγότερες ικανότητες, λιγότερα δικαιώματα, λιγότερη αξία. Επίσης μέχρι σχετικά πρόσφατα, οι μαύροι δεν ήταν άνθρωποι – επίσης θεωρούνταν υποδεέστεροι και τους αναγνωρίζονταν πολύ λιγότερα δικαιώματα και ελάχιστη αξία. Το ίδιο ίσχυε –και εξακολουθεί να ισχύει– για τους Εβραίους ή για τους ανάπηρους σε πολλές κοινωνίες.

Γράφω οι δούλοι, οι γυναίκες, οι μαύροι, οι Εβραίοι, οι ανάπηροι «δεν είναι» άνθρωποι, αλλά φυσικά εννοώ «δεν θεωρούνται». Όμως αυτή η θεώρηση δημιουργεί την πραγματικότητα στην οποία ζουν και άρα στην ουσία πράγματι «δεν είναι»!

Η ανθρώπινη ζωή δεν είχε πάντοτε την ίδια αξία που έχει σήμερα (τουλάχιστον σε ορισμένα τμήματα του δυτικού κόσμου, γιατί σε άλλα μέρη η ζωή δεν έχει την ίδια αξία). Είναι κατάκτηση του πολιτισμού μας να δίνουμε αξία στην ανθρώπινη ζωή και να την προστατεύουμε. Είναι κατάκτηση του πολιτισμού μας το σώμα μας να ανήκει σε εμάς και όχι στον ηγεμόνα μας ή στον σύζυγό μας.

Δυστυχώς, δεν θεωρούμαστε όλοι οι άνθρωποι άνθρωποι ακόμη. Η όμορφη ταμπέλα του ανθρώπου, που καταφέραμε να κατακτήσουμε, εν μέρει, ως πολιτισμός, εξακολουθεί να μην αποδίδεται σε ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων. Εδώ και κάμποσο καιρό στις ΗΠΑ το κίνημα Black Lives Matter προσπαθεί να αναδείξει τις ύπουλες, κάτω από το τραπέζι διακρίσεις που εξακολουθούν να υφίστανται οι Αφροαμερικανοί, οι οποίοι δεν θεωρούνται εξίσου άνθρωποι με τους λευκούς Αμερικανούς. Η ζωή τους δεν έχει την ίδια αξία, και το να ισχυριζόμαστε «είμαστε όλοι άνθρωποι, ας μη χωριζόμαστε σε ράτσες» ή «εγώ δεν σε βλέπω σαν μαύρο, αλλά σαν άνθρωπο» δεν καταργεί τις διακρίσεις, τις συγκαλύπτει, εθελοτυφλώντας μπροστά στο πρόβλημα, όπως γλαφυρά εξηγεί αυτό το εξαιρετικό βίντεο. Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για τις υπόλοιπες διακρίσεις – λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, λόγου χάρη.

Το ίδιο ισχύει και για τους γκέι και τρανς άντρες και γυναίκες. Η κοινωνία δεν μας αναγνωρίζει την ίδια αξία. Νομικά δεν έχουμε τα ίδια δικαιώματα. Υφιστάμεθα διακρίσεις στους χώρους εργασίας, στην κατοικία, στην εκπαίδευση. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Το να προσποιούμαστε ότι δεν ισχύει και ότι «μόνοι μας διαχωριζόμαστε» είναι ανόητο και προσβλητικό – ρίχνει το φταίξιμο στα θύματα των διακρίσεων.

Φυσικά εννοείται ότι η ΛΟΑΤ κοινότητα δεν είναι η χειρότερα καταπιεζόμενη ομάδα, αλλά πότε προκηρύχθηκε διαγωνισμός βασάνων και αδικίας και πρέπει να διαγωνιστούμε ποιος υποφέρει περισσότερο; Το να νοιάζομαι για μια καταπίεση δεν μειώνει το νοιάξιμό μου για μια άλλη.

Όσοι άνθρωποι ανήκουν σε ομάδες που θεωρούνται υποδεέστερες υφίστανται διακρίσεις, βία, περιθωριοποίηση. Δεν τα βγάζουμε από το μυαλό μας, και αποτελεί έλλειψη ευαισθησίας (κυρίως ευαισθητοποίησης) να προσάπτουμε σε καταπιεζόμενες ομάδες ότι μόνες τους περιθωριοποιούνται. Το να διατείνομαι αυτάρεσκα ότι «εγώ δεν βάζω ταμπέλες γκέι ή στρέιτ, είμαστε όλοι άνθρωποι» φιμώνει τη βιωμένη πραγματικότητα διακρίσεων και αποκλεισμών στο όνομα μιας ιδανικής αλλά ανύπαρκτης, ακόμη, ισότητας.

Αν από τα γεννοφάσκια σας είχατε μεγαλώσει μαθαίνοντας ότι είστε κάτι μιαρό, βρώμικο, ανώμαλο, ντροπιαστικό (και καταφέρατε να επιβιώσετε, γιατί πολλά γκέι και τρανς παιδιά δεν αντέχουν και αυτοκτονούν), τότε θα είχατε απόλυτη ανάγκη να ανακατασκευάσετε αυτή την αρνητικότατη εικόνα για τον εαυτό σας. Η συμμετοχή σε μια υγιή κοινότητα ομοίων, που προσφέρει στήριξη και αναδιαμορφώνει την αρνητική ταυτότητα, είναι εκ των ων ουκ άνευ για να ξεπεραστεί η εσωτερικευμένη καταπίεση και τα ψυχολογικά τραύματα. Οι ταμπέλες αυτές χρειάζονται καθάρισμα και αποκατάσταση, όχι ακύρωση και εξαφάνιση των βιωμάτων.
Παραθέτω την αποστομωτική ανταπάντηση ενός γκέι άντρα στην κατηγορία ότι εμείς οι γκέι γινόμαστε «μονοθεματικοί» με τον σεξουαλικό μας προσανατολισμό: «Ως ανοιχτά γκέι, θα ήθελα πολύ να ξεπεράσω τη μονοθεματική (sic) ζωή μου, ωστόσο η καθημερινότητα άλλα υπαγορεύει. Από το σχολείο ακόμα, τον χώρο της δουλειάς, την οικογένεια και τη γειτονιά, οι πάντες ασχολούνται με την ομοφυλοφιλία μου (συνήθως επιθετικά και αρνητικά), εκτός από μένα!»

του Λύο Καλοβυρνά (webtherapy.gr)

Βιβλιογραφία

Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, του Ζαν-Πωλ Σαρτρ, μτφ. Κ. Σταματίου, εκδ. Αρσενίδης.