Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά του σχολικού εκφοβισμού. Κάτι που εδώ και χρόνια έχει υιοθετηθεί κι από το υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού.
Σε μια περίοδο, κατά την οποία ο εκπαιδευτικός κόσμος στη χώρα μας -καθώς κι αρκετοί γονείς- προβληματίζονται για τη σκοπιμότητα “πράξεων”, όπως αυτή της θεματικής εβδομάδας με θέμα τις έμφυλες ταυτότητες, ημέρες σαν κι αυτή θυμίζουν την αναγκαιότητα για τέτοιες (κι αντίστοιχες πράξεις) που έχουν ως στόχο να εντάξουν την έννοια της διαφορετικότητας στα σχολεία. Και το κάνουν, ίσως, με τον πιο σκληρό τρόπο… με θύματα.
Τι εννοούμε όταν μιλάμε για σχολικό εκφοβισμό (school bullying
Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying), όπως και ο όρος «θυματοποίηση» (victimization) χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός κι εκτός σχολείου.
Ο σχολικος εκφοβισμός (school bullying) στη χώρα μας
Ανησυχητικές διαστάσεις συνεχίζει να λαμβάνει η σχολική βία στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, περισσότεροι από ένας στους 10 μαθητές γυμνασίου και λυκείου έχουν υποστεί bullying ενώ περισσότεροι από τους μισούς μαθητές στα δημοτικά σχολεία της χώρας (56,7%) δηλώνουν ότι έχουν υπάρξει παρατηρητές κάποιου περιστατικού λεκτικού εκφοβισμού (κοροϊδία – ύβρεις). Περίπου το 30% έχει δει κάποιο περιστατικό σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα – σπρωξίματα), ενώ το 27,8 μαθητών αναφέρεται στον κοινωνικό εκφοβισμό, που περιλαμβάνει την απομόνωση και κοροϊδία των μαθητών από όλη την τάξη, σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα του υπουργείο Παιδείας.
Την ίδια ώρα η Ελλάδα, όπως προκύπτει από έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) του Νοσοκομείου Παίδων «Παναγιώτη και Αγλαΐας Κυριακού», έρχεται δεύτερη πανευρωπαϊκά στον διαδικτυακό εκφοβισμό (cyberbullying) με το ποσοστό των εφήβων που έχουν πέσει θύματα cyberbullying να φθάνει το 26,8%. Πρώτη με ποσοστό 37,7 % έρχεται η Ρουμανία, ακολουθεί η Ελλάδα στη δεύτερη θέση, στην τρίτη θέση με ποσοστό 24,3% βρίσκεται η Γερμανία, ενώ ακολουθούν Πολωνία, Ολλανδία, Ισλανδία. Tελευταία έρχεται η Ισπανία με ποσοστό 13,3%.
Μια σημαντική παρατήρηση, σύμφωνα με τo antibullyingnetwork, είναι ότι στη χώρα μας οι μισοί από τους μαθητές που δέχονται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο δεν αναφέρουν πουθενά το γεγονός, ενώ οι υπόλοιποι μισοί συνήθως το αναφέρουν σε φίλους τους και σπανιότερα στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς τους.
Σχολικος εκφοβισμός (school bullying) & LGBT+
Αρκετά κρούσματα σχολικού εκφοβισμού περιστρέφονται γύρω από θέματα σεξουαλικής ταυτότητας, ταυτότητας/έκφρασης φύλου. Έτσι, φτάνουμε στο σημείο να έχουμε νέα άτομα που κακοποιούνται σωματικά, λεκτικά και κοινωνικά για την ταυτότητα τους. Μάλιστα το μέγεθος του προβλήματος είναι τέτοιο, που έκανε πρόσφατα την UNESCO να στρέψει τις προσπάθειες της στην εξάλειψη της βίας εναντίον των ατόμων LGBT+ στην εκπαίδευση,
Στην έκθεση της, που παρουσιάστηκε τον Ιούνιο στη Διεθνή Συνάντηση των υπουργών Παιδείας, στο Παρίσι, περιλαμβάνονται στοιχεία που αναδεικνύουν την αναγκαιότητα αντιμετώπισης του φαινομένου – στοιχεία τα οποία δημοσιοποιεί η Γενική Γραμματέας Ισότητας των Φύλων στο πλαίσιο της συνεργασίας της με τον διεθνή οργανισμό για την εξάλειψης των διακρίσεων.
Σύμφωνα με την έκθεση, η βία κατά των ατόμων ΛΟΑΤ δεν περιορίζεται στο σχολικό εκφοβισμό, αλλά λαμβάνει ποικίλες μορφές, όπως η σεξουαλική παρενόχληση, ο βιασμός, ο εξαναγκασμός, οι απειλές, οι προσβολές, ο αποκλεισμός, η σωματική βία, η σωματική τιμωρία και η καταστροφή περιουσίας.
Βάσει των ίδιων των μαθητών, ο σχολικός εκφοβισμός κυμαίνεται στο 15-48% για τα άτομα ΛΟΑΤ, σε σχέση με το ποσοστό για τα ετερoφυλόφιλα άτομα που ανέρχεται σε 7%. Στο Βέλγιο για παράδειγμα, το 56% των νεαρών ατόμων ΛΟΑΤ το 2013, δήλωσε ότι έχει πέσει θύμα βίας ή διακρίσεων, τουλάχιστον μία φορά.
Με στοιχεία του 2013, το 49% των μαθητών σε πέντε κράτη-μέλη της Ε.Ε. (Ιρλανδία, Ιταλία, Δανία, Κροατία, Πολωνία), επιλέγει να μη συμμετέχει σε συζητήσεις και δραστηριότητες μέσα στην τάξη, λόγω του σχολικού εκφοβισμού, ενώ σε έρευνα του 2015, το 70% του μαθητικού πληθυσμού ΛΟΑΤ στις Η.Π.Α. δεν αισθάνεται ασφάλεια στο σχολείο.
Στην πρώτη πανεθνική έρευνα για τον εκφοβισμό σε βάρος ΛΟΑΤ το 2012 στο Μεξικό, προέκυψε ότι ένα στα τέσσερα άτομα σκέφθηκε την αυτοκτονία ως συνέπεια του εκφοβισμού, της βίας και των πολλαπλών διακρίσεων κατά τη διάρκεια της σχολικής φοίτησης. Ταυτόχρονα, μόνο το 2013 στις Η.Π.Α., καταγράφηκαν 2001 περιστατικά βίας εναντίον ατόμων ΛΟΑΤ.
Σύμφωνα με δήλωση των ιδίων, τα άτομα ΛΟΑΤ βιώνουν προκατάληψη και διάκριση σε βάρος τους σε ποσοστό 61,2% στο σχολείο, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό μειώνεται αισθητά στην οικογένεια (51,2%), στην τοπική κοινωνία (37,7%) και στο φιλικό περιβάλλον (29,8%). Στην Τουρκία από την άλλη, το 8% του μαθητικού πληθυσμού ΛΟΑΤ εγκατέλειψε το σχολείο πριν την ηλικία των 18 ετών και το 5% του φοιτητικού πληθυσμού ΛΟΑΤ εγκατέλειψε τις πανεπιστημιακές σπουδές, ενώ το 99% του μαθητικού πληθυσμού στη Μεγάλη Βρετανία έχει ακούσει ομοφοβικές προσβολές.
Βάσει των στοιχείων της πανευρωπαϊκής έκθεσης του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., η οποία δημοσιεύτηκε το 2013, ο μέσος όρος των ατόμων που βίωσαν βία και διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού στην εκπαίδευση, είναι 68% (η Λετονία έχει το χαμηλότερο ποσοστό της τάξης του 58%, ενώ το υψηλότερο ποσοστό είναι 76% και καταγράφεται στη Μεγάλη Βρετανία και την Κύπρο), ενώ στην Ελλάδα, τη Λετονία και την Λιθουανία, το 95% των ατόμων ΛΟΑΤ απέκρυψαν τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου στο σχολείο.
