Λίνα Λαχανιώτη
Μία συνήθης παρανόηση που έχει προκύψει από την ανάπτυξη της queer θεωρίας, είναι ότι στην lgbtqi κοινότητα δεν υπάρχουν πλέον ταυτότητες ή ότι δεν πρέπει να υπάρχουν. Ότι όλοι είμαστε δυνάμει τα πάντα και δεν πρέπει να υπάρχουν οι λεγόμενες «ταμπέλες». Όμως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Η queer θεωρία μας λέει ότι κάποιοι άνθρωποι ούτε θέλουν, ούτε μπορούν να κατηγοριοποιηθούν και να ενταχθούν σε συγκρεκριμένες «προεγκατεστημένες» ταμπέλες και συνεπώς ούτε πρέπει να τους εντάσσουμε με το ζόρι σε αυτές, ούτε να θεωρούμε ότι η σεξουαλικότητα και το φύλο εξαντλούνται μόνο στις γνωστές κατηγορίες. Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται όπως εκείνος αισθάνεται καλύτερα. Αυτό για πολλούς ανθρώπους μπορεί να είναι κάτι ασαφές, ρευστό και αενάως μεταλλασσόμενο. Για άλλους πάλι, μπορεί και όχι.
Η πολιτική ταυτοτήτων (identity politics) μπορεί για πολλούς στην lgbtqi κοινότητα να ανήκει στο παρελθόν και είναι παρωχημένη (πλέον είμαστε πιο κοντά στα queer politics και στα diversion politics ). Οι ταυτότητες όμως per se δεν είναι, ούτε ήταν ποτέ ξεπερασμένες. Αντιθέτως, όπως λέει η (λατρεμένη μου όπως είναι προφανές από τις συνεχείς αναφορές) Halberstam, οι ταυτότητες έχουν υπάρξει «καταφύγιο» και πηγή δύναμης για πολλές λεσβίες κατά το δύσκολο παρελθόν που η έννοια του ανήκειν ήταν ακόμα και ζήτημα επιβίωσης και εξακολουθούν να αποτελούν πηγή ενδυνάμωσης και συνειδητοποίησης.
Η λέξη «λεσβία» όσο απεχθής μπορεί να ακούγεται για πολλές λεσβίες που την αποφεύγουν όπως ο διάολος το λιβάνι και την έχουν ταυτίσει με βρισιά και υποτίμηση (και με πολλά άλλα προσωπικά τους ζητήματα ενδεχόμενως), όσο περιοριστική κι αν είναι για πολλές queer γυναίκες που αισθάνονται ότι δεν τις αντιπροσωπεύει και χρειάζονται έναν πιο ρευστό όρο, άλλο τόσο σημαντική είναι για πολλές γυναίκες που έχουν λεσβιακή ταυτότητα και αισθάνονται ότι τις χαρακτηρίζει επαξίως.
Οι λέξεις έχουν την αξία τους και τη σημασία τους. Μπορεί να πληγώσουν, αλλά μπορεί και να ενδυναμώσουν. Οι ταμπέλες μπορεί να περιορίζουν όταν δεν τις επιλέγεις, αλλά μπορούν και να σε απογειώσουν ότι είναι δικές σου. Προσωπικά ποτέ δεν αισθάνθηκα περιορισμένη από την ταμπέλα της λεσβίας. Ίσως σε πιο μικρή ηλικία να ντρεπόμουν κάπως να πω λεσβία και να έλεγα gay συχνότερα απ’ ότι θα ήθελα, αυτολογοκρινόμενη. Όχι όμως γιατί με περιόριζε ο όρος, αλλά γιατί με περιόριζε ο κόσμος. Πλέον, τη χρησιμοποιώ χωρίς σκέψη και σίγουρα χωρίς περιστροφές. Και περήφανα, πολύ περήφανα. Και είναι μια ταμπέλα που μου δίνει ευχαρίστηση. Και μια ταμπέλα που έχει βοηθήσει και ενδυναμώσει εκατομμύρια λεσβίες παγκοσμίως.
Χάρη στη χρήση της ταμπέλας λεσβία από πολλές γυναίκες στο παρελθόν, έχουμε φτάσει πλέον σε ένα σημείο να έχουμε περισσότερα δικαιώματα από ποτέ, να έχουμε ορατότητα, να έχουμε υπόσταση. Χάρη σε πολλές γυναίκες που δήλωναν λεσβίες ο κόσμος εξελίχθηκε και προόδευσε. Σε αυτό ναι, οι ταμπέλες βοηθάνε. Χάρη στις διάσημες αθλήτριες, τραγουδίστριες, δημοσιογράφους, πολιτικούς, ηθοποιούς κλπ που χρησιμοποιούν τη λέξη λεσβία για να αυτοπροσδιοριστούν, ο κόσμος έχει αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι οι λεσβίες δεν είναι ένα φρούτο που ανθεί σε άλλο πλανήτη. Η λεσβιακή ορατότητα καθίσταται καθημερινά εφικτή μέσω αυτών των γυναικών που δηλώνουν λεσβίες και μέσω του κινηματογράφου, του θεάτρου και όλων των τεχνών που προβάλλουν αναπαραστάσεις λεσβιακών ταυτοτήτων. Ταυτοτήτων, πολλών, πάνω απ’ όλα. Γιατί ασφαλώς δεν αναφέρομαι σε μια εννιαία, ομοιογενή λεσβιακή ταυτότητα. Αναφέρομαι στη χρήση της λέξης λεσβία ως αυτοπροσδιορισμό και όχι ως ουσιοκρατική έννοια. Λεσβιακές ταυτότητες υπάρχουν ευτυχώς πολλές, πάρα πολλές.
Οι ταμπέλες μπορεί να είναι περιττές και αχρείαστες κάποιες φορές. Όσο όμως υπάρχουν άνθρωποι και κυρίως έφηβοι που εκφοβίζονται και περιθωριοποιούνται επειδή είναι διαφορετικοί, όσο όμως η ομοφυλόφιλη σεξουαλικότητα ακόμα ποινικοποιείται σε πολλά μέρη του κόσμου, όσο οι νομοθεσίες αποκλύουν και στιγματίζουν, ναι η ταμπέλα είναι μια πολιτική πράξη. Το «είμαι λεσβία» είναι μια πολιτική πράξη.
