Το γαλλικό κράτος δεν δέχεται να αναγνωρίσει το γάμο ενός ομοφυλόφιλου ζευγαριού, ενός Γάλλου και ενός Ισπανού, που έγινε στην Ισπανία, το οποίο αποτελεί «μια διάκριση και ένα εμπόδιο στην αρχή της ελεύθερης εγκατάστασης των ευρωπαϊών υπηκόων», σύμφωνα με δικηγόρο του ζευγαριού Caroline Mecary.
Ο γάμος έγινε στις αρχές του 2011 στην Ισπανία, χώρα που έχει νομιμοποιήσει το γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου . Ο ένας είναι Ισπανός και ο άλλος Γαλλοισπανός.
Οι δύο άνθρωποι επιθύμησαν να αναγνωρίσουν τον νόμιμο γάμο τους από το Γαλλικό κράτος στη στιγμή που πήγαν να ανανεώσουν την άδεια κυκλοφορία του οχήματος τους αποκάλυψε η γαλλική εφημερίδα Libération.
Αλλά η δημόσια διοίκηση έχει αρνηθεί να αναγνωρίσει αυτόν τον γάμο, και επικαλείται ότι μέσα στο μέτρο που ο ένας εκ των δύο είναι γάλλος και ισπανός, ο γαλλικός νόμος δεν νομιμοποιεί τον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου. Στις περισσότερες χώρες, ένας πολίτης ο οποίος έχει παραπάνω από μια υπηκοότητα θεωρείται από την κάθε χώρα της οποίας έχει υπηκόοτητα ως πολίτης της αποκλειστικά, μιας και σχεδόν καμία χώρα δεν αναγνωρίζει την πολύ-υπηκόοτητα ( Multi-nationality ). Αυτό σημαίνει ότι για παράδειγμα ο συγκεκριμένος πολίτης που είναι γαλλοισπανός, για την Ισπανία είναι μόνο Ισπανός και για τη Γαλλία μόνο Γάλλος.
Για τη δικηγόρο του ζευγαριού « εάν οι δύο άνθρωποι ήταν μόνο Ισπανοί, ο γάμος τους θα αναγνωριζόταν από τη Γαλλία, εφόσον η Γαλλία αναγνωρίζει τους γάμους μεταξύ ατομώντου ιδίου φίλου των ξένων υπηκόων.
Η άρνηση της γαλλική διοίκησης αποτελεί επομένως, σύμφωνα με τη δικηγόρο , «μια διάκριση εφόσον οι ξένοι υπήκοοι επωφελούνται από μια πιό ευνοϊκή μεταχείριση από τους Γάλλους υπηκόους».
Επιπλέον η μη αναγνώριση του γάμου τους αποτελεί ένα γνήσιο εμπόδιο στην αρχή του ελεύθερου εγκατάστασης στη Γαλλία Ισπανού υπηκόου, ο οποίος δεν έχει τα ίδια δικαιώματα που θα είχε αν είχε επιλέξει ως χώρα εγκατάστασης την Ισπανία.
Σύμφωνα με την δικηγόρο του ζευγαριού, κα Mecary, ειδική στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΔ προσώπων, «η μόνη λύση είναι η αναγνώριση του δικαιώματος στον γάμο σε όλα τα ζευγάρια».
Για τα ζευγάρια τα οποία δεν έχουν την ίδια υπηκοότητα, το γεγονός ότι στην Ευρώπη δεν αναγνωρίζεται από όλες τις χώρες ο γάμος μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου, όπως γίνεται για τον γάμο μεταξύ ετεροφυλλόφιλων, δημιουργεί πολλά προβλήματα. Στην Ευρωπαική οικογένεια, υπάρχουν χώρες που αναγνωρίζουν τον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου, άλλες μόνο τις καταχωρισμένες σχέσεις συμβίωσης, άλλες μόνο τον γάμο στο εξωτερικό, άλλες την υιοθεσία και άλλες όχι. Κάθε χώρα έχει τη δική της νομοθεσία στο θέμα αυτό, με αποτέλεσμα οι πολίτες μιας Ευρωπαικής χώρας να υφίστανται διακρίσεις σε σχέση με τον πολίτη μιας χώρας που σέβεται τους πολίτες της και αναγνωρίζει ίσα δικαιώματα σε όλους τους πολίτες χωρίς διακρίσεις.
Η Γαλλία για παράδειγμα, αναγνωρίζει το γάμο ατόμων του ιδίου φίλου, αποκλειστικά αν και οι δύο είναι υπήκοοι της χώρας στον οποίο έγινε ο γάμος, αλλά στην περίπτωση που ο ένας έχει και την γαλλική υπηκόοτητα ο γάμος δεν αναγνωρίζεται. Μπορεί να μην αναγνωρίζει τον ΛΟΑΔ γάμο, αλλά αυτός αποτελεί εμπόδιο στην σύνναψη καταχωριμένης σχέσης συμβίωσης, με αποτέλεσμα ένα ζευγάρι που έχει νόμιμα παντρευτεί στην Ισπανία, να μη μπορεί να συννάψει και σύμφωνο κοινωνικής συμβίωσης ( PACS ) στη Γαλλία.
Άλλες χώρες δεν αναγνωρίζουν τις καταχωρισμένες σχέσεις συμβίωσης αλλά μόνο τον γάμο, διότι θεωρούν ότι το σύμφωνο δεν αποτελεί γάμο, μιας και δεν δίνει τα ίδια δικαιώματα που δίνει ο γάμος. Έξι κράτη μέλη επιτρέπουν τις καταχωρισμένες σχέσεις συμβίωσης ως ισοδύναμες προς το γάμο (Τσεχική Δημοκρατία, Δανία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Ηνωμένο Βασίλειο).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση
Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2010/C 83/02) αναφέρει στο άρθρο 1 «Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται».
Στο άρθρο 7 «Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του, της κατοικίας του και των επικοινωνιών του».
Στο άρθρο 20 αναφέρει «Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι έναντι του νόμου.»
Στο άρθρο 21 «Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού.»
Στο άρθρο 45 «Κάθε πολίτης της Ένωσης έχει δικαίωμα να κυκλοφορεί και να διαμένει ελεύθερα στο έδαφος των κρατών μελών.»
Όσοι επιθυμούν να μετακομίσουν σε κράτος μέλος της ΕΕ, είτε προέρχονται από άλλο κράτος μέλος είτε από κράτος εκτός ΕΕ, έχουν κατά κανόνα το δικαίωμα να συνοδεύονται από τον/τη σύζυγό τους. Ωστόσο, τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια δεν έχουν πάντοτε το δικαίωμα αυτό, ακόμη κι όταν έχουν συνάψει καταχωρισμένη σχέση συμβίωσης ή γάμο.
Είναι αρμοδιότητα των κρατών μελών (και όχι της ΕΕ) να αποφασίσουν εάν θα επιτρέπουν ή θα αναγνωρίζουν γάμους ή σχέσεις συμβίωσης μεταξύ ομοφυλοφίλων.
Σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 2 της Συνθήκης ΕΚ, κατά την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας τα κράτη μέλη οφείλουν να συμμορφώνονται με τα θεμελιώδη δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης των διακρίσεων λόγω γενετήσιου προσανατολισμού.
Επομένως, παρότι η κοινοτική νομοθεσία δεν υποχρεώνει τα κράτη μέλη να επιτρέπουν ή να αναγνωρίζουν σχέσεις συμβίωσης ή γάμους μεταξύ ομοφυλοφίλων, υποχρεώνει ωστόσο τα κράτη μέλη να αντιμετωπίζουν τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια ισότιμα με τα ετεροφυλόφιλα κατά την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας (συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας περί ελεύθερης κυκλοφορίας, μετανάστευσης και ασύλου).
Οι πολίτες με ομοφυλόφιλους συντρόφους που επιθυμούν να διαμείνουν σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ μπορεί να εμπίπτουν σε μία από τις ακόλουθες τρεις κατηγορίες:
1. Γάμοι. Εάν το ζευγάρι έχει συνάψει γάμο στο κράτος καταγωγής του και το κράτος υποδοχής αναγνωρίζει την εγκυρότητα των γάμων μεταξύ ομοφυλοφίλων, τότε ο/η σύζυγος έχει το δικαίωμα του/της «συζύγου», δυνάμει της οδηγίας περί ελεύθερης κυκλοφορίας, να ακολουθήσει τον/τη σύντροφό του/της. Επί του παρόντος, το Βέλγιο, οι Κάτω Χώρες, η Ισπανία και η Σουηδία επιτρέπουν στα ομοφυλόφιλα ζευγάρια να συνάπτουν νόμιμους γάμους.
Εντούτοις, τουλάχιστον 11 κράτη μέλη (Εσθονία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Σλοβενία) δεν φαίνεται να αναγνωρίζουν την εγκυρότητα των γάμων μεταξύ ομοφυλοφίλων. Στα εν λόγω κράτη, οι ομοφυλόφιλοι σύζυγοι δεν αναγνωρίζονται πιθανότατα ως «σύζυγοι».
2. Καταχωρισμένες σχέσεις συμβίωσης. Εάν το ζευγάρι διατηρεί καταχωρισμένη σχέση συμβίωσης στο κράτος καταγωγής του, τότε ο ένας σύντροφος μπορεί να ακολουθήσει τον άλλον στο κράτος υποδοχής σαν να ήταν «σύζυγος». Ωστόσο, αυτό εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο το κράτος υποδοχής αντιμετωπίζει τις καταχωρισμένες σχέσεις συμβίωσης.
α. Δυνάμει της οδηγίας για την ελεύθερη κυκλοφορία, εάν το εθνικό δίκαιο του κράτους υποδοχής αναγνωρίζει τις καταχωρισμένες σχέσεις συμβίωσης ως ισοδύναμες προς το γάμο, τότε τα άτομα έχουν το δικαίωμα να ακολουθούν τον σύντροφό τους σαν να ήταν «σύζυγοι». Έξι κράτη μέλη επιτρέπουν τις καταχωρισμένες σχέσεις συμβίωσης ως ισοδύναμες προς το γάμο (Τσεχική Δημοκρατία, Δανία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Ηνωμένο Βασίλειο).
β. Εάν το κράτος υποδοχής δεν αναγνωρίζει τις καταχωρισμένες σχέσεις συμβίωσης ως ισοδύναμες προς το γάμο, τότε το ζευγάρι εμπίπτει στην κατηγορία των μη καταχωρισμένων («εκ των πραγμάτων») συντρόφων που διατηρούν «σταθερή σχέση». Η κοινοτική νομοθεσία δεν υποχρεώνει τα κράτη μέλη να επιτρέπουν ή να αναγνωρίζουν τις καταχωρισμένες σχέσεις συμβίωσης.
3. Μη καταχωρισμένες (εκ των πραγμάτων) σχέσεις συμβίωσης. Εάν το κράτος υποδοχής δεν αναγνωρίζει τους γάμους ή τις σχέσεις συμβίωσης μεταξύ ομοφυλοφίλων, ή απλώς εάν το ζευγάρι δεν έχει επισημοποιήσει τη σχέση του, τότε εμπίπτει στην κατηγορία των μη καταχωρισμένων σχέσεων συμβίωσης. Οι μη καταχωρισμένοι σύντροφοι δεν έχουν το ίδιο δικαίωμα να ακολουθούν τον σύντροφό τους, όπως οι σύζυγοι. Η οδηγία για την ελεύθερη κυκλοφορία υποχρεώνει πάντως τα κράτη μέλη να «διευκολύνουν την είσοδο και τη διαμονή» σε μη καταχωρισμένους συντρόφους που έχουν σταθερή σχέση. Αυτό ισχύει τόσο για τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια όσο και για τα ετεροφυλόφιλα. Η διάταξη αυτή δεν είναι εξίσου σαφής με το συγκεκριμένο δικαίωμα που έχει ο/η «σύζυγος» να ακολουθεί τον/τη σύντροφό του/της. Μάλιστα, τα μη καταχωρισμένα ζευγάρια οφείλουν να προσκομίζουν αποδείξεις ότι η σχέση είναι “σταθερή”.
Η έκθεση του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA)
Από τις εξελίξεις των τελευταίων ετών προκύπτει ότι αυξάνεται διαρκώς στην Ευρωπαϊκή Ένωση η ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματα των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων, των αμφιφυλόφιλων και των διαφυλικών (ΛΟΑΔ) ατόμων. Η συνθήκη της Λισαβόνας, με τον νομικώς δεσμευτικό Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενισχύει το νομοθετικό πλαίσιο κατά των διακρίσεων. Η ΕΕ καλείται πλέον να μεριμνήσει για την καταπολέμηση των διακρίσεων στο πλαίσιο όλων των πολιτικών και των δραστηριοτήτων της, συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων λόγω γενετήσιου προσανατολισμού.
Σε διεθνές επίπεδο έχει επιβεβαιωθεί με ιδιαίτερη έμφαση η συναίνεση όσον αφορά την ανάγκη καταπολέμησης των διακρίσεων λόγω γενετήσιου προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, με την έγκριση δύο συστάσεων και ενός ψηφίσματος από την Επιτροπή Υπουργών και από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Στο πλαίσιο αυτό, μετά τη θέσπιση νομοθεσίας σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ που περιορίζει τα δικαιώματα των ΛΟΑΔ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε το 2009 από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) να εξετάσει την κατάσταση των ατόμων αυτών.
Η έκθεση του FRA με θέμα Ομοφοβία, τρανσφοβία και διακρίσεις λόγω γενετήσιου προσανατολισμού και ταυτότητας του φύλου αποκαλύπτει τρία βαθύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΛΟΑΔ στην Ευρωπαϊκή Ένωση: αναγκάζονται να ζουν στη σιωπή και την αφάνεια, υφίστανται βίαιες επιθέσεις και δεν τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης, π.χ. στην εργασία, από ιδιοκτήτες ακινήτων ή κατά τη μετακίνησή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι νομοθετικές εξελίξεις στον τομέα της προστασίας των δικαιωμάτων των ΛΟΑΔ παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Η έρευνα του FRA εντόπισε έξι βασικά (αλληλένδετα) ζητήματα, τα οποία παρουσιάζουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές τάσεις.
Μεταξύ άλλων η έρευνα αναφέρει « Στο συγκεκριμένο πλαίσιο του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηκόων της ΕΕ η αρχή της ίσης μεταχείρισης εφαρμόζεται άνισα: ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ προβλέπουν περιορισμούς όσον αφορά την αναγνώριση των σχέσεων συμβίωσης και των γάμων ομοφυλοφίλων που έχουν συναφθεί σε άλλο κράτος μέλος ή αρνούνται να τα αναγνωρίσουν, ενώ άλλα κράτη μέλη διευρύνουν τη νομοθεσία τους στον εν λόγω τομέα.»
