Διεθνής Ημέρα Τρανς Ορατότητας σήμερα και έξι άτομα μιλούν για την αντιπροσώπευση της -τρανς- ταυτότητάς τους στη δημόσια σφαίρα. Ας τα ακούσουμε με προσοχή.
Harry Saxon
καλλιτέχνης
Δεν μπορώ να πω ότι θυμάμαι πολλά τρανς άτομα που ήταν γνωστά δημόσια πριν φύγω στο εξωτερικό (αρχές 2013 – καλοκαίρι 2020). Πρέπει να πω πως δεν έβλεπα τηλεόραση, ό,τι θυμάμαι είναι ό,τι άκουγα από άλλους που έβλεπαν. Πότε, πότε κάποια ηθοποιός ή κάποια σελέμπριτι ακουγόταν ως κάτι εξωτικό ή σκανδαλώδες. Δεν νομίζω ότι ήταν πάντα αντιπροσώπευση με τους δικούς τους όρους, τα media καταφέρνουν να παίρνουν τα ινία και να οδηγούν τη συζήτηση όπου θέλουν.
Από όταν έκανα το δημόσιο coming out μου και άρχισα να μιλάω για το ποιος είμαι έχουν αλλάξει πολλά. Γνωρίζω πολλά περισσότερα τρανς άτομα που ζουν τη ζωή τους όπως θέλουν (ή πιο σωστά: «όπως θέλουν μέσα στα πλαίσια που τα αφήνει η πολιτεία, μιας και δεν είναι εύκολο να αλλάξεις τα χαρτιά σου ακόμα και με τη ΝΑΤΦ»), άτομα που έχουν δηλώσει ότι είναι τρανς άνδρες, τρανς γυναίκες, non binary τρανς άτομα. Δεν ξέρω πώς υποτίθεται πως είναι η δημόσια αντιπροσώπευση. Εάν μιλάμε για το πόσα άτομα είναι out ως τρανς και κάνουν οτιδήποτε, τότε έχει αυξηθεί πολύ.
Ως καλλιτέχνης γνωρίζω πολλά τρανς άτομα στο χώρο των τεχνών. Ως τρανς άτομο γνωρίζω πολλά άτομα γιατί είμαστε στην ίδια κοινότητα και σε κάποιους κοινούς κύκλους. Εάν μιλάμε για τα άτομα που ακούγονται πολύ – και πάλι εδώ χάνω γιατί εξακολουθώ να μην βλέπω τηλεόραση- νομίζω ότι εάν εξαιρέσουμε 1-2 άτομα που έχουν εμφανιστεί σε reality (κυρίως επειδή η παραγωγή σκέφτηκε ότι θα ήταν… ενδιαφέρον), κάποια καλλιτέχν@ και έναν, νομίζω, υποψήφιο για πολιτικό αξίωμα, είμαστε ακόμα μακριά από το να υπάρχει μεγάλη ορατότητα.
Katherine Reilly
συγγραφέας, εκπαιδευτικός
Πολλές φορές μιλάμε για ορατότητα και αντιπροσώπευση της τρανς κοινότητας στα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Ομολογουμένως, έχει σημειωθεί πρόοδος τα τελευταία χρόνια, κυρίως χάρη στο διαδίκτυο. Έχει άλλωστε αποδειχτεί ότι η ηλεκτρονική επικοινωνία μέσω του εργαλείου αυτού, δυναμώνει τον δημόσιο λόγο και συμβάλλει στην προβολή θεμάτων που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Θα πρέπει όμως να αναρωτηθούμε εάν αυτή η ορατότητα όντως εξυπηρετεί κάποιο ευγενή σκοπό.Ως γνωστόν, τα μέσα ενημέρωσης θα «ορμήσουν» να προβάλλουν ένα τρανς πρόσωπο με σκοπό να εξυπηρετήσουν εμπορικά συμφέροντα, κυρίως μέσω της θεαματικότητας, παρουσιάζοντάς το πολλές φορές με τραγελαφικό τρόπο, δίνοντας μια αλλοιωμένη εικόνα που κάθε άλλο παρά καλό θα κάνει ως προς την στήριξη της κοινότητας. Οι φωνές μας εν μέρει «πνίγονται».
Ο αγώνας μας για σεβασμό και ισότητα δεν ακούγεται όσο και όπως θα έπρεπε. Είναι όμως όλα μάταια; Η τρανς αντιπροσώπευση στη δημόσια σφαίρα είναι πλέον πιο δυνατή από ποτέ. Πέρα από τη σεξεργασία που είναι απόλυτα σεβαστή, τρανς άτομα βρίσκονται σε καίριες επαγγελματικές θέσεις, αποδεικνύοντας εμπράκτως την δυνατότητα – την οποία έχουν στερηθεί άδικα τόσα χρόνια – να συμβάλουν στο γενικότερο κοινωνικό σύνολο. Η παρουσία των τρανς ατόμων σε χώρους, όπως αυτός των καλών τεχνών, της εκπαίδευσης, της νοσηλείας, της ναυτιλίας, της πληροφορικής καθώς και της δόμησης είναι μερικά μόνο από τα παραδείγματα που επισημάνουν την σταδιακή αντιπροσώπευση της κοινότητας σε όλους τους εργασιακούς τομείς.
Άρα λοιπόν, η ολοένα αυξανόμενη αντιπροσώπευση στη δημόσια σφαίρα μπορεί να καθιστά την καθημερινότητα του κάθε τρανς ατόμου χωρίς φόβο και με ίσα δικαιώματα; Όχι ακριβώς. Δίνουμε μια τεράστια μάχη για να πετύχουμε τα αυτονόητα και κάνουμε το πρώτο βήμα για ορατότητα και ένα καλύτερο αύριο. Είναι υποχρέωση μας για τη γενιά που θα ακολουθήσει.
Ήβη Καίσερλη
τρανς γυναίκα
Τα τελευταία χρόνια λόγω κάποιων σημαντικών επιτευγμάτων της κοινότητας μας στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως ο αντιρατσιστικός νόμος, το σύμφωνο συμβίωσης και η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, έχει δοθεί χώρος και φωνή σε πολλά τρανς πρόσωπα είτε από τα ΜΜΕ είτε από τα κοινωνικά δίκτυα. Αυτό είναι θετικό από πολλές απόψεις καθώς μπορεί να εξοικειώσει τον κόσμο με το τρανς ζήτημα και να δημιουργήσει το έδαφος για μια πιο συμπεριληπτική κοινωνία βοηθώντας στην απαλοιφή των διακρίσεων που βιώνουμε. Η μήπως όχι;
Μερικές φορές η γνώμη που σχηματίζει κάποιος απο την τηλεόραση, τον τύπο η το διαδίκτυο απέχει πολύ και συχνά αποπροσανατολίζει από το τι πραγματικά είναι και τι βιώνει στην καθημερινότητα του ένα τρανς άτομο. Σε αυτό παίζει μεγάλο ρόλο και ο τρόπος που επιλέγουν τα μέσα η και τα ίδια τα τρανς άτομα να παρουσιάσουν τον εαυτό τους. Πέρα από τις στερεοτυπικές προσεγγίσεις ή απεικονίσεις που επιχειρούν να μας παρουσιάσουν ως καρικατούρες και τη συχνή σύνδεση των τρανς ανθρώπων με τη σεξουαλική εργασία – που δυστυχώς αποτελεί σε μεγάλο βαθμό μια σκληρή όσο και αναπόφευκτη πραγματικότητα που δε γίνεται καθολικά αντιληπτή σε όλες της τις εκφάνσεις, εξού και συχνά εργαλειοποιείται αρνητικά ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο – δημιουργείται η εσφαλμένη αντίληψη τι η τρανς κατάσταση είναι κάτι συγκεκριμένο.
Κάτι που πρέπει, λοιπόν, να ειπώνεται και να καθίσταται σαφές στον τρόπο που αντιπροσωπεύονται και παρουσιάζονται οι τρανς άνθρωποι στη δημόσια σφαίρα είναι ότι η διεμφυλικότητα είναι ένα φάσμα, είναι ταξίδι, δεν βιώνεται το ίδιο από όλα τα τρανς άτομα, δεν υπάρχουν πρότυπα η κυρίαρχα μοντέλα όπως διαμορφώνονται από τρανς διασημότητες, υπάρχουν κοινωνικές παράμετροι, ταξική διαβάθμιση, πολλαπλοί αποκλεισμοί που πρέπει να ξεπεραστούν. Όπως το να γίνει αποψυχιατρικοποίηση της τρανς καταστασης, να επεκταθεί η νομοθεσία σε όλα τα επίπεδα που πρέπει να περιλαμβάνουν τους τρανς πολίτες, ώστε να παρέχονται ίσες ευκαιρίες σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής όπως η εκπαίδευση και κατ’επεκταση η εύρεση εργασίας, η παροχή σε υπηρεσίες υγείας και η κάλυψη της φυλομεταβασης. Θεματικές που συνήθως απουσιάζουν όταν πραγματεύεται η τρανς κατάσταση με όρους κλειδαρότρυπας αφού συνήθως μας ελκύουν τα προσωποποιημένα δράματα και όχι οι λίγοι που οδηγούν σε αυτά.
Ναθαναήλ Λιναρδής
καλλιτέχνης
Βλέπω την εκπροσώπηση της τρανς κοινότητας σαν ένα ζωντανό οργανισμό, που διαμορφώνεται παράλληλα με την αντίληψή μας για το φύλο και τη φυλομετάβαση. Στη ρίζα του επικρατεί αρκετή ένταση και εγρήγορση, σαν να αγκομαχούμε να τα πούμε όλα, να γίνουν αντιληπτά και προπαντός να είναι όλα σωστά. Η κοινότητα έχει ανθρώπους με διαφορετικές ιστορίες, ιδιοσυγκρασίες και θέλω. Ο φόρτος και η αγανάκτηση όσων βγαίνουν στην πρώτη γραμμή καμιά φορά ξεσπάει στα άτομα που έχουν αποφασίσει να εστιάσουν σε άλλα θέματα της ζωής. Τα άτομα που φαίνονται στη δημόσια σφαίρα γίνονται σημεία αναφοράς, η εμφάνιση μπαίνει στο μικροσκόπιο και κρίνεται έντονα.
Σις και τρανς άτομα μπορεί να ενοχλούμαστε άλλοτε από τη μη στερεοτυπική έκφραση φύλου και άλλοτε όταν τρανς άτομα δε ξεχωρίζουν καθόλου από τα σις. Διάφορες απόψεις, ερωτήματα, εμπειρίες αποσιωπώνται επειδή μπορούν κακοβούλως να διαστρεβλωθούν και να χρησιμοποιηθούν εναντίον μας. Δεν είμαι σίγουρος πώς ορίζεται ποια άτομα είναι όντως εκπρόσωποι και ποια όχι. Θα ήθελα στο μέλλον να χτίσουμε περισσότερο χώρο για όποιο βίωμα ή διεργασία δε θεωρείται επιτρεπτή. Μια κοινότητα ειλικρινά ενδυναμωμένη μπορεί να ακούσει και τον φόβο, την απειλή, αλλά και τι κρύβεται πίσω από τις διαφορετικές οπτικές των μελών της και να εμπλουτιστεί από αυτές. Η εκπροσώπηση είναι μια πορεία, με σημαντικά ανοδικό χαρακτήρα την τελευταία δεκαετία. Ας σταθούμε λίγο σε αυτό, όχι ως επανάπαυση αλλά για να αφουγκραστούμε, να χαρούμε, να μάθουμε από τις προσωπικές και συλλογικές προσπάθειες και νίκες. Η εμμονή με την ολοκλήρωση ενός απώτερου στόχου ίσως να ξεθωριάζει αρκετά τη σημασία του να είμαστε ζωντανοί.
Φένια Αποστόλου
χορογράφος, σκηνοθέτης, ηθοποιός
Αρχίζουν να γίνονται κάποια σημαντικά βήματα ως προς τη συμπερίληψη και την τρανς αντιπροσώπευση στη δημόσια σφαίρα και τη κοινωνία γενικότερα. Φωτεινά πρόσφατα παραδείγματα οι 2 δημόσιες συζητήσεις στο Εθνικό θέατρο: «Το ελληνικό θέατρο στην εποχή του metoo» (3/10/2022) και «Φύλο και σεξουαλικότητα» (14/11/2022). Στην πρώτη συζήτηση είχα την τιμή να είμαι μέρος του εκλεκτού πάνελ και στη δεύτερη η Άννα Κουρουπού (διευθύντρια του Red Umbrella Athens) και η Πάολα Ρεβενιώτη (κινηματογραφίστρια, ακτιβίστρια) αντίστοιχα.
Η πρωτοβουλία του καλλιτεχνικού διευθυντή του εθνικού θέατρου Γιάννη Μόσχου να καλέσει τρανς γυναίκες να μιλήσουν στη πρώτη κρατική σκηνή της χώρας είναι ένα άλμα προόδου στο ζήτημα αυτό που πριν κάποια χρόνια δεν θα χωρούσε καν συζήτηση για μια τέτοια κίνηση. Ένας δεύτερος κρατικός οργανισμός η Εθνική Λυρική Σκηνή με το ανέβασμα της πολυαναμενόμενης «Στρέλλας» σε όπερα δωματίου συνεργάζεται με 4 τρανς γυναίκες, 3 τραγουδίστριες και εμένα ως χορογράφο-κινησιολόγο της παράστασης. Είναι ιστορικής σημασίας αυτή η σύμπραξη δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα και εύχομαι να είναι η αρχή μιας νέας εποχής.
Τα τρανς άτομα έχουν χαρίσματα-ταλέντα που θα πρέπει να βρεθεί ο τρόπος να αξιοποιηθούν μακριά απο δοξασίες και προκαταλήψεις. Χαίρομαι όταν συναντώ τρανς άτομα σε κανονικές δουλειές, είναι ακόμα λίγα τα παραδείγματα αλλά υπάρχουν κάποια και αυτό είναι ελπιδοφόρο. Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας για να μιλήσουμε για κανονικότητα με όλη τη σημασία της λέξης αλλά οφείλω να αναγνωρίσω ότι υπάρχει η πρόθεση και πια το νομοθετικό πλαίσιο έστω και σε εμβρυική ακόμα μορφή για να επιτευχθεί μελλοντικά το αυτονόητο. Οι αγώνες συνεχίζονται το μεσαιωνικό κάστρο της γενικής αντίληψης για τη τρανς ζωή πρέπει να καταστραφεί και στη θέση του να εμφανιστεί ένα πολύχρωμο ουράνιο τόξο που θα το θαυμάζουν όλοι.
Ελένη Λιάλη
μοντέλο, makeup artist
Κάνοντας μια δουλειά προβεβλημένη και με αφορμή την πρόσφατη συμμετοχή μου σε γνωστό reality μόδας της ελληνικής τηλεόρασης, μπορώ να πω ότι παρόλο που ο κόσμος νομίζει πως προχωράμε ως κοινωνία, εγώ πιστεύω πως αυτό έχει μεγάλη δόση κοροϊδίας.
Εννοείται πως γίνονται συνέχεια θετικά βήματα και η κοινωνία προχωράει, όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η τηλεόραση θέλει να συμβαδίζει με το κύμα και να κρατάει το ενδιαφέρον του κόσμου θερμό, έτσι επιλέγουν ανά καιρούς να προσθέτουν κάτι το «αξιοπερίεργο» για τα δεδομένα της Ελλάδας, ούτως ώστε να στρέψουν την προσοχή του κόσμου πάνω στο εκάστοτε πρόγραμμα.
Προσωπικά μου έγινε πρόταση από το συγκεκριμένο reality να συμμετάσχω στον 5ο κύκλο, με τους ανθρώπους της παραγωγής να είναι πολύ θερμοί και σχεδόν να προσπαθούν να με διεκδικήσουν. Μπορώ να πω πως δεν πίστεψα λεπτό ότι θα καταφέρω να μπω στο σπίτι. Όχι επειδή δεν είμαι καλό μοντέλο, αλλά επειδή η ελληνική τηλεόραση δεν είναι έτοιμη για άτομα σαν εμένα. Ήξερα πως ήθελαν από εμένα να βγάλω κάτι συγκεκριμένο, κάτι που θα τους εξυπηρετεί και που θα κάνει νούμερα. Έντονες ερωτήσεις για το παρελθόν, ύπουλοι χειρισμοί και πολλά ακόμη. Πάλεψα πολύ για να θωρακίσω την αξιοπρέπεια μου και δεν θα την έχανα για μια θέση στο σπίτι.
