Έγινε πλατιά γνωστός με τους «Γάμους της Τήλου», την ταινία-ντοκουμέντο για μια από τις καλύτερες στιγμές του ΛOATKI+ ακτιβισμού στην Ελλάδα, ωστόσο ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης κουβαλάει ένα ολόκληρο έργο από ταινίες τεκμηρίωσης μικρού και μεγάλου μήκους, ενώ συνυπογράφει με τον Πάνο Χ.Κούτρα ταινίες που αγαπήσαμε, όπως την «Αληθινή Ζωή», τη «Στρέλλα» και την «Ξενία».
της Δήμητρας Κυρίλλου
Είναι επίσης συγγραφέας και μεταφραστής και βέβαια ενεργό μέλος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Με χαρά λοιπόν υποδεχόμαστε τις ειδικές προβολές των ταινιών του «Οι Γάμοι της Τήλου», «Irving Park» και «They Glow in the Dark», που προγραμματίζονται τις επόμενες μέρες με το αφιέρωμα από το Cinomo, «Εκκεντρικοί ήρωες». Θα δώσουν τη δυνατότητα να (ξανα)γνωρίσουμε την ιδιαίτερη ματιά του δημιουργού και τους (όχι και τόσο) εκκεντρικούς ήρωες που ακολουθεί με την κάμερά του. Στο μεταξύ του θέσαμε τα δικά μας ερωτήματα:
Δεκαπέντε χρόνια μετά το γεγονός των δυο γάμων και ενάμιση χρόνο μετά την πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ σου «Οι γάμοι της Τήλου», η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα εξακολουθεί να ζητά τα αυτονόητα, κι αυτό κάνει την ταινία τραγικά επίκαιρη. Συμφωνείς με αυτό; Και πώς θα χαρακτήριζες αρκετά σχόλια που διατυπώνονται στον δημόσιο λόγο εναντίον της παραχώρησης του γάμου;
Αν συμφωνώ; Φαντάζομαι είναι ρητορική ερώτηση σε ένα άνθρωπο που πήγε στην Τήλο για την τέλεση των δύο πρώτων γκέι και λεσβιακού γάμου το 2008, έχοντας δουλέψει ήδη τέσσερα για χρόνια επάνω στην διεκδίκηση αυτού του δικαίωμα μέσα από την ΛΟΑΤΚΙ+ οργάνωση της ΟΛΚΕ. Το ότι ζούμε σε μία χώρα που τα ομο- και κάθε είδους φοβικά σχόλια και δηλώσεις γίνονται χωρίς καμία επίπτωση δείχνει και το είδος επιπέδου κοινωνικής συνείδησης και ανοχής απέναντι στον σκοταδισμό, την καθυστέρηση και το έλλειμμα ισότητας και δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες.
Κάποιοι βέβαια λένε ότι εν τω μεταξύ παραχωρήθηκε το σύμφωνο συμβίωσης και αυτό αρκεί. Πώς θα απαντούσες σε αυτό;
Το να υπάρχουν πολίτες δεύτερης κατηγορίας στους οποίους δίνουμε ένα δικαίωμα αντί για ένα άλλο, θεωρώντας ότι έτσι πρέπει να πάψουν να διεκδικούν την ισότητα είναι από μόνο του κοροϊδία και όχι αντιμετώπιση επί ίσοις όροις. Το να μην συμπεριλαμβάνονται όλοι οι πολίτες μιας χώρας σε ένα νόμιμο δικαίωμα είναι υποβάθμιση και αυτών των ανθρώπων και της χώρας και του νομοθετικού συστήματος. Όταν εξακολουθούν να υπάρχουν πολλαπλοί τρόποι νομικής ενώσεως δύο ανθρώπων και κάποιοι εξαιρούνται από αυτό το δικαίωμα νομίζω ότι είναι αυτονόητο πως δεν μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατική αντιμετώπιση και άρα για δημοκρατία. Η ισότητα είναι το μίνιμουμ απ’ όπου θα έπρεπε να ξεκινάει μία κουβέντα. Εκτός από το αυτονόητο ότι δηλαδή είναι, όπως λέτε κι εσείς, τραγικό να ζητάμε κάθε φορά τα αυτονόητα, στην χώρα μας δυστυχώς ο κακοποιητικός και παρωχημένων εποχών λόγος είναι δυνατόν να εκφράζεται και να βρίσκει βήμα και ακροατήριο χωρίς σπουδαίο αντίλογο.
Θα θέλαμε να μας θυμίσεις πώς προέκυψε αυτό το ντοκιμαντέρ, που κάπου διάβασα προοριζόταν για τα αρχεία της κοινότητας, αλλά τελικά (ευτυχώς) έγινε ταινία. Επίσης θα θέλαμε να πεις μερικά πράγματα για την όλη εμπειρία σου στην «ομάδα commando» που εξέδραμε στην Τήλο τον Ιούνη του 2008 για να πλαισιώσει το εγχείρημα.
Ανήκα σ αυτήν την ομάδα που πήγε στην Τήλο, κατόπιν της δήλωσης του τότε δημάρχου Τάσου Αλιφέρη, του ΠΑΣΟΚ, ότι είναι διατεθειμένος να τελέσει τους δύο πολιτικούς γάμους, του γκέι και του λεσβιακού ζεύγους, ως ο κινηματογραφιστής της ομάδας με την πρόθεση να τραβήξουμε κάποιο υλικό, το οποίο έτσι θα αποτελούσε μελλοντικό αρχείο της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Εκτός από κάποια μικρά κομμάτια που χρησιμοποιήθηκαν τότε για δελτία τύπου ή σε κάποιες εκπομπές στην τηλεόραση το υλικό παρέμεινε στα ντουλάπια μου μέχρι τις μέρες της καραντινας λόγω του κορονοϊού, οπότε και το ξαναείδα με την ησυχία μου και αποφάσισα να το κάνω ταινία. Είχε μεσολαβήσει ο θάνατος τριών από τα πέντε βασικά εμπλεκόμενα πρόσωπα της ιστορίας. Τα δύο κορίτσια και ο Δήμαρχος είχαν φύγει μέσα σ’ αυτά τα χρόνια. Έχοντας λοιπόν δύο κίνητρα, ένα συναισθηματικό και ένα εξίσου δυνατό πολιτικό, μιας και ο πολιτικός γάμος μεταξύ ομοφύλων είναι πάντα κάτι που δεν έχει ψηφιστεί, αποφάσισα ότι αυτό το υλικό έπρεπε κάτι να γίνει. Αισθάνθηκα ότι όφειλα να κάνω την ταινία, ώστε -αν μη τι άλλο- να μείνει ένα ίχνος από την ύπαρξη, την ακτιβιστική δράση και τη συνεισφορά τους στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα αυτών των τριών ανθρώπων που είχαν φύγει και φυσικά και αυτών που επέζησαν και χαίρουν άκρας υγείας, των δύο γαμπρών. Κι έτσι έγινε η ταινία από εκείνο το αρχειακό υλικό συν πρόσθετο υλικό πάλι της ίδιας χρονιάς, του 2008, από τη συνέντευξη τύπου για τον γάμο, το Pride του Ιουνίου και μία πορεία για τους γάμους το φθινόπωρο, καθώς μία συνέντευξη του Δημήτρη Τσαμπρούνη, του ενός από τους γαμπρούς, το καλοκαίρι του 2020, που έγινε έτσι ο αφηγητής της ταινίας.
Οι δύο μέρες που περάσαμε στην Τήλο ήταν από τις πιο έντονες και πιο υψηλού φρονήματος της ζωής μου. Ήμασταν κοντά σε έναn στόχο για τον οποίο δουλεύαμε χρόνια τότε ως οργάνωση ΟΛΚΕ (Oμοφυλοφιλική Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας) και το γεγονός ότι είχαμε έναν θεσμικό σύμμαχο, τον δήμαρχο της Τήλου, μας έδινε φτερά. Ήταν μία επικίνδυνη αποστολή που κάθε λεπτό της ξέραμε ότι κάτι μπορεί να στράβωνε και να πήγαιναν όλα στράφι, μια αποστολή που αποφασίστηκε στο φτερό, σε σημείο εγώ προσωπικά να μην πάρω ούτε τρίποδο για την κάμερα μαζί μου, πράγμα που κάνει την ταινία κουνημένη, όπως «κουνημένοι» ήμασταν κατά μία έννοια και όλοι οι συμμετέχοντες. Δεν θυμάμαι να τρώμε ή να κοιμόμαστε, δεν θυμάμαι παρά ένα διαρκές πήγαινε – έλα, τηλέφωνα που δεν έπαυαν να κουδουνίζουν, συσκέψεις επί συσκέψεων για το πώς πρέπει να γίνει το ένα, πώς να αντιμετωπίσουμε το άλλο, ένα πέρα δώθε χωρίς σταματημό. Όλο αυτό διαρκώς συνοδευμένο με χιούμορ, με αστεία, με μια διάθεση γέλιου ενάντια σε όλα όσα συμβατικά, ψεύτικα και καθωσπρέπει που μας περικύκλωναν και ερχόντουσαν συνέχεια σαν πληροφορίες μέσω τηλεόρασης, τύπου, τηλεφώνου κτλ. Οι μέρες της Τήλου ήταν μια νησίδα, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ελευθερίας και χαράς.
Θα θέλαμε να σταθούμε και στα δυο άλλα ντοκιμαντέρ που θα προβληθούν τον Δεκέμβρη: Είχα κλάψει παρακολουθώντας το «Λάμπουν στο σκοτάδι», αν και δεν «εκβιάζει» τον θεατή με τη συγκίνηση. Ωστόσο συγκινήθηκα με την ανθρώπινη κατάσταση που είδα αποτυπωμένη. Ήθελες λοιπόν να αφηγηθείς ιστορίες για τα μεγαλύτερα σε ηλικία ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα; Ποιο ακροατήριο είχες υπόψη όταν αποφάσισες να κάνεις το «Λάμπουν στο σκοτάδι» και το «Irving Park»;
Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι είναι μια ομάδα που υφίσταται, ανάμεσα σε άλλα, κοινωνικό, επαγγελματικό και σεξουαλικό ρατσισμό και υποτίμηση και ανέκαθεν με ενδιέφερε να στρέφω την προσοχή επάνω τους και να διαλύω στερεότυπα που υπάρχουν γύρω απ’ αυτούς. Το να είσαι ηλικιωμένος και γκέι προσθέτει ακόμα μία κατάρα παραπάνω. Μέσα στην ίδια την κοινότητα υπάρχει περιθωριοποίηση, μη ορατότητα και ακόμα και ειρωνεία και υποτίμηση καθώς από ένα σημείο και μετά παύουν να υπάρχουν σαν ισότιμα όντα μέσα στη σεξουαλική αρένα και στις υπόλοιπες διασκεδάσεις και δραστηριότητες. Η λατρεία του νέου, όμορφου και γυμνασμένου που υπάρχει σαν πρωταρχική επιλογή στο μενού της κυρίαρχης γκέι κουλτούρας αποκλείει και βάζει στην μπάντα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, μια μεγάλη ομάδα της κοινότητάς μας. Οι δύο αυτές ταινίες μου δεν ασχολούνται με αυτό αλλά το μεν Λάμπουν στο Σκοτάδι με μια γενικότερη περιθωριοποίηση δύο γκέι μεσήλικων οροθετικών αντρών στην Νέα Ορλεάνη του 2010, και το Ίρβινγκ Πάρκ με το θέμα της συναίνεσης στην απώλεια της ελευθερίας, με την εθελοδουλία δηλαδή, μέσα από την καταγραφή της συμβίωσης τεσσάρων γκέι αντρών με τρόπο ζωής τους αυτόν του Αφέντη και σκλάβου, στο σημερινό Σικάγο. Νομίζω ότι το ειδικό είναι πάντα ο καλύτερος τρόπος να προσεγγίσει κανείς το γενικό καθώς σ αυτό εμπεριέχονται όλες οι λεπτομέρειες που απασχολούν όλους μας σε μεγέθυνση. Η κατάρριψη στερεοτύπων γύρω από το bdsm ήταν επίσης κάτι που με ενδιέφερε πολύ καθώς και η ανάδειξη και ορατότητα αυτού του τρόπου ζωής, που ακόμα και μέσα στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα κρίνεται από πολλούς αρνητικά και είναι εξοβελισμένος εντελώς από κάποιους άλλους.
Δεν έχω κάποιο ακροατήριο στο μυαλό μου όταν κάνω μια ταινία, απλά απαντάω σε δικά μου ερωτήματα ή μιλάω σε τελική ανάλυση για τον εαυτό μου. Η ελπίδα μου είναι να μοιραστώ αυτά που με ενδιαφέρουν και με απασχολούν με τους άλλους ανθρώπους και μέσα απ’ αυτό να βρω τους εκλεκτούς συγγενείς μου. Ιδανικά κάθε ηλικία και κάθε άνθρωπος είναι το ακροατήριό μου.
Έχεις, επίσης, πλούσιο μεταφραστικό και συγγραφικό έργο, και μια ιδιαίτερη σχέση με την Ιαπωνία. Τολμάμε να ρωτήσουμε: Κινηματογραφιστής ή συγγραφέας;
Η αφετηρία μου σαν ενασχόληση είναι η γραφή και θεωρώ ότι προέρχομαι απ’ τη λογοτεχνία καθώς πριν ασχοληθώ πιο συγκεκριμένα με τον κινηματογράφο έγραφα μυθιστορήματα και στη συνέχεια σενάρια. Εάν όμως πάω πίσω και οι δύο τομείς έχουν υπάρξει αντικείμενα που πάντα με με θάμπωναν και με πάθιαζαν. Στην πολύ παιδική μου ηλικία υπήρχαν στο σπίτι μόνο δύο ή τρία βιβλία που πάντα λόγω αριθμού τους μου προκαλούσαν θαυμασμό σαν σπάνια πολύτιμα αντικείμενα. Ταυτόχρονα οι πρώτες ταινίες με τη μαμά μου στο πλάι ήταν για μένα κάτι σαν κατακλυσμός διαφορετικών κόσμων που με καλούσαν να τους γνωρίσω και να γίνω κι εγώ ένας από τους ήρωές τους. Αργότερα, στο δημοτικό, διάβαζα ήδη με τρομερή προσήλωση μυθιστορήματα και έκανα τις πρώτες μου κοπάνες για να πηγαίνω με τον ξάδελφό μου σε σινεμά που τότε άρχιζαν στις 10 το πρωί. Οπότε βγάλτε εσείς συμπέρασμα.
Σε σχέση με το σήμερα, συμφωνείς ότι η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα είναι πιο ορατή και πιο διεκδικητική; Εκτός από το θέμα της θεσμοθέτησης του γάμου, ποια άλλα ζητήματα πιστεύεις ότι είναι σημαντικά για την κοινότητα σήμερα;
Τα θέματα και οι διεκδικήσεις είναι γνωστά. Υιοθεσία, τρανς δικαιώματα και ισότητα κτλ κτλ. Το πιο σπουδαίο όμως είναι η λοατκι+ κοινότητα να γίνει όσο το δυνατόν πιο συμπεριληπτική η ίδια, να καταπολεμήσει τον δικό της εσωτερικευμένο ρατσισμό και κάθε είδους φοβίες και να απλώσει χέρι αλληλεγγύης και βοήθειας και στα δικά της μέλη αλλά και τα πιο αδύναμα και περιθωριοποιημένα μέλη της κοινωνίας της οποίας είμαστε κομμάτι.
Από την Παρασκευή 15 έως την Κυριακή 17 Δεκεμβρίου 2023, το Cinobo παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στο σινεμά του Παναγιώτη Ευαγγελίδη, με τίτλο Εκκεντρικοί Ήρωες.
Προβάλλονται τα ντοκιμαντέρ Οι Γάμοι της Τήλου, Ίρβινγκ Παρκ και Λάμπουν στο Σκοτάδι, ενώ σε συνεργασία με με την ΑμΚΕ Interferences και την Εφημερίδα των Συντακτών, την πρώτη προβολή της Παρασκευής θα ακολουθήσει πάνελ και συζήτηση γύρω από το θέμα του ισότιμου δικαιώματος στον γάμο σήμερα.
Το αφιέρωμα θα πραγματοποιηθεί στον κινηματογράφο Αλεξάνδρα Europa Cinemas Πατησίων, με μειωμένη τιμή εισιτηρίου 3 ευρώ. Στη συνέχεια, η ταινία Οι Γάμοι της Τήλου θα ανέβει στην πλατφόρμα του Cinobo στις 19 Δεκεμβρίου.
Κέρδισε διπλές προσκλήσεις για τις προβολές Διαγωνισμός
Ακολουθεί το πρόγραμμα του αφιερώματος στον κινηματογράφο Αλεξάνδρα Europa Cinemas Πατησίων (Πατησίων 79 και Αλεξάνδρας):
Παρασκευή 15/12
19:00 | Οι Γάμοι της Τήλου
20:20-21:30 | Πάνελ – Συζήτηση “15 χρόνια μετά τους ομόφυλους Γάμους στην Τήλο: διαρκής αγώνας για ισότητα”*
Σάββατο 16/12
20:45 | Οι Γάμοι της Τήλου
22:30 | Ίρβινγκ Παρκ
Κυριακή 17/12
17:00 | Λάμπουν στο Σκοτάδι
22:30 | Οι Γάμοι της Τήλου
