Η τηλεόραση της δεκαετίας του ’90 ήταν έτη φωτός μπροστά σε σχέση με την εποχή της.
Ήταν 20 Νοέμβριου του 1989, όταν μετά από 6 μήνες που βλέπαμε σε λούπα το σήμα του Mega Channel, η Λιάνα Κανέλλη μας καλωσόρισε στο πρώτο δελτίο ειδήσεων του καναλιού. Ένα μήνα αργότερα, στις 31 Δεκεμβρίου, ξεκίνησε το πρόγραμμά του ο ΑΝΤ1. Και η ιδιωτική δωρεάν τηλεόραση ήταν πλέον γεγονός.
Σεπτέμβριος 2020 και σε ορισμένα σχολεία ανά την Ελλάδα αρχίζει πιλοτικά το πρόγραμμα, προκειμένου να διδάσκεται στα σχολεία η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Ένα χρόνο μετά συζητάμε ότι το μέτρο θα εφαρμοστεί καθολικά. Και πολλοί από εμάς είμαστε ήδη στους δρόμους και φωνάζουμε: “Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΠΗΚΕ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ, ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΓΙΟΥΠΙ” και bon bon και πυροτεχνήματα και cheerleaders. Το τελευταίο διάστημα και κυρίως ο εγκλεισμός μας λόγω καραντίνας, ανέδειξαν τόσες παθογένειες της ελληνικής οικογένειας και με τόση βία, δυστυχώς, που αυτό το ρημάδι το μάθημα γίνεται πιο αναγκαίο από ποτέ.
Θα μου πεις τώρα: πώς μπορούν να συνδυαστούν αυτά τα γεγονότα; Άμα θέλει ο καλλιτέχνης όλα τα συνδυάζει.
Στο οβάλ γραφείο συσκέψεων αυτού του περιοδικού, συζητούσαμε το θέμα της «διδασκαλίας» της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Κι ενώ λέγαμε τι θα θέλαμε να υπάρχει, τι θα θέλαμε να μην υπάρχει, οι μεγαλύτεροι εξ’ υμών, σκεφτήκαμε ότι μία τέτοια συζήτηση όταν ήμασταν εμείς στο σχολείο ήταν ένα εξαιρετικό σενάριο επιστημονικής, ίσως και αλλοπρόσαλλης, φαντασίας. Εμείς, η γενιά του ’90, πόθεν διδαχθήκαμε τον έρωτα, τις σχέσεις, τις γυναίκες, τους άντρες, την ομοφυλοφιλία; Οι συζητήσεις μας περί σεξ, και των γύρω γύρω του, ανύπαρκτες και στα δύο βασικά κοινωνικά μας ιδρύματα. Το σχολείο και την οικογένεια.
Στο σχολείο: απλώς οι καθηγητές έπαιρναν την “Ώρα για Σπορ”, έριχναν ένα πρόχειρο τεστάκι (ανάθεμα κι αν ήταν κανείς διαβασμένος) και διάβαζαν τα τελευταία νέα της ΑΕΚ (true story, το έκανε ο μαθηματικός που μας εδίδασκε την γεωμετρίαν).
Στην οικογένεια: κάθε λαϊκό σπίτι (και όχι μόνο) απαντούσε στο ερώτημα τι είναι σεξ με το γνωστό “δεν ρωτάνε την μανούλα τέτοια πράγματα”. Άσε που το πρότυπο ήταν, παντρεύεσαι, μένεις στο δίπατο (πάνω εσύ, κάτω η μανούλα), Χριστούγεννα κλείνεις τραπέζι στον Καρρά και πάντα έχεις στο μυαλό ότι θέλεις να @#$^@#× την Μαστροκώστα. Άντε τώρα να είσαι gay και να ακούς Smiths (την κάτσαμε την βάρκα) ή λεσβία και να θες όντως να @#$^@#× τη Μαστροκώστα ακούγοντας Άντζυ Σαμίου. (Άλλος με τη βάρκα μας, η οποία, αν σε καταλάβαιναν οι γονείς σου, είχε προορισμό τη Μακρόνησο.)
Το βασικό έναυσμα για το κείμενο όμως ήταν μία ατάκα: «Και που να ξέρουμε εμείς τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα βιβλίο για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση; Εμείς μεγαλώσαμε με τη Σάσα.» Κι όπου Σάσα, ο διάσημος ρόλος που ερμήνευσε η Κατιάνα Μπαλακίνα στο τηλεοπτικό «Ντόλτσε Βίτα». Ατάκα που δημιούργησε και άλλες απορίες.
Ο σημερινός σαραντάρης από που έμαθε να σέβεται τις γυναίκες; Από την μάνα του και τον πατέρα του; “Ρίξε καμιά σφαλιάρα να καταλάβει ποιος είναι ο άντρας”. Από που έμαθε ο ΛΟΑΤΚΙ έφηβος να αισθάνεται περηφάνια για τον εαυτό του; Από το σχολείο; “Έξω αδερφάρα”. Η κοπέλα από που έμαθε ότι είναι ισάξια με τον γαμίκουλα συμμαθητή της; Από την κοινωνία; “Τράβα να πλύνεις κανένα πιάτο μωρή”. Τελικά το sex education από που μας ήρθε;
Καθήμενοι μπροστά στις τηλεοράσεις μας, βλέπαμε χαρακτήρες και γεγονότα να διαδέχονται το ένα το άλλο. Καμία συζήτηση δεν ξεκινούσε βέβαια, και τα περισσότερα πέρναγαν στο ντούκου. Η τηλεόραση ήταν νέα και σαν κάθε νέα, είχε δικαίωμα στα λάθη της και στις αναζητήσεις της. Κάθε σπίτι πια είχε ένα σημείο αναφοράς και πλέον τα έπιπλα προσανατολίζονταν αναλόγως με το που είναι η συσκευή.
Η τηλεόραση και δει η τηλεοπτική κωμωδία, ήρθε, έμεινε και υπήρξε φάρος. Η τότε ελληνική τηλεόραση, δεν φοβήθηκε να σου παρουσιάσει πράγματα για τα οποία δεν μιλούσες, δεν σε αφορούσαν, δεν έπρεπε να βλέπεις, γιατί ήσουν γαλουχημένος με το πατρίς, θρησκεία, οικογένεια.
Νεογέννητη, χωρίς πολλά βαρίδια λογοκρισίας στις τσέπες της, έδειξε στο Ιράν της Ευρώπης ότι η γυναίκα είναι ίση με τον άντρα. Οι ομοφυλόφιλοι άντρες είναι φίλοι μας και δεν έχουν λέπρα. Οι οικογένειες μπορεί να μην αποτελούνται από έναν άντρα και μια γυναίκα αλλά μπορεί να έχουν διάφορες μορφές. Και το σημαντικότερο, οι γυναίκες χαίρονται το σεξ και δεν ικανοποιούν μόνο τις ορέξεις ενός συζύγου. Σημαντικό στοιχείο δεδομένο του ότι «τηλεόραση βλέπουν μόνο οι νοικοκυρές». Άποψη που αν το καλοσκεφτείτε λύνει πολλές απορίες για το στήσιμο των τηλεοπτικών προγραμμάτων, ακόμα και σήμερα.
Η τηλεόραση της δεκαετίας του ’90 ήταν έτη φωτός μπροστά σε σχέση με την εποχή της. Εδώ που τα λέμε τα σημερινά σήριαλ είναι πολύ πιο “κατηχητικό” σε σχέση με τότε. Κι επειδή είμαστε αυτοί οι άνθρωποι που τραγουδάμε ακόμα την Αναστασία και στις τρεις τρέχουμε γιατί σχολάει η οικοδομή, ορίστε τα αποδεικτικά μιας ελληνικής τηλεόρασης που δεν φοβόταν το σεξ και τα παράγωγά του. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι παρακάτω χαρακτήρες θα μπορούσαν να μπουν σε ένα εγχειρίδιο διδασκαλίας. Αλλά και γιατί όχι!
Disclaimer: Τα όποια συγχαρητήρια πρέπει να δοθούν, δίνονται στους σεναριογράφους, τους ηθοποιούς και τους σκηνοθέτες που τόλμησαν χωρίς φόβο να μας δείξουν ότι υπάρχουν κι άλλες παράμετροι. Δεν θα ασχοληθούμε με εκείνες τις περιπτώσεις ρόλων, που μπήκαν μόνο για χλευάσουν ή να σατιρίσουν κοινωνικές ομάδες. Αυτό είναι άλλη συζήτηση.
Οι Τρεις Χάριτες (1990 – 1992) – Μεγαλύτερη Γυναίκα με μικρότερο Άντρα
Οι Τρεις Χάριτες ήταν και είναι μία από τις εξυπνότερες κωμωδίες, και από τις ελάχιστες που 30 και κάτι χρόνια μετά την πρώτη προβολή στέκονται υπέροχα. Στο 7ο και 8ο επεισόδιο της 1ης σεζόν, με τίτλο «Οργισμένα Νιάτα», η Μαρία (Νένα Μεντή) φαίνεται χαμένη και αφηρημένη. Και ο λόγος; Μα φυσικά ο 20χρονος Σταύρος (Ανδρέας Ανδρεόπουλος). Στα δύο επεισόδια η σχέση του ζευγαριού περνάει από όλα τα στάδια. Το σύνδρομο της Κυρίας Ρόμπινσον, πολύ πριν αποκτήσει τον τίτλο που έχει σήμερα.
https://youtu.be/-h_Aa6SWmSo
https://www.youtube.com/watch?v=YpWjDp1RUKI
Οι Απαράδεκτοι (1991 – 1993) – Ο 1ος Gay Άντρας χαρακτήρας
Μιλάμε για μία από τις καλύτερες σειρές που έχουν εμφανιστεί ποτέ στην ελληνική τηλεόραση. Η πένα της Δήμητρας Παπαδοπούλου, έθεσε βάσεις και δημιούργησε σχολή, με αρκετές αντιγραφές, κυρίως χωρίς επιτυχία. Εν έτει λοιπόν, 1991, παρουσιάζεται στην τηλεόραση ο Γιάννης (Γιάννης Μπέζος), ο οποίος είναι μόδιστρος, είναι gay, οι φίλοι του το γνωρίζουν, ο ίδιος το έχει αποδεχτεί, και ο Γιάννης γίνεται ένας από τους πιο αγαπημένους χαρακτήρες που έχει ερμηνεύσει ποτέ ο Μπέζος (ισοπαλία με Κάκαλο θα πω εγώ). Χαρακτήρας δομημένος με κλισέ, που κατάφερε όμως να σπάσει τα καλούπια.
Γυναίκες (1992 – 1993) – Η ζωή της γυναίκας μετά το διαζύγιο.
Η Θέμις Μπαζάκα και η Πέμη Ζούνη πρωταγωνιστούν στην βραβευμένη στο εξωτερικό πρώτη σειρά της Μιρέλλας Παπαοικονόμου. Ενσαρκώνουν 2 αδερφές, οι οποίες, για ξεχωριστούς λόγους, πρέπει να χωρίσουν από τους συντρόφους τους. Αυτό λοιπόν που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι οι πρώην τους, που σε καμία περίπτωση δεν δέχονται ότι εκείνες μπορούν να συνεχίσουν τη ζωή τους, αλλά και η κοινωνία που τις θεωρεί ανίκανες να συνεχίσουν να ζουν και να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Πρόκειται για ένα ταξίδι στην αυτογνωσία, αλλά και στη συνειδητοποίηση της δύναμης, με 2 γυναίκες να διεκδικούν τη ζωή και τον έρωτα χωρίς κοινωνικά στερεότυπα.
Οι Μεν και οι Δεν (1993 – 1996) – Η 1η Drag Queen
Ο Διονύσης (Χάρης Ρώμας) ψάχνει εναγωνίως τον πατέρα του. Εκείνος μετά από χρόνια τον εντοπίζει και του στέλνει ένα τηλεγράφημα (το τότε mail, μη δίνετε σημασία=), και του ανακοινώνει ότι έρχεται σαν «τρελή» να τον δει. Ο Διονύσης το αποδίδει σε τυπογραφικό λάθος. Κι όμως, εκείνος καταφθάνει, συστήνεται ως Βικτώρια, είναι ντυμένος με εκθαμβωτική τουαλέτα, και τον-την ενσαρκώνει με απίστευτο μέτρο και ήθος ο Γιώργος Κοτανίδης. Ο Βίκτωρ ανακοινώνει ότι είναι διάσημη Drag Queen στη Νέα Υόρκη, με το stage name, Victoria Flamengo.
Το Δις Εξαμαρτείν (1993 – 1996) – Μία διαφορετική οικογενειακή δομή
Η Άννα Ραγιά (Νένα Μεντή) διευθύντρια ειδήσεων σε τηλεοπτικό σταθμό, είναι παντρεμένη με τον Γιάννη Σωτηρόπουλο (Χάρη Σώζο), ο οποίος είναι ο βασικός παρουσιαστής ειδήσεων του σταθμού, και επίσης την έχει φλομώσει στο κέρατο. Όταν στο σταθμό καταφθάνει ο Πέτρος Αθανασιάδης (Αντώνης Αντωνόπουλος), για τη θέση του συμπαρουσιαστή του δελτίου, αυτό που θα συμβεί είναι ότι η Άννα θα τα φτιάξει μαζί του, ενώ παράλληλα συνεχίζει να προσπαθεί να αναθερμάνει τη σχέση της με τον σύζυγό της. Κάποια στιγμή η Άννα, μένει έγκυος και φυσικά δεν ξέρει τίνος είναι το παιδί. Το αποτέλεσμα; Μετά από δεκάδες επεισόδια, το τρίο αποφασίζει ειλικρινώς και συνειδητά να μείνει μαζί και να μεγαλώσουν το παιδί και οι τρεις.
Ντόλτσε Βίτα (1995 – 1997) – H γυναικεία σεξουαλική απελευθέρωση
Η Σάσα (Κατιάνα Μπαλανίκα) είναι η κολλητή φίλη της Χριστίνας (Άννα Παναγιωτοπούλου). Είναι ζωντοχήρα, ιδιότητα που υποστηρίζει και προωθεί καθώς, όπως έχει πει και η ίδια «εμπεριέχει τη ζωή και το θάνατο, και αυτό τους λωλένει (σ.σ. τους άντρες)». Δεν φοβάται να είναι σέξι, της αρέσει ο έρωτας αλλά όλο αυτό, αν και είναι το βασικό χαρακτηριστικό της, είναι μία γυναίκα που δεν κολλάει στην εικόνα. Είναι χυμώδης. Είναι χείμαρρος. Είναι η δική μας Samantha του Sex and the City.
Κωνσταντίνου και Ελένης (1996 – 1998) – Η λεσβία
Ναι, πλέον το Κωνσταντίνου και Ελένης είναι το τηλεοπτικό ανέκδοτο μας. Αμφιβάλουμε αν έχει υπάρξει σειρά με περισσότερες επαναλήψεις. Βασικά παίζει ακατάπαυστα εδώ και 25 χρόνια. Πάμε παρακάτω. Στο επεισόδιο «Ωραία μου εξαδέρφη», ο πατέρας της γειτόνισσας Ματίνας, θα πρέπει να δεχτεί τη φροντίδα της ανιψιάς του Μαρίνας, καθώς η κόρη του έχει φύγει για το εξωτερικό. Η Μαρίνα (Δήμητρα Παπαδήμα) καταφθάνει, και είναι μία κούκλα, μια επιτυχημένη αρχιτέκτονας με τους άντρες να την πολιορκούν και τις γυναίκες να την θαυμάζουν. Ωστόσο, η ίδια φαίνεται να κοιτάει μόνο την πάρτη της. Σε ένα γεύμα αποκαλύπτει ότι έχει σοβαρή σχέση με γυναίκα, και η Ελένη (Ελένη Ράντου), της λέει χαρακτηριστικά: «Πάρτη την τηλέφωνο να έρθει. Υποστήριξε την επιλογή σου».
https://www.youtube.com/watch?v=ifRLPVpB0m8
Εγκλήματα (1998 – 2000) – Ο 1ος Bi
Ο Μιχαλάκης (Σταύρος Νικολαΐδης) είναι ο βοηθός του Αλέκου (Κώστας Κόκλας) στο χασάπικο. Στο πρώτο κιόλας επεισόδιο της σειράς, επιστρέφει σπίτι, και ακούει στον τηλεφωνητή ότι έχει φάει δύο άκυρα. Ένα από κάποια που γνώρισε σε ένα μπαρ, και το δεύτερο από έναν νταλικέρη. Ο ίδιος λέει ένα απλό «fuck you» και στους δύο. Λίγο αργότερα θα συναντηθεί με την Κορίνα (Μαρία Καβογιάννη), και θα ζητήσει τη βοήθεια της, καθώς από όσο λέει ο ίδιος έχει χάσει τη σεξουαλική του ταυτότητα. Η απάντηση της Κορίνας, είναι η καλύτερη περιγραφή της ελληνικής κοινωνίας εκείνη την περίοδο: «Πού σου έπεσε; Αν έπεσε εδώ μέσα θα τη βρούμε, δεν υπάρχει περίπτωση».
Θύματα Ειρήνης (1999 – 2000) – Η ερωτική σκηνή gay ζευγαριού
Δε θυμάμαι άλλη σειρά στην ιστορία της τηλεόρασης να έχεις αλλάξει τόσες φορές μέρα και ώρα προβολής μέσα στην ίδια τηλεοπτική σεζόν. Από Δευτέρα βράδυ, σε Δευτέρα αργότερα, και από εκεί σε Τετάρτη, και από εκεί σε Παρασκευή στις 12 το βράδυ. Ο λόγος; Το ΕΣΡ άρχισε να γίνεται mainstream και έριχνε το ένα πρόστιμο μετά το άλλο στο MEGA για τη σειρά που είχε στους κεντρικούς του χαρακτήρες, μεταξύ άλλων, δύο gay άντρες. Η σειρά έφαγε πρόστιμο μετά την επίμαχη σκηνή, με το ΕΣΡ να ζητά τη διακοπή της. Το κανάλι όμως αποφάσισε να αλλάξει ώρα, να μπει η σειρά στη μεταμεσονύκτια ζώνη, για να μπορέσει να προβάλλει όλα της τα επεισόδια.
https://www.youtube.com/watch?v=sUf1PhTHN2s
Τι ψυχή θα παραδώσεις μωρή; (2000) – Σωματική και ψυχολογική βία κατά των γυναικών human trafficking
Τέσσερις φίλες ξανασυναντιούνται μετά από 20 χρόνια, με αφορμή την επιστροφή στην Ελλάδα, του υπεύθυνου του ορφανοτροφείου, στο όποιο μεγάλωσαν, ο οποίος όμως είναι και ο βιαστής τους. Κι ενώ οι όροι έμφυλη βία και πατριαρχία δεν υπήρχαν στην καθημερινότητά μας, τα τελευταία 2 χρόνια έχουμε συνειδητοποιήσει ότι θα έπρεπε να είναι. Πριν από 21 χρόνια όμως, οι Ρήγας – Αποστόλου, στην (ίσως) καλύτερη σειρά που δημιούργησαν ποτέ, τόλμησαν να μιλήσουν με μοναδικό τρόπο για τον βιασμό ανηλίκων, για το human trafficking, αλλά και για τα αποτελέσματα αυτής της βίας στη μετέπειτα ζωή των θυμάτων. Δεν ξέρουμε, και δεν θα μάθουμε ποτέ πως ολοκληρώνεται η ιστορία της Αλέκας, της Ντοντός, της Πόπης και της Φωτεινής. Αλλά η παρακάτω σκηνή, τα λέει όλα:
Κάπου σε ξέρω (2002) – Ο 1ος κεντρικός τρανς χαρακτήρας
Η Λιλίκα (Καίτη Κωνσταντίνου), πριν το coming out της ως τρανς, είχε παντρευτεί με την πρώην παρουσιάστρια και νυν βουλεύτρια Ρένα (Μαρία Καβογιάννη). Όταν εξαφανίζεται η οικογένειά αρχίζει το ψάξιμο. Αφού επιστρέψει από το Άμστερνταμ, όπου έχει υποβληθεί σε εγχείρηση επαναπροσδιορισμού η Λιλίκα θα προσπαθήσει να ενωθεί με την οικογένειά της. Είναι η πρώτη φορά που ακούγεται στην ελληνική τηλεόραση ο όρος, με το σενάριο των Σάρα Γανωτή και Νίκου Σταυρακούδη να ασχολείται με το θέμα με αξιομνημόνευτο σεβασμό.
Κωνσταντίνος Καραγάνης και Γιάννης Τζεμής
