Χριστίνα Μαργιώτη
Αρκετές χώρες της Ευρώπης έχουν ήδη ψηφίσει το νομοσχέδιο για την ισότητα στο γάμο και τη τεκνοθεσία. Το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας παρακολουθήσαμε ιερείς να διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους, πολιτικούς εκπροσώπους να επιδίδονται σε λοατκιφοβικά σχόλια από τα βουλευτικά τους έδρανα και δημόσια πρόσωπα που ουδεμία σχέση έχουν με την κοινότητα να εκφέρουν κακοποιητικό λόγο από τα τηλεοπτικά πάνελ των πρωινών εκπομπών. Τι συνέβη στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες όμως όταν ψήφισαν τα αντίστοιχα νομοσχέδια; Υπήρξαν αντιδράσεις; Και αν ναι, πως αντιμετωπίστηκαν;
Ολλανδία (2001)
Η Ολλανδία υπήρξε πρωτοπόρος στον εκσυγχρονισμό του ποινικού της δικαίου σε κάθε επίπεδο. Έχει θεσμοθετήσει την ισότητα στον γάμο και τη τεκνοθεσία εδώ και 23 χρόνια. Το 2009 μάλιστα το ολλανδικό κράτος έδωσε τη δυνατότητα στα ομόφυλα ζευγάρια να τεκνοθετούν παιδιά και από το εξωτερικό. Τα λεσβιακά ζευγάρια έχουν δυνατότητα πλήρους πρόσβασης στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ήδη από την ψήφιση του νόμου. Η πρακτική της σπερματέχυσης καλύπτεται από την ασφάλισή των ολλανδών πολιτών ανεξαρτήτως φύλου. Είναι γεγονός πως κατά τη διάρκεια του δημοσίου διαλόγου επί του νομοσχεδίου ενεργοποιήθηκαν συντηρητικά αντανακλαστικά. Ωστόσο σύμφωνα με τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα κατά την περίοδο 2000 – 2007 δεν παρατηρήθηκαν πορείες εναντίον τις ισότητας στο γάμο και την τεκνοθεσία.
Βέλγιο (2003)
Δύο χρόνια μετά την ψήφιση του σχετικού νόμου στην Ολλανδία, το νομοσχέδιο φτάνει και στο γειτονικό Βέλγιο. Μετατρέπεται έτσι στη δεύτερη ευρωπαϊκή χώρα η οποία επέτρεψε την ισότητα στον γάμο. Μάλιστα το 2022 μετά την συνδιάσκεψη της βέλγικης Επισκοπής στις 20 Σεπτεμβρίου νομιμοποιήθηκε και ο θρησκευτικός γάμος. Τα ομόφυλα ζευγάρια ήδη από το 2006 απολαμβάνουν ισότητα στην τεκνοθεσία, ενώ τα λεσβιακά ζευγάρια από την ίδια περίοδο έχουν πλήρη πρόσβαση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Από το 2006 έως το 2014, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 70 υιοθεσίες από ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρια. Παρά τον πρωτοποριακό χαρακτήρα του βέλγικου δικαίου δεν έχουν λείψει λοατικιφοβικά περιστατικά. Μάλιστα δεν είναι τυχαίο πως ταυτόχρονα με τα νομοθετήματα για την ισότητα τυποποιήθηκε και ο αντιρατσιστικός νόμος. Πράγματι, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη το 2020 ανάμεσα σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στην Ευρώπη από το Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ο νομικός διαχωρισμός λόγω ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητας στο Βέλγιο είναι σχετικά χαμηλός. Βελγική έρευνα έδειξε ωστόσο ότι το μίσος και οι προκαταλήψεις κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ συνεχίζουν να είναι υπαρκτά φαινόμενα. Το 2014 μάλιστα, καταδικάστηκαν τέσσερα άτομα για τη δολοφονία του Ihsane Jarfi, με κίνητρο την ομοφοβία. Η εν λόγω αποτέλεσε την πρώτη υπόθεση στο Βέλγιο που επίσημα χαρακτηρίστηκε ως έγκλημα μίσους βάσει της σεξουαλικής ταυτότητας.
Ισπανία (2005)
Το 2005 η Ισπανία έγινε η τρίτη Ευρωπαϊκή χώρα που νομιμοποίησε την ισότητα στο γάμο και η δεύτερη που προώθησε την ισότητα στην τεκνοθεσία. Στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει την λοατκιφοβία το ισπανικό κράτος αποφάσισε να θεσμοθετήσει ένα από τα πιο προοδευτικά νομικά πλαίσια. Ωστόσο σύμφωνα με ρεπορτάζ του Politico ακολούθησαν σοβαρές αντιδράσεις. Δεκαπέντε χρόνια μετά έρευνα του YouGov κατατάσσει την χώρα στην πρώτη θέση αναφορικά με την κατάσταση των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων. Έρευνα του ινστιτούτου IPSOS 2023 έδειξε πως η ισπανική κοινωνία είναι μια ευαίσθητη κοινωνία σε θέματα που αφορούν στην ισότητα των φύλων.
Νορβηγία (2009)
Στα χνάρια της Ισπανίας βαδίζει τέσσερα χρόνια αργότερα και η Νορβηγία, η οποία ήδη από το 1981 είχε θεσπίσει νόμο κατά των διακρίσεων με βάση την έκφραση φύλου. Το 2009 λοιπόν, ψηφίζεται η ισότητα στον γάμο και την τεκνοθεσία καθώς και η πλήρης πρόσβαση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή για τα λεσβιακά ζευγάρια. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπήρξαν αντιδράσεις. Αντιθέτως πραγματοποιήθηκαν διαμαρτυρίες μπροστά από το Υπουργείο Προστασίας του Παιδιού στην πόλη Τρόντχαϊμ, όπως αναφέρουν τα πρακτικά της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Νορβηγίας στον ΟΑΣΕ.
Σουηδία (2009)
Τον ίδιο χρόνο (και συγκεκριμένα την πρώτη μέρα του Μάη) και η γειτονική Σουηδία ψήφισε τον αντίστοιχο νόμο κατοχυρώνοντας την ισότητα στο γάμο. Η τεκνοθεσία ίσχυε ήδη από το 2002, ενώ το σύμφωνο συμβίωσης από το 1987. Το μόνο που δεν είχε επιλυθεί ήταν το θέμα του εκκλησιαστικού γάμου. Η πολιτική λύση στο ζήτημα ήρθε στις 22 Οκτωβρίου 2009, όταν η Εκκλησία της Σουηδίας αποφάσισε να ευλογήσει τους θρησκευτικούς ομόφυλους γάμους. Η απόφαση πάρθηκε με 178 ψήφους υπέρ και 68 κατά, και τρεις αποχές.
Ισλανδία (2010)
Στις 11 Ιουνίου του 2010 το Ισλανδικό Κοινοβούλιο ενέκρινε ομόφωνα το νομοσχέδιο για την ισότητα στο γάμο. Η σχετική δημόσια συζήτηση είχε ξεκινήσει από το 2006, όταν και κατατέθηκε σχετικό νομοσχέδιο που πρότεινε οι πάστορες να ευλογούν ομόφυλους γάμους. Ο τότε Επίσκοπος της Ισλανδίας όμως είχε αντιδράσει διχαστικά. Όταν ο νόμος πέρασε, η Νέα Επίσκοπος απολογήθηκε στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα λέγοντας: “Οφείλω να ζητήσω συγγνώμη από τους ανθρώπους για τον τρόπο που συμπεριφέρθηκε η εκκλησία και τους προκάλεσε πόνο και δυσκολίες. Είμαι πρόθυμη να ζητήσω συγγνώμη γι’ αυτό”.
Δανία (2012)
Η Δανία αποποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία ήδη από το 1933 και μέχρι το 1948 είχαν δημιουργηθεί οι πρώτες ακτιβιστικές ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις. Το 1989 θεσμοθέτησε το σύμφωνο συμβίωσης με την πλειοψηφία της κοινωνίας να στέκεται υπέρ του. Αναγνώρισε το δικαίωμα στην τεκνοθεσία 2010. Προηγουμένως είχε αναγνωριστεί το δικαίωμα της αναδοχής καθώς και περιορισμένα δικαιώματα συν-κηδεμονίας μη βιολογικών τέκνων. Το 2012 τροποποίησε το νόμο για την ισότητα στο γάμο, ώστε ο θεσμός να απευθύνεται ανεξαρτήτως φύλου και τις ευλογίες μάλιστα της Ευαγγελικής – Λουθιρανικής Εκκλησίας.
Νέα Ζηλανδία (2013)
Το 2013 η Νέα Ζηλανδία αναγνώρισε την ισότητα στο γάμο και τη τεκνοθεσία. Μάλιστα ο πολιτικός διάλογος επί του ζητήματος είχε ανοίξει ήδη από το προηγούμενο έτος, με βουλευτές τόσο των συντηρητικών όσο και του κομμουνιστικού κόμματος να προβαίνουν σε λοατκιφοβικές δηλώσεις και να συμμετέχουν σε σχετικές διαμαρτυρίες. Λίγες μέρες αργότερα ωστόσο το μέτρο έλαβε βασιλική έγκριση. Έτσι, η Νέα Ζηλανδία μετατράπηκε στην πρώτη χώρα του Ειρηνικού που αναγνώρισε θεσμικά την ισότητα.
Γαλλία (2013)
Η κυβέρνηση υπό τον σοσιαλιστή Φρανσουά Ολλάντ ψηφίζει το νόμο για την ισότητα στο γάμο και την τεκνοθεσία τον ίδιο χρόνο. Η ψήφιση του νομοσχεδίου (πριν, κατά τη διάρκεια και μετά) συνοδεύτηκε από καταιγισμό αντί- λοάκτι διαδηλώσεων. Δέκα χρόνια αργότερα σύμφωνα με δημοσκόπηση έχουν τελεστεί 70.000 ΛΟΑΚΤΙ+ γάμοι, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 3% του συνολικού ποσοστού των τελετών.
Αγγλία – Ουαλία – Σκωτία (2014)
Η κατάθεση του νομοσχεδίου στο Ηνωμένο Βασίλειο έλαβε χώρα το 2013, ενώ η ψήφισή του την επόμενη χρονιά. Συγκεκριμένα η βασίλισσα Ελισάβετ Β’ έδωσε την συγκατάθεσή της για την νομιμοποίηση των ομόφυλων γάμων στην Αγγλία και την Ουαλία το 2013. Το σκωτσέζικο κοινοβούλιο ενέκρινε τον νόμο τον Φεβρουάριο του 2014. Σύμφωνα με έρευνα του Institute for the Goverment συνέχισε να υπάρχει έντονη αντίδραση. Ωστόσο μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου εκπρόσωποι του Συντηριτικού Κόμματος, μεταξύ των οποίων η γνωστή για τις αναχρονιστικές της απόψεις Θερίσα Μέυ, αναθεώρησαν τις απόψεις τους ειδικά αναφορικά με την τεκνοθεσία απολογούμενοι στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.
Λουξεμβούργο (2015)
Ήδη από την προηγούμενη χρονιά (2014) ο ανοιχτά γκέι πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Xavier Bettel, είχε τοποθετήσει αρκετά υψηλά στην προεκλογική του ατζέντα το ζήτημα της ισότητας στον γάμο και την τεκνοθεσία. Με την εκλογή του το 2015, και παρά τις έντονες αντιδράσεις από πλευράς του Εναλλακτικού Δημοκρατικού Κόμματος περί καταστροφής των οικογενειακών αξιών, το νομοσχέδιο ψηφίστηκε και ο ίδιος έγινε ο πρώτος αρχηγός κράτους στην ΕΕ που τέλεσε ομόφυλο γάμο στη χώρα του.
Ιρλανδία (2015)
Η Ιρλανδία επέλεξε την πολιτική πρακτική του δημοψηφίσματος προκειμένου να νομιμοποιήσει την ισότητα στο γάμο και τη τεκνοθεσία. Έτσι στο τέλος του Μαΐου του 2015 πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα με αποτέλεσμα την τελική ψήφιση του νομοσχεδίου.
Φινλανδία – Γερμανία – Μάλτα (2017)
Το 2017 υπήρξε ένα ιδιαιτέρως μεταρρυθμιστικό έτος διότι κατά την διάρκειά του τόσο η Φινλανδία, όσο και η Γερμανία και η Μάλτα ψήφισαν τα σχετικά νομοσχέδια. Σε καμία από αυτές τις χώρες η ψήφιση συνέβη χωρίς αντιδράσεις. Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες σκανδιναβικές χώρες, η ψήφιση του νομοσχεδίου στη Φινλανδία βρήκε ισχυρό ανάχωμα στις εκστρατείες του δεξιού λαϊκίστικού κόμματος.Το θέμα της τεκνοθεσίας έφερε αρκετές αντιδράσεις και στη Μάλτα. Και οι δύο χώρες ωστόσο ξεπέρασαν σύντομα την κοινωνική πόλωση. Στη δε Γερμανία, παρά το γεγονός πως η τότε καγκελάριος, Άγκελα Μέρκελ καταψήφισε το νομοσχέδιο, επέτρεψε στους βουλευτές της να ψηφίσουν κατά βούληση, με αποτέλεσμα την τελική υπερψήφιση του νομοσχεδίου.
Αυστρία (2019)
Μετά την υπόθεση “X and Others VS Austria” το 2013, κατά την οποία ένα λεσβιακό ζευγάρι και το βιολογικό παιδί της μιας από τις δύο συντρόφους κατέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο προκειμένου να δημιουργήσουν μια νομική σχέση που να περιλαμβάνει και τα τρία μέλη, η Αυστρία επέτρεψε τη συγκηδεμονία. Τον Ιανουάριο του 2015, το Συνταγματικό Δικαστήριο κρίνει το υφιστάμενο πλαίσιο για την τεκνοθεσία αντισυνταγματικούς. Επιβάλλει έτσι την αλλαγή τους. Από τότε, ο νόμος περιλαμβάνει και τα ομόφυλα ζευγάρια. Η Αυστρία παρείχε ωστόσο ίσα δικαιώματα γονικής μέριμνας στα ομόφυλα ζευγάρια – συμπεριλαμβανομένης της συγκηδεμονίας, της κοινής τεκνοθεσίας και της ιατρικά υποβοηθούμενης αναπαραγωγής – αλλά όχι ίσα δικαιώματα γάμου μέχρι το 2019. Τότε, τέσσερεις ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες απευθυνόμενες στο Διοικητικό Δικαστήριο της Βιέννης διεκδίκησαν την αναγνώριση της ισότητας στο γάμο. Στις 4 Δεκεμβρίου το Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάσισε υπέρ της ισότητας στο γάμο στα πλαίσια της εξάλειψης των διακρίσεων. Η απόφαση τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου του 2019.
Σλοβενία και Ελβετία (2022)
Το 2022 η Ελβετία αποφάσισε επί του ζητήματος διεξάγοντας δημοψήφισμα, χωρίς ιδιαίτερες αντιδράσεις. Η Σλοβενία, η οποία είχε διεξάγει σχετικό δημοψήφισμα το 2015 αλλά καταψηφίστηκε, το 2017 νομιμοποίησε την ισότητα στο γάμο αλλά όχι στην τεκνοθεσία εξαιτίας των ισχυρών αντιστάσεων που εξέφρασε μερίδα των Συντηρητικών και βρήκαν την στήριξη της Καθολικής Εκκλησίας. Το 2022 η Σλοβενία έγινε η πρώτη χώρα του ανατολικού μπλοκ που θεσμοθέτησε την ισότητα στο γάμο και την τεκνοθεσία.
Ανδόρρα (2023)
Η Ανδόρρα θεσμοθέτησε την ισότητα στο γάμο και τη τεκνοθεσία το 2023. Λίγο αργότερα ο πρωθυπουργός της χώρας έκανε coming out ως γκέι. Η χώρα είχε ήδη νομιμοποιήσει το Σύμφωνο Συμβίωσης το 2014 μαζί με την συν-κηδεμονία και την κοινή τεκνοθεσία. Από το 2003 έχει ψηφίσει νόμους για την προστασία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων από τις διακρίσεις στον εργασιακό χώρο. Από το 2005 ψήφισε τον αντιρατσιστικό νόμο. Ωστόσο η Καθολική Εκκλησία προσπάθησε ανεπιτυχώς να θέσει όρια στις μεταρρυθμίσεις υπέρ των ΛΟΑΤΚΙ+.
Εσθονία (2024)
Η Εσθονία στις 20 Ιουνίου 2023, ψήφισε υπέρ της ισότητας στον γάμο, αποτελώντας την πρώτη χώρα της Βαλτικής που το έκανε. Η απόφαση τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2024.
Κάθε μια από τις παραπάνω χώρες (εκτός ίσως των σκανδιναβικών εξαιρέσεων) αντιμετώπισε έντονες αντιδράσεις τόσο κατά την ψήφιση των νομοσχεδίων όσο και μετά από αυτή. Οι αντιδράσεις αυτές σήμερα φαντάζουν μακρινό παρελθόν.
Άντε και στα δικά μας…
