Με μία έκθεση που διαπραγματεύεται τις ιδεολογικές ρητορικές ανάμεσα στην κοινωνία και τις έννοιες “κράτος” και “έθνος”, ξεκινάει το πρόγραμμα της νέας καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ). Ο λόγος για την ομαδική έκθεση «Statecraft. Διαμορφώνοντας το κράτος», που από χθες άνοιξε τις πόρτες του για τον κοινό.
Ίσως, το πρώτο πράγμα που έχει σημασία να πούμε για το «Statecraft», είναι πως πολύ έξυπνα πραγματοποιείται έναν χρόνο μετά την επέτειο των 200 χρόνων της επανάστασης του 1821, επιτρέποντας στον εαυτό του να ενσωματώσει την κριτική σκέψη (και αποτύπωση) στην κυρίαρχη αφήγηση της εθνικής μας ιστορίας. Κάτι που πολύ έξυπνα επεσήμανε και η καλλιτεχνική διευθύντρια, Κατερίνα Γρέγου, στη χθεσινή παρουσίαση του προγράμματος του ΕΜΣΤ.
Η πολυφωνία των καλλιτεχνών (39 στο σύνολο) που συμμετέχουν είναι, επίσης, ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της έκθεσης, αφού με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνει μία ολιστική προσέγγιση του τρόπου με τον οποίο η Ευρώπη αντιλαμβάνεται της έννοια του σύγχρονου κράτους, ενώ στην προσπάθειά της να αναζητήσει τα κριτήρια εθνικής υπόστασης καταφέρνει να τα αποδομήσει αναγνωρίζοντάς τα ως ρευστά και μεταβαλλόμενα.
Θέτοντας τον 19 αιώνα ως χρόνο δημιουργίας την έννοιας του “εθνικού κράτος” η έκθεση προβληματίζεται για τον μελλοντικό ρόλο του σε μια παγκοσμιοποιημένη εποχή και που η ξενοφοβία και ο ρατσισμός σημειώνει άνοδο σε αρκετά σημεία του πλανήτη ενώ ο αγώνας κοινοτήτων, όπως η ΛΟΑΤΚΙ+, γίνεται πιο έντονος και δυναμικός.
«Πώς θα μπορούσαμε να ξανασκεφτούμε το σύγχρονο εθνικό κράτος στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και τη συχνά μετά- ή υπέρ-εθνική προσέγγιση και λειτουργία της σημερινής κοινωνίας; Πώς θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τη διαχείριση μιας πανδημίας όπως αυτή του COVID-19 χωρίς διαχείριση κρίσεων ή σχεδιασμό σε εθνικό επίπεδο ή χωρίς ένα εθνικό σύστημα υγείας; Μπορούμε να φανταστούμε άλλα μοντέλα κοινωνικής και κρατικής οργάνωσης που δεν θα απαιτούν την ταύτιση με συγκεκριμένη σημαία ή διαβατήριο; Ποιες άλλες μορφές του ανήκειν και της κοινότητας, εκτός του εθνικού κράτους, θα μπορούσαν να ευδοκιμήσουν; Πώς θα υπερβούμε την τοξικότητα του εθνικισμού αλλά θα διατηρήσουμε και τα πλεονεκτήματα του εθνικού κράτους για να δημιουργήσουμε ένα κράτος πιο συμπεριληπτικό;»
Τα έργα της έκθεσης, της μεγαλύτερης που έχει οργανώσει το ΕΜΣΤ στη μόνιμη έδρα του, απλώνονται σε δύο ορόφους και θίγουν θέματα όπως: – τους εθνικιστικούς μηχανισμούς ταύτισης και κατασκευής των μισαλλόδοξων ομάδων – τις ασύμμετρες διαδικασίες συμπερίληψης ή αποκλεισμού στους δημόσιους μηχανισμούς του κράτους – τη σχέση ψηφιακών τεχνολογιών και νομαδικών ροών -την πολιτική ανυπακοή – τη γλώσσα ως σύστημα διαφοροποίησης – τις έμφυλες διαστάσεις της εξουσίας -την έννοια του εγκλήματος πολέμου σε σχέση με την εθνική ομοιογένεια -την κατασκευή της εθνικής κληρονομιάς ως δημόσιας ιστορίας – την ιθαγένεια ως καταναλωτικό εμπόρευμα -την ολοένα και μεγαλύτερη αστυνομική ισχύ του κράτους -τα συστήματα εγκλεισμού και τιμωρίας -εθνικιστικές τελετουργίες όπως η ποδοσφαιρική – τον περιορισμό του ελευθερίας του λόγου σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης – τις αφηγήσεις της λογοτεχνίας στην υπηρεσία των εθνικιστικών κατασκευών -την αντικατάσταση των εθνικών συστημάτων διαβούλευσης από εταιρικούς σχηματισμούς – τον ρόλο των εθνικών μουσείων στην κατασκευή εθνικών αφηγήσεων, και πολλά ακόμη.
Ενδεικτική είναι η εγκατάσταση της Ολλανδής Femke Herregraven «Ρευστή υπηκοότητα» για την εμπορευματοποίηση της εθνικής υπηκοότητας, ένα αγαθό που μπορεί να αγοραστεί, να γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης ή μπορεί και να ανακληθεί. Η εγκατάσταση ως προσομοίωση ενός app store επιτρέπει στους συμμετέχοντες να εξερευνήσουν και να αγοράσουν εθνική υπηκοότητα, βίζα ή διαβατήριο από όποια χώρα επιλέξουν.
Τέλος, μολονότι η έκθεση είχε σχεδιαστεί πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και το ξέσπασμα του πολέμου, πολλά από τα έργα της έκθεσης, ιδίως εκείνα που προέρχονται από καλλιτέχνες της Ανατολικής Ευρώπης, φωτίζουν το ιστορικό βάθος και τις πολιτικές συνιστώσες της σύγκρουσης.
Συνολικά το ΕΜΣΤ διοργανώνει συγχρόνως εφτά περιοδικές εκθέσεις οι οποίες διαθέτουν εσωτερική συνάφεια και υπηρετούν την ευρύτερη παιδαγωγική, πολιτική και εννοιολογική αποστολή του Μουσείου. Για περισσότερες πληροφορίες, μπείτε εδώ.
Επιμέλεια: Κατερίνα Γρέγου
Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Bani Abidi, Ewa Axelrad, Μαρία Βαρελά, Zanny Begg & Oliver Ressler, Βαγγέλης Βλάχος, Ειρήνη Βουρλούμη, Loulou Cherinet, Liu Chuang, Γιώργος Γύζης, Katya Ev, Köken Ergun, Marta Górnicka, Ivan Grubanov, Lise Harlev, Femke Herregraven, Ελένη Καμμά, Navine G. Khan-Dossos, Thomas Kilpper, Szabolcs KissPál, Πάνος Κοκκινιάς, Stéphanie Lagarde, Langlands & Bell, Ella Littwitz, Thomas Locher, Cristina Lucas, Tanja Muravskaja, Marina Naprushkina, Kristina Norman, Daniela Ortiz, Trevor Paglen, Αντώνης Πίττας, Jaanus Samma, Larissa Sansour, Jonas Staal, Αναστάσης Στρατάκης, Sasha Streshna, Αλέξης Φιδετζής
Κεντρική φωτογραφία:
