Χτες ήταν η πρώτη φορά που πήγα στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Στο ΚΠΙΣΝ. Παρακολούθησα την όπεραFaust του Σαρλ Γκουνό, σε 5 πράξεις. Αρχικά με τρόμαξε η διάρκεια της όπερας. Το θέμα ήταν ενδιαφέρον: Ο Φάουστ πουλά την ψυχή του στον Σατανά (Μεφιστοφελή) και διεκδικεί – ως νέος πλέον – την καρδιά της Μαργαρίτας. Αντίζηλός του είναι ο – ακόμα πιο νέος – Ζήμπελ.
Ο χαρακτήρας του Ζήμπελ μου τράβηξε πιο πολύ το ενδιαφέρον κι από την υπόθεση κι από την εξαιρετική μουσική. Ήταν εμφανές ότι τον ρόλο τον ερμήνευε γυναίκα σοπράνο, ντυμένη ως νεαρός άντρας, αλλά τραγουδούσε κανονικά με τη φωνή της.
Έτσι, το έψαξα λίγο παραπάνω κι έμαθα για τον Breeches Role. Τον ανδρικό ρόλο στην όπερα που ερμηνεύει γυναίκα φορώντας παντελόνια (breeches).
Στους ρόλους αυτούς, οι γυναίκες φορούν στενά παντελόνια μέχρι το γόνατο, που ήταν το συνηθισμένο ανδρικό ένδυμα την εποχή που εισήχθησαν αυτοί οι ρόλοι (17ος-18ος αιώνας). Ο θεατρικός όρος travesti – πολύ πριν γίνει προσβλητικός – καλύπτει τόσο αυτό το είδος cross-dressing όσο και αυτό των ανδρών ηθοποιών που ντύνονται ως γυναικείοι χαρακτήρες. Και τα δύο αποτελούν μέρος της μακράς ιστορίας του cross-dressing στη μουσική και την όπερα και αργότερα στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.
Στην όπερα, ο breeches role είναι ένας έφηβος ή ένας πολύ νέος άνδρας, που ερμηνεύει μια μέτζο-σοπράνο ή κοντράλτο. Η «σύμβαση» της όπερας προϋποθέτει ότι ο χαρακτήρας είναι άνδρας και το κοινό τον αποδέχεται ως τέτοιο, ακόμη και αν γνωρίζει ότι ο ηθοποιός δεν είναι. Οι πιο συχνά ερμηνευόμενοι breeches roles είναι ο Cherubino (Οι Γάμοι του Φίγκαρο), ο Οκταβιανός (Der Rosenkavalier), ο Χάνζελ (Hansel und Gretel) και ο Ορφέας (Ορφέας και Ευριδίκη), αν και ο τελευταίος ερμηνεύεται με διάφορες παραλλαγές.
Η Μιράντα Μακρυνιώτη και η Διαμάντη Κριτσωτάκη (κεντρική φωτογραφία) εναλλάσσονταν στον ρόλο του Ζήμπελ στον Φάουστ που ανέβασε η Εθνική Λυρική Σκηνή, μέχρι και χτες 17 Απριλίου.
Μιλώντας για τον ρόλο, η Μιράντα Μακρυνιώτη είχε πει στην εφημερίδα «Καθημερινή»: Υποδύοµαι τον Ζίμπελ, έναν ερωτοχτυπημένο έφηβο που προσπαθεί να εξομολογηθεί μάταια τον έρωτά του στη Μαργαρίτα. Δεν είναι σπάνιο στην όπερα ένας ρόλος νεαρού άνδρα να ερμηνεύεται από μια γυναίκα μεσόφωνο. Απορροφημένη στις σκέψεις μου γύρω από τον ρόλο, πιάνω τον εαυτό μου να συνειδητοποιεί τη χαρά που μου δίνει η δουλειά μου. Νιώθω πολύ τυχερή που μπορώ να κάνω αυτό που αγαπώ.
Οι πιο γνωστοί Breeches Roles
Cherubino (σοπράνο) – Οι γάμοι του Φίγκαρο του Μότσαρτ
Ο Cherubino είναι ίσως ο πιο γνωστός τέτοιος ρόλος στην όπερα και αποτελεί έναν εξέχοντα ρόλο στο έργο του Μότσαρτ Οι Γάμοι του Φίγκαρο. Αν και τιτλοφορείται ως “ο ακόλουθος του κόμη”, στην πρώτη του εμφάνιση ο Cherubino εισβάλλει στο δωμάτιο, ζητώντας τη βοήθεια της Susanna για να επανέλθει στο ρόλο – ο κόμης τον ανακάλυψε με την κόρη του κηπουρού και τον απέλυσε.
Ο φύλακας έχει τη φήμη ότι ερωτεύεται κάθε γυναίκα που συναντά (συμπεριλαμβανομένης και της κόμισσας, με αποτέλεσμα να εξοργίζεται περισσότερο από τον κόμη), οδηγώντας σε όλο και πιο γελοίες καταστάσεις – ντύνεται Σουζάνα σε μια προσπάθεια να ξεγελάσει τον κόμη.
Χάνσελ (Μέτζο-Σοπράνο) – Χάνσελ και Γκρέτελ του Ένγκελμπερτ Χάμπερντινκ
Ο Humperdinck χρησιμοποιεί μια μέτζο-σοπράνο για να υποδυθεί τον νεαρό ήρωα στην όπερά του Hansel and Gretel, αναδεικνύοντας τη νεότητα του χαρακτήρα και εδραιώνοντας τον ρόλο του ως παιδιού.
Πριν από τα γεγονότα της πλοκής, τα αδέλφια ζουν μια απλή (αν και βαρετή) ζωή στο δάσος με τους γονείς τους. Καθώς αρχίζει η όπερα, ο Χάνσελ φτιάχνει σκούπες για να τις πουλήσει ο πατέρας του και η Γκρέτελ ράβει μια κάλτσα. Η ζωή τους αναστατώνεται όταν το δίδυμο περιπλανιέται στο δάσος και γρήγορα χάνεται.
Κάνοντας τη νυχτερινή τους προσευχή, τα αδέλφια τραγουδούν την πιο δημοφιλή άρια της όπερας, την εμπνευσμένη από τη λαϊκή μουσική “Evening Benediction” (“Abendsegen”). Αφού αιχμαλωτιστεί από τη Μάγισσα, ο Χάνσελ επιλέγεται ως θήραμά της, φυλακίζεται και παχαίνει, πριν τα παιδιά καταφέρουν να δραπετεύσουν, σκοτώνοντας τη μάγισσα και ελευθερώνοντας τα αιχμάλωτα παιδιά της στην πορεία.
Είναι ενδιαφέρον ότι το Χάνσελ και Γκρέτελ διαθέτει αρκετούς χαρακτήρες “travesti” ανά περιόδους. Ο Sandman παίζεται από μια σοπράνο όταν κοιμίζει τον Χάνσελ και την Γκρέτελ στη δεύτερη πράξη, ενώ η Μάγισσα (αρχικά μεσόφωνος) έχει αρκετά συχνά ερμηνευτεί από άνδρα τενόρο.
Ορφέας (κοντράλτο) – Ορφέας και Ευρυδίκη του Christoph Willibald Gluck
Αν και αρχικά έκανε το ντεμπούτο του από έναν άνδρα καστράτο, ο Ορφέας έχει γίνει ένας ρόλος που συχνά ερμηνεύεται από γυναίκα, λόγω ορισμένων ενδιαφέρουσων ιστορικών εξελίξεων.
Όταν ο Giacomo Meyerbeer πρότεινε στη διάσημη υψίφωνο Pauline Viardot να ερμηνεύσει τον ρόλο του Ορφέα, ο Hector Berlioz διασκεύασε μια εκδοχή της όπερας με τη Viardot στο μυαλό του για το ρόλο. Με το τυποποιημένο τονικό ύψος που εισήχθη αργότερα, η εκδοχή του Berlioz (που εκτελείται ευρέως στη σύγχρονη εποχή) τοποθετεί τον ρόλο άνετα στην κλίμακα ενός γυναικείου κοντράλτο.
Ο Ορφέας και Ευρυδίκη του Gluck είναι ίσως η “κλασική” όπερα του Ορφέα, δίνοντας μια καθαρή επανάληψη της ιστορίας που όλοι γνωρίζουμε και ενσωματώνοντας σε μεγάλο βαθμό τον χορό στη σκηνοθεσία. Ο Ορφέας πρωταγωνιστεί ως τραγικός ήρωας, με την πιο διάσημη άρια της όπερας “Έχασα την Ευρυδίκη μου” (“Che farò senza Euridice?”) να αποτελεί τη συναισθηματική του κορύφωση.
Άλλοι γνωστοί breeches roles είναι:
- Οκτάβιαν Ροφράνο, κεντρικός ήρωας στο Der Rosenkavalier του Richard Strauss
- Έρως (σοπράνο) – Ο Ορφέας στον Κάτω Κόσμο του Ζακ Όφενμπαχ
- Πρίγκιπας Orlofsky (μέτζο-σοπράνο) – Die Fledermaus του Richard Strauss
- The Kitchen Boy (Μέτζο-σοπράνο) – Rusalka του Antonín Dvořák
