Return to sender: The nest collective, εικαστική εγκατάσταση. 26 Απριλίου – 30 Σεπτεμβρίου 2023, στην Εσπλανάδα του ΕΣΠΛΑΝΑΔΑ ΚΠΙΣΝ.
Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) έχουν τη χαρά να παρουσιάσουν τη μεγάλη υπαίθρια εγκατάσταση Return to Sender (Επιστροφή στον Αποστολέα) της αφρικανικής καλλιτεχνικής κολεκτίβας NEST σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου. Το έργο θα παραμείνει στην Εσπλανάδα του ΚΠΙΣΝ από τις 26 Απριλίου έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2023 με ελεύθερη πρόσβαση για το κοινό.
Η κολεκτίβα NEST παρουσιάζει στην Αθήνα τη μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση Return to Sender, η οποία δημιουργήθηκε ειδικά για την Documenta 15 (2022). Στο ΚΠΙΣΝ παρουσιάζεται η πρώτη εκδοχή της μετά το Κάσσελ. Το έργο, από τα πολυσυζητημένα της διοργάνωσης, είναι ένα περίπτερο φτιαγμένο από μεγάλα δεμάτια μεταχειρισμένων ρούχων. Τα δεμάτια αυτά, που στα Σουαχίλι ονομάζονται mitumba, αποτελούνται από άχρηστα μεταχειρισμένα ρούχα που καταλήγουν στην Αφρική από τις εύπορες χώρες της Δύσης. Ωστόσο, η πλειονότητά τους καταλήγει σε χωματερές, δημιουργώντας ένα μείζον περιβαλλοντικό πρόβλημα. Η εγκατάσταση θα παρουσιαστεί στην Εσπλανάδα του ΚΠΙΣΝ και είναι φτιαγμένη από υφάσματα και ρούχα που έχουν συλλεχθεί από την Ελλάδα και προορίζονταν για ανακύκλωση ή επανάχρηση στη βιομηχανία, όπου και θα καταλήξουν μετά την παρουσίαση.
Η εικαστική εγκατάσταση Return to Sender, από την πλευρά του ΚΠΙΣΝ, πραγματοποιείται χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Μέσα από την υποστήριξη του ΙΣΝ θα πραγματοποιηθεί επίσης ένα πλήθος εκπαιδευτικών και δημιουργικών δράσεων για όλες τις ηλικίες που θα πλαισιώσουν το έργο καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του στο ΚΠΙΣΝ.
Το Return to Sender μας μεταφέρει σε ένα δυστοπικό τοπίο αποβλήτων. Η εγκατάσταση με τους τόνους παλιών ρούχων καταδεικνύει τις πραγματικές διαστάσεις της ανεξέλεγκτης κατανάλωσης στον Παγκόσμιο Βορρά, ενώ συγχρόνως φωτίζει τις αυστηρές νομοθεσίες, οι οποίες επιβάλλουν ρητά τη μεταφορά και την εναπόθεση των υφασμάτινων αποβλήτων στον Παγκόσμιο Νότο ως μέρος της υποτιθέμενης ανθρωπιστικής βοήθειας. Μια ασύλληπτη ποσότητα παλιών ρούχων φτάνει στην Αφρική, ενώ έως και το 40% κάθε δέματος εισαγόμενων μεταχειρισμένων ρούχων είναι εντελώς άχρηστο και οδηγείται κατευθείαν στις χωματερές. Έτσι, τα απόβλητα του Παγκόσμιου Βορρά καθίστανται μείζον πρόβλημα των χωρών του Νότου οι οποίες οφείλουν να διαχειριστούν -συχνά με υψηλό κόστος- το ανεπιθύμητο απόθεμα, σαν να είναι συγχρόνως απόβλητο και μη απόβλητο.
Το Return to Sender περιλαμβάνει επίσης ένα βίντεο το οποίο προβάλλεται μέσα στην εγκατάσταση και, μέσα από τις απόψεις διαφορετικών συντελεστών, διερευνά την περίπλοκη κατάσταση γύρω από τα μεταχειρισμένα ρούχα και υφάσματα στην Κένυα και, γενικότερα, στην Αφρική. Το Return to Sender υπενθυμίζει την τεράστια κλίμακα των «βουνών αποβλήτων» τα οποία το κοινό θα έχει την δυνατότητα να επισκεφθεί για περίπου έξι μήνες στην Αθήνα, αλλά αποτελούν μια ατελείωτη τρέχουσα πραγματικότητα στην Κένυα και σε πολλές άλλες αφρικανικές χώρες. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της εγκατάστασης στην Αθήνα οι NEST θα προσθέσουν υλικό και απόψεις σχετικά με την τοπική πραγματικότητα.
Το έργο υλοποιήθηκε μετά από πρόσκληση του ΚΠΙΣΝ προς το ΕΜΣΤ για συνεργασία, στο πλαίσιο της ετήσιας υπαίθριας εγκατάστασής του. Η καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Γρέγου δήλωσε ότι πρότεινε αυτό το έργο με σκοπό «να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη στην Ελλάδα για τις αρνητικές συνέπειες της λεγόμενης «γρήγορης μόδας» (fast fashion), δηλαδή των ρούχων αμφίβολης ποιότητας, που παράγονται πολλές φορές σε δυσμενείς συνθήκες εργασίας, αγοράζονται από τους καταναλωτές πολύ φθηνά, φοριούνται για λίγο και πετιούνται γρήγορα. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της βιομηχανίας της μόδας είναι ένα θέμα που πρέπει να συζητηθεί περισσότερο στη χώρα μας και οι καταναλωτές πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι τα φθηνά ρούχα δεν αποτελούν μόνο περιβαλλοντικό, αλλά και πολιτικό πρόβλημα, καθώς η εύπορη Δύση συνεχίζει να αποθέτει τα ανεπιθύμητα απόβλητά της στον Παγκόσμιο Νότο και τις φτωχότερες χώρες». Η ίδια πρόσθεσε: «Το ΕΜΣΤ είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένο που έχει την ευκαιρία να προτείνει ένα σημαντικό έργο στον εξαιρετικό δημόσιο χώρο του ΚΠΙΣΝ ο οποίος απευθύνεται με επιτυχία σε εκατομμύρια συμπολίτες μας. Το έργο της κολεκτίβας NEST είναι απόλυτα μέσα στο πλαίσιο της αποστολής του μουσείου, σύμφωνα με την οποία το ΕΜΣΤ δίνει προτεραιότητα σε πρακτικές που εστιάζουν στις σημερινές προκλήσεις της ανθρωπότητας και πραγματεύονται κεντρικά ζητήματα της εποχής μας, όπως η δημοκρατία, η διακυβέρνηση, η ισότητα, η οικονομία, το περιβάλλον, οι συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, ενώ ταυτοχρόνως αναδεικνύουν τη σημασία του δημόσιου διαλόγου και των “κοινών”. Υπό αυτό το πρίσμα, το έργο της κολεκτίβας NEST εναρμονίζεται πλήρως με τους στόχους του μουσείου».
H Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΚΠΙΣΝ Έλλη Ανδριοπούλου σημείωσε:
«Μέσα από τη συνεργασία μας με το ΕΜΣΤ το Return to Sender, η φετινή μεγάλης κλίμακας εικαστική εγκατάσταση που παρουσιάζουμε στον δημόσιο χώρο του ΚΠΙΣΝ, θέτει στο επίκεντρο μερικά από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα που μας απασχολούν διαχρονικά ως οργανισμό. Ποιος είναι ο ρόλος ενός πολιτιστικού οργανισμού απέναντι στην επιτακτική ανάγκη της βιωσιμότητας; Πώς μετασχηματίζουμε μέσα από τη σύγχρονη τέχνη τον δημόσιο χώρο σε μία πλατφόρμα μάθησης, αλληλεπίδρασης και διαλόγου για την ίδια την τέχνη, την κοινωνία και τις εναλλακτικές προοπτικές που αναζητούμε για το μέλλον του πλανήτη; Στοχεύοντας στη δημιουργία μιας τέτοιας πλατφόρμας, η εγκατάσταση θα πλαισιωθεί από ένα πλούσιο παράλληλο πρόγραμμα εκπαιδευτικών και σχολικών δράσεων, εργαστηρίων για παιδιά και ενήλικες, καθώς και ξεναγήσεων, που θα υλοποιηθεί με τη στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).»
Ο Αλέξανδρος Καμπούρογλου, Γενικός Διευθυντής Δωρεών του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), αναφέρει:
«Ο δημόσιος χώρος εν γένει, και εν προκειμένω το ΚΠΙΣΝ, μπορεί να διαδραματίζει έναν ρόλο ενεργό στην κοινωνία, να προσφέρει ευκαιρίες αναψυχής, ανάπαυλας, προβληματισμού και επαναπροσδιορισμού, μικρές, αναζωογονητικές ανάσες. Είναι ιδιαίτερη η χαρά μας που, με τη στήριξή μας και τη συνεργασία του ΚΠΙΣΝ και του ΕΜΣΤ -δύο σημαντικών ελληνικών πολιτιστικών φορέων- ο ρόλος αυτός ενισχύεται περαιτέρω και εκφράζεται μέσα από την παρουσίαση μιας διεθνούς βεληνεκούς, υπαίθριας εικαστικής εγκατάστασης, προσφέροντας ελεύθερη πρόσβαση στους επισκέπτες του ΚΠΙΣΝ. Είναι αναμενόμενο ότι το έργο θα προκαλέσει πλήθος σκέψεων, αντιδράσεων και συναισθημάτων, και ευελπιστούμε ότι δεν θα αφήσει κανέναν ανεπηρέαστο».
H κολεκτίβα NEST
Η κολεκτίβα NEST, με έδρα το Ναϊρόμπι της Κένυας, ιδρύθηκε το 2012. Τo έργo τους, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει κινηματογράφο, μουσική, μόδα, εικαστικές τέχνες και λογοτεχνία. Η πρακτική τους, έχοντας ως αφετηρία της τη σύγχρονη αστική αφρικανική εμπειρία, διερευνά το ιστορικό, αποικιακό και μετα-αποικιακό παρελθόν των αφρικανικών κοινοτήτων και τα πιθανά τους μέλλοντα. Ωστόσο, λαμβάνει ταυτόχρονα υπόψη της πως τα σύγχρονα ζωτικά προβλήματα (όπως το περιβαλλοντικό) διασυνδέονται και μας αφορούν όλους.
Τα έργα της κολεκτίβας NEST σχεδιάζονται με τέτοιον τρόπο ώστε να εμπλέκουν ποικίλα ακροατήρια και να μπορούν να παρουσιαστούν σε διάφορα περιβάλλοντα, μεταξύ άλλων σε ακαδημαϊκό πλαίσιο ή, ευρύτερα, στον δημόσιο χώρο. Το 2013, η κολεκτίβα ίδρυσε το HEVA –το πρώτο στο είδος του χρηματοδοτικό ταμείο δημιουργικής επιχειρηματικότητας στην Αφρική– το οποίο παρέχει υποστήριξη σε δημιουργικούς επαγγελματίες της Ανατολικής Αφρικής. Το 2018, οι NEST διοργάνωσαν για πρώτη φορά το Strictly Silk, ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε σαν πάρτι και εξελίχθηκε σε έναν πολυμεσικό, ασφαλή χώρο όπου γυναίκες και nοn-binary άτομα, ανεξάρτητα από την καταγωγή, τις πεποιθήσεις ή την ηλικία τους, μπορούν να συνευρεθούν με σκοπό τη χαρά και την ισχυροποίηση της κοινότητας. Το 2022, η κορυφαία γερμανική πολιτιστική επιθεώρηση Monopol συμπεριέλαβε την κολεκτίβα NEST στο Monopol 100, τον ετήσιο κατάλογο με τις 100 προσωπικότητες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση του διεθνούς σύγχρονου πολιτισμού.
Πληροφορίες:
Τοποθεσία: Εσπλανάδα, ΚΠΙΣΝ
Ημερομηνίες: 26 Απριλίου – 30 Σεπτεμβρίου 2023
Είσοδος: Ελεύθερη
Η παρουσίαση του έργου των NEST και η συνεργασία του ΚΠΙΣΝ με το ΕΜΣΤ από πλευράς ΕΜΣΤ πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΜΣΤ Extra Muros (εκτός των τειχών).
