Στην αυγή της δεκαετίας, οι γκέι άντρες στην ποπ έμοιαζαν έτοιμοι να κατακτήσουν τη μουσική βιομηχανία. Ο Lil Nas X εκτοξεύτηκε με το Old Town Road – ένα τραγούδι που έγινε viral στο TikTok, πούλησε περίπου 18,5 εκατομμύρια αντίτυπα. Την ίδια περίοδο queer καλλιτέχνες όπως το Sam Smith, ο Troye Sivan και ο Olly Alexander των Years & Years τραγουδούσαν ανοιχτά για έρωτα, σεξ και επιθυμία.
Κι όμως, αυτή η υπόσχεση δεν εκπληρώθηκε. Η δυναμική κόπηκε απότομα. Ο Lil Nas X δυσκολεύεται να επαναλάβει την εμπορική επιτυχία του ντεμπούτου του. Ο Khalid, που κυκλοφόρησε φέτος τον πρώτο του δίσκο πούλησε μόλις 10.000 αντίτυπα την πρώτη εβδομάδα στις ΗΠΑ – όταν το Free Spirit (2019) είχε ξεπεράσει τις 200.000 πωλήσεις και τον είχε φέρει στην κορυφή του Spotify, πάνω ακόμη και από την Ariana Grande.
Ο Olly Alexander, μετά την τεράστια επιτυχία με τους Years & Years, είδε το πρώτο του σόλο άλμπουμ, Polari, να φτάνει μόλις στο Νο 17 στο Ηνωμένο Βασίλειο, χωρίς ουσιαστικά hits πέρα από το Dizzy, τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου στη Eurovision 2024. «Το να είμαι out μέσα στη “μηχανή” μιας μεγάλης δισκογραφικής έμοιαζε σαν να προσπαθώ να εκτελέσω ένα αδύνατο μαγικό κόλπο», είχε δηλώσει. Και προσθέτει κάτι κρίσιμο: «Οι άντρες που αγαπούν ρητά άντρες εξακολουθούν να θεωρούνται απειλή για το status quo και την πατριαρχία – και αυτό κάνει τη μαζική αποδοχή πολύ πιο δύσκολη».
Το ερώτημα είναι σαφές: πώς και γιατί οι γκέι άντρες έχασαν τη θέση τους στο ποπ τοπίο;
Η απάντηση είναι απλή. «Δεν υπάρχουν πλέον πολλοί άντρες pop stars γενικά», σημειώνει ο μουσικοκριτικός Michael Cragg. Η αγορά κυριαρχείται από το μοντέλο τύπου Ed Sheeran και Lewis Capaldi: συναισθηματικές μπαλάντες, χαμηλό ρίσκο, μαζική αποδοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, out καλλιτέχνες όπως ο Calum Scott μπορούν να επιβιώσουν, αλλά σε σαφώς μικρότερη κλίμακα.
Για τους γκέι άντρες στην ποπ, όμως, το πρόβλημα είναι βαθύτερο. «Υπάρχει ξεκάθαρα μια γυάλινη οροφή», λέει ο Jason King, κοσμήτορας της Σχολής Μουσικής Thornton στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας. «Ποτέ δεν είχαμε εκατοντάδες queer άντρες να κατακτούν τα charts – αλλά αυτό που βλέπουμε τώρα είναι μια συστηματική αποθάρρυνση».
Η συχνή επίκληση των 80s ως “χρυσής εποχής” της γκέι ποπ είναι παραπλανητική. Freddie Mercury, Elton John, George Michael, Pet Shop Boys, Pete Burns: σχεδόν κανείς τους δεν ήταν out την περίοδο της ακμής του. Η επιδημία του AIDS έβαλε απότομα φρένο, ενώ η ειλικρίνεια γύρω από τη σεξουαλικότητα σπάνια επιβραβεύτηκε εμπορικά.
Γι’ αυτό και η άνοδος του Lil Nas X έμοιαζε ιστορική: ένας μαύρος ανοιχτά γκέι άντρας που κατέρριπτε ρεκόρ, έπαιρνε βραβεία και προκαλούσε πολιτισμικό σεισμό με κλιπ όπως το Industry Baby. Κι όμως, όπως παραδέχεται ο King, «οι δισκογραφικές δεν έτρεξαν να υπογράψουν εκατοντάδες γκέι άντρες». Όπως το θέτει το Vincint ένα non binary καλλιτεχν@: «Βρήκαν έναν – και τους έφτανε».
Σε αντίθεση, οι queer γυναίκες έχουν γνωρίσει μεγαλύτερη αποδοχή: Chappell Roan, Billie Eilish, Janelle Monáe (χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κι εδώ διακρίσεις). Η επιτυχία της Roan με τραγούδια για λεσβιακό σεξ δεν είναι μόνο καλλιτεχνικό επίτευγμα… αποκαλύπτει και τις έμφυλες ανισότητες της ομοφοβίας. Όπως λέει ο Cragg, ένας straight άντρας μπορεί άνετα να ακούει Pink Pony Club χωρίς να αμφισβητηθεί η αρρενωπότητά του. Αν όμως ακούει Troye Sivan ή Sam Smith, το κοινωνικό ρίσκο είναι διαφορετικό.
Το queerness παραμένει απειλητικό για την πατριαρχία. Ακόμη και όταν ένας γκέι άντρας βρει υποστήριξη από δισκογραφική, μάνατζερ και PR, η ταμπέλα «gay pop star» συχνά λειτουργεί ως ταβάνι – ειδικά όταν το περιεχόμενο μιλά ανοιχτά για σεξ.
Οι συνέπειες είναι υλικές. Πολλοί καλλιτέχνες σπρώχνονται εκτός σκηνής, σε ρόλους δημιουργών πίσω από τα φώτα. Το MNEK το λέει ωμά: «Οι μεγάλες δισκογραφικές δεν ψάχνουν έναν out γκέι pop star. Ψάχνουν κάτι “εύπεπτο” για οικογένειες και τη λεγόμενη middle England». Έτσι, οι γκέι άντρες συνεχίζουν να φτιάχνουν pop – απλώς όχι για τους εαυτούς τους.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η βιομηχανία, αλλά και η κοινωνική οπισθοδρόμηση. Η στήριξη στον γάμο ομοφύλων στις ΗΠΑ έχει μειωθεί, Pride παρελάσεις συρρικνώνονται, εταιρείες κόβουν τρανς και γκέι ιστορίες από τον φόβο αντιδράσεων. «Το tipping point πέρασε και τώρα είμαστε σε φάση υποχώρησης», λέει ανώνυμα ένας μουσικός publicist. «Οι executives μιλούν για queer καλλιτέχνες με απαξίωση».
Κι όμως, οι γκέι άντρες δεν εξαφανίστηκαν. Απλώς επαναπροσδιορίζουν την επιτυχία. Frank Ocean, Tyler, the Creator, Conan Gray: καλλιτέχνες που δεν κυνηγούν απαραίτητα το Νο 1, αλλά αλλάζουν τους όρους του παιχνιδιού.
Η ειρωνεία είναι πικρή. Οι γκέι άντρες διαμόρφωσαν καθοριστικά την ιστορία της ποπ, αλλά σήμερα αποκλείονται από το mainstream που οι ίδιοι βοήθησαν να δημιουργηθεί.
Αυτός ο αποκλεισμός δεν στερεί μόνο καριέρες. Στερεί από queer νέους τη δυνατότητα να δουν τον εαυτό τους στην ποπ χωρίς φίλτρα, και από την κοινωνία την ευκαιρία να ακούσει μια εναλλακτική φωνή απέναντι στην αναβίωση του «οικογενειακού» συντηρητισμού. Επτά χρόνια μετά το Old Town Road, το τραγούδι δεν μοιάζει πια με προμήνυμα αλλαγής, αλλά με υπενθύμιση του πόσο εύκολα η πρόοδος μπορεί να ανακοπεί.
του Jeffrey Ingold για εφημερίδα The Guardian
