Πριν λίγες βδομάδες βγήκα για καφέ με τον φίλο μου τον Β. Ο Β. Είναι ένα πολύ καλό παιδί. Δεν γνωρίζει πολλά από φεμινισμό αλλά ρωτάει, ακούει μαθαίνει όποτε βγαίνουμε και γενικά δεν είναι αδιάφορος για την κοινωνική δικαιοσύνη -αλλά ούτε και αρκετά δραστήριος ώστε να το ψάξει εις βάθος από μόνος του. Κάτσαμε χαλαρά να πούμε τα νέα μας και τον ρώτησα τι έγινε με εκείνον τον φίλο του για τον οποίο μου έλεγε την τελευταία φορά, με τον οποίο είχαν μια τεταμένη σχέση επειδή ο τελευταίος είχε ένα θέμα με τον τζόγο και ζητούσε από τον Β. συνέχεια δανεικά. Δεν μιλάνε πια, με πληροφόρησε. Μετά από κάποιες εντάσεις και αφού πιέστηκε πολύ ξέκοψαν. Είχε ένα «κόλπο» λέει ο Β. με τον φίλο του: όταν αυτός του ζητούσε πχ 100 ευρώ για να τζογάρει ο Β. του λεγε ότι θα του δώσει 50 κι έτσι τα έβρισκαν κάπου στη μέση. Την τελευταία φορά δεν τα δέχτηκε, ήθελε ολόκληρο το ποσό και αφού συγκρούστηκαν τελικά η φιλία έληξε. «Είναι για καλό» του είπα, απορώντας γιατί του πήρε τόσο καιρό.
Λίγο μετά αλλάξαμε θέμα και πιάσαμε αυτό του συμπαθούς και στους δύο μας κωμικού Αziz Ansari o οποίος κατηγορήθηκε το 2018 για ανάρμοστη συμπεριφορά από μία γυναικά με την οποία βγήκε ραντεβού και την οποία πίεζε όλο το βράδυ να κάνουν σεξ ενώ αυτή τον απωθούσε ευγενικά χωρίς όμως να κόβει μαχαίρι το μεταξύ τους ερωτικό παιχνίδι. Υπήρξε μεγάλη συζήτηση για το αν αυτή η συμπεριφορά θα έπρεπε να παρουσιαστεί στο ίδιο context με το κίνημα του #metoo αφού δεν ήταν το ίδιο απεχθής με την σεξουαλική παρενόχληση ή επίθεση. Το μόνο σίγουρο ήταν πως ελάχιστες γυναίκες δεν έχουν βιώσει παρόμοια εμπειρία και πάρα πολλές ταυτίστηκαν με την κατάσταση που περιγράφηκε -τόσες πολλές που στο τέλος αμφισβητήθηκε και το αν αποτελεί καν θέμα αφού το φαινόμενο είναι τόσο συχνό που καταντάει ανάξιο λόγου.
Δυστυχώς οι γυναίκες δέχονται πολλές πιέσεις στο θέμα του σεξ, μου είπε ο Β, αν δεν μάθουν όμως να βάζουν ξεκάθαρα όρια πώς θα δώσουν ένα σαφές μήνυμα στους άντρες; Πώς αυτοί θα καταλάβουν ότι το όχι τους σημαίνει όχι αν αυτές είναι διστακτικές και υπαναχωρούν ή δεν τους το ξεκόβουν με αμεσότητα, ακόμα και με αγένεια; Προσπάθησα να του εξηγήσω ότι δεν είναι τόσο εύκολο, ότι έχουμε μάθει να είμαστε υποχωρητικές και να προστατεύουμε τον ανδρικό εγωισμό. Ναι, αλλά δεν γίνεται αλλιώς μου είπε κουνώντας το κεφάλι.
Μόνο μετά από μέρες σκέφτηκα πώς συνδυάζονται οι δύο συζητήσεις. Ο Β. Δεχόταν επί μήνες πιέσεις από τον φίλο του, ένιωθε άβολα με αυτό και όμως αδυνατούσε να βάλει ένα ξεκάθαρο όριο, κάτι που ο φίλος του αντιλαμβανόταν. Ένιωθε να καταπιέζεται και έδειχνε την δυσαρέσκεια του, αλλά αντί για ένα ξεκάθαρο ΟΧΙ απαντούσε με συμβιβασμούς και διαπραγματεύσεις. Γιατί; Γιατί έτσι είναι σχεδόν ΌΛΕΣ οι κοινωνικές σχέσεις. Δεν είναι το θέμα του σεξ ξεχωριστό ούτε πολύ διαφορετικό από τα υπόλοιπα.Οι άντρες δυσκολεύονται κι αυτοί να θέσουν όρια όταν έρχονται αντιμέτωποι με την πιεστικότητα και το θράσος γιατί η κοινωνικοποίηση όλων μας δεν μας προετοιμάζει για κάτι τέτοιο.
Οι άνθρωποι μαθαίνουν γενικά να ζητούν κάτι διακριτικά και να ανιχνεύουν την απάντηση για σημάδια δισταγμού από φόβο μη γίνουν βάρος, μη φέρουν τον άλλο σε δύσκολη θέση. Ταυτόχρονα μαθαίνουν να απορρίπτουν τις χάρες που τους ζητήθηκαν ευγενικά και με το γάντι, για τους ίδιους λόγους. Υπάρχει μια σύμβαση στις κοινωνικές μας συναναστροφές. Αν προτείνεις μια ταινία και η φίλη σου και δεν δείξει ενθουσιασμό ή ρωτήσεις τι άλλο παίζει δε θα την πιέσεις περαιτέρω γιατί δε θες να την δείτε μόνο επειδή αρέσει σε σένα. Αν ένας συνάδελφος σε ρωτήσει αν θες να τον βοηθήσεις στην μετακόμιση το Σάββατο στις 8 το πρωί κι εσύ δεν ψήνεσαι, το πιο πιθανό είναι να πεις ότι σε έχει πιάσει η μέση σου, ότι θα είσαι εκτός πόλης ή ότι θα είσαι άυπνος από το bachelor party που έχεις να πας την Παρασκευή το βράδυ. Δε θα πεις «ΟΧΙ, έχω πολύ καλύτερους τρόπους να ξοδέψω το σαββατιάτικο πρωινό μου». Και αναμένεις ο φίλος σου να δεχτεί τη δικαιολογία σου και σου ευχηθεί με τη σειρά του περαστικά, καλό ταξίδι ή καλή διασκέδαση και σίγουρα όχι «έλα, τι φίλος είσαι αν δεν με βοηθήσεις, ΕΛΑ ΡΕ ΜΑΛΑΚΑ ΤΙ ΣΟΥ ΖΗΤΗΣΑ!» ούτε «εντάξει θα το αναβάλω τότε για το επόμενο Σάββατο που θα μπορείς, checkmate!». Αν το έκανε πολλ@ από εμάς ίσως βρίσκαμε τον εαυτό μας να κουβαλάει κούτες.
Αυτοί είναι στοιχειώδεις κανόνες ευγένειας, μια άρρητη σύμβαση που ισχύει για όλους. Όταν κάποιος σπάει αυτό το συμβόλαιο μπορεί να πατήσει πάνω στο σοκ, την αμηχανία ή τις τύψεις του άλλου πιάνοντάς τον απροετοίμαστο ώστε να περάσει το δικό του. Βρήκε ένα κενό στο σύστημα και μπούκαρε. Αυτός όμως είναι ο εκμεταλλευτής. Τώρα, του Β. Του πήρε αρκετούς μήνες να καταφέρει να διαχειριστεί το θέμα και να βάλει ένα οριστικό στοπ. Γιατί κανείς δε θέλει να είναι ο «κακός» της υπόθεσης, ιδίως με άτομα που συμπαθεί και θέλει να τον συμπαθούν. Θα έπρεπε να καταλαβαίνει λοιπόν, έχοντας ιδία εμπειρία, πόσο δύσκολο είναι, πολύ περισσότερο όταν υπεισέρχονται και οι ασυμμετρίες της έμφυλης κοινωνικοποίησης με τις γυναίκες να ανατρέφονται ως πιο υποχωρητικές από τους άντρες και τους τελευταίους ως πιο επιθετικούς. Θα έπρεπε να νιώθει περισσότερη ενσυναίσθηση για τις γυναίκες που αδυνατούν να θέσουν αυστηρά όρια στο ραντεβού τους ή στο αγόρι τους.
Παρολ’ αυτά, κάθε φορά που μια γυναίκα διηγείται μια ιστορία παραβίασης από έναν άντρα που την πίεσε να ανέβει σπίτι της τάχα να πιει ένα ποτήρι νερό κι αυτή δεν του το αρνήθηκε, για έναν άντρα που αρνήθηκε να βάλει προφυλακτικό κι αυτή το αποδέχτηκε, για έναν άντρα που ζήτησε επίμονα το τηλέφωνό της μέχρι που αυτή του το έδωσε κάποιος πάντα θα πεταχτεί να πει ότι αν δεν ήθελε μπορούσε να πει όχι. Θα εμφανιστεί κάποια που βλέπει ένα απλό μαθηματικό πρόβλημα και όχι μια πολύπλοκη κατάσταση και θα στρέψει την προσοχή στην αδυναμία χαρακτήρα της γυναίκας χωρίς καμία κατανόηση και καμία κριτική στην πλευρά του άντρα.
Όταν ζητάμε από τις γυναίκες ένα δυνατό και ξεκάθαρο ΟΧΙ, καλό θα είναι λοιπόν να έχουμε στο νου ότι ενώ το να ενδυναμώσουμε τις γυναίκες είναι θετικό, το να έχουμε μη ρεαλιστικές προσδοκίες από αυτές τελικά καταλήγει να τους αποδίδει περισσότερες ευθύνες από όσες τους αναλογούν και εν τέλει οδηγεί σε victim blaming. Ένα αδύναμο όχι, ένα «όχι τώρα», ένα «νυστάζω», ένα «πονάω», ένα «την επόμενη φορά», ένα «είναι αργά» ή ακόμα και μια αμήχανη σιωπή είναι και πάλι ένα όχι το οποίο οι άντρες πρέπει να μάθουν να σέβονται. Και αν δεν το κάνουν δεν είναι επειδή το παρεξηγούν, γιατί οι εμπειρία όλων μας από ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή μας μας έχει μάθει να αποκρυπτογραφούμε τέτοια μηνύματα. Ο φίλος το Β. δεν μπερδεύτηκε ποτέ για το αν αυτός θέλει όντως να του δανείσει τα χρήματα. Απλά δεν τον ενδιέφερε. Έτσι και πολλούς άντρες, απλά δεν τους ενδιαφέρει η άρνηση των γυναικών, έχουν μάθει ότι είναι απλά ένα εμπόδιο που πρέπει να (παρα)κάμψουν για να φτάσουν στον στόχο τους. Ας μάθουμε στις γυναίκες να βάζουν πιο ξεκάθαρα όρια αλλά ας μην σπεύδουμε να τις κατηγορήσουμε όταν δεν το κάνουν. Γιατί θα έπρεπε να έχουμε μάθει και στους άντρες να μην κάνουν τον μαλάκα και να μην βλέπουν το σεξ σαν χαρτονόμισμα που έχε αξία ακόμα και αν δόθηκε απρόθυμα.
