Πριν μερικούς μήνες, μετά από υπόδειξη της Α,μπα, που προβληματίστηκε με κάποιες απαντήσεις, τσέκαρα στη σελίδα της την εξομολόγηση ενός άντρα που μιλούσε για το πώς το σεξουαλικό ιστορικό όσων παρτερνέρ του δεν είναι παρθένες, του γίνεται εμμονή και επηρεάζει τις σχέσεις του μαζί τους.
Είπε συγκεκριμένα: «Μια ήσυχη, μετρημένη, σοβαρή κοπέλα, που ολοκλήρωσε ερωτικά στα 23 της (εννοώ πως δεν ήταν καμια αρπακόλλα), έκατσε στον πρώτο τυχόντα;; Γιατί;; Οι σκέψεις αυτές με γεμίζουν εκνευρισμό και θλίψη, και έχω φτάσει στο σημείο να είμαι πλέον πεπεισμένος πως δεν θα μπορέσω ποτέ να ξεφύγω και να απολαύσω ανενόχλητος τη ζωή μου». καταλήγοντας πως «νιώθω πως μόνο με μια παρθένα θα μπορούσα να νιώσω “καθαρός” ψυχικά και ολοκληρωμένος».
Η εξομολόγηση αυτή προκάλεσε, όπως ήταν εύλογο, οργισμένες αντιδράσεις. Προκάλεσε όμως και ένα κύμα συμπάθειας. Μια σχολιάστρια συγκεκριμένα αγανάκτησε με την επιθετικότητα που επέσυρε ο παρθενοκυνηγός. Αναρωτήθηκε αν «σκεφτήκαμε καθόλου ότι αυτός ο άνθρωπος ουσιαστικά βασανίζει τον εαυτό του» και καταφέρθηκε ενάντια στην έννοια τους θύματος γιατί «θύτες και θύματα μπορεί να είναι όλοι, συχνά και ταυτόχρονα (όπως κι ο συγκεκριμένος στο παρελθόν του, ακόμη και το παιδικό)». Σε αυτό η Α,μπα απάντησε: «Η ρητορική του, είναι ρητορική μίσους. Μπορεί να κατανοούμε την προέλευση, αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι αυτός μισεί».
Η ιδέα ότι και οι άντρες μπορούν να είναι θύματα της πατριαρχίας φυσικά δεν είναι καινούρια. Είναι αποδεκτή σήμερα από τον φεμινισμό. Σύμφωνα με τον ορισμό της «ηγεμονικής αρρενωπότητας» για παράδειγμα, δεχόμαστε ότι ενώ η κυρίαρχη αρρενωπότητα τοποθετείται στην κορυφή της ιεραρχίας, οι δευτερεύουσες αρρενωπότητες (subordinate masculinites) καταπιέζονται, υποτιμούνται και τιμωρούνται. Ωστόσο, η πατριαρχία παράγει μια ιεραρχία αντρών-γυναικών, η οποία είναι εμφανής στην παραπάνω εξομολόγηση σύμφωνα με την οποία ο άντρας «βασανίζει τον εαυτό του» απλά επειδή η πατριαρχία του έχει καλλιεργήσει το entitlement ότι αξίζει μία παρθένα, την αντίληψη ότι το σεξ καθιστά τις γυναίκες λιγότερο αγνές και την προσδοκία ότι έχει το δικαίωμα να ελέγχει την σεξουαλικότητα των γυναικών. Τίποτα από αυτά δεν τον κάνουν θύμα της πατριαρχίας. Δεν βασανίζει το εαυτό του δηλαδή όσο βασανίζει τις γυναίκες με τις οποίες είναι σε σχέση.
Το ότι οι γυναίκες ΔΕΝ χάνουν τον ύπνο τους λόγω του σεξουαλικού ιστορικού των συντρόφων τους δεν είναι κάποιο πλεονέκτημα, είναι απλά συνέπεια την κοινωνικής κατασκευής του σεξ ως μη μολυνσματικής για τους άντρες. Επομένως το γεγονός ότι ο σχολιαστής αδυνατεί να νιώσει «καθαρός» και «ολοκληρωμένος» βρίσκεται στον πυρήνα της πατριαρχίας, που στέρησε από τις γυναίκες την ανθρώπινη ιδιότητά τους με αποτέλεσμα να γίνει αδύνατη η σύναψη ισότιμων σχέσεων μεταξύ φύλων. Οι άντρες που εσωτερικεύουν πατριαρχικές αντιλήψεις είναι καταδικασμένοι να βλέπουν τις γυναίκες ως κατώτερες και αυτό τους στερεί την δυνατότητα μιας ολοκληρωμένης ετερόφυλης σχέσης στη βάση της αμοιβαιότητας. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν καθιστά τους άντρες θύματα της πατριαρχίας. Είναι απλά το τίμημα που καλούνται να πληρώνουν για το γεγονός ότι τέθηκαν επικεφαλής του άλλου μισού του πληθυσμού. Το να λέμε ότι “οι άντρες εδώ είναι θύματα” θα ήταν σαν να θεωρούμε τους λευκούς θύματα που μεγάλωναν με μαύρες σκλάβες ως παραμάνες, αδυνατούσαν όμως πέρα από τη συμπάθειά τους προς αυτές να συνδεθούν μαζί τους ισότιμα και σε ανθρώπινο επίπεδο. Παρέμενε πάντα η σχέση ανάμεσα σε έναν αφέντη και σε έναν σκλάβο. Μα αυτό ακριβώς είναι ο ορισμός της ιδεολογίας της λευκής υπεροχής και αυτή έχει ΜΟΝΟ ένα θύμα: τα μη λευκά άτομα.
Ένα παρόμοιο σκηνικό εκτυλίχθηκε προημερών στα φεμινιστικά παραληρήματα όπου μια ανώνυμη θεματοθέτρια εξομολογήθηκε πως ο σύντροφός της συνέχιζε να κάνει σεξ μαζί της, παρόλο που την έβλεπε να υποφέρει από πόνο. Όπως λέει η ίδια «Φυσικά, πάντα με ρωτούσε αν πονάω πολύ και μήπως να το αφήσουμε καλύτερα, αλλά εγώ απαντούσα πάντα: όχι, δεν πειράζει, αντέχω». Η θεματοθέτρια εξέφρασε την απογοήτευσή της «που ο άνθρωπος που υποτίθεται μ’ αγαπάει, δεν θέλει ποτέ να μου κάνει κακό κτλ, με έβλεπε κυριολεκτικά να υποφέρω στα χέρια του(με την δική μου συναίνεση φυσικά) και όχι μόνο δεν του “έπεφτε” ξέρω γω, αλλά συνέχιζε μέχρι να ικανοποιηθεί πλήρως».
Το ότι το σεξ είναι κάτι που οι γυναίκες απλά «ανέχονται» με υπέρτατο στόχο την ικανοποίηση του άντρα είναι φυσικά ένα θεμελιώδες πατριαρχικό αξίωμα. Μια αντίληψη που εξ ορισμού ευνοεί μόνο τους άντρες οι οποίοι μπορούν να φροντίζουν για την δική τους απόλαυση χωρίς να ενδιαφέρονται για αυτή της συντρόφου του. Είναι μια ιδέα με ξεκάθαρους κερδισμένους τους άντρες, όπως αποτυπώνεται όχι μόνο στο οργασμικό κενό αλλά και στην εσωτερίκευση της ιδέας από τις γυναίκες πως αυτές υπάρχουν για να περνάνε οι άντρες καλά στο κρεβάτι. Κι όμως, ακόμα και σε αυτή την περίπτωση βρέθηκε σχολιάστρια που θεώρησε πως τα σχόλια που ακολούθησαν δεν έλαβαν υπόψη την «εγκεφαλική πλύση των ανδρών εξίσου με των γυναικών που όπως λέει η θεωρία αποτελούν και αυτοί θύματα της πατριαρχιας». Η θεωρία όμως δεν λέει κάτι τέτοιο. Το πώς κατάφερε λοιπόν να αντιληφθεί έναν άντρα, που βλέπει μπροστά του την σύντροφό του να υποφέρει αλλά δεν σταματά μέχρι να χύσει ως «θύμα» με ξεπερνά, όπως και το ότι το σχόλιο αυτό βρηκε υποστήριξη από followers της σελίδας με το σκεπτικο πως «Η θέση του villain ανήκει στην πατριαρχία, όχι στους άνδρες. Και το να (εχεις κοινωνικοποιηθεί στο) να αγνοείς τη δυσφορία της συντρόφου σου στο σεξ έχει να κάνει ξεκάθαρα με τους κοινωνικούς ρόλους που επιβάλλονται στους άντρες».
Τώρα φυσικά μπορεί να ξέρουμε πολλούς άντρες που ΔΕΝ θα συνέχιζαν να κάνουν σεξ μαζί μας, βλέποντάς μας να υποφέρουμε, κάτι που δείχνει ότι οι άντρες έχουν ακόμα την επιλογή να μην είναι κακοποιητικοί και να επιδεικνύουν το ελάχιστο ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ακόμα όμως και αν ΟΛΟΙ οι άντρες έκαναν το ίδιο, επειδή η πατριαρχία τους έμαθε ότι έχουν δικαίωμα να το κάνουν, πώς αυτό θα καθιστούσε τους ίδιους θύματα; Πώς μπορούν να είναι θύματα άντρες που βλέπουν τη γυναικεία σεξουαλικότητα ως υποτελή στη δικιά τους και εξακολουθούν να έχουν σχέσεις με γυναίκες που -όπως η θεματοθέτρια στα Φεμινιστικά Παραληρήματα – τους θεωρούν «καλούς ανθρώπους»; Που έχουν δηλαδή και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο; Οι άντρες ακριβώς λόγω της πατριαρχίας έχουν την δυνατότητα να συνάπτουν σχέσεις με γυναίκες που θεωρούν ότι σκοπός τους είναι να τους υπηρετούν σεξουαλικά (και όχι μόνο) χωρίς την υποχρέωση κάποιας ανταπόδοσης από μέρους των αντρών. Αυτή είναι ξεκάθαρα η θέση θύτη και θύματος και όχι δύο θυμάτων.
Η ανάγκη να πλαισιώσουμε τέτοιους άντρες ως «θύματα» και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τη θέση τους και την οπτική τους έχει δίχως άλλο να κάνει με το αίσθημα καθήκοντος που μας καλλιεργεί η πατριαρχία να εκτελούμε όλη τη συναισθηματική εργασία που χρειάζεται για να δούμε τα πράγματα από την σκοπιά τους. Έχει να κάνει με τον ρόλο που μας επιβάλλει η πατριαρχία να τους αντιμετωπίζουμε με συμπόνοια και να τους «γιατρέψουμε» . Έχει να κάνει με το γεγονός πως η πατριαρχία μας καλλιεργεί αρκετή ενσυναίσθηση για να αντιμετωπίζουμε με αυτήν άντρες που δεν δείχνουν καμία εσυναίσθηση προς εμάς. Οι γυναίκες καλούνται συνεχώς να βλέπουν τα πράγματα μέσα από τα μάτια των αντρών. Είναι κι αυτή η εμμονή μας με το αντρικό τραύμα, όπως έχουμε πει κι αλλού, κομμάτι του male gaze, της αντρικής ματιάς. Ακόμα και όταν το τραύμα, όπως στην περίπτωση του εν λόγω Φεμινιστικού Παραληρήματος, ανήκει ολοκληρωτικά στην γυναίκα, εμείς πρέπει να αναζητήσουμε κάτι στο σκοτεινό παρελθόν του άντρα που τον έκανε να συμπεριφέρεται έτσι.
Νομίζω όμως ότι πέρα από την πατριαρχική μας κοινωνικοποίηση ως healers η ανάγκη να επιμενουμε τόσο στο ότι οι άντρες είναι κι αυτοί θύματα της πατριαρχίας, ακόμα και στις περιπτώσεις εκείνες που είναι ξεκάθαρα θύτες, είναι κι αυτή ένας τρόπος διαχείρισης του δικού μας τραύματος. Νιώθω οτι υπάρχουν γυναίκες που δεν μπορούν να διαχειριστούν ότι απλά κάποιοι άντρες τις βλέπουν ως κάτι λιγότερο, ότι άντρες για τους οποιους έχουν αναπτύξει συναισθήματα και έχουν μοιραστεί το κρεβάτι τους ή της ζωή τους απλά ΔΕΝ θεωρούν αυτές και την απόλαυσή τους ισότιμες και προσπαθούν να το εντάξουν αυτό σε μια θλιβερή ιστορία που τουλάχιστον έχει μια συμμετρία -είναι και οι δύο “θύματα” της πατριαρχίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η προσέγγιση αυτή της κατανόησης και συμπόνοιας δεν έχει άλλο σκοπό από το να κρύψει κάποιο βαθύ τραύμα και μια αίσθηση αδυναμίας και ταπείνωσης που προκαλείται από την συνειδητοποίση ότι μόνο και μόνο επειδή κάποιοι άντρες είναι ενίοτε γλυκούληδες και τρυφεροί μαζί μας, δεν σημαίνει οτι μας αντιμετωπίζουν στην πράξη ως ίσες. Βλέποντας τους άντρες ως θύματα μας δίνει μια ψευδαίσθηση ελέγχου, ενίοτε και υπεροχής, που η πατριαρχία εκ των πραγμάτων μας έχει στερήσει.
Πέρα από τα παραπάνω βέβαια, επιμένοντας να διαλαλούμε σε κάθε περίπτωση έμφυλης κακοποίησης ότι είναι και οι άντρες θύματα της πατριαρχίας είναι και ένας τρόπος να αποφύγουμε τον χαρακτηρισμό της μίσανδρης και να καλύψουμε ένα είδος ενοχικότητας που μας καλλιεργεί η κοινωνία, λόγω του γεγονότος ότι ως φεμινίστριες ασχολούμαστε με τα γυναικεία προβλήματα. Το μάντρα «και οι άντρες είναι θύματα της πατριαρχίας» είναι μεν αληθινό, συχνά φαίνεται να έχει όμως ως στόχο να κάνει πιο εύπεπτο τον φεμινισμό στους άντρες, κάτι που κατά τη γνώμη μου αντιτίθεται στην ίδια την ύπαρξη του φεμινισμού που δεν θα έπρεπε να εξαρτάται από την αποδοχή τους.
Φυσικά τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι οι άντρες πράγματι δεν μπορούν να είναι θύματα της πατριαρχίας. Ένας άντρας για παράδειγμα μπορεί να είναι θύμα της πατριαρχίας όταν υφίσταται bullying από έναν άλλο (ή μια γυναίκα) επειδή δεν είναι αρκετά αρρενωπός. Θα μπορούσαμε να πούμε όμως πως και ο τραμπούκος του είναι κι αυτός θύμα της πατριαρχίας; Πού σταματάει τότε η κυκλική αυτή λογική που έχει ως αποτέλεσμα οι άντρες να μην θεωρούνται ποτέ προσωπικά υπεύθυνοι για τις τοξικές και επιβλαβείς συμπεριφορές τους; Το να λέμε ότι οι άντρες αναγκάζονται να γίνουν τοξικοί από την πατριαρχία είναι σαν στο πλαίσιο της αντικαπιταλιστικής ανάλυσης να βλέπαμε με συμπάθεια το αφεντικό που “αναγκάζεται” να γίνει σκληρό και να απολύσει τον εργαζόμενο του που άργησε 15 λεπτά, στερούμενος έτσι ένα μέρος της ανθρωπιάς του. Μόνο που το να βλέπεις τους πιο αδύναμους εργαλειακά και να απεμπολείς ένα μέρος της ενσυναισθησής σου δε σε καθιστά θύμα. Είναι ένα απαραίτητο βήμα για την κυριαρχία σου -ή απλά το τίμημα που πληρώνεις για την ανώτερη θέση που σου αποδόθηκε σε ένα σύστημα καταπιεσης.
