Vasilis Thanopoulos«Ίσως κατά μία έννοια να είμαι και εγώ μια μαμά της κοινότητας για όποιο παιδί το έχει ανάγκη … και ας μην είμαι νομικά μαμά κανενός…»
Η πρώτη φορά που άκουσα για την Κάθριν Ράιλι (Katherine Reilly) ήταν πριν από κάποια χρόνια, όταν σε ένα βίντεο στο YouTube μιλούσε για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό της έργο, ως τρανς καθηγήτρια. Έκτοτε η επικαιρότητα μας έδωσε αρκετές ευκαιρίες να βρεθούμε από κοντά και να γνωριστούμε. Πάντοτε μου έκανε εντύπωση η εναλλαγή και ο έντονος τρόπος με τον οποίο αντιδρούσε στα συναισθήματά της. Από τα δάκρυα στο δυνατό γέλιο και από τη στεναχώρια – λόγω των έντονων τρανσφοβικών στερεοτύπων – στην αισιοδοξία για ένα καλύτερο και πιο συμπεριληπτικό μέλλον. Στη τελευταία μας, ωστόσο, συνάντηση αυτή η εναλλαγή συναισθημάτων και αντιδράσεων έλλειπε. Λες και κάτι είχε αλλάξει σε εκείνη. Ακούγοντας στη συνέχεια τα όσα μου εκμυστηρεύτηκε (και όσα θα διαβάσετε και εσείς στη συνέντευξη της) συνειδητοποίησα πώς η Κάθριν αναγκάστηκε να αποχαιρετήσει το όνειρό της να κάνει τη δική της οικογένεια. Και αυτό είναι κάτι που σε αλλάζει στο πυρήνα σου.
Σήμερα, λοιπόν, μια μέρα μέρα αφιερωμένη στις γυναίκες και λίγες εβδομάδες μετά την ψήφιση του νόμου για την ισότητα στον γάμο, δημοσιεύουμε την ιστορία της. Πιο πολύ για να καταλάβουμε ότι στην Ελλάδα τα τρανς και φυλοδιαφορετικά άτομα παραμένουν αόρατα και εξαναγκάζονται να εγκαταλείψουν όσα ονειρεύονται.
Πότε αποφάσισες να κάνεις οικογένεια;
Πάντοτε είχα στο μυαλό μου να κάνω κάποια στιγμή τη δική μου οικογένεια. Ωστόσο, αυτή η ανάγκη θα έλεγα πως ξεκίνησε έναν μήνα πριν ξεκινήσω τη φυλομετάβαση μου. Επειδή, λοιπόν, με την ορμονοθεραπεία θα είχα θέματα με το γενετικό μου υλικό, αποφάσισα πριν την ξεκινήσω, να το αποθηκεύσω σε ένα ιδιωτικό νοσοκομείο της Αθήνας, στο τμήμα Εμβρυογένεσης. Στη συνέχεια, αφού προχώρησα με τη φυλομετάβαση και βρήκα την Κάθριν και αφού κατάφερα να εδραιωθώ επαγγελματικά και κοινωνικά (ως ο πραγματικός εαυτός μου), αποφάσισα πως ήρθε η στιγμή να δημιουργήσω τη δική μου οικογένεια.
Οπότε αποφάσισες να κάνεις χρήση του γενετικού σου υλικού;
Ναι, μετά από τρία χρόνια φύλαξης του υλικού μου, απευθύνθηκα στο νοσοκομείο και ξεκίνησα τις διαδικασίες για να κάνω το όνειρό μου πραγματικότητα. Από εκείνη, λοιπόν, τη στιγμή ξεκίνησαν για μένα τα προβλήματα. Το τμήμα Εμβρυογένεσης που είχε αποθηκευμένο το υλικό μου, μου ανάφερε πως «ναι, μεν το γενετικό υλικό σας ανήκει, ναι μεν εσείς πληρώνετε ετησίως ένα σεβαστό ποσό για να το φυλάξετε, αλλά δεν μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε». Με παρότρυναν, μάλιστα, να πάω στο εξωτερικό μιας και στην Ελλάδα δεν επιτρέπεται. Και τότε ήταν που αποφάσισα να το κυνηγήσω με όποιον τρόπο μπορώ. Είτε μέσω παρένθετης κύησης είτε μέσω τεκνοθεσίας. Εγώ ήθελα απλώς να αποκτήσω ένα παιδί και να του προσφέρω όλο την αγάπη που έχω μέσα μου.
Σκέφτηκες ποτέ την επιλογή του εξωτερικού;
Επειδή το έψαξα, διαπίστωσα ότι για να πάω στο εξωτερικό χρειαζόμουν πολλά χρήματα, τα οποία δεν είχα. Μπορεί να είμαι μια τρανς γυναίκα που έχει το προνόμιο μιας επαγγελματικής ευελιξίας, αλλά και πάλι μου ήταν αδύνατο να βρω όλα αυτά τα χρήματα. Μην ξεχνάμε πως μιλάμε για μια μονογονεϊκή οικογένεια. Εννοώ πως είμαι μόνη σε όλο αυτό. Επίσης, να προσθέσω και κάτι άλλο. Στην Ελλάδα πολλές γυναίκες που δεν μπορούν να κάνουν παιδί και έχουν πρόσβαση στην παρένθετη κύηση απευθύνονται σε συγγενικά τους πρόσωπα για να τις βοηθήσουν: τις μητέρες τους τις ξαδέρφες τους, κ.α. για να αναλάβουν τον ρόλο της παρένθετης μητέρας. Εγώ, δυστυχώς, δεν το έχω αυτό, καθώς όλοι οι συγγενείς μου με έχουν κάνει πέρα. Μετά από αυτά, είδα, ότι δεν υπάρχει φως στο τούνελ, τουλάχιστον ως προς την παρένθετη κύηση. Από τότε, λοιπόν, και αφού είχα αλλάξει και όλα τα νομικά μου έγγραφα (κάνοντας χρήση της νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου), άρχισα να κυνηγάω το κομμάτι της τεκνοθεσίας.
Όταν άλλαξες τα έγγραφά σου αντιμετώπισες κάποιο πρόβλημα με την κλινική που αποθήκευε το γενετικό σου υλικό;
Η αλήθεια είναι πως, «ναι». Είχα απευθυνθεί στην κλινική πριν κάνω τη χρήση το νόμου. Ακόμη τότε στην καρτέλα αναφερόμουν με το «deadname» μου. Όταν, όμως, άλλαξα τα έγγραφά μου, η κλινική αρνήθηκε να ενημερώσει την καρτέλα μου σύμφωνα με τη νέα μου ταυτότητα. Άλλες ιστορίες εκεί. Αρχικά μου είπαν πως δεν μπορεί να αλλάξει μιας και το «σπέρμα είναι ανδρικό». Στη συνέχεια μου είπαν ότι για να αλλαχθεί η καρτέλα μου θέλουν τη δικαστική απόφαση, πράγμα που είναι παράνομο γιατί αποτελεί προσωπικό έγγραφο. Δυστυχώς, για να λυθεί το θέμα, το έκανα. Δύο χρόνια μετά ο νομικός εκπρόσωπος του νοσοκομείου αναγνώρισε το σφάλμα του και μου ζήτησε συγγνώμη. Ακόμη όμως και μετά από όλο αυτό, στην ουσία δεν άλλαξαν τα στοιχεία της καταχώρησης, απλώς δημιούργησαν μια δεύτερη νέα καρτέλα που τη συνέδεσαν με την πρώτη.
Ας πάμε τώρα στο κομμάτι της τεκνοθεσίας και στις προσπάθειες που έκανες.
Ένα γενικό σχόλιο που θέλω να κάνω, πριν σου πω πιο συγκεκριμένα, έχει να κάνει με αυτή τη δικαιολογία περί «διαφορετικότητας», που άκουγα καθόλη τη διαδικασία. Το ότι με αναγνώριζαν συνέχεια ως ένα «διαφορετικό άτομο». Τι θα πει αυτό; Όλοι άνθρωποι δεν είμαστε. Από την πρώτη στιγμή, λοιπόν, που πάτησα το πόδι μου στο Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας (περιφέρεια Αττικής) υπήρχε αυτή η προκατάληψη προς το πρόσωπό μου. Υπήρχε αυτή η αντίληψη ότι δεν μπαίνει μια γυναίκα που προσπαθεί να κάνει μια οικογένεια, αλλά μπαίνει ένα τρανς άτομο, το οποίο είναι διαφορετικό και το αντιμετωπίσουμε αναλόγως. Θυμάμαι, μάλιστα, ότι όταν τους είπα ότι είμαι εκπαιδευτικός, εκείνοι αμφέβαλλαν και μου ζήτησαν να το αποδείξω, λέγοντάς μου ότι «ένα τρανς άτομο συνήθως κάνει σεξεργασία άρα και εσείς, όμορφη κοπέλα είστε, είναι πιθανόν να κάνετε». Φυσικά, αντέδρασα. Αφενός με αυτή την προκατάληψη αφετέρου με το στίγμα ως προς τα άτομα που εργάζονται στο σεξ. «Δηλαδή αν ήμουν σεξεργάτρια και είχα έρθει να κάνω αίτηση τεκνοθεσίας θα με κρίνατε από το επάγγελμά μου;», τους ρώτησα χωρίς να λάβω κάποια απάντηση. Χρειάστηκε να τους φέρω τα πτυχία μου, τις συμβάσεις εργασίας αλλά και αποδεικτικά του συγγραφικού μου έργου για να με πιστέψουν. Γενικά, προσπαθούσαν να βρουν τρόπους ή δικαιολογίες για να απορρίψουν το αίτημα του και παρότι είχα όλα τα απαιτούμενα δικαιολογητικά (χαρτί ψυχιάτρου, φορολογική ενημερότητα εντός του απαιτούμενου πλαισίου, δικό μου σπίτι κλπ.), πάντα μου έλεγαν ότι επειδή «ανήκεις σε περιθωριοποιημένη ομάδα έχεις ψυχολογικά προβλήματα, λόγω του bullying που δέχεσαι ως τρανς άτομο». Προσπάθησα αρκετές φορές να τους εξηγήσω ότι επειδή ένα άτομο μπορεί να δέχεται bullying αυτό δε σημαίνει ότι δεν είναι ικανό να γίνει γονιός. Κι αυτή ήταν η διαφωνία μας σε κάθε συνεδρία που είχαμε.
Ποια ήταν τα κριτήρια που έπρεπε να πληροίς, προκειμένου να μπορέσεις να τεκνοθετήσεις;
Πρώτον, πρέπει να αποδείξεις ότι είσαι σωματικά υγιής και να μη νοσείς από κάποια ασθένεια που θα καθιστούσε αδύνατο το να μεγαλώσεις ένα παιδί. Να φανταστείς ότι, αν και η διαδικασία πήγε καλά και είχα μαζέψει τις εξετάσεις από όλους τους γιατρούς, όταν πήγα στην προϊσταμένη του νοσοκομείου για να τις σφραγίσει, αυτή κοιτώντας μου είπε, «βλέπω ότι είστε υγιής, αλλά εγώ τώρα να τη βάλω τη σφραγίδα ή θα βρω τον μπελά μου;». Όταν τη ρώτησα «γιατί» μου απάντησε: «επειδή είσαι τρανς γυναίκα και μπορεί να με κράξουν που βάζω τη σφραγίδα». Τελικά το έκανε, αλλά με πείραξε αυτή η κουβέντα της.
Στη συνέχεια χρειαζόταν και η γνωμάτευση ενός ψυχιάτρου από δημόσια δομή. Όταν πήγα στην πρώτη ψυχίατρο που με εξέτασε, την ρώτησα αν τελικά είμαι ψυχικά υγιής για να γίνω γονέας. Εκείνη μου απάντησε πως «ναι, είστε αλλά δεν θα βάλω υπογραφή, επειδή δε θέλω να βάλω άλλα βάρη στο κεφάλι μου». Και έτσι με απέρριψε. Βγαίνοντας από το γραφείο της πήγα κατευθείαν στη διευθύντρια και της ανέφερα το περιστατικό. Η διευθύντρια μου έβγαλε έκτακτο παραπεμπτικό για να με εξετάσει ένα άλλο άτομο, Μέσα σε όλα να πούμε ότι πάλι έπρεπε να ζητήσω άδεια από τη δουλειά μου, να χάσω κι άλλες ώρες εργασίας για να κάνω αυτό το ραντεβού.
Πήγα μετά από μια βδομάδα στο άλλον τον γιατρό. Πίστευα ότι θα ήταν πολύ πιο ενημερωμένος και ανοιχτός. Δυστυχώς, ήταν το άκρως αντίθετο. Το πρώτο πράγμα που μου είπε ήταν: «ναι ξέρω για σένα πες μου αν έχεις χειρουργηθεί…». Του είπα ως αυτό είναι πολύ προσωπικό και αναρωτήθηκα γιατί είναι το πρώτο πράγμα που με ρωτάει. «Αν το παιδί σου σε δει να βγαίνει από το μπάνιο και είσαι μη χειρουργημένη θα αναρωτηθεί τι συμβαίνει και θα αποκτήσει ψυχολογικά τραύματα», ήταν η απάντηση που μου έδωσε. Τον ρώτησα πώς η εικόνα μου να βγαίνω από το μπάνιο σχετίζεται με την ικανότητά μου να κάνω ένα παιδί. Κάπως θυμωμένος μου είπε πως δεν είμαι εδώ για να κάνω ερωτήσεις, με κατηγόρησε ότι δεν είμαι συνεργάσιμη και αποφάσισε να μην με αναλάβει. Με παρέπεμψε σε έναν άλλον γιατρό. Ακόμη και σήμερα που μιλάμε δεν ξέρω αν είχε τη δυνατότητα να με διώξει και να μην με αναλάβει.
Στη συνέχεια, αποφασίζω να κλείσω κάπου πιο κοντά στο σπίτι μου, όπου γνώριζα καλύτερα του περιβάλλον και τους γιατρούς. Χρειάστηκε, ωστόσο, να περάσουν 6 μήνες για να κλείσω το ραντεβού. Εντέλει, ο ψυχίατρος που με εξέτασε, ένα ηλικιωμένο άτομο λίγο πριν βγει στη σύνταξη, έκανε ευτυχώς τη δουλειά του σωστά. Έκανε ολοκληρωμένη ψυχιατρική εξέταση. Μου είπε, μάλιστα, πως «δεν είναι ότι δεν θα συζητήσουμε για τη ζωή σου ως τρανς γυναίκα. Μας νοιάζει όμως μόνο όσον αφορά στην ικανότητά σου να μεγαλώσεις ένας παιδί». Και με ρώτησε πράγματα που υποθέτω πως θα έπρεπε να με ρωτήσουν και οι άλλοι ψυχίατροι, αλλά δεν τον έκαναν. Βάζοντάς μου τη σφραγίδα, μου ευχήθηκε να καταφέρω να γίνω μανούλα. Με συνόδευσε, μάλιστα, ο ίδιος στη διευθύντρια για τη δεύτερη σφραγίδα.
Τελικά, που κόλλησε η διαδικασία;
Μετά από όλα αυτά, παίρνω όλα τα έγγραφα και πηγαίνω στο Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας για να ξεκινήσει και επίσημα η διαδικασία. Αρχικά, την υπόθεσή μου την ανέλαβε μια κοινωνική λειτουργός, η οποία μόλις κατάλαβε πως είχε να κάνει με μια τρανς γυναίκα, αποφάσισε να μη με αναλάβει με τη δικαιολογία του φόρτου εργασίας. Έπρεπε έτσι να περιμένω άλλους δύο μήνες για να την αναλάβει άλλος. Όλα αυτά τα μαθαίνεις, μέσω μιας πλατφόρμας από την οποία ενημερώνεσαι για την εξέλιξη του αιτήματος. Το ανέλαβε λοιπόν μια άλλη, η οποία με το που συναντηθήκαμε άρχισε να με ρωτά σχεδόν αποκλειστικά για την τρανς ταυτότητά μου. Προφανώς, δεν γνωρίζω ποιες είναι οι ερωτήσεις που καλείται να κάνει μια κοινωνικής λειτουργός αλλά δεν γίνεται το 90% να σχετίζεται με το τρανς κομμάτι. Και στα cis άτομα οι ερωτήσεις δεν αφορούν στην ταυτότητά τους, αλλά στην ικανότητά τους να γίνουν γονείς. Εδώ θα κάνω μια παρένθεση. Δυστυχώς, δεν μπορώ να επιβεβαιώσω τα λεγόμενά μου, αφού δεν υπάρχει κάποια καταγραφή – ηχογράφηση των όσων λεγόντουσαν στα ραντεβού που κάναμε. Δεν θα έπρεπε αυτές οι συναντήσεις να καταγράφονται ώστε, αν εγώ θέλω να προβάλλω ένσταση να μπορώ να αποδείξω ότι έγιναν όλα αυτά; Πώς μπορώ να βρω το δίκιο μου;
Οι συναντήσεις μας, πάντως, με την κοινωνική λειτουργό δεν ήταν πολλές. Κάναμε και κάποιες τηλεφωνικές κλήσεις. Εγώ όλον αυτόν τον καιρό έστελνα και email, αλλά πάντοτε ερχόταν μια αυτοματοποιημένη απάντηση ότι έχουν λάβει το μήνυμά μου και ότι θα μου απαντήσουν σύντομα. Από τα 30 email που έχω στείλει, δεν έλαβα απάντηση για κανένα. Γενικά, απέφευγαν να μου απαντήσουν γραπτώς. Επίσης, από τα 100 τηλέφωνα που μπορεί να έκανα στην κοινωνική λειτουργό εκείνη απάντησε σε ελάχιστα. Αφού πέρασε μια περίοδος περίπου 6 μηνών, σε κάποια κλίση μου προς την κοινωνική λειτουργό, εκείνη απάντησε και είπε ότι «η απόφασή μας είναι αρνητική και ότι το αίτημά σας θα απορριφθεί». Εγώ τότε τη προβληματισμένη της σχολίασα ότι «μετά από έξι μήνες, μου το λέτε έτσι προφορικά στο τηλέφωνο και αφού σας παίρνω εγώ;». Μου είπε πώς όταν ολοκληρώσουν και με τη γραφειοκρατία θα το ανακοινώσουν και επίσημα. Το μόνο που έγινε στη συνέχεια είναι ότι ενημέρωσαν την πλατφόρμα ότι το αίτημά μου απορρίφθηκε, χωρίς κάποια εξήγηση. Στη συνέχεια ζήτησα να καταθέσω ένσταση. Με ενημέρωσαν ότι έχω έναν μήνα περιθώριο για να το κάνω και μου έδωσαν ένα αριθμό τηλεφώνου για να απευθυνθώ. Παίρνω τηλέφωνο τίποτα. Πρέπει να έκανα πάνω από 200 κλήσεις. Έστειλα email πάλι τίποτα. Αποφασίζω να πάω στην πύλη της Πρόνοιας. Στην είσοδο δεν με άφησαν να μπω. Τους ενημέρωσα πως ήθελα να κάνω ένσταση. Καταλαβαίνω ότι δεν μπορεί να μπαίνει μέσα, όποιος θέλει γι΄αυτό τους ζήτησα να καλέσουν κάποιον έξω για να φέρει τη φόρμα για την ένσταση. Δεν με βοήθησαν. Τους έπαιρνα και εγώ τηλέφωνο τίποτα. Κατέληξα να κάθομαι κάτω να κλαίω και να σκέφτομαι «τι χώρα είναι αυτή». Όπως καταλαβαίνεις δεν κατάφερα να κάνω την ένσταση, έχασα την προθεσμία. Θα μπορούσα να απευθυνθώ σε κάποιον νομικό για να τους ασκήσω αγωγή. Μετά από αυτό, όμως, αγανάκτησα και κατάλαβα πως δεν πρόκειται να μου δώσουν κάποιο παιδί.
Όλα αυτά συνέπεσαν χρονικά και με το νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο, σωστά;
Με αφορμή νομοσχέδιο, η ελπίδα μου αναζωπυρώθηκε για άλλη μια φορά. Μπας και μπορέσω να κάνω κάτι μέσω παρένθετης κύησης. Μετά όμως την ψήφιση του νομού και τον αποκλεισμό των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων από την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και τη μη συμπερίληψη των τρανς και φυλοδιαφορετικών ατόμων… πήρα απόφαση ότι δεν θα καταφέρω να γίνω μαμά. Έτσι μία μέρα μετά την ψήφισή του νόμου, έδωσα εντολή να καταστρέψουν το γεννητικό μου υλικό. Μου στοίχισε πολύ!
Πώς είσαι σήμερα, μετά από όλη αυτή τη διαδικασία;
Το ψυχολογικό κόστος ήταν μεγάλο. Δεν είμαι ο ίδιος άνθρωπος που ήμουν πριν ξεκινήσει όλη αυτή τη διαδικασία. Παλιότερα ήμουν πιο ανέμελη, οι άνθρωποι που με γνωρίζουν καταλαβαίνουν ότι κάτι έχει αλλάξει σε μένα. Έχω απογοητευτεί με τη χώρα μου, έχω απογοητευτεί με την τρανσφοβία της κοινωνία μας. Παρόλα αυτά δεν έχω χάσει την ελπίδα μου. Ξέρω ότι κάποια στιγμή θα αλλάξουν τα πράγματα. Δυστυχώς όμως, όχι για μένα.
Τώρα μου μιλάμε θυμάμαι δύο δηλώσεις του Πρωθυπουργού με αφορμή την ισότητα στον γάμο. Είχε πει ότι «δεν πρέπει να υπάρχουν αόρατοι άνθρωποι στην κοινωνία μας και ότι όλοι πρέπει να είναι ορατοί». Ως τρανς γυναίκα λοιπόν, δηλώνω ότι άτομα σαν και εμένα είναι αόρατα. Επίσης, είχε πει ότι κανένας πολίτης δεν πρέπει να είναι δεύτερης κατηγορίας. Εγώ, όμως, θεωρώ ότι με το νομοσχέδιο εμείς τα τρανς άτομα γίναμε πολίτες δεύτερης κατηγορίας και επίσημα.
Κλείνοντας αυτή τη συνέντευξη υπάρχει κάτι άλλο που θα ήθελες να πεις;
Ότι μπορεί να αδικήθηκα στο κομμάτι της μητρότητας, αλλά τουλάχιστον ως εκπαιδευτικός έχω πολλούς μαθητές που είναι παιδιά μου. Θα ήθελα να δώσω και μια ευχή σε όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα που θα μας διαβάσουν. Θα ήθελα να τους πω να μην εγκαταλείπουν ποτέ τα όνειρά τους. Μπορεί τα πράγματα να μην είναι πάντα όπως το θέλουμε, αλλά η αγάπη στο τέλος θα υπερισχύσει. Και επειδή έχω άφθονη αγάπη να δώσω, ίσως κατά μία έννοια να είμαι και εγώ μια μαμά της κοινότητας για όποιο παιδί το έχει ανάγκη … και ας μην είμαι νομικά μαμά κανενός.
φωτογραφίες: Γιάννης Γιγουρτσής
ευχαριστούμε το mimosa neighborhood bistrot για τη φιλοξενία
