Έχοντας υποφέρει από ένα πολυήμερο τζετ-λαγκ, έχοντας επισκεφθεί ό,τι έχει απομείνει από τη λεηλατημένη βίλα του Αλέξανδρου Ιόλα στην Αγία Παρασκευή και περιμένοντας τον κόσμο που θα ενδιαφερθεί για την προβολή τεσσάρων αντιπροσωπευτικών ταινιών του έργου του στην γκαλερί «The Breeder», ο William E. Jones μας μίλησε για ό,τι τον απασχολεί αυτή την περίοδο, ως ανήσυχο καλλιτέχνη: Από την πρώτη του καλλιτεχνική ενασχόληση και έρευνα για το γκέι πορνό, μέχρι την – ανύπαρκτη – υστεροφημία του Ιόλα στις ΗΠΑ και την τρέχουσα συζήτηση για το πόσο έχει μετατοπιστεί η κουβέντα για τα ζητήματα φύλου στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού.
Antivirus: Πώς αποφασίσατε να δείξετε τη δουλειά σας εδώ;
William E. Jones: Ήρθα στην Αθήνα με την πρόθεση να επισκεφθώ τη βίλα του Αλέξανδρου Ιόλα. Ένα μέρος το οποίο είχα ξαναεπισκεφθεί στις αρχές της δεκαετίας του ’80.
AV: Είναι το τελευταίο σας project;
William E. Jones: Είναι αυτό στο οποίο δουλεύω αυτή τη στιγμή. Δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Τα παιδιά από την Breeder έμαθαν ότι θα είμαι εδώ και θέλανε να οργανώσουν μία προβολή του έργου μου. Ήταν πολύ καλή ιδέα, γιατί δεν έχω ξαναπαρουσιάσει δουλειά μου στην Αθήνα.
AV: Τι περιμένετε από αυτή την προβολή; Θα έχει ενδιαφέρον για το αθηναϊκό κοινό;
William E. Jones: Ζούμε στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οπότε όταν κάτι συμβαίνει, γίνεται πολύ γρήγορα γνωστό και, στην πραγματικότητα, θα δούμε ποιος θα εμφανιστεί, αλλά το αρχικό ενδιαφέρον στο Facebook και στο Instagram ήταν πολύ θερμό.
AV: Τι περιλαμβάνει το project σας για τον Ιόλα;
William E. Jones: Τον γνώριζα στις αρχές της δεκαετίας του ’80 και τον είχα επισκεφθεί στο σπίτι του στην Αγία Παρασκευή. Πηγαίναμε στο ίδιο σχολείο με την δεύτερη ανηψιά του. Βέβαια, δεν τον ήξερα τόσο καλά, αλλά είχαμε συναντηθεί τόσο στη Νέα Υόρκη όσο και στην Αθήνα το 1982 και το 1983. Τράβηξα φωτογραφίες από το σπίτι του. Μετά από την λεηλάτηση της βίλας και τη διάλυση της συλλογής έργων τέχνης, σκέφτηκα ότι έπρεπε να κάνω κάτι με τις εικόνες που είχα τραβήξει. Έχω περίπου 50 φωτογραφίες, με τα έργα, τον Ιόλα, την οικογένειά του, το προσωπικό… Μου πήρε πολύ χρόνο να σκεφτώ πώς θα αξιοποιήσω αυτό το υλικό. Μόνο πρόσφατα ξεκαθάρισα στο μυαλό μου τι θέλω να κάνω. Είμαι ακόμα σε επαφή με την ανηψιά του.
AV: Ποιο ήταν το πρόβλημα όλα αυτά τα χρόνια;
William E. Jones: Ήταν θέμα «συμφραζομένων», πλαισίου. Στις ΗΠΑ ο Ιόλας είναι σχεδόν ξεχασμένος. Στην Ελλάδα ο κόσμος ξέρει ποιος ήταν και κατανοεί τι του συνέβη και ποια είναι η κληρονομιά που άφησε. Έπρεπε να σκεφτώ πώς θα τοποθετήσω σε κάποιο πλαίσιο το υλικό που έχω. Έτσι, το σχέδιό μου είναι να κάνω μία ταινία που θα περιλαμβάνει αφήγηση από μένα τον ίδιο, που ήδη έχει μαγνητοφωνηθεί, μαζί με φωτογραφίες της σύγχρονης Αθήνας. Το επόμενο βήμα είναι ένα βιβλίο, που θα περιέχει την προσωπική μου ιστορία για τον Ιόλα και μία ιστορική έρευνα για τον ίδιο. Θα επικεντρωθώ κυρίως στη συμβολή του Ιόλα στην καλλιτεχνική σκηνή των ΗΠΑ. Θα αναφερθώ εκτενώς στη δραστηριότητά του στη Νέα Υόρκη και την εμπλοκή του με καλλιτέχνες και συλλέκτες όπως η Ντομινίκ ντε Μενίλ.
AV: Οπότε θα είναι κάτι μεταξύ καλλιτεχνικού project και έρευνας.
William E. Jones: Ναι, όλη μου η δουλειά αυτό είναι βασικά.
AV: Πώς προέκυψε το ενδιαφέρον και η έρευνα για τη βιομηχανία του γκέι πορνό;
William E. Jones: Η πρώτη ταινία που προβάλλεται απόψε είναι το «The Fall of Communism as seen in Gay Pornography». Δούλευα σε ένα κατάστημα με βιντεοταινίες, όταν υπήρχαν ακόμα στο Λος Άντζελες. Ήταν ένα κατάστημα που κέρδιζε περισσότερα από την ενοικίαση πορνοταινιών. Έτσι, είχε πάρα πάρα πολλές ταινίες γκέι πορνό. Μία μέρα είδα στο κατάστημα μία ταινία που ονομαζόταν «Men of the Balkans» και ο υπότιτλος ήταν «το πρώτο γκέι πορνό που γυρίστηκε στη Βουλγαρία» και σκέφτηκα ότι εδώ υπάρχει μια ιστορία. Όλο το υλικό που χρησιμοποίησα προήλθε από την περίοδο 1993 έως 1998. Το project το ολοκλήρωσα το 1998 και εκείνη την εποχή κανένας δεν ήθελε να το προβάλει, αλλά μετά από χρόνια, τελικά, έγινε ένα από τα πιο προβεβλημένα έργα μου.
AV: Αυτό ήταν το πρώτο project πάνω στο γκέι πορνό;
William E. Jones: Όχι, είχα κάνει ένα φιλμ προηγουμένως για έναν γκέι πορνοστάρ που είχε αυτοκτονήσει. Ερεύνησα τις συνθήκες και τις αιτίες της αυτοκτονίας του. Είναι το έργο με τίτλο «Finished» και ήταν η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία, που βγήκε το 1987. Η ταινία, όμως, με το γκέι πορνό στις πρώην κομμουνιστικές χώρες βγήκε σχετικά γρήγορα και ανέξοδα, με υλικό που χρησιμοποίησα από το κατάστημα με τις βιντεοταινίες.
Τότε απλά δούλευα υπάλληλος στο κατάστημα αυτό και έκανα κάποια μαθήματα, δεν είχα αρκετούς πόρους για να επισκεφθώ την Ανατολική Ευρώπη και να κάνω επιτόπια έρευνα. Οπότε έφτιαξα ένα «ντοκιμαντέρ από την πολυθρόνα μου». Στη συνέχεια έγινα για κάποιο διάστημα παραγωγός στη βιομηχανία του πορνό, δούλεψα για τον Λάρυ Φλιντ. Ως καλλιτέχνης στις ΗΠΑ, για να βιοπορίζεσαι, πρέπει να δουλέψεις σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς… Πολύς κόσμος με έχει συσχετίσει, βέβαια, με αυτό το τομέα. πλέον δεν ασχολούμαι με τέτοιου είδους project.
AV: Εκτός από τον Ιόλα, τι άλλο σας ενδιαφέρει;
William E. Jones: Ένα άλλο ενδιαφέρον έργο μου, που αξίζει να αναφερθεί, είναι το «Model Workers», που θα προβληθεί απόψε. Θα σου το δείξω. Είναι αθόρυβο, οπότε θα μιλάμε ενώ προβάλεται. Περιέχει απεικονίσεις εργατών σε χαρτονομίσματα από πολλές χώρες, ακόμα και την Ελλάδα. Το ευρώ ή το δολάριο δεν έχουν εικόνες εργατών, αλλά σε άλλες χώρες υπάρχουν ακόμα, είτε σε σοσιαλιστικά καθεστώτα, είτε σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, είτε σε ευρωπαϊκές χώρες.
Συγκέντρωσα, κυρίως μέσω ίντερνετ, τα χαρτονομίσματα και επικεντρώθηκα κάνοντας «ζουμ» στα πρόσωπα και στα σώματα των εργατών και των εργατριών. Στο φιλμ εμφανίζονται με χρονολογική σειρά ως λεπτομέρειες και στη συνέχεια επαναλαμβάνονται αντίστροφα ολόκληρα τα χαρτονομίσματα. Θέλω να πιστεύω ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στην πτώση του κομμουνισμού όπως φαίνεται στην γκέι πορνογραφία και στις εικόνες των εργατών-πρότυπο στα χαρτονομίσματα.
Ο συνειρμός είναι μεταξύ σεξεργάτη, εργάτη στη γη και εργάτη στο εργοστάσιο, όλοι είναι εργάτες. Και, επίσης, υπάρχει και το ζήτημα του ερωτισμού, που προκύπτει ως εξής: Σε ποιο βαθμό αυτές οι εικόνες των εργατών ερωτικοποιούνται και ειδωλοποιούνται από τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν αυτά τα χαρτονομίσματα; Το προσέχουν; Πιστεύω ότι υπάρχει έντονο το ερωτικό στοιχείο στις εξιδανικευμένες αναπαραστάσεις της εργασίας. Κι αυτό είναι άλλο ένα θέμα που φαίνεται ξεκάθαρα από το φιλμ.
AV: Είναι ταυτόχρονα πολιτικό και ερωτικό το ζήτημα. Αλλά πώς προέκυψε αυτό το ενδιαφέρον για τα χαρτονομίσματα; Είχατε ταξιδέψει προηγουμένως σε πολλές χώρες;
William E. Jones: Τώρα βλέπουμε ένα χαρτονόμισμα του Ιράν, όπου έχει τύχει να ταξιδέψω. Στην πραγματικότητα όλο αυτό κατέστη εφικτό μέσω του ίντερνετ. Συγκέντρωσα νομίσματα από συλλέκτες όλου του κόσμου, μέσω e-mail. Έχω επισκεφθεί κάποιες από τις χώρες που δείχνω στο φιλμ, αλλά όχι όλες.
Για να απαντήσω στο πρώτο μέρος της ερώτησης: Πάντα ενδιαφερόμουν για ό,τι ανατυπώνεται. Στις ΗΠΑ, στο δολάριο έχουμε μόνο εικόνες νεκρών προέδρων και τώρα γίνονται προσπάθειες να αλλάξει αυτό. Με νέα πρόσωπα όχι μόνο νεκρούς προέδρους. Σε ένα χαρτονόμισμα θα μπει η Χάριετ Τάμπμαν, που αγωνίστηκε για να ελευθερωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι σκλάβοι και θα είναι η πρώτη Αφρο-αμερικανίδα που θα αποτυπωθεί σε αμερικανικό χαρτονόμισμα.
Αυτό βέβαια, δεν είχε να κάνει με το αρχικό μου ενδιαφέρον, γιατί αυτό το έμαθα πρόσφατα, ενώ το φιλμ έγινε δύο χρόνια πριν. Στο Χιούστον κάποια στιγμή είχα δει παλιούς τίτλους μετοχών, όπου έβλεπες ερωτικοποιημένες εικόνες εργατών. Τώρα είναι εντελώς άχρηστες και άρχισα να τις συλλέγω, γιατί ήταν πολύ όμορφες. Στη συνέχεια αναρωτήθηκα τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο και έτσι ανακάλυψα ότι πιο συχνά συναντάμε αυτό το φαινόμενο στα χρήματα.
AV: Πάντως πριν μιλήσουμε και πριν δω αυτές τις εικόνες, δεν θα μπορούσα να συνδέσω το τυπωμένο χαρτονόμισμα με τον ερωτισμό στην απεικόνιση των προσώπων. Πόσα φιλμ έχετε δημιουργήσει;
William E. Jones: Έχω ασχοληθεί με πολύ περισσότερα projects από αυτά που θα δούμε σήμερα. Περίπου 50 φιλμ μέχρι στιγμής…
AV: Μάλιστα. Και πώς έχει μετασχηματιστεί ο γκέι τρόπος ζωής στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια;
William E. Jones: Μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές που έχει συμβεί κατά τη διάρκεια της ζωής μου, είναι ότι έχει επέλθει πολύ μεγάλη αποδοχή – νομική και κοινωνική – της ομοφυλοφιλίας στις ΗΠΑ και στις περισσότερες δυτικές χώρες. Αυτό έχει ορισμένες συνέπειες, οι οποίες δεν είναι απαραίτητα όλες θετικές.
Υπάρχει ένα ουσιώδες στοιχείο στην ομοφυλοφιλική κουλτούρα που έχει συμβάλει πολύ στην καλλιτεχνική εξέλιξη των πραγμάτων, αλλά πλέον κινδυνεύουμε να το χάσουμε, με το να προσαρμοζόμαστε στη συμβατική κοινωνία. Θέλω να πιστεύω ότι μπορούμε ακόμα να είμαστε ανατρεπτικοί, δεν είναι απαραίτητο να είμαστε ο «καθώς-πρέπει γκέι άντρας». Να αμφισβητούμε πράγματα…
AV: Είμαστε πιο «politically correct» σήμερα;
William E. Jones: Δεν ξέρω τι εννοείς με αυτό τον όρο. Δεν θα το έλεγα «politically correct». Πιστεύω ότι η νοοτροπία των γκέι έχει γίνει πιο «των προαστίων», πιο συμβατική. Ίσως δεν έχω ξεπεράσει ακόμα το κίνημα του πανκ. Ενδιαφέρομαι αρκετά για την άποψη του πανκ.
AV: Δεν είναι προσωπικό το θέμα. Φαντάζομαι ότι θα υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι στις ΗΠΑ που προβληματίζονται.
William E. Jones: Απόλυτα. Είμαι πολύ χαρούμενος που έχω «παρέα» και δεν είμαι ο μόνος.
AV: Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει;
William E. Jones: Θα το πω πιο συγκεκριμένα: Νομίζω ότι ένας από τους ελάχιστους τρόπους για να ζει κανείς με ενδιαφέρον σε μία καπιταλιστική κοινωνία είναι όταν άνθρωποι από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και εθνικότητες αναμιγνύονται. Όσο πιο πολύ «αφομοιώνονται» οι LGBT άνθρωποι, τόσο λιγότερο συναρπαστικό γίνεται όλο αυτό. Η νοοτροπία ταυτίζεται με τα «προάστια».
Όταν όλοι οι γκέι ήταν παράνομοι, η ανάμειξή τους ήταν ενδιαφέρουσα και ερεθιστική, σχεδόν καυλωτική. Νομίζω ότι πρέπει να διατηρήσουμε κάτι από αυτό, να είμαστε διατεθειμένοι να βρούμε συνδέσεις με ανθρώπους που δεν είναι αυστηρά από τη δική μας κοινωνική τάξη, από τη δική μας εθνικότητα. Γιατί αυτός είναι ο μόνος πραγματικά τρόπος να μάθουμε πράγματα για την κοινωνία που ζούμε εμπειρικά.
AV: Μιλάμε μόνο για διαφορετικότητα στις εθνικότητες ή και στo φύλo (gender);
William E. Jones: Αυτό δεν είναι το τελευταίο kink στον πλανήτη; Είναι η τελευταία πολιτική συζήτηση. Θα πρέπει να σκεφτούμε τις εθνικότητες, τις κοινωνικές τάξεις, αλλά και ειδικά στις ΗΠΑ το πιο τελευταίο «μέτωπο» πολιτικής αντιπαράθεσης είναι η διαφορετικότητα στο φύλο.
AV: Ελπίζω αυτό να μη σημαίνει ότι θα μπει και το φύλο σε μία συμβατότητα…
William E. Jones: Δεν μπορώ να μιλήσω ως τρανς, γιατί δεν είμαι, αλλά κάτι τρέχει γύρω από τα θέματα που απασχολούν τα τρανς άτομα και είναι πολύ άβολο για τις λεγόμενες συμβατικές δυνάμεις της κοινωνίας. Είμαι πολύ περίεργος για το πού θα μας βγάλει αυτή η αντιπαράθεση.
Η κουβέντα με τον William E. Jones έγινε λίγο πριν την προβολή των έργων του στις 18 Μαΐου του 2016 στις 20.00. H φωτογράφιση που βλέπετε στη συνέχεια και δημοσιεύσαμε ειδικά για τη συγκεκριμένη συνέντευξη στο issuu έγινε πριν και κατά τη διάρκεια της προβολής. Για την ιστορία να πούμε ότι την προβολή παρακολούθησε και χειροκρότησε πολύς κόσμος, από όλες τις ηλικίες και, βεβαίως, τους σεξουαλικούς προσανατολισμούς.
