Το «Norwegian Dream» αποτελεί την επίσημη ταινία έναρξης των φετινών Queer Movie Nights. Καταπιάνεται άφοβα με όλα τα «δύσκολα» ζητήματα. Εμείς, λίγο πριν την προβολή συζητήσαμε με τον σκηνοθέτη, Λάιβ Ίγκορ Ντέβολντ (Leiv Igor Devold), για το πώς συνδύασε όλες αυτές τις θεματικές αλλά και για πολλά άλλα.
της Δήμητρας Κυρίλλου
Ο Ρόμπερτ αφήνει την Πολωνία και μια υπερπροστατευτική μαμά για να αναζητήσει το δικό του «Νορβηγικό όνειρο» σε ένα εργοστάσιο συσκευασίας σολομού στη Βόρεια Νορβηγία. Εκπαιδευτής του είναι ο Ίβαρ, μαύρος υιοθετημένος γιός του αφεντικού, αστέρι του καραόκε και της χορευτικής φιγούρας και αγαπημένος στόχος των μάτσο συναδέλφων του Ρόμπερτ. Η ερωτική έλξη που αναπτύσσεται μεταξύ τους έχει να αντιμετωπίσει τις πιο αντίρροπες δυνάμεις, τις εργασιακές σχέσεις και το δικαίωμα στο συνδικαλισμό, τις διακρίσεις, την ομοφοβία, φανερή και εσωτερικευμένη.
φωτογραφία: Patryk Kin
Το «Norwegian Dream»αναδεικνύει διαφορετικά σημαντικά ζητήματα όπως η ταξική πάλη, η μετανάστευση, η ομοφοβία, ο ρατσισμός κλπ. Πώς αποφασίσατε να συνδυάσετε αυτά τα θέματα;
Προσωπικά, πιστεύω ότι πολλά από αυτά τα θέματα συχνά συνδέονται μεταξύ τους. Σπάνια έχουμε μια μόνο ιδιότητα, αντίθετα κατέχουμε διαφορετικούς ρόλους που σχετίζονται με διαφορετικούς λαούς και κοινότητες. Εγώ έχω μεγαλώσει ως Πολωνός δεύτερης γενιάς στη Νορβηγία. Η Πολωνική είναι σήμερα η μεγαλύτερη εθνική μειονότητα στη Νορβηγία. Μεγαλώνοντας ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες και χώρες αγωνίστηκα επίσης να βρω τη δική μου ταυτότητα, και αυτό είναι κάτι που όλοι κάνουμε σε διαφορετικό βαθμό νομίζω. Είναι κομμάτι του να μεγαλώνεις και να εξελίσσεσαι ως άνθρωπος. Το κάνουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, καθώς δεν πιστεύω ότι οι ταυτότητές μας είναι στατικές. Ζώντας ανάμεσα σε πολιτισμούς (intercultural), βρίσκω το θέμα της διαθεματικότητας πολύ ενδιαφέρον. Στην περίπτωση της ταινίας, ένα κυρίαρχο ζήτημα αφορά τη σεξουαλική ταυτότητα και την αρρενωπότητα. Αφηγείται μια ιστορία για το πώς ο Ρόμπερτ, ο κεντρικός χαρακτήρας, προσπαθεί να ελιχθεί ανάμεσα στις προσδοκίες για το τι μπορεί, και τι αισθάνεται ότι δεν μπορεί να είναι. Ο Ίβαρ αντιμετωπίζει από την άλλη τις δικές του δοκιμασίες που σχετίζονται με τον ρατσισμό, την ταυτότητα και τις οικογενειακές σχέσεις. Δούλεψα πάνω στην ταινία για 10 χρόνια. Η ιδέα υπήρχε ήδη από το 2011. Ήξερα από την αρχή ότι θα ήταν μια ΛΟΑΤ ιστορία αγάπης μεταξύ Νορβηγίας και Πολωνίας, που είναι οι δύο πατρίδες μου. Η μητέρα μου ακολούθησε το δικό της νορβηγικό ας πούμε όνειρο, ερχόμενη στη Νορβηγία το 1975, και ο πατέρας μου είναι Νορβηγός.
Οι Πολωνοί στη Νορβηγία αγωνίζονται ως μετανάστες να βρουν τη δική τους θέση, και αυτό περιέχει στοιχεία που έχουν να κάνουν με τη μετανάστευση, καθώς και με ταξικές και κοινωνικοπολιτισμικές προεκτάσεις που γνωρίζω από τη δική μου ζωή. Τη ζωή που βίωσα. Έτσι, η ανάπτυξη του έργου αποτέλεσε πιο πολύ μια οργανική διαδικασία. Όταν άρχισα να δουλεύω πάνω στην ιδέα το 2011, στην πραγματικότητα δεν ήξερα τι είναι διαθεματικότητα (αν και την είχα βιώσει), οπότε για μένα η δημιουργία της ταινίας μού έδωσε, επίσης, την ευκαιρία να μάθω λέξεις και θεωρίες που με βοηθούν να κατανοήσω καλύτερα τον εαυτό μου και τον κόσμο στον οποίο όλοι ζούμε. Επίσης, η Justyna Bilik που έγραψε το τελικό σενάριο, μεγαλώνοντας ως queer άτομο στην Ανατολική Πολωνία, στα όρια μιας λεγόμενης «ΛΟΑΤΚΙ+ ελεύθερης ζώνης» , έφερε πολλές από τις δικές της εμπειρίες στην ιστορία.
φωτογραφία: Patryk Kin
Πιστεύετε ότι η διαθεματικότητα θα μπορούσε να αποτελέσει μια μέθοδο για την κατανόηση των διαφορετικών ταυτοτήτων που συναντώνται και έρχονται αντιμέτωπες στην ταινία σας;
Νομίζω ότι η διαθεματικότητα είναι ένας τρόπος να προσδιορίσουμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χαρακτήρες της ταινίας. Από όσο ξέρω, στη Νορβηγία υπάρχουν συμπτώματα που αφορούν διακρίσεις εντός της queer κοινότητας, κάτι που είναι παράδοξο, δεδομένου ότι αυτή η κοινότητα έχει διανύσει μια μακρά πορεία στη Νορβηγία παλεύοντας για ίσα δικαιώματα σε διάφορα επίπεδα. Έτσι, είναι αντιφατικό το ότι μπορεί η ίδια να ασκεί διακρίσεις εναντίον άλλων μειονοτήτων μέσα στις τάξεις της. Για μένα ήταν μια διαδικασία που μου άνοιξε τα μάτια και ανακάλυψα πώς, διαφορετικές ταυτότητες που συνδυάζονται μεταξύ τους, ασκούν μεγαλύτερη πίεση στα άτομα που κατέχουν διαφορετικές θέσεις στην ιεραρχία σε σχέση με τις εν λόγω ταυτότητες. Νομίζω ότι έχουμε μπροστά μας μακρύ δρόμο για την επίτευξη λύσεων, αλλά είμαι 100% σίγουρος ότι αν δεν είμαστε σε θέση να κατονομάσουμε τις προκλήσεις, τότε δεν θα μπορέσουμε να βρούμε λύσεις. Πιστεύω, λοιπόν, ότι η διαθεματικότητα μάς βοηθάει να προσδιορίσουμε τη δομή των εξουσιών. Όσον αφορά στον τρόπο καταπολέμησης των δομών που καταπιέζουν διαφορετικές ομάδες, το ερώτημα εκτείνεται πέρα από μια απλή απάντηση. Θα πρέπει να μας προτρέψει να αντιμετωπίσουμε τις δικές μας προκαταλήψεις και τις προκαταλήψεις των άλλων… Μερικά πράγματα που νομίζω ότι θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να καταπολεμήσουμε τις διακρίσεις και τις προκαταλήψεις είναι η παροχή ενός καλού εκπαιδευτικού συστήματος, ικανών πολιτικών και ηγετών και η προώθηση του διαλόγου αντί της πόλωσης.
Προσωπικά, υποστηρίζω μια δίκαιη φορολογία για την αποτροπή της κοινωνικής ανισότητας για τους μετανάστες, αποτελεσματικές υπηρεσίες επιθεώρησης της εργασίας, δωρεάν μαθήματα γλώσσας για όλους τους μετανάστες (και για όσους προέρχονται από την Ε.Ε.), και τη διασφάλιση ίσης αμοιβής για ίση εργασία. Επιπλέον, η προώθηση μιας νοοτροπίας που αποφεύγει τη διαιώνιση στερεοτύπων, μια ισχυρή κοινωνία των πολιτών (ΜΚΟ) και ισχυροί δημοκρατικοί θεσμοί είναι ζωτικής σημασίας. Είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρχουν πολιτικοί που υπηρετούν χωρίς ιδιοτέλεια ή νεποτισμό, και να θεσπιστεί νομοθεσία που εγγυάται ίσα δικαιώματα για τις μειονότητες, μέσω νόμων κατά των διακρίσεων (που να εφαρμόζονται και να τηρούνται πραγματικά). -Αυτά είναι μόνο μερικά πράγματα που μου έρχονται στο μυαλό, αλλά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι πιο ικανοί από εμένα, που ασχολούνται καθημερινά με αυτό το θέμα σε ΜΚΟ, στην κυβέρνηση, σε εργατικά συνδικάτα, στις τοπικές κοινότητες ή/και στον ακαδημαϊκό χώρο.
φωτογραφία: Patryk Kin
Η ιστορία διαδραματίζεται στη Βόρεια Νορβηγία, τη χώρα από την οποία κατάγεστε, αλλά επικεντρώνεται τόσο στις συνθήκες ζωής των μεταναστών στη Νορβηγία, όσο και στη νοοτροπία της πολωνικής κοινωνίας, της οποίας φαίνεται να είστε γνώστης. Πώς φτάσατε στη διασταύρωση αυτών των δύο κόσμων;
Υποθέτω ότι πρόκειται για την ιστορία της ζωής μου. Με την έννοια ότι έχω βιώσει όλη μου τη ζωή στη διασταύρωση αυτών των κόσμων. Η μητέρα μου ήρθε όπως ήδη ανέφερα στη Νορβηγία το 1975 και γνώρισε τον πατέρα μου. Ο πατέρας μου έφυγε για δουλειά στην Αλγερία, και στη συνέχεια η μητέρα μου αποφάσισε να γεννήσει στην Πολωνία, επειδή γνώριζε τη γλώσσα και γιατί αυτή ήταν η πατρίδα της. Γεννήθηκα στη Βαρσοβία και μετά πήγαμε στην Αλγερία όπου ζήσαμε για ένα χρόνο. Στη συνέχεια επιστρέψαμε στη Νορβηγία, όπου και μεγάλωσα. Οι γονείς μου χώρισαν όταν ήμουν 4 ετών και έτσι μεγάλωσα ως μοναχοπαίδι με τη μητέρα μου, μιλώντας πολωνικά στο σπίτι. Στην πραγματικότητα προσπάθησαν να με απελάσουν από τη Νορβηγία το 1982 και απέκτησα τη νορβηγική υπηκοότητα μόλις στην ηλικία των 7. Ήταν η εποχή που η Πολωνία βρισκόταν πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Στην έβδομη τάξη είχα την τύχη ο γιος του Πολωνού πρέσβη στη Νορβηγία να έρθει στην τάξη μου, κι έτσι είχα έναν φίλο με τον οποίο μιλούσαμε μια “μυστική γλώσσα” (Πολωνικά). Οπότε μεγάλωσα σε μια μονογονεϊκή οικογένεια, με μητέρα μετανάστρια και έχω στενούς φίλους και συγγενείς που έχουν βιώσει διακρίσεις σε διαφορετικά επίπεδα στη Νορβηγία.
Επίσης κατά την επεξεργασία του σεναρίου προσπαθήσαμε να μην παρουσιάσουμε αυτούς τους δύο κόσμους σαν άσπρο – μαύρο, να το πω έτσι, και αφιερώσαμε χρόνο προσπαθώντας να αποδώσουμε τις λεπτές αποχρώσεις στους χαρακτήρες, καθώς είναι πολύ εύκολο να πέσει κανείς σε διάφορες παγίδες…
φωτογραφία: Patryk Kin
Βλέπουμε τον πρωταγωνιστή, Ρόμπερτ, να στοιχειώνεται από την κυρίαρχη ομοφοβική ηθική στη σύγχρονη Πολωνία. Ταυτόχρονα, τα νέα από αυτή τη χώρα δεν είναι καλά για τα τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Πιστεύετε ότι με το «Norwegian Dream»δίνεται ένας τρόπος να εκτεθεί το gaybashing και οι συνέπειές του;
Λοιπόν ναι, προσπαθήσαμε να το κάνουμε αυτό. Αλλά δεν είναι ο ρόλος μου να κρίνω αν το πετύχαμε ή όχι. Επίσης, νομίζω ότι η ταινία θα βιωθεί διαφορετικά από τον καθένα, καθώς όλοι κουβαλάμε τις ατομικές μας εμπειρίες, το υπόβαθρο, τη συναισθηματικότητα και τις απόψεις μας όταν παρακολουθούμε μια ταινία. Πιστεύω όμως ότι είναι σημαντικό να δώσουμε στον κόσμο μια εναλλακτική λύση σε αυτές τις ιστορίες που έχουμε δει πολλές φορές στο παρελθόν κι ελπίζω η ταινία να αποτελέσει μια μικρή βοήθεια σ’αυτό. Έχω παρακολουθήσει ταινίες και συνεντεύξεις με τον Marlon Riggs για παράδειγμα, έναν Αφροαμερικανό σκηνοθέτη που γύρισε σπουδαία ντοκιμαντέρ τη δεκαετία του ’80 – και ήδη από τότε μιλούσε για τη διαθεματικότητα στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Ο Riggs χάθηκε από το AIDS το 1994 ωστόσο, τόσο το θέμα της διαθεματικότητας όσο και της ομοφοβίας είναι κάτι που έχει συμπεριληφθεί με κάποιο τρόπο σε πολλές ταινίες, όπως γνωρίζουμε.
Όταν το «Norwegian Dream» προβαλλόταν στο Σαν Φρανσίσκο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Frameline, στη διάρκεια μιας συζήτησης με έναν από τους υπεύθυνους προγράμματος ανέφερα ότι, ακόμα και στη δεκαετία του ’90 θα έπρεπε να έχουν ταινίες στις οποίες ο κύριος ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρας τελικά δεν πέθαινε … ξέρετε είναι τόσο εύκολο να εσωτερικεύσει κανείς ένα ριζοσπαστικοποιημένο ή ακόμα και ομοφοβικό περιεχόμενο. Νομίζω ότι σήμερα δεν υπάρχει αυτό το πρόβλημα, αλλά το ανέφερα για να δώσω μια εικόνα. Αλλά ακόμα βρίσκω αναγκαίο να βρούμε έναν τρόπο να μιλήσουμε για κάποια δομικά προβλήματα και να μην αναπαράγουμε στερεότυπα, επειδή – δυστυχώς – εξακολουθούν να υπάρχουν στον πραγματικό κόσμο. Σχετικά με τη διαθεματικότητα στη Νορβηγία έχουμε ακόμα δρόμο να διανύσουμε, και παρόλο που τα πράγματα προχωρούν μπροστά, αισθάνομαι επίσης ότι κινούνται πολύ, πολύ αργά. Και στην Πολωνία… παρόλο που η αντιπολίτευση κέρδισε ευτυχώς τις εκλογές το φθινόπωρο, βλέπουμε πολύ λίγη νομοθετική δράση για τη βελτίωση των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας ή ακόμα και για τα δικαιώματα των γυναικών. Αυτό με λυπεί και με τις εκλογές στις ΗΠΑ να πλησιάζουν, φοβάμαι πολύ για επερχόμενη οπισθοδρόμηση. Αυτό καθιστά ακόμα πιο σημαντικό το να μιλήσουμε ανοιχτά.
φωτογραφία: Patryk Kin
Από την άλλη πλευρά, η Νορβηγία δεν φαίνεται να αποτελεί χώρο ασφαλή από διακρίσεις και εκμετάλλευση. Τι θα λέγατε σε κάποιον που πιστεύει ότι η ζωή στη σύγχρονη Νορβηγία είναι “ό,τι καλύτερο μπορεί να έχει κανείς”;
Έχουμε διανύσει πολύ δρόμο στη Νορβηγία από πολλές απόψεις, αλλά είμαστε μια μικρή χώρα και σε πολλές περιοχές εκτός των μεγάλων πόλεων εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα να ανήκεις σε οποιαδήποτε μειονότητα. Σύμφωνα με τον χάρτη του ουράνιου τόξου: https://www.ilga-europe.org/report/rainbow-europe-2023/ από την ILGA, είμαστε αρκετά καλά από πολλές απόψεις για την queer κοινότητα, αλλά για παράδειγμα για την πολωνική κοινότητα ξέρω ότι υπάρχουν διακρίσεις στην αγορά εργασίας. Και δεν υπάρχει ακόμα 100% ισότητα…
Βρήκα πραγματικά ενδιαφέρουσα μια μεταφορά που διάβασα στο βιβλίο “White fragility” της Robin De Angelo. Περιγράφει τις διακρίσεις σαν ένα κλουβί πουλιών. Αν περιγράψετε μόνο ένα από τα μεταλλικά νήματα του κλουβιού, ίσως δεν φαίνεται τόσο μεγάλο πρόβλημα. Η δυσκολία έγκειται στο ότι όλα αυτά τα μεταλλικά νήματα μαζί συνθέτουν ένα κλουβί. Στη Νορβηγία το κλουβί είναι ίσως μεγαλύτερο από πολλά άλλα μέρη, όπως η Πολωνία, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει για κάποιους. Υπάρχουν όμως και πολλά σπουδαία πράγματα στη Νορβηγία, αλλά αυτό που μερικές φορές τα κάνει χειρότερα στη Νορβηγία από ό,τι σε άλλες χώρες είναι ότι οι Νορβηγοί συχνά θεωρούν τους εαυτούς τους προοδευτικούς και “τους καλύτερους”. Νομίζω ότι αυτό μπορεί να γίνει επικίνδυνη οπτική γωνία και να τους εμποδίζει να δουν τις δικές τους προκαταλήψεις.
φωτογραφία: Patryk Kin
Νομίζω ότι το τέλος της ταινίας αφήνει στο κοινό ανάμεικτα και αντιφατικά συναισθήματα. Ποια είναι τα μηνύματα που θα θέλατε να μεταφέρετε με την ταινία σας;
Δεν θέλω να αποκαλύψω πολλά για το τέλος, αλλά σίγουρα είχε ως στόχο να αφήσει τους θεατές να σκεφτούν μόνοι τους.
Σας ευχαριστούμε για την προβολή της ταινίας στα QUEER MOVIE NIGHTS στην Αθήνα!!! Γνωρίζω ότι φεστιβάλ όπως αυτό σημαίνουν πολλά για τους ανθρώπους και δίνουν την αίσθηση της κοινότητας και του “ανήκειν”. Σας ευχαριστώ για τη σπουδαία δουλειά που κάνετε όλοι σας στο φεστιβάλ! Σας εύχομαι ένα υπέροχο, προκλητικό και χαρούμενο φεστιβάλ.
Πληροφορίες
Η ταινία θα προβληθεί την Πέμπτη 16 Μάϊου στις 20:30 στον Κινηματογράφο Τριανόν (Κοδριγκτώνος 21) στις 20:30.
Το Norwegian Dream αποτελεί την επίσημη ταινία έναρξης των φετινών Queer Movie Nights / θα προβληθεί με ελληνικούς και αγγλικού υπότιτλους. Μετά την προβολή της ταινίας θα ακολουθήσει ένα καλωσόρισμα στο φουαγιέ από την μπύρα Fisher.
Τιμές εισιτηρίων στον κινηματογράφο Τριανόν 16 – 19 Μαΐου: // 5 ευρώ ανά ημέρα (περιλαμβάνει όλες τις προβολές της ημέρας) // Link εισιτηρίων: https://www.more.com/cinema/queer-movie-nights-2024/
Βρείτε αναλυτικά το πρόγραμμα των Queer Movie Nights εδώ
κεντρική φωτογραφία: Leiv Igor Devold by Marcin Petruszka
