Μια συζήτηση με τον Χάρη Ρώμα ή αλλιώς τον άνθρωπο πίσω από τις πιο δημοφιλείς σειρές της ελληνικής τηλεόρασης.
του Θεοδόση Γκελτή
Το «Κωνσταντίνου και Ελένης» είναι από τις πιο δημοφιλείς και κλασικές ελληνικές sitcom. Οι άπειρες επαναλήψεις, οι πολυάριθμες ομάδες στα σόσιαλ μίντια, και οι αλησμόνητες ατάκες είναι ορισμένες μόνο στιγμές που δείχνουν ότι τα έργα σας διαμόρφωσαν το συμβολικό μας σύμπαν. Πώς βιώνετε εσείς αυτή την εκρηκτική διείσδυση της σειράς στα σπίτια μας, στις παρέες μας και στις αναφορές μας;
Διαβάζοντας αυτή την ερώτηση σκέφτηκα ότι θα πρέπει να την φυλάξω, ώστε σε στιγμές ανασφάλειας ή απολογισμού να την ανασύρω και να την διαβάζω ξανά και ξανά. Δεν υπάρχει τίποτα πιο κολακευτικό από το να σου δηλώνουν συνάνθρωποι σου, νεότεροι μάλιστα, ότι η δουλειά σου, το έργο σου άρα και εσύ ο ίδιος διαμόρφωσες το «σύμπαν» τους. Ταυτόχρονα είναι συγκινητικό γιατί σε κάνει να αισθάνεσαι ότι διάγοντας τον βίο σου υπήρξες επιδραστικός και χρήσιμος. Η απόδειξη, πάντως, του ότι ένα μέρος του εαυτού μου διατηρεί ατόφια την αληθινή σεμνότητα μέσα του είναι ότι μετά από τόσα χρόνια εκπλήσσομαι ακόμα με ένθερμες εκδηλώσεις θαυμασμού και αγάπης.
Στις σειρές σας φτιάξατε πολλά εναλλακτικά σενάρια και αναπαραστάσεις του τι σημαίνει να είναι κανείς «άντρας» και «γυναίκα». Μιλήστε μου λίγο για τους γυναικείους και αντρικούς χαρακτήρες που πλάσατε. Πώς οι χαρακτήρες αυτοί αποδόμησαν τα στερεότυπα και τις έμφυλες βεβαιότητες;
Μαζί με την Άννα Χατζησοφιά (με την οποία έγραψα τα περισσότερα σενάρια μου) δημιουργήσαμε πρωταγωνιστικούς ρόλους γυναικών που αντιτίθενται στα πατριαρχικά και αντροκρατούμενα πρότυπα (όπως η Χαρά στο «Καφέ της Χαράς» και η Ελένη στο «Κωνσταντίνου και Ελένης»). Το αντίπαλο δέος, δηλαδή οι πρωταγωνιστικοί ρόλοι που υποδύθηκα εγώ, ήταν άντρες ξεροκέφαλοι και συντηρητικοί. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε, δεν έγινε τυχαία. Ούτε οι δικοί μου αλλά ούτε οι άλλοι παθογενείς συμπρωταγωνιστικοί ρόλοι σε όλες τις σειρές μας ήταν τυχαίο ότι αντιπροσώπευαν έντονα ανθρώπινα ελαττώματα και αδυναμίες. Μέσα από το υπερβατικό στοιχείο της κωμωδίας θέλαμε να έχουμε μία κριτική θέση και να καυτηριάζουμε τα κακώς κείμενα των οργανωμένων κοινωνιών αλλά και της ανθρώπινης φύσης. Ήταν πάγια πεποίθησή μας ότι κάποιες γυναίκες «ηρωίδες» των σειρών μας πρέπει να γίνονται πρότυπα δύναμης για τις υπόλοιπες γυναίκες. Θυμάμαι πόσο είχα συγκινηθεί όταν για πρώτη φορά κάποιος δημοσιογράφος ανέφερε το κοινωνικό θετικό πρόσημο της δουλειάς μας. Ήταν όταν η, πρόωρα χαμένη, Ρίκα Βαγιάνη σε μία συνέντευξη που μου πήρε για κρατικό κανάλι, ξαφνικά με ευχαρίστησε για τη στήριξη των μονογονεϊκών οικογενειών, μέσα από το ρόλο της Χαράς Χάσκα στο «Καφέ της Χαράς». Και είχε δίκιο γιατί δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι μία ανύπαντρη γυναίκα με παιδί θεωρείται, ακόμη και σήμερα από ένα μέρος της κοινωνίας… «πόρνη». Αισθάνομαι ότι είναι σημαντικό πως ο χαρακτήρας της Ελένης στο «Κωνσταντίνου και Ελένης» έχει ανεπτυγμένη την «αρσενική» πλευρά του. Όπως άλλωστε και η όμορφη και δυναμική δασκάλα, Ζωή, στο «Δελληγιάννειο Παρθεναγωγείο». Θεωρώ έμφυλη αλλά κυρίως ανθρώπινη ανατροπή το ότι αυτή η ηρωίδα καταφέρνει να λειτουργήσει σαν καταλύτης για να «βγάλει» τελικά προς τα έξω ο κεντρικός ήρωας που υποδύθηκα, ο παλιομοδίτης και «μαραμένος» διευθυντής Μίμης Μεταξάς, τα αποθέματα γενναιότητας που ούτε και ο ίδιος ήξερε ότι είχε.
Τι σκέψεις σας δημιουργεί ότι συντελέσατε, εν πολλοίς, στη δημιουργία ενός πλούσιου κόσμου τηλεοπτικών αναπαραστάσεων που απομνημνονεύτηκαν και ενσωματώθηκαν στις ζωές των ανθρώπων;
Το «Κωνσταντίνου και Ελένης» μπήκε στα GUINNESS WORLD RECORDS ως «non stop, επαναλαμβανόμενη σειρά», αφού πράγματι δεν έχει σταματήσει ποτέ η προβολή της ούτε για μια ημέρα! Παρά αυτή την μοναδική, για τα ελληνικά δεδομένα, αναγνώριση νομίζεις ότι και εγώ δεν εκπλήσσομαι όταν βλέπω πόσο επηρεάζουν οι δημιουργίες μας την κουλτούρα της καθημερινότητας; Διάβασα προχθές με κατάπληξη ότι στο tik-tok οι πλέον χρησιμοποιημένες σκηνές είναι μακράν σκηνές μεταξύ εμού και της Ελένης Ράντου στη προαναφερόμενη σειρά. Επίσης, στo Facebook και στο Twitter τα πλέον χρησιμοποιημένα ψευδώνυμα χρηστών είναι δανεισμένα από τις σειρές μας, όπως: «Γκαρσόνα βου, ταπεινό χαμομηλάκι, γιαουρτοσκόρδιον, Ουδεπόπωτας, Κατακουζίνα»! Αν, όπως λες, οι αναπαραστάσεις που δημιουργήσαμε περνούν από γενιά σε γενιά σαν αποσυμπιεστές άγχους και ταυτόχρονα παρά τα ετερογενή βιώματα των θεατών λειτουργούν σαν κοινά σημεία αναφοράς και συγκολλητική ουσία, τότε είμαι ελεγχόμενα υπερήφανος και πολύ, πολύ, πολύ ευτυχής!
Οι ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι γνωρίζουν καλά τη σημασία των αναπαραστάσεων στις ζωές τους. Είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε στερεοτυπικές αναπαραστάσεις που τροφοδοτούν μια στενή ανάγνωσή των ταυτοτήτων τους. Πώς συνδεθήκατε εσείς μέσα από το έργο σας με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα; Εισπράξατε παράπονα και προβληματισμούς;
Θέλω να είμαι ξεκάθαρος: Έχω εισπράξει κάποια (σχετικά λίγα) αρνητικά σχόλια για τον τρόπο που παρουσιάστηκαν κάποιοι gay «ήρωες» σε κάποιες σειρές μας. Όπως, ας πούμε, ο gay χασάπης, που έπαιξε θαυμάσια ο Σπύρος Μπιμπίλας, και από κάποιους χαρακτηρίστηκε καρικατούρα. Δεν θα σας πω την ευκολία: « ήταν άλλες εποχές τότε, δεν υπήρχε το politically correct, γι’αυτό το κάναμε». Θα σας πω ότι περιγράψαμε έναν συγκεκριμένο τύπο gay υπερβολικό και «φαντασμαγορικό», με έντονα fem στοιχεία, όπως υπήρχε τότε και υπάρχει και τώρα ανάμεσα μας. ΚΑΙ ΚΑΛΑ ΚΑΝΕΙ! Αν θέλουν κάποιοι να ντύνονται και να συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο, που σε πολλούς φαντάζει ακραίος, γούστο τους καπέλο τους! Ο κάθε ένας έχει δικαίωμα να ζει τη ζωή του όπως γουστάρει και να εμφανίζεται όπως του αρέσει. Εμείς στο «Κωνσταντίνου και Ελένης» (ή και όπου αλλού), δεν είχαμε καμία υποχρέωση να παρουσιάσουμε τη «σοβαρή» και μετρημένη εικόνα ενός ομοφυλόφιλου για να μην προκαλέσουμε τους μικροαστούς. Θέλαμε να παρουσιάσουμε έναν ακραίο τύπο και τον υπερασπιστήκαμε αφού μέσα από τον ολοκληρωμένο πρωταγωνιστικό του ρόλο γινόταν τελικά στους θεατές συμπαθής και αξιαγάπητος. Trash και αξιολύπητος είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζουν κάτι επιθεωρήσεις του καλοκαιριού και κάτι χαζοκωμωδιούλες τους ομοφυλόφιλους, δημιουργώντας μικρά «ρολάκια» για να κράξει ο πρωταγωνιστής (και το κοινό που τον ακολουθεί) τον «πούστη». Η σχέση μου με τον ΛΟΑΤΚΙ+ κόσμο είναι πανέμορφη και είναι φυσικά σχέση ζωής. Αν έπρεπε υποχρεωτικά να ενταχθώ σε ένα κόσμο, τον ΛΟΑΤΚΙ+ κόσμο θα διάλεγα. Επέτρεψα όμως στον εαυτό μου την πολυτέλεια (γνωρίζοντας και το ερωτικό πολύπλευρο παρελθόν μου) να μπορώ να επιλέξω σεξουαλικά, ανά πάσα στιγμή, τον άντρα ή την γυναίκα που θα με κάνει πληρέστερο. Υπάρχουν περισσότερες των δύο ερωτικές συμπεριφορές. Πειράζει που διεκδικώ να ζω ελεύθερα και χωρίς ετικέτες; Άλλωστε ακριβώς αυτή τη ρευστότητα εμπεριέχει και ο όρος queer. Από την στιγμή που δεν έχω τον φόβο να κρύψω οτιδήποτε γιατί πρέπει να ικανοποιήσω τον κάθε κομπλεξικό που την «αδελφή» την θέλει όπως εκείνος φαντάζεται για να την βάλει τελικά στο περιθώριο και να μην φοβάται ότι θα τον «κολλήσει αδελφίτιδα»;
Τα καλιαρντά, αυτή η τόσο ευφυής και πλούσια κοινωνιόλεκτος, έγινε mainstream μέσα από τους «Μεν και Δεν». Πώς ήρθατε σε επαφή με τα καλιαρντά και το χιούμορ των ομοφυλόφιλων και των τρανς γυναικών; Ποιες εμπειρίες, θεάματα και διαβάσματα σας έδωσαν έμπνευση για τις ξεκαρδιστικές αυτές στιγμές που μας χαρίσατε;
Με μύησε η Τζόυς αρχικά που δικαίως και χωρίς να το επιδιώξει, είναι «ιέρεια» για την ΛΟΑΤΚΙ+ και queer κοινότητα. Εκείνη με πρωτοπήγε στις περίφημες «ΚΟΥΚΛΕΣ», όπου ξαναπήγα αργότερα και με άλλες απελευθερωμένες φίλες συναδέλφους, όπως η Τάνια Τρύπη που λατρεύει αυτό το μαγαζί. Έτσι μυήθηκα στα καλιαρντά, διάβασα μετά το ομώνυμο βιβλίο του Πετρόπουλου και αυτή η «κοινωνιόλεκτος» λειτούργησε τελικά σαν ερέθισμα και έμπνευση όπως πρέπει να λειτουργούν όλα τα ξεχωριστά και ιδιαιτέρα πράγματα σε ένα καλλιτέχνη. Κάποια φορά, όταν τυχαία έπεσα στους “ΜΕΝ ΚΑΙ ΔΕΝ” και η συγκεκριμένη επανάληψη ήταν το επεισόδιο που εγώ, η Τζόυς, η Αννούλα Κουρή και ο Στέλιος Μάινας είχαμε πιαστεί «τραινάκι» και με οδηγό την τρανς Καρλότα τραγουδάγαμε «έλα, έλα, έλα, πάρε με από πίσω…», άρχισα να αναρωτιέμαι αν, ως νέοι τότε, είχαμε το ακαταλόγιστο ή αν με τα χρόνια η κοινωνία αντί να απελευθερωθεί έγινε πιο συντηρητική! Η πρόοδος, θα έλεγα, ποτέ δεν είναι γραμμική: έχει «πισωγυρίσματα», έχει «μπρος πίσω», έχει – ευτυχώς – και «μπρος μπρος». Χαίρομαι, πάντως, που ήμασταν πρωτοπόροι σε αυτές τις «καταγραφές», γιατί έστω και λίγο βοηθούν στο να σπάσουν κάποια ταμπού. Για να κάνω ένα πολιτικό συσχετισμό: Δεν θα ψηφίσω Κασσελάκη αλλά το ότι με την δημοσιοποίηση της προσωπικής του ζωής βοηθά στο να σπάσουν ταμπού και αγκυλώσεις αιώνων, του το δίνω. Το ότι η πολιτική απαιτεί πολιτική σκέψη και όχι αποστήθιση λαϊκίστικων συνθημάτων είναι άλλο θέμα.
Ποια η σχέση σας με τα νέα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά σήμερα; Τι θεωρείτε πως έχει αλλάξει; Ποιες διαφορές βλέπετε στον τρόπο που νοηματοδοτούν τις έμφυλες και σεξουαλικές εμπειρίες και ταυτότητές τους;
Η βασική διαφορά είναι ότι στην εποχή μου τολμούσε να εκδηλωθεί ένα 10%. Τώρα εκδηλώνεται ένα 50%. Το άλλο 50%, όμως, συνεχίζει να καταπιέζεται, να προσπαθεί να κρυφτεί και παρόλα αυτά να υφίσταται άγριο μπούλινγκ από ανάλγητους μικρόμυαλους συγκάτοικούς μας στον πλανήτη. Ανθρώπους με μικρό εύρος ευαισθησίας. Σίγουρα η συμπερίληψη και η αποδοχή μειονοτήτων είναι έννοιες πολύ πιο διαδεδομένες σήμερα, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΙΣΧΥΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΙΣΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ. Οι υπόλοιποι παρουσιάζουν εκδηλώσεις, έως και μίσους, και αν δεν φοβόντουσαν τις ποινικές διώξεις κάποιοι θα λειτουργούσαν σίγουρα πολύ βίαια. Το πιο πρόσφατο περιστατικό είναι το κυνηγητό από ένα αγριεμένο όχλο ενός queer ατόμου στη κεντρική πλατεία της Θεσσαλονίκης. Χρειάζεται εκπαίδευση. Η Ελλάδα λόγω της Τουρκοκρατίας δεν γνώρισε τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό. Εκείνη τη σκληρή περίοδο,για να επιβιώσει χρησιμοποίησε τον συνεκτικό ιστό της εκκλησίας. Μοιραία παρέμεινε, κατά μεγάλο ποσοστό, θεοκρατούμενη χώρα. Αλλά εγώ, που πιστεύω στην υπέρτατη δύναμη του Θεού, αδυνατώ να πιστέψω ότι αυτή η υπέρτατη δύναμη έχει την ίδια άποψη με ορισμένους παπάδες! Ή το ίδιο μένος… Όσο για τους νέους, είμαστε εδώ, , όσοι γνωρίζουμε, νιώθουμε και θέλουμε να βοηθήσουμε αυτά τα νεότερα παιδιά να μην φοβούνται. Είμαστε εδώ για να τους πείσουμε ότι δεν είναι μόνα και υπάρχουν συμπαραστάτες σε αυτό το ταξίδι συμφιλίωσης με την αληθινή τους φύση. Τουλάχιστον οι εικόνες γύρω τους ή στο διαδίκτυο, που μπορούν να τους εξηγήσουν πράγματα για την αληθινή τους «ταυτότητα», είναι πλέον άπειρες. Η ψηλάφηση της πραγματικότητας γίνεται γρήγορα. Η αποδοχή από τον εαυτό μας και η αποδοχή από τους άλλους είναι το πρόβλημα.
Τα τελευταία χρόνια έχετε δραστηριοποιηθεί στον χώρο της πολιτικής. Δεδομένου ότι δεν εγκαταλείψατε εντελώς το θέατρο, το χειμώνα θα παίξετε στο θέατρο «Παλλάς» στο μιούσικαλ «Ματίλντα». Τελικά, αισθάνεσθε περισσότερο πολιτικός ή καλλιτέχνης;
Εννοείται καλλιτέχνης. Απλώς θα προσπαθήσω ως πολιτικός να χρησιμοποιήσω την ενσυναίσθηση που οφείλει να έχει ένας αληθινός καλλιτέχνης, για να κάνω λίγο καλύτερη την πολιτική ζωή του τόπου.
συνέντευξη:
φωτογραφίες: Γιάννης Παρασύρης
