Σχεδόν σ’ ολόκληρο τον κόσμο (φυσικά και στην Ελλάδα) η ίντερσεξ (intersex) κοινότητα εξακολουθεί να ζει στην αφάνεια. Η έλλειψη σωστής ενημέρωσης καθώς και η περιορισμένη ορατότητα που δίνεται στην κοινότητα αυτή, αποτρέπει πολλά άτομα από το να δημοσιοποιήσουν τον εαυτό τους ως ίντερσεξ. Παράλληλα, το κοινωνικό στίγμα καθώς και οι βίαιες ιατρικές/χειρουργικές επεμβάσεις που συχνά υφίστανται, ακόμη και μόλις λίγους μήνες μετά τη γέννησή τους, συναινούν στη διαμόρφωση ενός εξαιρετικά κακοποιητικού κλίματος. Κόντρα όμως σ’ όλα αυτά, οι ίντερσεξ άνθρωποι* διεκδικούν όλο και πιο δυναμικά την αναγνώριση της φυσικής τους ύπαρξης, προσφέροντάς της την ορατότητα που της αντιστοιχεί και εξηγώντας μας απλά τι σημαίνει να είσαι ίντερσεξ.
Aγόρι, κορίτσι, ίντερσεξ
Παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή είναι σημαντικό να πούμε ότι ο όρος ίντερσεξ αναφέρεται στις διάφορες φυσικές βιολογικές ποικιλομορφίες του ανθρώπινου φύλου: Δηλαδή χρωμοσωμικές, ορμονολογικές ή ανατομικές διαφοροποιήσεις. Δε μιλάμε για μια ακόμα έμφυλη ταυτότητα (αν και κάποιοι intersex άνθρωποι υιοθετούν τον όρο και ως ταυτότητα φύλου), αλλά μια διαφορετική φυσιολογία που ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Δηλαδή intersex είναι όλα τα άτομα που γεννιούνται με μη τυπική (αντρική ή γυναικεία) φυσιολογία είτε με μέρος και των δύο και αποτελεί (βιολογικό) όρο «ομπρέλα». Σήμερα, οι ιατρικά καταχωρημένες intersex διαφοροποιήσεις ξεπερνούν τις 40 στη διεθνή βιβλιογραφία. Γι’ αυτό και λέμε πως πρόκειται για όρο-ομπρέλα. Ετυμολογικά, η λέξη intersex αποτελείται από το πρόθεμα inter, που σημαίνει ανάμεσα-μεταξύ και sex, που σημαίνει το βιολογικό φύλο.
«Τα ίντερσεξ άτομα γεννιούνται με χαρακτηριστικά φύλου που δεν ταιριάζουν στους τυπικούς ορισμούς του αρσενικού και του θηλυκού. Τέτοια χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν τα αναπαραγωγικά όργανα και τους αδένες (γονάδες), τα ορμονικά προφίλ (παραγωγής και απόκρισης στις ορμόνες του φύλου) και χρωμοσωμικά μοτίβα», δηλώνει η Ρηνιώ Συμεωνίδου μητέρα ίντερσεξ παιδιού και μέλος του «Πολύχρωμου Σχολείου» και του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών. Η ίδια μαζί με ενήλικα ίντερσεξ άτομα καθώς και γονείς, συντρόφους και διαφόρων ειδικοτήτων υποστηρικτές τους, έχουν δημιουργήσει τη σελίδα “Intersex Greece” στο Facebook με μέλη από όλη την Ελλάδα. Πρόκειται για την πρώτη «μαγιά», προκειμένου να ιδρυθεί και στην Ελλάδα μία οργάνωση που θα διεκδικεί ανοιχτά τα δικαιώματα της ίντερσεξ κοινότητας. Σύμφωνα με την ομιλία της στο #TEDxLesvos τον Οκτώβριο του 2018: «Ο όρος intersex αντιστοιχεί επίσης στη ζωντανή εμπειρία των κοινωνικών και πολιτισμικών συνεπειών που βιώνουν οι άνθρωποι που γεννιούνται με σώματα που δεν ανταποκρίνονται στις κανονιστικές κοινωνικές κατασκευές για το αρσενικό και το θηλυκό».
Πώς μπορεί λοιπόν ένα άτομο να αναγνωρίσει τον εαυτό του ως ίντερσεξ; Η εξέταση καρυότυπου μπορεί να πει με σαφήνεια αν κάποιο άτομο διαθέτει ένα επιπλέον χρωμόσωμα. Άτομα που στο χρωμόσωμα του φύλου (στο 23ο δηλαδή) αντί για τα συνήθη ΧΥ (αρσενικό) και ΧΧ (θηλυκό) χρωμοσωμικά προφίλ, έχουν ΧΧΥ , ΧΥΥ, ΧΧΧ, Χ0, ΧΧΥΥ, ΧΧΧΥ κ.ά. Αυτή ακριβώς η πληθώρα των χρωμοσωμικών διαφοροποιήσεων έκαναν τις επιστήμες της Βιολογίας και της Γενετικής να μιλούν πλέον για έμφυλο βιολογικό φάσμα και όχι για κάποιο απόλυτο δίπολο αρσενικού / θηλυκού. Εξάλλου, σε άρθρο-ορόσημο που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό “Nature” στις 18 Φεβρουαρίου του 2015 με τίτλο «Sex Redefined», βιολόγοι και γενετιστές υποστηρίζουν ότι υπάρχει ένα πολυμορφικό φάσμα φύλων και ο δυικός διαχωρισμός αποτελεί μία κατασκευασμένη απλούστευση που δεν απαντάται στη φύση.
Παρόλο που το 1-2% του πληθυσμού είναι ίντερσεξ είναι λίγοι αυτοί που μπορούν να ονομάσουν έναν προσωπικό φίλο, ο οποίος δηλώνει αυτήν την ταυτότητα. Φαίνεται να υπάρχει ένα τεράστιο στίγμα και ταμπού γύρω από τη διαφυλικότητα, όπως δείχνει το γεγονός πως είναι ελάχιστοι οι ίντερσεξ άνθρωποι που έχουν “βγει” προς τα έξω. Στην Ελλάδα ένας τέτοιος άνθρωπος είναι και ο Καριοφύλλης (Λάκης) Κανδυλής, που μίλησε πρώτη φορά για τη διάγνωσή του ως ίντερσεξ άτομο το 2015 στο πλαίσιο «ανοίγματος» από την οργάνωση «Πρωτοβουλία της Ξάνθης κατά της ομοφοβίας» και στη συνέχεια σε πανελλήνιο επίπεδο το 2017, όταν έδωσε συνέντευξη στο περιοδικό μας. Τότε μας είχε πει ότι «όσο δήλωνα gay άνδρας τα πράγματα ήταν πιο εύκολα. Γιατί είναι κάτι που το καταλαβαίνει ο κόσμος. Και σχέσεις είχα κλπ. Από τότε που δήλωσα ίντερσεξ τα πράγματα έγιναν πολύ δύσκολα». Σήμερα, εξακολουθεί να νιώθει το ίδιο, γι’ αυτό και απενεργοποίησε πλέον τον λογαριασμό που είχε στο Facebook. «Μετά τη συνέντευξη», μας λέει τώρα, «ερχόταν εχθρικά μηνύματα σωρηδόν και έκλεισα το Facebook. Καλύτερα να “χάσουν” ποιος είμαι παρά να δέχομαι όλη αυτή την πίεση. Κοιτάω πλέον μόνο τον εαυτό μου». Μάλιστα, μετά τη συνέντευξη υπήρξαν 4 άτομα που του μίλησαν μέσω Facebook και ισχυρίστηκαν ότι είναι ίντερσεξ, αλλά «δεν βγαίνουν να μιλήσουν δημόσια. Αυτό που έχω πει στα περισσότερα ίντερσεξ άτομα είναι ότι αν δεν βγείτε να μιλήσετε, δεν θα μάθει ποτέ ο κόσμος για μας. Γι’ αυτό η γκέι ταυτότητα απέκτησε ορατότητα, η τρανς το ίδιο. Αν δεν βγούμε να μιλήσουμε, θα μείνουμε στην αφάνεια».
Το πιο ενθαρρυντικό γεγονός είναι ότι πλέον ο ίδιος έχει μία σχέση με ένα άτομο, που τον στηρίζει και γνωρίζει γι’ αυτόν. Έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο το γεγονός ότι είχε έναν άνθρωπο δίπλα του, όταν πριν έναν χρόνο, πέρα από τη διάγνωση του 2015 με σύνδρομο Klinefelter, με αρκετές ωοθήκες και ευαισθησία στα ανδρογόνα, έμαθε ότι έχει και κόλπο εσωτερικά. Η πρώτη διάγνωση, κατά την οποία δεν είχε τη στήριξη ούτε της οικογένειάς του ούτε κάποιου συντρόφου, εκτός από έναν ενημερωμένο γιατρό στην Κομοτηνή, είχε ως αποτέλεσμα την απόγνωση και τα κλάματα. Η δεύτερη διάγνωση για το επιπλέον αναπαραγωγικό όργανο έγινε καλύτερα αποδεκτή από τον ίδιο, με τη συμπαράσταση του συντρόφου του. «Πλέον το έχω αποδεχτεί ότι είμαι ίντερσεξ, οι άλλοι δεν το έχουν αποδεχτεί», μας λέει.
«Αφήστε μας να ζήσουμε».
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι τα ίντερσεξ άτομα απορρίπτονται πριν ακόμη γεννηθούν, αφού πολλοί γιατροί μόλις διαπιστώσουν τον ίντερσεξ καρυότυπο, κατά τους διαγνωστικούς ελέγχους μιας εγκυμοσύνης, συνιστούν τον τερματισμό του εντελώς υγιούς και επιθυμητού ίντερσεξ εμβρύου, τρομοκρατώντας τους μέλλοντες γονείς πως το παιδί τους θα είναι “τέρας/λάθος της φύσης”, πως “δεν θα αυτοεξυπηρετείται”, πως “θα έχει σοβαρή νοητική υστέρηση”, “θα έχει μικρό πέος”, “θα σας γίνει γκέι” και άλλα τραγικά και ανυπόστατα.
«Η ιστορία μου ξεκινά 10 χρόνια πριν. Τότε ήταν που έμαθα ότι περιμένω το δεύτερο παιδί μου», θυμάται η Ρηνιώ. «Επειδή ήμουν γύρω στα 40, μου ζήτησαν να κάνω μια εξέταση καρυοτύπου (αμνιοκέντηση). Ήμουν στον 5ο μήνα και η κύηση μου πήγαινε θαυμάσια. Ο (ομοφοβικός) γιατρός του τοπικού επαρχιακού νοσοκομείου, όταν διαπιστώνει ότι η εξέταση παρουσιάζει έναν καρυότυπο που δεν είναι συνηθισμένος και παρότι μιλάμε για ένα εντελώς υγιές έμβρυο, επιμένει να το τερματίσουμε λέγοντας μας τερατολογίες. Αποφασίσαμε να μην κάνουμε τίποτα, αν δεν ενημερωθούμε έγκυρα πρώτα. Μέχρι τότε δε γνωρίζαμε ότι τα παιδιά δε γεννιούνται μόνο “αγόρια” ή “κορίτσια”. Ψάχνοντας, λοιπόν, γνωρίσαμε πολλούς ίντερσεξ ανθρώπους από την παγκόσμια κοινότητα, που είχαν την ίδια χρωμοσωμική διαφοροποίηση κι ήταν όλοι τους υπέροχοι. Δύο χρόνια μετά, έχοντας κρατήσει το μωράκι μου, με πήρε ένας άνθρωπος από την άλλη άκρη της Ελλάδας. Βρέθηκε και αυτός σε ένα επαρχιακό νοσοκομείο και ουσιαστικά του έβαλαν το πιστόλι στον κρόταφο – λέγοντας τις ίδιες ανακρίβειες και τερατολογίες – και τον έβαλαν να υπογράψει για να χάσει το παιδί του. Γενικά, με έχουν βρει διάφοροι άνθρωποι από την Ελλάδα, μέσα από μια σελίδα που έχουμε φτιάξει στο Facebook. Από εκεί κατάλαβα πως αυτή η πρακτική, να σκοτώνουν τα ίντερσεξ έμβρυα, φαίνεται πως είναι μια πάγια τακτική για πολλούς γιατρούς. Όχι για όλους, αλλά για αρκετούς. Κι όταν δεν τα σκοτώνουν, αναλαμβάνουν να τα “διορθώσουν” χειρουργικά ώστε να δείχνουν “κανονικά” σε σχέση με το φύλο που τους αποδόθηκε στη γέννα, άσχετα με το πώς μπορεί να νιώθουν μεγαλώνοντας».
Αρκετές φορές που τα ίντερσεξ παιδιά γεννιούνται με εμφανείς αποκλίσεις από το τυπικό στα εξωτερικά γεννητικά τους όργανα, κινδυνεύουν από το νυστέρι του παιδοχειρουργού, που θα προτείνει (βασισμένος στο αποτυχημένο πρωτόκολλο του dr. J.Money την δεκαετία του ’50) να τους φτιάξει πιο «τυπική» εξωτερική ανατομία, για να μην-και καλά- «νιώθουν άβολα και ντρέπονται για το σώμα τους μεγαλώνοντας», διαβεβαιώνοντας τους γονείς πως φτάνει απλά να το κρατήσουν κρυφό και να τα μεγαλώσουν στερεοτυπικά ανάλογα με το ανατομικό φύλο που φτιάχτηκε/διορθώθηκε για να είναι ευτυχισμένα. Παρ’ όλο που η θεωρία του Money απεδείχθη πέρα για πέρα λαθεμένη και στοίχισε τη ζωή του πειραματόζωου του του Reimer, το πρωτόκολλο του εξακολουθεί να εφαρμόζεται σε χιλιάδες intersex βρέφη ανά τον πλανήτη. Οι γονείς συναινούν από φόβο και άγνοια, τα παιδιά μεγαλώνοντας πολύ συχνά φρικάρουν και νιώθουν κακοποιημένα, βιασμένα ή και σε λάθος σώμα και η βιομηχανία κανονικοποίησης των ίντερσεξ παιδιών καλά κρατεί και κερδοφορεί, με εξαίρεση ελάχιστες χώρες που έχουν με νόμο απαγορεύσει τέτοιες επεμβάσεις.
«Όταν ήμουν 11 χρονών έκανα Judo και χρειαζόταν να κάνω συχνά εξετάσεις αίματος», περιγράφει ένα ίντερσεξ άτομο από την Αυστρία. «Κάποια στιγμή ο γιατρός βλέποντας τις εξετάσεις πανικοβλήθηκε και είπε στην μητέρα μου ότι έπρεπε να πάμε στο νοσοκομείο για περαιτέρω εξετάσεις. Εκεί έκανα πολλές εξετάσεις και τελικά μου είπαν ότι δεν είχα τίποτα. Όταν μου ήρθε για πρώτη φορά περίοδος υπέφερα από φρικτούς πόνους. Ο γυναικολόγος είπε στη μητέρα μου ότι είχα ενδομητρίωση και μου έδωσε αντισυλληπτικά. Έπαιρνα αντισυλληπτικά για πολλά χρόνια. Κάποια στιγμή σταμάτησα να πηγαίνω στο συγκεκριμένο γιατρό και απλώς έπαιρνα τα αντισυλληπτικά. Υπέφερα όταν πήγαινα στο γυναικολόγο γιατί είχα πολύ μικρό κόλπο και πονούσα κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Κάποια στιγμή αιμοραγούσα για πάνω από τρεις μήνες. Πήγα σε έναν άλλο γιατρό και μου είπε ότι είχα ογκίδια που έπρεπε να αφαιρεθούν. Μετά την επέμβαση ο γιατρός παρατήρησε ότι είχα κάποιες ουλές γύρω από τα χείλη του αιδίου μου. Μετά από πολλούς τσακωμούς με τους γονείς μου, μου αποκάλυψαν ότι όταν ήμουν μωρό είχα και ανδρικό γεννητικό όργανο το οποίο το είχαν αφαιρέσει χειρουργικά. Τώρα πια όλα ήταν ξεκάθαρα. Καταλάβαινα γιατί δεν ένιωθα ποτέ σεξουαλική διέγερση και γιατί δεν είχα ποτέ οργασμό. Μετά την επέμβαση έκοψα τα αντισυλληπτικά. Μέσα σε εννέα μήνες ανέπτυξα τριχοφυΐα σε όλο το σώμα μου, έβγαλα γένια και η φωνή μου άλλαξε. Όλο αυτό το διάστημα υποφέρω από κυστίτιδες γιατί δεν μπορώ να ουρήσω εύκολα, συχνά παθαίνω δερματίτιδες, έχω ημικρανίες και θέματα με την πίεση του αίματος μου, τα οποία με οδηγούν συχνά σε λιποθυμίες».
Χαρακτηριστική είναι και η μαρτυρία ενός ίντερσεξ ατόμου από το Βέλγιο. «Η περιπέτειά μου ξεκινάει όταν γεννήθηκα το 1958 και οι γιατροί παρατήρησαν κάποια γεννητική ασάφεια. Επέλεξαν να με κάνουν θηλυκό χωρίς καν να ενημερώσουν τους γονείς μου. Από τότε ακολούθησαν ένα σωρό παρεμβάσεις από τους γιατρούς οι οποίοι δεν είχαν καθόλου εμπειρία σε τέτοιου είδους περιπτώσεις και έτσι με μετέτρεψαν σε πειραματόζωο. Ποτέ δεν θεώρησαν απαραίτητο να μου εξηγήσουν τι συμβαίνει και υποχρέωσαν και τους γονείς μου να μην μου το αποκαλύψουν. Όταν τα υπόλοιπα παιδιά ήταν διακοπές εγώ ήμουν στο νοσοκομείο και με υπέβαλαν σε πειραματικές θεραπείες. Το χειρότερο απ’ όλα ήταν ότι κατά τη διάρκεια αυτών εξετάσεων βρισκόμουν σε ένα κρεββάτι χωρίς τα ρούχα μου και φοιτητές ιατρικής και ειδικευόμενοι γιατροί με έβγαζαν φωτογραφίες σαν να ήμουν «αξιοθέατο» τέρας σε τσίρκο. Όλα αυτά χωρίς να έχω ασθενήσει ή να έχω κάποια αρρώστια και ενώ έχαιρα άκρας υγείας. Οι γονείς μου με μεγάλωσαν σαν να ήμουν κορίτσι ενώ εγώ ταυτόχρονα ένιωθα και αγόρι. Όταν ενηλικιώθηκα σταμάτησα τις ορμονοθεραπείες που μου επέβαλαν οι γονείς μου. Δεν νιώθω καθόλου άνετα με το σώμα μου γιατί έχουν γίνει πολλές ιατρικές παρεμβάσεις που δεν τις χρειαζόμουν. Γεννήθηκα σε ένα υγιές σώμα, το οποίο τώρα πια το νιώθω ότι έχει αρρωστήσει λόγω όλων αυτών των παρεμβάσεων. Η σεξουαλική μου ζωή είναι ανύπαρκτη και νιώθω ότι όσο μεγαλώνω βυθίζομαι στην κατάθλιψη. Ήμουν απλά διαφορετικός άνθρωπος, αυτό ήταν όλο. Αυτό που χρειάζεται αλλαγή είναι οι αντιλήψεις της κοινωνίας και όχι τα σώματά μας».
Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε κείμενό του το 2015, σημειώνει πως οι εν λόγω εγχειρήσεις πραγματοποιούνται σε τουλάχιστον 21 κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συχνότητα αυτών των επεμβάσεων όμως παραμένει άγνωστη. Επιπλέον, η όποια επιφυλακτική και εν δυνάμει αρνητική στάση του ιατρικού προσωπικού απέναντι στα ίντερσεξ άτομα έχει άμεσο αντίκτυπο στην ψυχοσύνθεση και στην αυτοαντίληψή τους, δημιουργεί πρόσθετα εμπόδια στην πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και αποδεικνύει για ακόμη μια φορά την ανεπάρκεια των ιατρικών φορέων να κατανοήσουν πράγματι τις ανάγκες των ασθενών και να τους προσφέρουν τη φροντίδα που χρειάζονται.
Ο ρόλος της – τρομοκρατημένης από τα στερεότυπα – κοινωνίας
Σύμφωνα με όσα μας είπε ο Λάκης, η οικογένεια συνήθως κρατάει μυστική την ίντερσεξ σωματικότητα του παιδιού, κάποιες φορές μέχρι και στο ίδιο το παιδί. Έχουν υπάρξει περιπτώσεις που ένα ίντερσεξ άτομο, ανακάλυψε τη σωματικότητά του τυχαία από ιατρικά προβλήματα και ιατρικές εξετάσεις που χρειάστηκε να κάνει, αλλά και περιπτώσεις που η οικογένεια αναγκάστηκε να αποκαλύψει στο παιδί την αλήθεια, διαπιστώνοντας πως εν τέλει επέλεξε το λάθος φύλο. Επίσης, η οικογένεια μπορεί να επιβάλει και στο ίδιο το παιδί να σωπάσει και να το κρατήσει επτασφράγιστο μυστικό, προειδοποιώντας και εκφοβίζοντάς το για την απόρριψη και το φόβο που θα προκαλέσει η αποκάλυψη της ταυτότητάς του. Οι οικογένειες που έχουν ένα ίντερσεξ παιδί νιώθουν ενοχές, προσπαθούν να βρουν τι πήγε λάθος, οι γονείς ψάχνουν να ανακαλύψουν αν οι ίδιοι έχουν κάποιο κληρονομικό ιατρικό ζήτημα, αλληλοκατηγορούν και ρίχνουν ευθύνες ο ένας στον άλλον για το παιδί που γεννήθηκε. Κάποιες φορές, όταν διαρρέει η ίντερσεξ σωματικότητα του παιδιού, η οικογένεια επιλέγει να μετακομίσει για να μη στιγματιστεί το παιδί και οι γονείς.
Σ’ αυτό συναινούν φυσικά και τα ΜΜΕ, τα οποία προβάλλουν τα ίντερσεξ άτομα αποσπασματικά, ως ολότητες μυστήριες, σχεδόν εξωπραγματικές, χωρίς φυσικά να καταλαμβάνουν ρόλους σταθερών χαρακτήρων, αλλά περισσότερο δρώντας ως συμπληρωματικά υποκείμενα. Η επιδερμική τους αποτύπωση φαινόταν από τον τρόπο με τον οποίο τους παρουσίαζε η εκάστοτε πλοκή, συχνά ως ιατρικά αμφιλεγόμενα/παραφυσικά/ατίθασα όντα, με αδιάφορες ή αποκρουστικές προσωπικότητες, τα οποία λειτουργούσαν ως ένα σεναριακό plot twist. Ωστόσο, στη σειρά του MTV με τίτλο “Faking It”, η οποία προβαλλόταν από το 2014 έως το 2016, σημειώθηκε ο πρώτος κύριος ίντερσεξ χαρακτήρας σε σειρά (Lauren Cooper) και έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του ένα πραγματικά ίντερσεξ άτομο, το οποίο υποδύθηκε έναν intersex χαρακτήρα (Raven).
Εκτός από τα ΜΜΕ και την κοινωνία στα οποία έχει επικρατήσει ο προσβλητικός και υποτιμητικός όρος «ερμαφρόδιτος» και στα σχολικά εγχειρίδια της Βιολογίας κατεύθυνσης της Γ ́ Λυκείου, η ίντερσεξ σωματικότητα και πιο συγκεκριμένα το ΧΧΥ παρουσιάζεται ως «χρωμοσωμική ανωμαλία, από την οποία πάσχει ένα άτομο», όπως χαρακτηριστικά γράφει το βιβλίο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο όπου διαρκώς αναπαράγεται η ιντερσεξοφοβία, η άγνοια για την ίντερσεξ σωματικότητα και η εκμετάλλευσή της ως θέαμα προς πώληση, ο μόνος πιο ασφαλής χώρος για το ίντερσεξ άτομο είναι η ΛΟΑΤΙ κοινότητα. Τα τελευταία χρόνια στο ακρωνύμιο ΛΟΑΤΙ έχει προστεθεί και το I της ίντερσεξ ταυτότητας, ακριβώς επειδή η ΛΟΑΤΙ κοινότητα έχει αγκαλιάσει τα ίντερσεξ άτομα. Ο ίδιος ο Λάκης μάς λέει χαρακτηριστικά: «Εμένα με βοήθησε η Ερωφίλη, τότε, από τις Queertrans. Την γνώρισα όταν ήρθε στην Ξάνθη να μιλήσει. Τη ρώτησα αν είμαι τρανς και μου είπε “εσύ, αγάπη μου, είσαι ίντερσεξ”. Η Ερωφίλη με κατηύθυνε να ψάξω στο διαδίκτυο και να μάθω περισσότερο για το ποιος πραγματικά είμαι».
Νομοθετικές προστασίες & χαμένες ευκαιρίες
Είναι γεγονός ότι αν και έχει σημειωθεί πρόοδος απέναντι στις προκαταλήψεις που κυριαρχούν εις βάρος των ίντερσεξ ατόμων, τα δικαιώματά τους βρίσκονται ακόμα στην αφάνεια, ειδικά στην Ελλάδα και τα βήματα που γίνονται προς την πλήρη αναγνώρισή τους είναι επίπονα και χρονοβόρα. Η κοινωνία, εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων, φαίνεται να κλείνει τα μάτια στην ίντερσεξ κοινότητα, η οποία ωστόσο δε σταματά να ψάχνει τη φωνή της, έχοντας κατακτήσει μερικές πρόσφατες νίκες στο εξωτερικό και παλεύοντας συνεχώς για περισσότερες.
Στη χώρα μας η ίντερσεξ ταυτότητα συμπεριλαμβάνεται μόνο στον αντιρατσιστικό νόμο και μόνο στο πεδίο της εργασίας και όχι σε υγεία, εκπαίδευση, δημόσιο βίο. Τον Οκτώβριο του 2017 χάσαμε μια μοναδική ευκαιρία να δημιουργηθεί ένα σημαντικό νομοθετικό πλαίσιο προστασίας των ίντερσεξ ατόμων μέσα από την ψήφιση του νομοσχεδίου για τη Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου. Η Ρηνιώ είχε βρεθεί μάλιστα τότε στα έδρανα της βουλής, θέλοντας να τονίσει την αναγκαιότητα να συμπεριληφθεί η προστασία των ίντερσεξ παιδιών. «Η μεγαλύτερη δυσκολία έχει να κάνει με το ότι το παιδί μου είναι αόρατο για την πολιτεία. Εάν, δηλαδή, δεν αυτοπροσδιορίζεται στη μία άκρη του διπόλου, δεν υπάρχει. Δεν υπάρχει πληροφόρηση, ούτε πρόβλεψη ούτε αναγνώριση τις ρευστές και μη δυαδικές ταυτότητες φύλου. Η πολιτεία αυτή δεν έκανε τίποτα για να το προστατεύσει, όταν μου ζητήθηκε να τερματίσω την κύηση, ούτε κάνει τίποτα να συμπεριληφθούν αυτά τα παιδιά στο εκπαιδευτικό σύστημα και να χαίρουν αν μη τι άλλο αξιοπρέπειας και θετικής αυτοεικόνας. Αυτό που έχει να αντιμετωπίσει ένας γονιός, που αποδέχεται το παιδί του ως έχει, είναι οι ελλείψεις, τα νομικά κενά, η φοβικότητα θεσμών και κοινωνίας και η μηορατότητα των ανθρώπων αυτών».
Αντίστοιχα χαμένη ευκαιρία ήταν και η άρνηση του ελληνικού κοινοβουλίου στις 26 Νοεμβρίου να υιοθετήσει – στα πλαίσια της συνταγματικής αναθεώρησης – την απαγόρευση των διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου. Ωστόσο, υπάρχουν χώρες με ευνοϊκή νομοθεσία προς τα ίντερσεξ άτομα, όπως για παράδειγμα η Μάλτα, η οποία αποτελεί την πρώτη χώρα παγκοσμίως που απαγόρευσε τον Απρίλιο του 2015 τη διαδικασία ιατρικής παρέμβασης στα σώματα ίντερσεξ ατόμων χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Το παράδειγμα της Μάλτας έχει ακολουθήσει η Πορτογαλία, ενώ η Ευρώπη παροτρύνει ανοιχτά τις υπόλοιπες χώρες να θεσπίσουν παρόμοιες νομοθεσίες.
Συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δημοσίευσε τον περασμένο Φεβρουάριο ένα σημαντικό και προοδευτικό ψήφισμα, μέσω του οποίου όχι μόνο αναγνωρίζει και αποπαθολογικοποιεί τα ίντερσεξ άτομα, αλλά κατακρίνει επίσης τις απάνθρωπες πρακτικές και τη μεταχείριση που δέχονται βάσει απαρχαιωμένων νομοθεσιών που εφαρμόζονται ακόμη στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών κρατών. Το ψήφισμα μεταξύ άλλων αναγνωρίζει τις διακρίσεις βάσει των χαρακτηριστικών φύλου εις βάρος της ίντερσεξ ταυτότητας και καταδικάζει τη θεσμική απαγόρευση στα ίντερσεξ άτομα να έχουν τον πρώτο λόγο σε ζητήματα που αφορούν το σώμα και την ταυτότητά τους. Σύμφωνα με τη διεθνή ίντερσεξ οργάνωση OII Europe, η Αυστραλία επιτρέπει τα ίντερσεξ άτομα να αναγράφονται με το σύμβολο «Χ» σε όλα τα ομοσπονδιακά έγγραφα συμπεριλαμβανομένων των διαβατηρίων. Η Γερμανία είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που επιτρέπει το «απροσδιόριστο» φύλο ως επιλογή, μία πάγια διεκδίκηση όλων των ίντερσεξ οργανώσεων και μεμονωμένων ατόμων ανά τον κόσμο. Η «απροσδιόριστη επιλογή» διατέθηκε για τα πιστοποιητικά γέννησης των βρεφών ίντερσεξ με ασαφή γεννητικά όργανα ή ορμόνες, την 1η Νοεμβρίου 2013.
Το 2014 δικαστήριο της Κένυας διέταξε την κυβέρνηση να εκδώσει πιστοποιητικό γέννησης σε πέντε χρονών παιδί που γεννήθηκε με αμφίβολα γεννητικά όργανα. Ο όρος «απροσδιόριστο φύλο» μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε έγγραφα ιθαγένειας και άλλα έγγραφα, για να ταξινομήσει intersex άτομα στο Νεπάλ. Αντίστοιχη αναγραφή «Χ» με την Αυστραλία, έχει αποκτήσει πλέον νομικά και η Νέα Ζηλανδία για τα πιστοποιητικά γέννησης. Το 2016 δικαστήριο στην πόλη Tours της Γαλλίας αναγνώρισε για πρώτη φορά το δικαίωμα ενός 64χρονου ατόμου να προσδιορίζεται ως «ουδετέρου φύλου» σε δημόσια έγγραφα. Η υπόθεση του Τζέισον-Αντιγόνη εναντίον του δήμου Αμαρουσίου, που δικαιώθηκε για την αναγραφή «ουδέτερου» στο φύλο του, δεν είναι αντίστοιχη, καθώς ο ενάγων δεν αυτοπροσδιορίζεται ως ίντερσεξ, αλλά σε αυτή τη φάση, δεν έχει γίνει γνωστό εάν μπορεί κάποιο ίντερσεξ άτομο να επωφεληθεί της δικαστικής απόφασης.
Τέλος,το «Χ» φύλο μπορεί από φέτος να αναγράφεται σε πιστοποιητικά γέννησης ίντερσεξ ατόμων σε 6 πολιτείες των ΗΠΑ, μεταξύ αυτών η Καλιφόρνια και η Νέα Υόρκη, καθώς και σε όλο τον Καναδά (από τις 25 Νοεμβρίου 2019).
Οιδιεκδικήσεις
Τόσο ο Λάκης όσο και η Ρηνιώ (όσο και οι μεγαλύτερες οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα των ίντερσεξ) συμφωνούν στην αναγκαιότητα να υπάρχει μία τρίτη η κενή καταχώριση στα πιστοποιητικά γέννησης των ίντερσεξ ατόμων, προκειμένου να πάψουν να πιέζονται οι γονείς να μαντέψουν και να “κανονικοποιήσουν” το φύλο του μωρού. Επίσης, προσθέτουν ότι: 1) Θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για εκπαίδευση στα σχολεία γύρω από την ίντερσεξ ταυτότητα. 2) Θα πρέπει να αναγνωριστεί το δικαίωμα γάμου και τεκνοθεσίας για τους ΛΟΑΤΚΙ ανθρώπους. 3) Να υπάρξει διαρκής επιμόρφωση στην ιατρική επιστημονική κοινότητα, ώστε να σταματήσουν με νόμο οι άστοχες ή και κακοποιητικές χειρουργικές ή ορμονικές παρεμβάσεις ερήμην των παιδιών, παρά μόνο σε ηλικία που μπορούν να δώσουν την πλήρως ενημερωμένη τους συναίνεση . 4) Να είναι αποδεκτά τα ίντερσεξ άτομα από το σύνολο της κοινωνίας, αλλά και από τις άλλες κοινότητες (π.χ. ΛΟΑΤΚ).«Θέλουμε να μπορούμε να τεκνοθετούμε, γιατί είναι αδύνατο να φέρουμε στον κόσμο τα δικά μας παιδιά, λόγω στειρότητας… Σαφώς να υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας, όπως ψυχολογική και οικονομική επάρκεια, πριν την τεκνοθεσία, δεν το αρνούμαστε αυτό», δηλώνει χαρακτηριστικά ο Λάκης.
Σημαντικές Πληροφορίες
Παγκόσμια Ημέρα Ίντερσεξ Ορατότητας: 26 Οκτωβρίου
Διεθνής Ημέρα Μνήμης και Αλληλεγγύης για τους Ίντερσεξ Ανθρώπους: 8 Νοεμβρίου
ΟΙΙ EUROPE: Organisation Intersex International Europe
Σελίδα στο Facebook για την Ελλάδα: Intersex Greece, [email protected]
κείμενο: Πέτρος Αλεξανδρής, Βίκυ Αναγνωστοπούλου, Ανδρομάχη Κουτσουλέντη, Ραφαέλα Συκόβαρη & Χριστίνα Μουστακάκη
*Οι ιστορίες των ίντερσεξ ατόμων από το εξωτερικό που αναφέρονται στο αφιέρωμα φιλοξενούνται στην έκδοση #MyIntersexstory – Personal accounts by Intersex people living in Europe. H έκδοση περιλαμβάνει 15 μαρτυρίες ίντερσεξ ατόμων (και των οικογενειών τους) και κυκλοφόρησε με αφορμή τη Διεθνής Ημέρα Μνήμης και Αλληλεγγύης για τους Ίντερσεξ Ανθρώπους
