Χριστίνα Μαργιώτη
Την προηγούμενη βδομάδα οπαδοί της ΑΕΚ κρέμασαν ομοφοβικό πανό στο γήπεδο της Φιλαδέλφιας. Ένας μικρός εμφύλιος πόλεμος ξέσπασε εν συνεχεία στα social media αναφορικά με τον αν η πράξη των “φιλάθλων” προσβάλει το αντιφασιστικό παρελθόν της ομάδας ή αν ανταποκρίνεται στο ιστορικό της παρόν.
Φίλαθλοι – χρήστες των social έσπευσαν να αναφέρουν πως η ΠΑΕ εντόπισε τους παραβάτες και πως το πανό κατέβηκε εντός λίγων ωρών. Όπως και να χει εμείς αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με όλα όσα καθιστούν τον χώρο του (ελληνικού) αθλητισμού και δη του ποδοσφαίρου μη συμπεριληπτικό.
Οι αλάνες, οι πλατείες και τα γήπεδα αποτελούν κατεξοχήν τόπους της τοξικής αρρενωπότητας. Πόσοι πατεράδες και θείοι (από αυτούς που στα οικογενειακά τραπέζια κάθονται πάντα με την νεολαία) δεν εξανάγκασαν τους γιούς τους να αποδείξουν τον ανδρισμό τους χαρίζοντάς τους την πρώτη τους μπάλα;
Ομοφοβία στα γήπεδα ως διεθνές φαινόμενο
Έκθεση (2020) του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων περιγράφει των χώρο του αθλητισμού ως ένα παραδοσιακά «αντρικό τομέα» εντός του οποίου η ισότητα και η συμπεριληπτικότητα παραγκωνίζονται συστηματικά. Σε συνέντευξη που παραχώρησε ο Robbie Rogers, ανοιχτά γκέι πρώην αμερικάνος ποδοσφαιριστής στο BBC ακούμε τον δημοσιογράφο να λέει πως “η ομοφοβία συνδέεται ιστορικά με την κουλτούρα του ποδοσφαίρου”. Ο πρώην ποδοσφαιριστής πέρασε τα πανδυνα μετά το coming out του. Περιγράφοντας την κακεντρέχεια των σχολίων που έχει ακούσει από φιλάθλους, συμπαίκτες καθώς και προπονητές, φανερώνει τον διάχυτο χαρακτήρα της γηπεδικής ομοφοβίας.
Έρευνα της IPSOS, που διεξήχθη σε 30 χώρες τον προηγούμενο Ιούνιο αποδεικνύει πως 19% της Gen Z αυτοπροσδιορίζεται ως ΛΟΑΤΚΙ+. Το 9% των ερωτηθέντων στην ίδια έρευνα δηλώνει queer ανεξαρτήτως ηλικίας. Στον χώρο του αθλητισμού ωστόσο δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα ποσοστά ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Αν κρίνουμε ωστόσο από τα ποσοστά του γενικού πληθυσμού, φαίνεται αδύνατο να μην υπάρχουν ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα .
Έρευνα της Kick it Out αποδεικνύει πως κατά την τελευταία ποδοσφαιρική σεζόν οι αναφορές σχετικά με περιστατικά ομοφοβίας τόσο εντός γηπέδων, όσο και στα social media έχουν αυξηθεί σημαντικά. Συγκεκριμένα οι αναφορές εντός γηπέδων έχουν αυξηθεί κάτα 65,1%, ενώ οι αναφορές διαδικτυακής κακοποίησης κατά 279%. Οι αυξημένες αναφορές φανερώνουν ταυτόχρονα την αυξημένη ομοφοβία/ λοακτιφοβία αλλά και αυξημένη ενσυναίσθηση.
Το coming out υπό αυτό το πρίσμα φαντάζει ταφόπλακα στην επαγγελματική καριέρα των αθλητών. Υπενθυμίζουμε τις έντονες αντιδράσεις που προκάλεσε κατά το παρελθόν η επιτέλεση συμπεριφορών εκτός της αρρενωπής νόρμας. Τα ομοφοβικά σχόλια που δέχτηκε ο Πικέ κι ο Ιμπραΐμοβιτς, όταν ο παπαρατσικός φακός τους έπιασε να αγκαλιάζονται στο πάρκινγκ της Μπαρτσελόνα. Το μένος που ξέσπασε μετά την δήλωση του Μπέκαμ σχετικά με τα γυναικεία εσώρουχα. Κυρίως όμως την ασίγαστη δύναμη που επέδειξαν δεκάδες ΛΟΑΤΚΙ+ ποδοσφαιριστές αφού κρέμασαν τα αθλητικά τους παπούτσια προχώρησαν σε coming out, όπως οι Thomas Hitzlsperger, Robbie Rogers, David Testo, Anton Hysen, Thomas Berling, Jonathan De Falco, Marcus Urban, Coline Martin, Zander Murray, Andy Brennan.
Σε ντοκυμαντέρ της Kick it Out ακούμε τον Ian Holloway, πρών manager της Premier League να λέει “για να είμαι απολύτως ειλικρινής ναι, το ποδόσφαιρο είναι εντελώς ομοφοβικό” και να συμπληρώνει πως κατά την άποψή του “όσα coming out έχουν επιχειρηθεί έχουν πάει εντελώς λάθος”. O Matt Morton, ανοιχτά γκέι επαγγελματίας ποδοσφαιριστής αναφέρει “θα ήθελα πολύ να κουβεντιάσω με οποιονδήποτε πιστεύει πως δεν υπάρχουν γκέι ποδοσφαιριστές, κάτι τέτοιο μου ακούγεται κυριολεκτικά παράλογο. 100% υπάρχουν γκέι ποδοσφαιριστές, απλά δεν αισθάνονται ασφαλείς να είναι ο εαυτός τους”. Ακούμε την Amal Fashanu, ανιψιά του Justin Fashanu, του πρώτου ανοιχτά γκέι ποδοσφαιριστή να περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ο θείος της οδηγήθηκε στην αυτοκτονία μετά το coming out του την δεκαετία του ’90. Ο Patrick Bamford, επαγγελτίας ποδοσφαιριστής, στέκεται τον σημαντικό ρόλο που παίζει στη διαδικασία του coming out (ειδικά των νεαρών ποδοσφαιριστών) η έμπρακτη αποδοχή από τους συμπαίκτες, τον manager, την διοίκηση των ομάδων και τους προπονητές.
Κατά το παρελθόν έχουν παρατηρηθεί πολυάριθμα περιστατικά κατά τα οποία ποδοσφαιριστές έχουν μετατραπεί σε αποδέκτες ομοφοβικών σχολίων. Ο Hector Bellerin έχει στοχοποιηθεί από τους οπαδούς της Arsenal, επειδή δάνεισε την φωνή του για να στηρήξει την καμπάνια των GayGooners, μίας οργάνωσης που αντιμάχεται την γηπεδική λοακτιφοβία. Οι οπαδοί της Leicester έχουν επιδοθεί σε ομοφοβικά παραληρήματα το 2017. Μερικοί από αυτούς οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη στη βάση της παραγράφου 3 του νόμου περί ποδοσφαιρικών παραβάσεων. Το 2019 οπαδοί των Metz στοχοποίησαν παίκτες της PSG. Όταν το πανό έγινε αντιληπτό, το ματς διεκόπη για λίγα λεπτά προκειμένου να κατέβει. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους σε αγώνα ανάμεσα στην Marseille και την Nice, οπαδοί της τελευταίας ύψωσαν πανό το οποίο στοχοποιούσε την ίδια την γαλλική διοργάνωση,υποστηρίζοντας να νέα μέτρα ασφαλείας “κάνουν το ποδόσφαιρο γκέι”. Οπαδοί της Liverpool παρενόχλησαν τον Billy Gillmour στις 14 Αυγούστου του 2021. Η ομάδα καταδίκασε την πρακτική τους.
Το ελληνικό σύμπτωμα
Έρευνα που διεξήγαγαν οι Reporters United (2021) αποκαλύπτει πως οι ΛΟΑΚΤΙ+ ταυτότητες συνεχίζουν να αποτελούν ταμπού στο χώρο του ελληνικού ποδοσφαίρου. Η εν λόγω αποτελεί την μοναδική εμπεριστατωμένη απόπειρα έρευνας στην χώρα. Στο πλαίσιο της έρευνάς τους, παρατήρησαν πως οι περισσότεροι ΛΟΑΤΚΙ+ ποδοσφαιριστές κάνουν coming out μετά την επαγγελματική τους απόσυρση, λόγω της έντονης ΛΟΑΤΚΙφοβίας του χώρου. Στην Ελλάδα δεν παρατηρείται αντίστοιχο φαινόμενο. Το γεγονός αποδεικνύει το βαθύ σκοτάδι που επικρατεί στο χώρο αλλά και στη χώρα.
Μοναδικό παράδειγμα ποδοσφαιρικής ομάδας που εμπράκτως έχει εκφράσει την συμπεριληπτικότητά της αποτελεί ο ΟΦΗ. Με αφορμή το Pride του 2021 η ομάδα του ΟΦΗ τιμώντας την συμπεριληπτικότητα, άλλαξε τα χρώματα του εμβλήματος της, ντύνοντάς το στα rainbow. Χρησιμοποίησε μάλιστα ως σύνθημα το «Το ποδόσφαιρο δεν έχει ταμπέλες». Δύο μέρες αργότερα ρατσιστικός οχετός ξέσπασε στα social της. Η ομάδα επανέφερε τα χρώματα του εμβλήματος στην κλασική τους μορφή δύο μέρες αργότερα υποστηρίζοντας πως ήταν θέμα προγραμματισμού. Επανέλαβε την κίνησή της δύο χρόνια αργότερα.
Σημαντικό επίσης κρίνεται το γεγονός πως καμία ομάδα και κανένας φίλαθλος παρά τα εκατοντάδες ομοφοβικά περιστατικά δεν έχει παραπεμφθεί σε δίκη, όπως έχει παρατηρηθεί σε αντίστοιχες περιπτώσεις στο εξωτερικό, καθώς η ανάγνωση του ελληνικού αντιρατσιστικού νόμου είναι επιλεκτική. Επιπλέον σε αυτό το ομοφοβικό τοπίο τα παραδείγματα συμπεριληπτικών συλλογικοτήτων είναι απειροελάχιστα.
Το Queer Space Athens είναι ένας αυτό-οργανωμένος, συμπεριληπτικός, ασφαλής χώρος για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Τα μέλη του αθλούνται και κοινωνικοποιούνται μέσω του αθλητισμού χωρίς αποκλεισμούς. Αποτελεί ένα εκ των ελαχίστων συμπεριληπτικών χώρων πανελλαδικά. Δήλωσε στο ANTIVIRUS με αφορμή το περιστατικό: «Η ΑΕΚ είναι μια ομάδα με τουλάχιστον 40 χρόνια ιστορίας στον αντιφασιστικό χώρο. Τα υποκείμενα που ανέβασαν το συγκεκριμένο πανό, πέραν της προβληματικής τους ομοφοβίας, ντροπιάζουν και την ιστορία της ομάδας τους».
Σε σχέση με το ομοφοβικό πανό που είδαμε στο γήπεδο της ΑΕΚ κρίνουμε σκόπιμο να αναφέρουμε το αρ43 του Κανονισμού Γηπέδων Ασφάλειας και Προστασίας της ΕΠΟ (2019) όπου περιγράφονται οι έλεγχοι ασφαλείας εντός του γηπέδου, οι οποίοι οφείλουν να επαληθεύουν πως κανείς δεν μπορεί να εισάγει στο γήπεδο ρατσιστικά πανό. Στο αρ.53 του ίδιου κανονισμού περιγράφονται μια σειρά από προκλητικές/ ρατσιστικές ενέργειες καθώς και ο τρόπος αντιμετώπισής τους, ενώ αναφέρεται πως “Οι ομάδες που συμμετέχουν, πρέπει να υλοποιούν και εφαρμόζουν το σχέδιο των 10 σημείων της UEFA κατά του ρατσισμού”. Στο δε παράρτημα V του κανονισμού παρουσιάζεται αναλυτικότατα ένας κατάλογος απαγορευμένων αντικειμένων μεταξύ των οποίων “ρατσιστικό, ξενοφοβικό και σεξιστικό υλικό”, ενώ στο Παράρτημα VI περιγράφονται τα δέκα σημεία της UEFA κατά του ρατσισμού.
Μένει να δούμε ποιά βήματα θα επιχειρηθούν από δω και πέρα για την εξάλειψη της ομοφοβίας από τα ελληνικά γήπεδα.
