Ανάμεσα στις ταινίες τεκμηρίωσης που συγκίνησαν και διακρίθηκαν στην 76η Berlinale και τα 36α βραβεία Teddy είναι το ντοκιμαντέρ «Into my name» (Nel mio nome) του Νικολό Μπασσέτι. Η παρουσία του Έλιοτ Πέιτζ σαν executive producer είναι ένα θετικό στοιχείο για την περαιτέρω δημοσιότητα και προώθηση του φιλμ,
Παρακολουθεί από πολύ κοντά (στην παράδοση του σινεμά verite), και ταυτόχρονα με διακριτικότητα και ευαισθησία το συναρπαστικό ταξίδι τεσσάρων τρανς ανθρώπων F προς Μ. Χωρίς χρονική αλληλουχία, αλλά με εύστοχη επιλογή από παλιότερα footage των πρωταγωνιστών, δημιουργεί ένα ιδιότυπο κολάζ από αναμνήσεις, σκέψεις αλλά και διάδραση μεταξύ των ηρώων του.
Ο Νικο, ο Αντρέα, ο Λέο και ο Ράφ προέρχονται από διαφορετικά μέρη της Ιταλίας αλλά συνδέονται με ένα κοινό βίωμα. Έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία φυλομετάβασης σε διαφορετικές χρονικές στιγμές της ζωής τους και με διαφορετικούς όρους, που σχετίζονται τόσο με την κοινωνική τους προέλευση, όσο και με το πολύπλοκο νομικό και ιατρικό σύστημα της Ιταλίας. Μέρα με τη μέρα, έχουν να αντιμετωπίσουν με τόλμη τα εμπόδια που τους θέτει ο αυστηρά δυαδικός μας κόσμος. Το να ζήσουν με αυτοεκπλήρωση και αξιοπρέπεια είναι θέμα επιβίωσης.
Πίσω από την κάμερα βρίσκεται ο Νικολό Μπασσέτι. Ομολογουμένως δεν είχα συγκρατήσει το όνομα όταν το 2013 το «Sacro GRA» του Τζιανφράνκο Ρόσι βραβεύτηκε με τον Χρυσό λέοντα στο 70ο φεστιβάλ Βενετίας. Πρόκειται για τον συγγραφέα του εμβληματικού ομώνυμου βιβλίου από το οποίο προέκυψε αυτό το ντοκιμαντέρ-οδοιπορικό κατά μήκος του περιφερειακού αυτοκινητόδρομου της Ρώμης. Με προφανή ειδικότητα στην αστική ανθρωπογεωγραφία και μια ιδιαίτερη σχέση με τον Ίταλο Καλβίνο και τις «Αόρατες πόλεις», ο Μπασσέτι γύρισε στη συνέχεια το «Magnificent Fortunes – Portraits from a World’s Fair».
Με εντυπωσιακό βιογραφικό, αλλά καμιά προφανή σχέση με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, η συζήτηση με τον δημιουργό του «Into my name» ήταν επιβεβλημένη.
Η Δήμητρα Κυρίλλου μίλησε με τον Νικολό Μπασσέτι ένα κρύο απόγευμα στη διάρκεια της Μπερλινάλε, με τη βοήθεια του πρακτορείου Claudia Tomassini και των Pierpaolo Festa, Paola Schettino Nobile και του Karsten.
Η ταινία σας είναι μια ευχάριστη και αισιόδοξη εικόνα για τις ζωές των τρανς ανθρώπων και έχει ιδιαίτερη σημασία ότι προέρχεται από μια χώρα του Ευρωπαϊκού νότου. Πώς προέκυψε η ταινία σας, τι σας παρακίνησε;
Αποφάσισα να γυρίσω αυτή την ταινία λόγω της μεγάλης τύχης να έχω ένα γιο που είναι τρανς. Ήταν αυτός που μου έγραψε μια επιστολή πριν από τέσσερα χρόνια, στην οποία προσπάθησε να με καθησυχάσει σχετικά με τη φυλομετάβαση που ξεκινούσε και το βρήκα τόσο συγκινητικό, που σκέφτηκα ότι θα ήθελα να ξεκινήσω κάτι πάνω σ’αυτό το θέμα. Αυτός μου έδειξε το δρόμο, να δω έναν κόσμο πλουσιότερο, διαφορετικότερο από αυτό που ορίζουν τα δίπολα (binaries). Ήταν μια ανάγκη που αισθάνθηκα σαν πατέρας, αλλά και σαν μέλος μιας κοινότητας, ότι πρέπει να το διηγηθώ.
Πως βρήκατε τους συγκεκριμένους τέσσερις ανθρώπους που πρωταγωνιστούν;
Τους γνώρισα μέσω του γιου μου στη Μπολόνια. Για 6 μήνες πέρασα χρόνο με τους ίδιους και με ανθρώπους του περιβάλλοντός τους. Από την αρχή ήταν σημαντικό να αποδομήσω τα στερεότυπα και να μην τους δω με οίκτο.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό, συνήθως μαθαίνουμε για τραγικές ιστορίες τρανς ανθρώπων. Η ταινία ξεκινά με την πρόσφατη ετυμηγορία ενός δικαστηρίου στο Μιλάνο, η οποία ούτε λίγο ούτε πολύ ισχυρίζεται ότι δεν προβλέπεται τίποτα πέρα από το δίπολο «άρρεν – θήλυ». Αυτή είναι η κατάσταση στην Ιταλία;
Υπάρχει ένας νόμος, αρκετά παρωχημένος, όταν πρωτοψηφίστηκε ήταν ένα βήμα στην σωστή κατεύθυνση, σήμερα ωστόσο είναι πολύ πίσω από τις ανάγκες της κοινωνίας. Δηλαδή είναι εφικτό να αλλάξει κάποιο άτομο όνομα και ταυτότητα κλπ., αλλά θα πρέπει να περάσει από μια επίπονη διαδικασία παθολογικοποίησης, δηλαδή πρέπει να δηλώσεις «ασθενής».
Υπάρχουν αιτήματα να αλλάξει αυτή η νομοθεσία στη χώρα;
Ναι, υπήρξαν πoλλές προσπάθειες μεταρρύθμισης, κάποιες έφτασαν να γίνουν νομοσχέδια, και πρόσφατα μια πρωτοβουλία έθεσε το ζήτημα της αντιμετώπισης της ομοφοβίας και τρανσφοβίας, αλλά δυστυχώς κανένα δεν υπερψηφίστηκε στο κοινοβούλιο, έτσι βρισκόμαστε πάλι πολύ πίσω.
Αναφερθήκατε προηγουμένως στα στερεότυπα και αυτό μου δίνει αφορμή να ρωτήσω για το ζήτημα των ταυτοτήτων – identities. Ο Λέο το αναφέρει κάποια στιγμή: Με ρωτάνε, είσαι batch λεσβία ή άντρας; Θαρρώ ότι οι 4 πρωταγωνιστές δεν επικροτούν τη λογική των ταυτοτήτων.
Ναι, συμφωνώ, το φιλμ αναδεικνύει, συχνά με ένα (αυτο)ειρωνικό τρόπο, τέτοιου τύπου δηλωμένες ή λανθάνουσες διαιρέσεις μέσα στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα.
Υπάρχει μια επίμονη αναφορά στην προσπάθεια να αρνηθούν το παρελθόν τους, ειδικά τις ετεροσεξουαλικές σχέσεις που είχαν πριν τη φυλομετάβαση. Νομίζω ο Λέο αναφέρει ότι το έκανε για νομικούς λόγους, γιατί χωρίς αυτό θα του αρνούνταν τη μετάβαση, λέγοντάς του «αφού είχες σχέσεις με το άλλο φύλο, όλα καλά, τι θέλεις τώρα;». Μήπως όμως είναι και ψυχολογική αίσθηση; Ένα είδος «ντροπής».
Ο Λέο είναι γλυκύτατος στο πώς αντιδρά λέγοντας: Γιατί να αρνηθώ το παρελθόν μου; αυτός είμαι τώρα, ωστόσο αν πάω στον ψυχολόγο και του πω ότι ως τρανς άντρας είχα σχέσεις με άντρες, θα δημιουργήσω πρόβλημα στην όλη διαδικασία. Ο λόγος είναι ότι οι «ειδικοί» δεν κατανοούν τη διαφορά ανάμεσα στο σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. Ο Ραφαέλε είναι τρανς άντρας, του αρέσουν οι γκέι άντρες, κι αυτό δεν είναι κατανοητό. Τέτοιες κατηγοριοποιήσεις δεν βοηθούν καθόλου.
Πέρα από τις ανεπάρκειες της κρατικής μηχανής, η Ιταλική κοινωνία πώς τοποθετείται; Πώς είναι η καθημερινότητα των τρανς ανθρώπων;
Είμαι γενικά αισιόδοξος, πιστεύω ότι οι εμπειρίες και αφηγήσεις θα συμβάλουν να λειτουργούν στο να ξεπεραστούν των κατηγοριοποιήσεων.
Aν για παράδειγμα ένας πολιτικός τολμήσει να επαναστατικοποιήσει την νομοθεσία, θα αλλάξουν τα πράγματα;
Αν δεν υπάρχει πολιτισμικό υπόβαθρο, η νομοθεσία δεν αρκεί. Θα χρειαστούν και τα δυο. Θα φέρω το παράδειγμα των αμβλώσεων. Νομοθετικά έχουμε πολύ καλή, υποστηρικτική νομοθεσία, όμως δεν εφαρμόζεται στην πράξη γιατί είναι ταμπού στην κοινωνία, και συχνά πάμε προς τα πίσω. Είναι δύσκολο δηλαδή να κάνεις άμβλωση για κοινωνικούς λόγους.
Πώς επηρεάζεται η διαδικασία φυλομετάβασης από το κοινωνικό στάτους; Ένας πρωταγωνιστής αναφέρει ότι είναι βασικό το να έχεις δουλειά και σπίτι, να μπορείς να σταθείς στα πόδια σου.
Χαίρομαι που το θέσατε, είναι σημαντικό σημείο που αναδεικνύει η ταινία. Συγκεκριμένα ο πρωταγωνιστής αναφέρει ότι θέλει να βάλει μια τάξη στη ζωή του για να προχωρήσει στον επαναπροσδιορισμό. Θέλει π.χ. να έχει μια δουλειά, να κάνει τους γονείς του ευτυχισμένους για να βρει το θάρρος να προχωρήσει κι αυτό είναι ζήτημα κοινωνικής τάξης. Έχει πάντως να κάνει και με τη γενια, οι νεότεροι άνθρωποι επιδεικνύουν μεγαλύτερη αποφασιστικότητα κι αυτό είναι ενθαρρυντικό.
Πιθανά και με αυτό που συχνά ονομάζεται «gender fluidity»;
Ακριβώς, οι νέοι άνθρωποι είναι εξοικιωμένοι με αυτή τη ρευστότητα, κι αυτό είναι θετικό στοιχείο.
Ποια είναι τα σχέδια για το «Into my name»;
Δεν γνωρίζουμε ακόμη, πιστεύουμε ότι θα βρει ακροατήριο σε ορισμένες χώρες, στη Βρετανία και στις ΗΠΑ, θα δούμε!
συνέντευξη Δήμητρα Κυρίλλου
