Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδί που μεγάλωνε στη χώρα μας ακούγοντας παραμύθια. Πολλά απ΄αυτά μιλούσαν για γενναίους ήρωες που ερωτευόντουσαν όμορφες πριγκίπισσες. Για τρομακτικούς δράκους και για πανίσχυρες μάγισσες. Όσο όμως γοητευτικά ελεύθερος κι αν ήταν ο κόσμος των παραμυθιών, πάντα έμοιαζε να λείπει κάτι, κάνοντας πολλά παιδιά – όπως κι αυτό της ιστορίας μας – να αισθάνονται κάπως απομονωμένα. Στα παραμύθια δεν υπήρχαν ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες.
Η αρχή
Ήταν το 2014 όταν οι Οικογένειες Ουράνιο Τόξο αποφάσισαν να εκδώσουν «Τα δύο μικρά αυγά» (κείμενο: Στέλλα Μπελιά, εικονογράφηση: Σμαράγδα Μάγκου), το πρώτο τους παιδικό βιβλίο με ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες. Η έκδοση του βιβλίου έφερε στην επιφάνεια και μια σημαντική διαπίστωση. Τα παραμύθια στη χώρα μας απέφευγαν το ΛΟΑΤΚΙ+ περιεχόμενο. «Οι εκδοτικοί οίκοι στην Ελλάδα δεν ενδιαφέρονται να εκδώσουν πρωτότυπα ή μεταφρασμένα βιβλία παιδικής λογοτεχνίας που να περιλαμβάνουν ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες στους ήρωες τους. Αυτό έγινε σαφές όταν προσπαθήσαμε να εκδώσουμε το πρώτο μας βιβλίο “Tα δύο μικρά αυγά”», σημείωνε τότε η Στέλλα Μπελιά πρόεδρος της οργάνωσης και συγγραφέας του βιβλίου. Αλήθεια, πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα από τότε;
Έντεκα χρόνια μετά και οι Οικογένειες Ουράνιο τόξο πέρα από «Τα δύο μικρά αυγά», που μιλούν για τις διαφορετικές οικογένειες αλλά και για το μαγικό συστατικό που πρέπει να έχει μια ευτυχισμένη οικογένεια, έχουν κυκλοφορήσει το «Η Αλίκη κοιτάζει τον καθρέφτη» (κείμενο: Στέλλα Μπελιά, εικονογράφηση: Ιωάννης Αλεξιάδης) που μιλάει για μια μικρούλα που βρίσκει την οικογένειά της σε ένα ζευγάρι γκέι ανδρών που την αγαπούν «άνευ όρων» και τις «Μικρές Οικογενειακές Ιστορίες», ένα βιβλίο που απευθύνεται σε εφήβους και ενήλικες και απαρτίζεται από τρία διηγήματα· ένα που έγραψε ο Αύγουστος Κορτώ και δύο της Στέλλας Μπελιά. Πριν λίγους μήνες, μάλιστα η οργάνωση προχώρησε και στην κυκλοφορία του τέταρτου παιδικού της βιβλίου με τίτλο «Κοκό ή ΚοκοΡίκος»(κείμενο: Στέλλα Μπελιά, εικονογράφηση: Αντελάιντε Χριστίνα Καβαλάρη, εκδόσεις Ατρειδών Κύκλος), με θέμα την ταυτότητα φύλου και τη φυλομετάβαση.
Με το ζήτημα της ταυτότητας φύλου καταπιάνεται και το «Βασιλική Καρδιά» το παραμύθι του Γκρεγκ ΜακΓκούν (μετάφραση Ανδρομάχη Μπούνα και Γεωργία Κιζιρίδου, εκδόσεις Πολύχρωμος Πλανήτης), στο οποίο κεντρικό πρόσωπο είναι ένα τρανς άτομο που δίνει την ατομική του μάχη για αποδοχή του εαυτού του και εν συνεχεία για αποδοχή από το οικογενειακό και κοινωνικό του πλαίσιο. Στην προσπάθειά μας να διαπιστώσουμε αν υπάρχουν πλέον συμπεριληπτικά παραμύθια στα ελληνικά, συναντήσαμε πολλές ενδιαφέρουσες περιπτώσεις.
Το «Η Drag Queen που έσωσε τα Χριστούγεννα»(κείμενο: Κωνσταντίνος Μαραγκός, εικονογράφηση Ειρ. Σπυριδοπούλου, εκδόσεις Ψηφίδες) είναι σίγουρα μία από αυτές. Ένα παραμύθι που μιλά για τη διαφορετικότητα, το φύλο και τις πολλές πολύχρωμες εκδοχές μας.
Αξιοσημείωτα είναι επίσης και τα παραμύθια «Ένα παιδί σαν κι εσένα» (κείμενο: Helen Docherty, εικονογράφηση: David Roberts, μετάφραση: Μάνος Μπονάνος), «Το σαλιγκάρι με την καρδιά στα δεξιά»(κείμενο: Μaria Popova, εικονογράφηση: Ping Zhu , μετάφραση: Μάνος Μπονάνος) και το «Ένα ψάρι που το έλεγαν Ορφώ»(κείμενο: Φίλιππος Μανδηλαράς, εικονογράφηση: Ναταλία Καπατσούλια) από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Και τα τρία βιβλία καταπιάνονται με ζητήματα διαφορετικότητας.
Οικογένεια είναι… Μπαμάδες & Μαμπάδες
«Η απόφασή μου να συμπεριλάβω ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες στο βιβλίο μου ήταν απόλυτα φυσική», σχολιάζει η Κατρίνα Τσάνταλη, συγγραφέας του βιβλίου «Οικογένεια Είναι» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα (εικονογράφηση Κώστας Θεοχάρης). «Οι οικογένειες στον κόσμο μας δεν έχουν μία και μοναδική μορφή, και είναι σημαντικό τα παιδιά να βλέπουν στον κόσμο των βιβλίων αυτό που ήδη υπάρχει γύρω τους». Το βιβλίο είναι μια ιστορία με θέμα την αγάπη, την κατανόηση και την αποδοχή. Μέσα από διάφορα οικογενειακά μοντέλα—μονογονεϊκές, ομογονεϊκές, διαφυλετικές, διαθρησκευτικές οικογένειες κ.ο.κ. – η συγγραφέας θέλει να δείξει πως, ανεξαρτήτως της δομής μιας οικογένειας, αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι η αγάπη και η ασφάλεια που νιώθουν τα μέλη της. «Ήθελα να δημιουργήσω μια ιστορία που να προσφέρει εκπροσώπηση και να δείχνει πως η αγάπη δεν γνωρίζει σύνορα ή περιορισμούς. Το βιβλίο μου είναι μια πρόσκληση για σεβασμό, κατανόηση και αποδοχή όλων των μορφών οικογένειας. Και γι’αυτό τελειώνει με μια πρόσκληση σε πάρτυ. Ένα πάρτυ που είναι όλοι καλεσμένοι! Γιατί έτσι πρέπει! Να πάρουν πρόσκληση ΟΛΑ τα παιδάκια σε μια τάξη και να περάσουν φανταστικά!».
Με το θέμα των πολλών και διαφορετικών οικογενειών -καταπιάνεται και το παιδικό βιβλίο του Κυριάκου Αθανασιάδη, «Μπαμάδες και Μαμπάδες» (εικονογράφηση Ναταλία Καπατσούλια), που κυκλοφορεί κι αυτό από τις εκδόσεις Διόπτρα. «Παρουσιάζει τις διαφορετικές μορφές οικογένειας: αλλιώτικες, παλαβές, παράξενες, αλλά τελικά –με κάποιο τρόπο– συνηθισμένες όλες τους και όμορφες. Αυτό που λέμε, “φυσιολογικές”», αναφέρει ο ίδιος χαρακτηριστικά. «Επίσης έχει πλάκα, έχει στιχάκια που μπορούν να τα θυμούνται εύκολα τα παιδιά που θα τους διαβάζουμε το βιβλίο, και έχει εκπληκτικές, τρομερά ευφάνταστες ζωγραφιές». Για τον Κυριάκο το βιβλίο «η αρχική ιδέα (σ.σ. της Ναταλίας Καπατσούλια) ήταν η αντίδραση σε όλους όσους θέλουν ξαφνικά να συνεχίσουν να επιβάλλουν απαγορεύσεις στην κοινωνία. Ως εκ τούτου, το βιβλιαράκι μας είναι μια απάντηση σ’ αυτό το κομμάτι του κόσμου: τους βγάζουμε τη γλώσσα».
Ο ίδιος εκδοτικός κυκλοφορεί κι άλλα παιδικά (κι όχι μόνο) βιβλία με ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες/ιστορίες, όπως τα «Όταν ανοίγω τα φτερά μου»,«Γιάμι-πάρτι ψιψινόκεροι», «Ένας τέλειος Ψιψινόκερος» και «Όλα τα σώματα είναι υπέροχα», ενώ είναι γνωστός για την κυκλοφορία σειράς (εφηβικών) βιβλίων τ@ Αlice Oceman, «Ηeartstopper».
«Αν από μικρή ηλικία τα παιδιά ερχόντουσαν σε επαφή με ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες και ιστορίες, η κοινωνία μας θα ήταν σίγουρα πιο ανοιχτή και συμπεριληπτική», σημειώνει η Κατρίνα. «Θα μεγάλωναν με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση, θα κατανοούσαν τη διαφορετικότητα ως κάτι φυσιολογικό και θα υπήρχε λιγότερος φόβος για το άγνωστο. Οι διακρίσεις και τα στερεότυπα γεννιούνται κυρίως από την άγνοια, και η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να διαμορφώσει συνειδήσεις, προάγοντας έναν κόσμο όπου όλοι αισθάνονται αποδεκτοί και ασφαλείς».
Ιστορίες που γνωρίζουμε, ταυτότητες που συχνά ξεχνάμε
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν και οι συγγραφικές προσπάθειες που προσπαθούν να ενδυναμώσουν τη συμπεριληπτικότητα σε ιστορίες που ήδη γνωρίζουμε ή που θέλουν να τις διηγηθούν κάπως αλλιώς, κάνοντας reclaim το περιεχόμενό τους. Δύο από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι «Το άλλο μας μισό» της Αθηνάς Μαξίμου από τις εκδόσεις Κάκτος και ο «Σταχτοπούτης» τ@ Νάστα (εικονογράφηση: Βασίλης Κουτσογιάννης) από τις εκδόσεις Πουά.
Το «Άλλο μας μισό» είναι μία μεταφορά βασισμένη στο Συμπόσιο του Πλάτωνα. «Είχα τη χαρά να μου προταθεί από τις εκδόσεις Κάκτος, για άλλη μία φορά μετά την έκδοση της Σπηλιάς του Πλάτωνα για την παιδική σειρά των εκδόσεων, η απόδοση αυτού του αποσπάσματος του Συμποσίου του Πλάτωνα που μιλάει για το Έτερον Ήμισυ. Κατά την γνώμη μου, είναι σπουδαία αυτή η πρωτοβουλία των εκδόσεων Κάκτος να μεταφερθούν ιστορίες και σπουδαία κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας σε μία σειρά για παιδιά», αναφέρει η Αθηνά. «Όπως λοιπόν την πρώτη φορά έκανα την απόδοση της ιστορίας της Σπηλιάς του Πλάτωνα από την Πολιτεία του, έτσι και στην δεύτερη πρόταση για ανάλογη συνεργασία με τις εκδόσεις ανέλαβα την απόδοση της ιστορίας του Έτερον Ήμισυ από το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Το σημαντικό για μένα είναι ότι τα παιδιά έρχονται σε επαφή σε αυτήν την τρυφερή όσο και διαμορφωτική ηλικία με κείμενα που αναδεικνύουν την ελευθερία της σκέψης, την διαφορετικότητα τον σεβασμό, καθώς πρωτακουμπάνε τα κείμενα αυτά που διαμόρφωσαν παγκοσμίως την ανθρώπινη σκέψη και διανόηση».
Από την άλλη ο «Σταχτοπούτης» διηγείται διαφορετικά το κλασικό παραμύθι της Σταχτοπούτας, δημιουργώντας μια νέα ιστορία για δύο αγόρια που αγαπιούνται. «Η προηγούμενη ιστορία που έγραψα με τίτλο “We are a circus”(εκδόσεις Emma Press) ήταν η ιστορία δύο κοριτσιών που αγαπιούνται. Τσίρκο μάς έλεγαν και το πήραμε πάνω μας. Όσο το έγραφα, δεν ήταν “οκ” η αγάπη μας για τους δρόμους της Θεσσαλονίκης. Μέχρι να γίνει η ιστορία βιβλίο και να κυκλοφορήσει, είδα, με χαρά, πως η κατάσταση άλλαξε κάπως. Δυστυχώς, αγόρια χέρι-χέρι δεν βλέπω. Ακόμα είναι δύσκολο και επικίνδυνο, δύσκολο μέχρι κλωτσιάς και θανάτου το να βγουν τα γκέι αδέρφια μας και να χαρούν την αγάπη τους στο φως. Τα ξέρετε πολύ καλύτερα από εμένα…», μας λέει το Νάστα. «Είναι αδύνατο για πολλά αγόρια να εμφανιστούν στα χριστουγεννιάτικα τραπέζια με το σύντροφό τους. Γι΄αυτά τα αγόρια, η ιστορία του Σταχτοπούτη έγινε βιβλίο. Ο Σταχτοπούτης επιδιώκει να βγάλει τη στοργή από τη ντουλάπα, την θέλει να περιφέρεται στους δρόμους της χώρας, περήφανη, ελεύθερη και με ασφάλεια. Ο Σταχτοπούτης θέλει να μας πει πως η συναινετική στοργή δεν μπορεί να είναι ντροπή. Κάπου ώπα!».
Ένα από τα όνειρα του Νάστα είναι να φτιάξει μια κουήρ ιστορία για κάθε ετεροκανονικό βιβλίο που υπάρχει εκεί έξω. Αντιλαμβάνεται εξάλλου πως «το βιβλίο εν γένει ασκεί μια μαγεία και δημιουργεί ένα παράλληλο σύμπαν για να υπάρξει μέσα το παιδί. Ό,τι υπάρχει μέσα του, υπάρχει και γενικά, “κανονικοποιείται”. Υπάρχουν μάγισσες, τέρατα, γοργόνια και δράκοι, μαμάδες με παιδί — όχι, που ξανακούστηκε! Αγόρια να αγαπιούνται;! Τι; Ε, να που υπάρχουν, εδώ είναι. Για τον κόσμο που δυσκολευόταν να το φανταστεί, το κάναμε εικόνα». Κάτι αντίστοιχο πιστεύει και η Αθηνά «το βασικό που πρέπει να φροντίζουμε όλοι για τα παιδιά με οποιονδήποτε τρόπο είναι να προβάλλουμε ιστορίες που αναδεικνύουν τον σεβασμό στην ύπαρξη! Είτε πρόκειται για ΛΟΑΤΚΙ, είτε πρόκειται για πρόσφυγα, είτε πρόκειται για αλλόθρησκο, είτε πρόκειται για ζώο. Πρέπει να εφευρίσκουμε, να ανασύρουμε και να προβάλλουμε χαρακτήρες και ιστορίες που να φωτίζουν πως ανώτατος σκοπός και ιερή πράξη είναι ο σεβασμός της ύπαρξης και της διαφορετικότητας. Και δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε πως ανάμεσα στα παραμύθια, τις ιστορίες και τους χαρακτήρες που μιλάνε στα παιδιά για έναν πιο ισάξιο, ισότιμο και ευγενές κόσμο, πρέπει να κυριαρχούν οι δικές μας καθημερινές πράξεις ως φωτεινά παραδείγματα. Και ναι έτσι θα μπορούσαμε να ελπίζουμε πως η κοινωνία μας θα ήτανε διαφορετική!».
Τα παραμύθια είναι (και) οι δικές μας ιστορίες
«Σε μια χώρα μακρινή που κανείς δεν ξέρει υπήρχε ένα παιδί από μετάξι. Το έλεγαν μεταξένιο και φοβόταν τη ζωή, μια νύχτα όμως φάνηκε γενναίο και πήγε στη γιορτή. Εκεί τα βρήκε δύσκολα και έχασε αρκετά κομμάτια του, μα βρήκε την αγκαλιά, τη φροντίδα, την αγάπη… Στο τέλος βρήκε και τον εαυτό του». Η περιγραφή που μόλις διαβάσατε ανήκει στον «Μεταξένιο» το βιβλίο του Κυριάκου Χαρίτου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (εικονογράφηση: Βασίλης Κουτσογιάννης). Πρόκειται για ένα παραμύθι που – μεταξύ άλλων – μας θυμίζει ότι τα παραμύθια πρέπει να αντανακλούν και τις δικές μας ιστορίες, με κάποια μάλιστα να βασίζονται κυρίως σε αυτές. Όπως ο «Μεταξένιος». «Πρόκειται για μια ιστορία με θέμα την αγάπη. Είναι μια ιστορία προσωπική», μας εξηγεί ο συγγραφέας. «Γράφτηκε για ένα αγόρι ή μάλλον με αφορμή ένα αγόρι. Για να μπορέσω να του κάνω δώρο στα γενέθλιά του. Το αγόρι έφυγε μα το Μεταξένιο έμεινε. Στην ιστορία εγώ είμαι το Ραφτάκι αν και η μάνα μου όταν το διάβασε μου είπε πως είμαι το Μεταξένιο». Για τον ίδιο η αναφορά του παραμυθιού σε ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες/ιστορίες ήταν κάτι που έγινε ασυνείδητα. «Η ιστορία βγήκε από τη ζωή μου και τα συναισθήματά μου. Από κάτι βαθιά προσωπικό. Αναπόφευκτα λοιπόν έχει το καθρέφτισμα του κουήρ στοιχείου. Αυτό βέβαια είναι μία ανάγνωση. Υπάρχουν πολλές άλλες κι αυτό είναι και το ωραίο με την τέχνη».
Πιστεύει, ωστόσο, πως αν όλα μας από παιδιά ερχόμασταν σε επαφή με ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες/ιστορίες, «θα μιλούσαμε για έναν άλλο ίσως πλανήτη όπου δεν θα μας προκαλούσαν τόσο τρόμο, απέχθεια και μίσος οι διαφορετικές εκφάνσεις της αγάπης».
Λίγη ακόμη «παραμυθένια» συμπερίληψη
Το «Οικογένεια Είμαστε» από τις εκδόσεις Πατάκη (κείμενο: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, εικονογράφηση: Κιάρα Φεντέλε) είναι ένα βιβλίο για την τεκνοθεσία και την αναδοχή. «Είναι ο Μέλης, ένας ευαίσθητος Αρκούδος, που πηγαίνει να πάρει τα πρώτα δικά του ανθρωπάκια για να παίζει», σημειώνει ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος, συγγραφέας του βιβλίου. «Αναρωτιέται για τις μορφές οικογένειας που υπάρχουν. Τελικά βλέπει ένα ανθρωπάκι μόνο του κι αποφασίζει να γίνει εκείνος η οικογένειά του. Στην τελευταία σελίδα του βιβλίου τον βλέπουμε με τρία μοναχικά ανθρωπάκια αγκαλιά να γυρίζει εκεί που μένει, που είναι μια Δομή Προστασίας Απροστάτευτου Αρκούδου. Δηλαδή είναι κι εκείνος ένας μόνος αρκούδος χωρίς οικογένεια». Το «Οικογένεια Είμαστε», παρουσιάζει όλες τις μορφές οικογένειας στις οποίες μπορεί να μεγαλώνει ένα παιδί σήμερα, άρα και τις ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες. «Έτσι κάθε παιδί διαβάζοντάς το μπορεί να βρει τον εαυτό του και να ταυτιστεί. Αυτό που τονίζει το βιβλίο είναι ότι σε κάθε μορφής οικογένεια μπορεί να μεγαλώνουν ευτυχισμένα παιδιά. Γιατί η ευτυχία δεν έχει να κάνει με τη σύνθεση της οικογένειας, αλλά τις σχέσεις αγάπης που συνδέουν τα μέλη της», σημειώνει ο Βαγγέλης και συνεχίζει. «Όλο το έργο μου μιλά για την αποδοχή και την αλληλοκατανόηση, για τον σεβασμό στον άλλο και για το δικαίωμα καθενός να είναι ο εαυτός του. Αν θέλουμε η κοινωνία που θα διαμορφώσουν αύριο τα παιδιά μας να είναι μια ανοιχτή κοινωνία, καλύτερη από τη δική μας, πρέπει να μεγαλώσουν με τα εφόδια και τις αξίες για να τη φτιάξουν. Πρέπει να σέβονται και να υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εάν αυτό το είχαμε ήδη κατακτήσει δεν θα χρειαζόταν το συγκεκριμένο βιβλίο να στοχεύει στο να βρουν όλα τα παιδιά μια κατάλληλη οικογένεια -μια αγκαλιά. Θα ήταν ήδη άδειες οι δομές. Αλλά δυστυχώς δεν είναι».
Μέσα σε 10 χρόνια τα παραμύθια που ενσωματώνουν ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες/ιστορίες στο περιεχόμενό τους έχουν αυξηθεί σημαντικά. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι είναι αρκετά ή έστω τόσο δημοφιλή όσο τα «κλασικά – ετεροκανονικά- παραμύθια». Ωστόσο, υπάρχουν και είναι περισσότερα από το παρελθόν, αποτυπώνοντας την ανάγκη μιας τρυφερής συμπερίληψης που δεν αποκλείει κανένα παιδί. Ας δούμε λίγα ακόμα παραδείγματα.
Το «Όχι μόνο μπλε» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (κείμενο: Ρόμπερτ Τρέγκονινγ, μετάφραση: Μάρω Ταυρή, εικονογράφηση: Στεφ Μέρφι). Σε μια πολιτεία όπου επιτρέπεται μόνο το μπλε και όλα τα άλλα χρώματα απαγορεύονται, ένα αγοράκι μαζεύει κρυφά κάθε είδους κίτρινα αντικείμενα, αφού αυτό είναι το αγαπημένο του χρώμα. Όταν τελικά βρίσκει το θάρρος να φανερώσει το μυστικό του στον μπαμπά του, εκείνος έχει μια γενναία ιδέα, η οποία όχι μόνο θα βοηθήσει τον γιο του να αποδεχτεί ποιος είναι αλλά και θα κάνει ολόκληρη την πόλη και τους κατοίκους της να αλλάξουν για πάντα.
Το «Σκουλήκι αγαπάει Σκουλήκι» από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος (κείμενο: J. J. Austrian, μετάφραση: Ηλιάνα Αγγελή, εικονογράγραφηση: Mike Curato). Μια ιστορία αγάπης που ανατρέπει κάθε στερεότυπο. Όταν ένα σκουλήκι συναντάει ένα ξεχωριστό σκουλήκι και ερωτεύονται, ξέρετε τι γίνεται μετά; Παντρεύονται! Αλλά οι φίλοι τους θέλουν να μάθουν: Ποιος θα φορέσει το νυφικό; Και ποιος θα φορέσει το κοστούμι; Η απάντηση είναι μία: Δεν έχει σημασία, γιατί… Σκουλήκι αγαπάει Σκουλήκι.
Αλλά και «Τα Τρελοκαλτσάκια»(κείμενο: CK Smouha, μετάφραση: Ηλιάνα Αγγελή, εικονογράφηση: Eleonora Marton) και «Η Σκοτεινούπολη» (κείμενο & εικονογράφηση: Kelly Canby, μετάφραση: Ηλιάνα Αγγελή) από τον ίδιο εκδοτικό (Κλειδάριθμος) που διαπραγματεύονται ιστορίες συμπεριληπτικότητας και αποδοχής.
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδί που μεγάλωνε στη χώρα μας ακούγοντας παραμύθια. Μέσα στους γενναίους ήρωες, στις όμορφες πριγκίπισσες, στους δράκους και στις καλές νεράιδες το παιδί γνώρισε κι άλλους χαρακτήρες που έμοιαζαν περισσότερο μ΄ αυτό. Και ίσως έτσι να έζησε καλύτερα!
