Έχετε αναρωτηθεί ποτέ τι συμβαίνει μετά το coming out; Πώς αυτή η διαδικασία εξωτερίκευσης των διάφορων επιθυμιών και ταυτοτήτων επηρεάζει τις ζωές των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων; Αλλάζει, αποδομεί ή δυναμώνει τους οικογενειακούς δεσμούς, τις φιλικές ή και ερωτικές σχέσεις; Τα αποτελέσματα είναι θετικά ή αρνητικά; Πώς διαχειρίζεται ένα άτομο αυτές τις ραγδαίες αλλαγές; Ποιες συμβουλές μπορούν να βοηθήσουν τα νέα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες αλλά και τις πρωτόγνωρες ελευθερίες μετά το coming out; Προσπαθούμε να απαντήσουμε τα ερωτήματα αυτά μέσα από τις ιστορίες έξι -ανοιχτά πλέον – ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
της Ανδρομάχης Κουτσουλέντη και του Πέτρου Αλεξανδρή
Ο ηθοποιός, Γιώργος Μακρής, μας μίλησε τόσο για το πρώτο του coming out όσο και για το τι ακολούθησε μετά το δημόσιο coming out που έκαναν ως οικογένεια με τον σύντροφό του Μιχάλη Οικονόμου. Η στυλίστρια και booker σε πρακτορείο μοντέλων, Έλενα Κατσάνη, μας είπε τι έγινε αφού ανακοίνωσε στην οικογένειά της ότι θα προχωρήσει στη φυλομετάβαση, περίπου πριν από 2 χρόνια. Η καλλιτέχνιδα, Ero Seagull, μας είπε για τη θετική αποδοχή που της επεφύλαξε η οικογένειά της και ο περίγυρός της, αλλά και τα προβλήματα που αντιμετώπισε μετέπειτα, όταν αποφάσισε να εκφράζεται ελεύθερα με την κοπέλα της ακόμα και στον τόπο καταγωγής της. Μια θερμή αποδοχή βίωσε και ο Πέτρος Τσαντάνης, που είναι φοιτητής, με την οικογένεια του να τον αγκαλιάζει και να τον αγαπάει το ίδιο. Αντιθέτως, η Sadie, make-up artist, μοιράζεται ότι οι γονείς της αρχικά προσπάθησαν να την αποτρέψουν από το να ζήσει ανοιχτά και ελεύθερα, με αποτέλεσμα να αναγκάζεται να εγκαταλείψει τον τόπο της, την Κέρκυρα. Τέλος, η Χριστιάνα, ηθοποιός και τραγουδίστρια, όταν αποφάσισε να μιλήσει ανοιχτά για τον σεξουαλικό προσανατολισμό της, η ζωή της έγινε «γαλήνια, ελεύθερη και όμορφη», παρά τις δυσκολίες και τις απορρίψεις που βίωσε.
Το πρώτο coming out
Ο Πέτρος ως κουήρ άτομο έκανε πρώτη φορά coming out πριν δύο χρόνια, στα 17 του, σε μια φίλη του που τύχαινε να είναι και πρώην του. «Ένιωθα πάρα πολύ άνετα γιατί μου είχε κάνει και εκείνη coming out πριν από λίγους μήνες. Γενικά, ήταν ένα θέμα που με βασάνιζε πάρα πολύ και δεν ήξερα πώς να το πω, πώς να το εκφράσω, πώς να το αποδεχτώ, σε ποια να το πω. Οπότε ήταν πολύ ιδανικό το ότι μου είχε κάνει και εκείνη coming out για να της κάνω και εγώ. Και μετά σε μια άλλη μου φίλη, μετά από λίγες μέρες». Είναι συχνό τα πρώτα coming να γίνονται σε άτομα του φιλικού περιβάλλοντος, καθώς συνήθως αυτά είναι τα οποία έχεις επιλέξει, και νιώθεις πιο άνετα. Έτσι και ο Γιώργος Μακρής μας λέει ότι το πρώτο του coming out το έκανε στους φίλους του, «όπου δεν υπήρξε αντίδραση, γιατί ήμασταν όλοι πιτσιρικάδες, οπότε δεν είχαμε θέματα. Αυτό έγινε στα 17-18 μου». Η Χριστιάνα μίλησε για πρώτη φορά για την ταυτότητά της στις φίλες της αλλά και στην αδελφή της. «Ήμουν στο λύκειο και γενικά δεν υπήρξε καμία έντονη αντίδραση. Γενικά η αδερφή μου πάντα ήταν πολύ υποστηρικτική και κάπως νομίζω είχε καταλάβει ήδη ότι ήμουν bisexual». Και ο Πέτρος είχε μια παρόμοια εμπειρία με τον αδελφό του. «Δεν χρειάστηκε να του κάνω κάποια ανακοίνωση ή κάτι. Απλά κάποια στιγμή ήμασταν μαζί και συζητούσαμε και μου έλεγε για μια κοπέλα δική του, και εγώ ένιωθα άνετα να του μιλήσω για τον Παντελή, το τωρινό μου αγόρι».
Για τα τρανς άτομα η διαδικασία του coming out είναι πιο πολύπλοκη, όπως μας είπαν και κάποια από τα συνεντευξιαζόμενα άτομα. «Στα περισσότερα τρανς άτομα τα οποία γνωρίζω, όπως έγινε και με μένα, χρειάστηκε πρώτα να κάνω coming out ως γκέι αγόρι και ακολούθησε αργότερα το δεύτερο coming out ως γυναίκα», μας εξηγεί η Έλενα από τη Θεσσαλονίκη, όπου ζει και εργάζεται τα τελευταία 8 χρόνια. Βέβαια, η Sadie έκανε coming out απευθείας ως τρανς στη μητέρα της το 2018. «Είχα, προηγουμένως, μια μεγάλη σχέση, η οποία είχε κρατήσει δύο χρόνια. Εκεί ήταν το πρώτο μου coming out, αλλά είχε πάει λίγο περίεργα… Μεγαλώνοντας στην εφηβεία δεν ήμουν γκέι. Ήμουν υποτίθεται “στρέιτ”, δηλαδή μου άρεσαν οι κοπέλες ανέκαθεν, οπότε δεν είχα να κάνω κάποιο άλλο coming out. Ήθελα να κάνω coming out ως τρανς απευθείας, αυτό ήταν το θέμα μου».
Το coming out στην οικογένεια και κυρίως στους γονείς, φαίνεται να είναι πιο δύσκολο. Tα άτομα χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να το κάνουν. Εξαίρεση ίσως αποτελεί η περίπτωση της Ero: «Η μητέρα μου κάπως το είχε καταλάβει για μένα από το νηπιαγωγείο. Την είχα ρωτήσει αν δυο κορίτσια μπορούν να είναι μαζί και μου είχε πει τότε ότι η αγάπη έρχεται σε πολλές μορφές. Οπότε όταν της το είπα στα 16 μου, ότι “ξέρεις, αυτή η κοπέλα δεν είναι φίλη μου, είναι η κοπέλα μου”, μου είπε: “Έλα! Πες μας και κάτι που δεν έχουμε καταλάβει!” Ήταν εύκολο. Μετά στον πατέρα μου άργησα λίγο, όχι επειδή φοβόμουνα, αλλά δεν ένιωθα ότι υπάρχει λόγος να το δηλώσω. Ήρθε αυτός και με ρώτησε, όταν ήμουν με μια άλλη κοπέλα, πιο μετά. Του μίλησα ευθέως, του πήρε 2-3 μέρες, το σκεφτόταν φαντάζομαι, χωρίς να γίνει κάτι ακραίο. Αυτό ήταν το coming out στους γονείς μου. Εννοείται ότι το έχω πει και στη γιαγιά μου και σε πολύ κόσμο μετά».
Η Χριστιάνα μάς λέει ότι με την οικογένεια ήταν το δυσκολότερο κομμάτι: «Έκανα coming out στα 30, ούσα παντρεμένη με άντρα και διακωμωδήθηκε εντελώς. Όταν χώρισα και έκανα την πρώτη μου σχέση με γυναίκα η αντιμετώπιση των γονιών μου άλλαξε ριζικά». Και στην περίπτωση του Γιώργου η κατάσταση ήταν αρκετά δύσκολη. «Στη μητέρα μου το είπα, γιατί κάποια στιγμή άρχισε να το υποψιάζεται και άρχισαν να μου κάνουν ένα “ντου” στο κινητό. Δεν το περίμενα, γιατί ήταν πολύ ανοιχτοί άνθρωποι, έτσι έλεγαν. Η μητέρα μου αντέδρασε πάρα πολύ καλά την πρώτη μέρα, τη δεύτερη άρχισε να με βρίζει, την τρίτη φοβόταν μην την κολλήσω AIDS, έτσι το έλεγε. Τώρα έχουν περάσει τα χρόνια, φυσικά, τους αποδέχτηκα κι εγώ».
Μεγάλες δυσκολίες συνάντησε η Έλενα όταν έπρεπε να κάνει το coming out της ως τρανς. «Μεγάλωσα σε ένα πολύ μικρό χωριό, με πάρα πολύ έντονη δύναμη της εκκλησίας. Χρειάστηκε να φύγω από εκεί και να αρχίσω να το ψάχνω αργότερα στα 26 με 27 μου, πιο έντονα, στη Θεσσαλονίκη. Πήγα σε ψυχολόγο και ξεκίνησα να μοιράζομαι με πολλές φίλες το τι ακριβώς συζητάω με την ψυχολόγο και ότι νιώθω ευτυχισμένη ως γυναίκα. Χωρίς να είμαι κι εγώ σίγουρη για όλα αυτά. Θα έλεγα ότι ήμουν περισσότερο προβληματισμένη. Γνώριζα ότι η οικογένειά μου δεν υπήρχε περίπτωση ποτέ τους να αποδεχτούν αυτό ακριβώς που είμαι και να καταλάβουν ό,τι περνάω. Όμως, δεν μπορούσα να ζω σε ένα ψέμα. Πήγα και έκανα το coming out μου στο χωριό, πριν ενάμιση χρόνο. Είχα πάρα πολύ κακές συμπεριφορές, πολλούς τσακωμούς, τηλεφωνήματα, να έρχονται να με βρίσκουν στη Θεσσαλονίκη. Να προσπαθούν με κάθε τρόπο να με αποτρέψουν».
Αντίστοιχα πολύ δύσκολο ήταν και για τη Sadie: «Χώρισα μετά από μία σχέση δύο χρόνων. Βρίσκομαι, τέλος πάντων, “στα πατώματα”, σε μαύρο χάλι, κλαίω κυριολεκτικά επί 4 μέρες με τη μητέρα μου να με παρηγορεί. Κάπως μέσα σε όλο αυτό το κλάμα, τον πανικό και την υστερία λέω: “Μαμά, πρέπει να σου πω κάτι”. Και της είπα ότι είμαι τρανς. Και εντάξει, δεν είχε πάει πολύ καλά. Η μάνα μου έκλαιγε με αναφιλητά κι έλεγε “εγώ γιο έκανα” και όλα αυτά… Μας πήρε κάποιο διάστημα, αλλά είμαστε σε ένα πολύ καλό σημείο τώρα. Κάναμε πολλές προσπάθειες, πολλούς τσακωμούς κατά καιρούς». Από την άλλη, ο Πέτρος είχε μια διαφορετική και πιο θετική αρχική εμπειρία με τους γονείς του. «Από την οικογένειά μου μόνο στη μητέρα μου έκανα. Το ξέρουν και οι υπόλοιποι απλά δεν χρειάστηκε εγώ να πω κάτι. Καλά και η μητέρα μου το ήξερε (γέλια). Ήταν πριν από έναν χρόνο περίπου. Ήταν πάρα πολύ όμορφη η αντίδραση. Όπως την περίμενα βασικά. Με λίγα λόγια μου είπε ότι στην προσωπική σου ζωή μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις και εγώ είμαι εδώ πέρα, για να σε αγαπώ για αυτό που είσαι. Δεν έχει νόημα να σε αγαπάω για κάτι άλλο». Στον πατέρα του δεν χρειάστηκε να το πει επίσημα, καθώς έγινε τελείως αβίαστα. «Απλά είχα μια πιπιλιά στο λαιμό και την είχα μια εβδομάδα. Και γυρνάει και μου λέει ποιος σου την έκανε αυτήν; Και επειδή μου είπε “ποιος”, αισθάνθηκα πολύ άνετα να του μιλήσω για το συγκεκριμένο άτομο».
Πολύ διαφορετικό είναι το δημόσιο coming out που έκανε ο Γιώργος, ως γκέι μπαμπάς, στη Vogue, το 2021. Ο ίδιος περιγράφει: «Εκεί ένιωσα πώς να είσαι σταρ για 10 λεπτά! Μετά τη συνέντευξη, μπήκα στο κινητό μου και είδα χιλιάδες μηνύματα, που δεν το περίμενα. Ήταν όλα πάρα πολύ καλά. Το άλλο που είχα να αντιμετωπίσω ήταν μηνύματα από ανθρώπους που έχουν δυσκολευτεί πάρα πολύ στη ζωή τους, με πάρα πολύ αναλυτικά πράγματα. Εγώ δεν μπορούσα να το διαχειριστώ. Ο Μιχάλης συμμετέχει πιο πολύ σ’ αυτό. Και μετά από 2-3 μέρες άρχισαν να βγαίνουν και τα διάφορα σχόλια, που τα έβλεπαν π.χ. οι γονείς του Μιχάλη μπαίνοντας σε κάποια sites τύπου Espresso. Εκεί μπαίνεις σε έναν άλλο κόσμο… Υπάρχει κι αυτός ο κόσμος… Εκεί δεν μπήκα. Και κάποιοι φίλοι που με κάνανε tag σε κάτι σχόλια, τους είπα ότι δεν είναι ωραίο να το κάνεις αυτό, να με στεναχωρεις».
Τι συνέβη όμως μετά;
Η ελευθερία στην έκφραση είναι ο κοινός παρονομαστής σε όλα τα άτομα με τα οποία μιλήσαμε για τις θετικές επιπτώσεις του coming out. Η απομάκρυνση κοντινών τους προσώπων ήταν από τις πιο αρνητικές. «Ήταν δικό τους πρόβλημα που δεν μπορούσαν να το αποδεχτούν», ξεκαθαρίζει η Έλενα και συμπληρώνει πως τα τηλεφωνήματα και οι τσακωμοί άρχισαν «όταν ξεκίνησαν να βλέπουν την αλλαγή π.χ. στα social. Διέγραψα τους παλιούς λογαριασμούς, έκανα καινούριους, με καινούριες φωτογραφίες και γυναικείο όνομα. Η μητέρα μου τότε άρχισε να μου τηλεφωνεί πολύ συχνά, προσπαθούσε να μάθει αν ξεκίνησα την ορμονοθεραπεία, για να με αποτρέψει από αυτό. Συγγενικό άτομο αναζήτησε τους γιατρούς μου, για να με αποτρέψουν. Ήταν δύσκολη κατάσταση, αλλά τις περίμενα τις αντιδράσεις από μία οικογένεια του χωριού. Μέχρι εκεί φτάνει το μυαλό τους. Δεν μπορούν να αντιληφθούν κάτι άλλο. Ήθελα να αλλάξω την ταυτότητά μου, να αλλάξω τα πάντα. Δεν μπορούσα να μην τους ενημερώσω. Επίσης, είμαι ένα άτομο που δεν μπορώ να κρύβομαι πίσω από το δάχτυλό μου. Δεν έχει νόημα να το κάνω». Εν τέλει, έχει κρατήσει πολύ καλή επαφή μόνο με τη μικρή της αδερφή.
«Δεν έχει νόημα να αλλάζουμε τον εαυτό μας για να αρέσουμε σε κάποιους ανθρώπους», υποστηρίζει ο Πέτρος. Και εξηγεί: «Έχω χάσει κάποια άτομα από τη ζωή μου, κάποιους φίλους, κάποιες παρέες. Από ένα σημείο και μετά βαρέθηκα να υποκρίνομαι ότι είμαι στρέιτ. Οπότε ήταν σαν επακόλουθο. Προσπάθησα να είμαι ο εαυτός μου και υπήρχαν κάποιες απώλειες. Δεν είναι όμως κάτι που με στεναχωρεί, γιατί όλα για κάποιο λόγο γίνονται». Με την οικογένειά του, όχι μόνο δεν έχασε επαφή, αλλά βρήκε περισσότερη στήριξη: «Μετά το coming out θεωρώ ότι η σχέση μας βελτιώθηκε. Ένιωθα πιο άνετος, ώστε να συζητάω με τη μητέρα μου, τον πατέρα μου ή τον αδελφό μου κάποια πράγματα που με προβληματίζουν, κάποια πράγματα στον ερωτικό τομέα. Να ζητάω κάποιες συμβουλές ή απλά να μοιράζομαι κάτι που συμβαίνει. Οπότε ένιωθα μεγαλύτερη ελευθερία ως προς αυτό. Δεν μου επέφερε κάτι αρνητικό».
«Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου διαφορετικά, ούτε να κρύβομαι», μας λέει η Χριστιάνα. «Στην αρχή τα πράγματα στην οικογένεια ήταν πολύ τεταμένα. Στην πορεία, με χρόνο και συζήτηση, το αποδέχτηκαν και είχαν καλή σχέση μαζί μου αλλά και με την κοπέλα μου. Γνωρίζω ότι ακόμα και σήμερα τους δυσκολεύει μιας και πλέον αυτοπροσδιορίζομαι ως λεσβία και κάνω σχέσεις μόνο με γυναίκες, όμως δεν θα το άλλαζα με τίποτα. Η ζωή μου μετά το coming out είναι σίγουρα διαφορετική αλλά σίγουρα πιο γαλήνια, ελεύθερη και όμορφη. Ναι υπάρχουν πολλές δυσκολίες καθημερινά και πολλές φορές προβληματίζομαι για το περιβάλλον που έχω διαλέξει να ζω, όμως στο τέλος δεν μπορώ να αλλάξω το ποια είμαι ούτε να μην “υπάρχω” επειδή κάποιοι δεν μπορούν να το δεχτούν. Στην εργασία μου επίσης είμαι open. Στην αρχή είχα ενδοιασμό και φόβο, αλλά τελικά κατάλαβα ότι μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει το να μιλάω ειλικρινά για αυτό».
Όταν ο Γιώργος έκανε coming out πρώτα ως γκέι, απομακρύνθηκε ο ίδιος από κάποιους φίλους του: «Δεν είναι πια φίλοι μου, όχι επειδή δεν με δέχτηκαν. Είναι ότι πάντα θυμάμαι να μου λένε “κάνε ό,τι θες φτάνει να μην είσαι κραγμένη”. Οπότε απομακρύνθηκα. Απομακρυνόμουν εγώ, γιατί το ζήτημα βρίσκεται στο πώς θα ορίζουν την αγάπη τους. Σε τι πλαίσια βάζουν την αγάπη τους. Εγώ νομίζω ότι η αγάπη δεν έχει όρια. Αγαπάς τον άλλον όπως είναι». Με τη μητέρα του αρχικά δεν είχε καλή σχέση, για διάφορους λόγους. «Τώρα πια έχει γνωρίσει τον άντρα μου, πάμε για φαγητό και τα λοιπά, αλλά περάσαμε τη διαδικασία, η οποία δεν ήταν και η πιο βοηθητική. Πιστεύω ότι εκεί μετράει ο κάθε γονιός. Όχι, στο να του πεις ότι είσαι γκέι, να του πεις κάτι πάρα πολύ σοβαρό και να το συζητήσετε σα γονιός με παιδί».
Η Sadie, αφού έφυγε από την Κέρκυρα και μετά από κάποιο διάστημα, πλέον έχει πάρα πολύ καλή σχέση με τη μητέρα της: «Είναι η μεγαλύτερή μου supporter. Με βοηθάει οικονομικά, ψυχικά, στα πάντα. Είναι η καλύτερη και την αγαπώ». Με τον πατέρα της, που ήταν ήδη μακριά από την οικογένεια, έχει να μιλήσει έναν χρόνο, παρόλο που κι εκείνος προσπάθησε να την αποτρέψει στην αρχή. Μάλιστα, δεν είχε σκοπό να του μιλήσει, αλλά κάποιοι άλλοι της έκαναν outing. «Είχα αρχίσει να πηγαίνω σε κάποια πάρτι στην Κέρκυρα, σε εκτός κέντρου φεστιβάλ που είναι μόνο τουρίστες και είχα αρχίσει λίγο να κάνω τη φάση μου έτσι στα κρυφά. Κάποιος με είδε και του το είπε. Γενικά εγώ με τον πατέρα μου δεν είχα ποτέ επαφές ιδιαίτερα». Το θετικό της όλης υπόθεσης είναι ότι τώρα η Sadie έχει βρει το ποια πραγματικά είναι και μπορεί να ζει ελεύθερα. Βέβαια για να καταλήξει το άτομο που είναι σήμερα πέρασε από διάφορα δύσκολα στάδια.
Η επίδραση στη ζωή της Ero ήταν θετική, αν και αναρωτιέται: «Γιατί θα έπρεπε να κάνουμε coming out; Πάντως, επειδή το γνωρίζανε οι γονείς μου και ο περίγυρός μου, ήμουνα πιο ελεύθερη. Πήγαινα στην Ικαρία με τις σχέσεις μου. Από εκεί κατάγομαι. Και εκεί ήμουνα ελεύθερη κι έκανα ό,τι ήθελα. Εντάξει, δεν ήταν πάντα εύκολο. Οι Ικαριώτες καμιά φορά πηγαίναν στον πατέρα μου και λέγανε ότι “η κόρη σου ήταν με μία κοπέλα και φιλιόντουσαν και τι είναι αυτά τα πράγματα”. Εντάξει, υπάρχουν παντού γύρω μας άνθρωποι που δεν είναι οκέι με αυτό, αλλά ξέρεις, διαλέγεις και παίρνεις. Τι θες να ζήσεις; Τη ζωή σου ή τη ζωή των άλλων;».
«Όλα τελικά βγαίνουν σε καλό», συμπεραίνει η Έλενα. «Το γεγονός ότι πλέον ζω ελεύθερη είναι το πιο σημαντικό. Νιώθω σα να γεννήθηκα τώρα. Μου λένε οι φίλες μου ότι “κάνεις πράγματα λες και είσαι έφηβη”. Είναι πολύ σημαντικό να ωθούμε τους ανθρώπους να κάνουνε coming out, αλλά πολλές φορές σε κάποια άτομα, ίσως και να μην αξίζει να ανοιχτείς, γιατί μπορεί να μην το αξίζουν ή να μην έχει έρθει η ώρα τους να καταλάβουν. Αλλά αυτό που αξίζει 100% είναι όσα ζεις και θα ζήσεις από εδώ και πέρα. Εγώ ήμουν πολύ τυχερή στο να δεχτώ πολλή αγάπη από τους γύρω μου και όχι τόσο από την οικογένειά μου».
Ψυχοθεραπεία
Πολύ σημαντική για τη διαχείριση της κατάστασης ενός ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμου μετά το coming out, αποδεικνύεται η προσφυγή σε κάποιον ψυχολόγο. Για διαφορετικούς λόγους κάποια από τα άτομα που μας μίλησαν προσέφυγαν σε ειδικούς. «Πρώτα πρέπει να το δουλέψεις μέσα σου», μας λέει ο Γιώργος και προσθέτει ότι «πάντα κάνω ψυχοθεραπεία. Χωρίς ψυχοθεραπεία, δεν θα μπορούσα να σταθώ απέναντι σε μια κοινωνία σαν την Ελλάδα με ένα παιδί κι έναν άντρα».
Η Έλενα μίλησε πρώτα σε ψυχολόγο, αφού έψαξε πολύ, και μετά άρχισε να μιλάει στον περίγυρό της για την τρανς ταυτότητά της. «Θα συμβούλευα τα νέα παιδιά να μιλάνε σε κάποιον ειδικό ψυχολόγο. Ακόμα κι αν δεν καταφέρουν να βρουν τον κατάλληλο με την πρώτη προσπάθεια, να δοκιμάσουν και με δεύτερο και τρίτο ψυχολόγο. Θα είναι πολύ βοηθητικό. Εγώ μιλούσα στην ψυχολόγο μου 4 χρόνια, πριν να προχωρήσω. Επέλεξα να το κάνω σε μια ηλικία που είχα καταφέρει να δημιουργήσω ένα αρκετά ασφαλές περιβάλλον γύρω μου. Για να είμαι εγώ πιο σίγουρη και πιο δυνατή. Και μόνο που κατάφερα να φύγω από ένα τόσο κλειστό χωριό, με τόσο θρησκευτικό background, ήμουν τυχερή. Λέω ευχαριστώ στην εαυτή μου που βρήκα θάρρος να το κάνω».
Και η Sadie βρέθηκε σε μια κατάσταση στην οποία αντιμετώπιζε θέματα με τη ψυχική της υγεία, ειδικά κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Για εκείνη ο κύριος λόγος που την έφθειρε ψυχολογικά ήταν το transition, ή μάλλον η έλλειψη αυτού. Όπως μας λέει: «Έγιναν και άλλα στη συνέχεια και έφτασα στο “ή θα ξεκινήσω transition ή θα πεθάνω”. Μπορεί να ακούγεται πολύ δραματικό, αλλά η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο». Ευτυχώς, η Sadie τα κατάφερε και αντεπεξήλθε. «Πήγα κάποια στιγμή στον ψυχίατρο, για έξι μήνες και μετά προσπάθησα να βρω ενδοκρινολόγο. Όταν βρήκα τον τελευταίο, μου άλλαξε τη ζωή. Άρχισαν να αλλάζουν όλα σιγά-σιγά και να ηρεμώ ψυχικά. Όλα γίνανε πολύ καλύτερα. Με το transition, δεν αλλάζεις μόνο εμφανισιακά, γαληνεύει κι η ψυχή σου. Είναι μεν όλα τα συναισθήματα πολύ έντονα κι έχεις σκαμπανεβάσματα, αλλά τουλάχιστον κάνεις αυτό που θες. Αυτό με βοήθησε πραγματικά. Κοιτιέμαι στον καθρέφτη και χαίρομαι που υπάρχω. Πλέον ντύνομαι, βάφομαι και πάω όπου θέλω ακόμα και τη μέρα, χωρίς να σκέφτομαι τι θα πούνε, αν θα με κοιτάνε, αν θα μου επιτεθούν…».
Θα άλλαζαν κάτι; Το μετάνιωσαν;
«Σε καμία περίπτωση», απάντησε η Έλενα, «όλα για κάποιον λόγο γίνονται», είπε ο Πέτρος, ξεκάθαρο «όχι» από τον Γιώργο, ήταν οι απαντήσεις που πήραμε στην ερώτηση: «Μετάνιωσες που έκανες coming out;». Ο Πέτρος εξηγεί: «Το έκανα τη δεδομένη στιγμή γιατί ήμουν έτοιμος. Σίγουρα ήταν και οι δικοί μου έτοιμοι σε εκείνη τη φάση, γιατί παλαιότερα μπορεί να μην ήταν το ίδιο έτοιμοι. Γιατί και εκείνοι έχουν κάνει δουλειά με τον εαυτό τους σε αυτό το κομμάτι». Για το μόνο που μετάνιωσε ο Γιώργος όσον αφορά το δημόσιο coming out του ήταν ότι «αυτό μετά άρχισαν και το έπαιρναν τα διάφορα sites κι έβαζαν ό,τι τίτλο ήθελαν, ακόμα και εκκλησιαστικά sites. Το κίνητρό μου, άλλωστε, εμένα ήταν ο Μιχάλης, που μεγαλώνει ένα παιδί στο οποίο δεν έχει κανένα δικαίωμα. Είναι ο μπαμπάς του, “μπαμπά” τον λέει. Η σχέση υπάρχει, δεν υπάρχει η νομική κατοχύρωση. Με τη δημοσιοποίηση το κατοχυρώνουμε άτυπα».
«Θα άλλαζες κάτι όσον αφορά το coming out;» ρωτήσαμε, και με τον τρόπο του το καθένα μας απάντησε αρνητικά. Εκτός από την Έλενα: «Κάποιες οικογένειες θέλουν να εθελοτυφλούν. Είναι πολύ περίεργο αυτό. Κάποιες φορές ίσως είναι πολύ προτιμότερο να αφήνουμε κάποιους ανθρώπους να ζουν στο ψέμα τους και εμείς να επιλέγουμε την προσωπική μας ηρεμία. Να μην αποζητάμε την αποδοχή τους, γιατί, πολύ απλά, δεν θα έρθει. Εγώ προσωπικά βίωσα μόνο προβλήματα. Αν είχα το μυαλό, θα προχωρούσα χωρίς να τους το πω. Γιατί ακόμα κι αν εμφανιζόμουν μπροστά τους εντελώς αλλαγμένη, πάλι θα επέλεγαν να εθελοτυφλούν».
Ο Γιώργος ζηλεύει «τα παιδιά, τα σημερινά, που το αντιλαμβάνονται σε πάρα πολύ μικρή ηλικία, το κοινοποιούν, το εκφράζουν αυτό που είναι. Θα το έκανα νωρίτερα, ναι. Όχι, δεν θα άλλαζα τον τρόπο. Δεν ξέρω άλλον τρόπο από το να κάτσεις τον γονιό σου κάτω και να του το πεις. Ίσως είχα λιγότερη ντροπή. Τότε ντρεπόμουν πολύ όταν το ‘πα. Αλλά σου λέω ότι έχει να κάνει με μένα προσωπικά. Έχει να κάνει με τη σχέση που είχαμε φτιάξει με τους γονείς μου, που δεν μοιραζόμασταν κάποια πράγματα». Η Sadie απαντά: «Ούτε εγώ θα άλλαζα με τίποτα. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να κάνεις αυτό που θες. Ενώ θα μπορούσα να διαλέξω τον εύκολο δρόμο και να παρατήσω την προσπάθεια ή να το κάνω πιο βολικά, για μένα είναι πολύ σημαντική η έκφραση. Δηλαδή δεν είναι μόνο το ότι είμαι τρανς. Εγώ θέλω να εκφράζομαι όπως θέλω. Θέλω τα έντονα μάτια, τα μεγάλα μαλλιά, θέλω να το ζω, όπως το έχτιζα στο κεφάλι μου για πάρα πολλά χρόνια. Δεν αφήνω τον φόβο και το άγχος να με πάει πίσω. Δεν υπάρχω αλλιώς».
Συμβουλές
Κλείνοντας την κουβέντα μας, ζητήσαμε από και από τ@ έξι μας να μας πουν τι συμβουλές θα έδιναν σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα που επιθυμούν να προχωρήσουν σε ένα coming out. Το κοινό των απαντήσεων είναι η ανάγκη μιας συλλογικής αλληλεγγύης, η εύρεση ενός υποστηρικτικού δικτύου, ή όπως λέει η Έλενα: «να είμαστε το ένα δίπλα στο άλλο».
Με αυτό συμφωνεί και η Χριστιάνα η οποία παράλληλα ενθαρρύνει τα άτομα να ζήσουν όπως εκείνα το επιθυμούν. «Στα νέα παιδιά θα έλεγα να μιλήσουν όταν νιώσουν έτοιμα και ασφαλή. Να θυμούνται ότι είμαστε πολλά και μπορούμε να στηρίξουμε το ένα το άλλο. Να αναζητήσουν στην κοινότητα στήριξη».
Ο Γιώργος έχοντας και το ρόλο του γονιού μας είπε τι θα έλεγε στο παιδί του: «Θα έλεγα τον στίχο του Khalil Gibran, “Τα παιδιά σας δεν είναι δικά σας παιδιά”. Τα παιδιά μας πρέπει να ακολουθούν τον δρόμο τους και εμείς να είμαστε δίπλα τους και να τα στηρίζουμε. Αν πιστεύεις ότι σε αυτό τον δρόμο δεν θα σε στηρίξουν οι γονείς σου ή ότι δεν θα σε προστατέψουν, τότε δεν είναι άξιοι για γονείς σου». Συνεχίζει εκφράζοντας την επιθυμία του να υπάρξει επιτέλους μια κοινωνία όπου το coming out στην οποία δεν θα χρειάζεται να συζητιέται καν. «Οπότε θα έλεγα στο παιδί που θέλει να κάνει coming out, ότι αν δεν γίνει αποδεκτό, δεν πειράζει. Δύο συγγενείς λιγότεροι».
«Να μιλάτε και να μην δίνετε σημασία. Να βρίσκετε άτομα που να σας αγαπούν για αυτό που είστε». Αυτή τη φράση προσπαθεί να διαδίδει ο Πέτρος ώστε όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα να έχουν την ευκαιρία της υποστήριξης και της αποδοχής. Ωστόσο, για τον ίδιο το coming out δεν είναι μια απαραίτητη διαδικασία καθώς και τον ίδιο τον είχε δυσκολέψει πολύ. «Κανένα άτομο δεν πρέπει να είναι αναγκασμένο να κάνει coming out αν δεν νιώθει άνετα, ή αν δεν νιώθει έτοιμο. Αν δεν θέλει να το κάνει, μπορεί να μην το κάνει. Η σεξουαλική μας ταυτότητα είναι κάτι προσωπικό και δεν επηρεάζει κανέναν άλλο». Κλείνει τονίζοντας ότι «δεν χρειάζεται πάντα να βρούμε μια λέξη για τη σεξουαλικότητά μας».
Στην περίπτωση των τρανς ατομων πολλές φορές δεν υπάρχει η “πολυτέλεια” της αναμονής, της σκέψης, έστω και της επιθυμητής αορατότητας. Αλλά για τη Sadie αυτό έχει γίνει και η δύναμη της: «Είσαι αυτό που είσαι». Συμπληρώνει λέγοντας: «Για μένα πλέον δεν είναι επιλογή το να κάνω coming out. Σε βλέπει κάποιος και αυτόματα ξέρει. Δεν υπάρχει επιστροφή, είσαι αυτό που είσαι. Όσο αγχωτικό και να είναι. Γιατί να το κρύψεις δηλαδή; Επειδή δεν το γουστάρουν κάποια άκυρα άτομα; Όσο και να μας επηρεάζει η άποψη αγνώστων κατά καιρούς, είναι σημαντικό να ξέρεις εσύ τι είσαι και να το υποστηρίζεις».
Η Sadie προσθέτει και κάτι ακόμα πολύ σημαντικό όμως: «εκτός από την αρνητική γνώμη των άλλων, δεν πρέπει να αφήσεις και τη δική σου αρνητική γνώμη να σε επηρεάσει. Γιατί μπορεί να ξέρεις τι θες, γιατί το σκέφτεσαι όλη μέρα. Eίναι όλη σου η ζωή. Αλλά υπάρχει εκείνη η φωνή στο κεφάλι σου, η οποία λέγεται δυσφορία, που μαζί με το άγχος σε περιορίζει, σε κρατάει πίσω. Πρέπει να αναγνωρίζεις αυτή τη φωνή, να την αγνοήσεις, να συνεχίσεις να κάνεις αυτό που θες, γιατί, τελικά, θα νιώσεις καλύτερα. Ειδικά σε τέτοιες περιπτώσεις, όπως τη δυσφορία, μακριά από ουσίες. Πολύ μακριά». Κλείνει αναφέροντας ότι: «Η τρανς κατάσταση χρειάζεται πολύ μεγάλη αυτοπεποίθηση, για να μπορείς να κυκλοφορείς κάθε μέρα όπως θες εσύ και να μη σ’ αγγίζει όλη αυτή η σαπίλα που υπάρχει γύρω».
Και η Ero συμφωνεί με τη Sadie και επικεντρώνονται στη ψυχική υγεία, στο να μπορούν τα κουήρ άτομα να απολαμβάνουν τη ζωή τους. «Να κάνουμε πράγματα τα οποία μας φέρνουν ψυχική υγεία, με οποιονδήποτε τρόπο. Θα ήθελα να εστιάσω στην υγεία και να μην χρειάζεται να καταφεύγουμε σε ουσίες ή κάτι άλλο για να μας “μουδιάσει” και να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στην πραγματικότητα».
Μπορείτε να υποστηρίξετε τη φυλομετάβαση της Έλενας εδώ.
