Περισσότερες ταινίες, περισσότερος κόσμος, περισσότερα πάρτυ, περισσότερη συζήτηση και συνέργεια, λαμπεροί καλεσμένοι, ένα ολοκληρωμένο, χορταστικό αφιέρωμα στο σινεμά του Πάνου Χ.Κούτρα, ισχυρή ΛΟΑΤΚΙ+ εκπροσώπηση με ακόμα περισσότερες υποψηφιότητες για το βραβείο Mermaid καλύτερης ταινίας ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικής του επίσημου προγράμματος. Αυτή είναι μια σύνοψη του 65ου διεθνούς φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης που έριξε την αυλαία του την περασμένη Κυριακή. Το βασικό ερώτημα που με βασάνιζε ήταν το εξής: Τι να (πρωτο)προλάβω να δω;
της Δήμητρας Κυρίλλου
Αφήνω στην άκρη τις ταινίες του Πάνου Χ.Κούτρα (τις είχα δει όλες, εκτός από τα μικρού μήκους διαμαντάκια που προβλήθηκαν σε αποκαταστημένη μορφή). Αφήνω στην άκρη τις εξαιρετικές παλαιστινιακές ταινίες και μια μεγάλη γκάμα έργων με άμεση αναφορά στην σεξιστική καταπίεση. Και πάλι πρόκειται για Μαραθώνιο. Δεκαοκτώ συνολικά ταινίες που διαπερνούν τα διάφορα τμήματα του φεστιβάλ διαγωνίστηκαν για το βραβείο Mermaid, με τη μία να ήταν καλύτερη απ’την άλλη.
To βραβείο Mermaid
Το βραβείο Mermaid του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι πια θεσμός και απονέμεται στην καλύτερη ταινία ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικής του επίσημου προγράμματος. Η Mastercard υποστηρίζει το Βραβείο Mermaid με χρηματικό έπαθλο 3.000 ευρώ.
H απονομή του βραβείου έγινε την Κυριακή το μεσημέρι (μαζί με τις υπόλοιπες κατηγορίες), με την κριτική επιτροπή να απαρτίζεται από τη Σοφία Ροζάκη(εικαστική καλλιτέχνις), τον Γκόρντον Σπραγκ(σύμβουλος PR και Marketing για το ανεξάρτητο σινεμά [WOLF consultants]) και τον Γιώργο Τσιτιρίδη(δημοσιογράφος).
Προλογίζοντας το βραβείο, ο Βαγγέλης Γαλάτης, Υπεύθυνος των Marketing Advisors της Mastercard, αφού έκφρασε συλληπητήρια για την απώλεια του Γιάννη Μπουτάρη, ανέφερε: «Είμαστε ενθουσιασμένοι που βρισκόμαστε για έκτη συνεχόμενη χρονιά στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Για εμάς το Mermaid Award είναι πολύ σημαντικό γιατί αντιπροσωπεύει τις αξίες της αποδοχής, της ελευθερίας και της αυθεντικότητας. Αξίες που έχουν έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στο DNA της Mastercard και σε όλες τις δράσεις που στηρίζουμε».
Στη συνέχεια τον λόγο πήρε Γιώργος Τσιτιρίδης από την επιτροπή: «Πριν προχωρήσω στην ανακοίνωση του βραβείου, θα ήθελα να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ και ένα αντίο στον Γιάννη Μπουτάρη, γιατί ήταν αυτός που συνέβαλε ουσιαστικά στην προώθηση και την ανάδειξη όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά κυρίως στήριξε την τοπική ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Νομίζω δεν θα είχαμε καταφέρει τίποτα αν δεν ήταν αυτός και έχει πολύ μεγάλη σημασία, ότι λοιδορήθηκε, κατηγορήθηκε για αυτήν του τη στήριξη, αλλά στο τέλος δικαιώθηκε. Θέλουμε να ευχαριστήσουμε και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης που μας επέλεξε ως κριτική επιτροπή σε ένα τόσο σημαντικό κατά τη γνώμη μας βραβείο, είναι μεγάλη μας τιμή».
Το Βραβείο Mermaid απονεμήθηκε στην ταινία “Όλα θα πάνε καλά” του Ρέι Γιενγκ. Η ταινία καταπιάνεται με την απώλεια και την έννοια της οικογένειας, όπως βιώνονται από μια γυναίκα που χάνει τη σύντροφό της μετά από 30 χρόνια κοινής ζωής στο σημερινό Χογκ-Κογκ, και όπου η ανυπαρξία νομικής κατοχύρωση της σχέσης ομόφυλων ζευγαριών την βάζει μπροστά σε απρόβλεπτες δοκιμασίες. Αυτή είναι η περίπτωση της Άντζι, όταν θα χάσει ξαφνικά τη σύντροφό της, Πατ. Εκτός από την ίδια την απώλεια, η Άντζι θα βρεθεί σε διελκυστίνδα με την οικογένεια της εκλειπούσας: Τι θα γίνει με τη σωρό; Τι θα γίνει με το διαμέρισμα που απέκτησαν μαζί αλλά είναι στο όνομα της Πατ; Γιατί η θέση της Άντζι στη ζωή της συντρόφου της έχει μικρότερη σημασία μόνο και μόνο επειδή δεν ήταν παντρεμένες; Σε έναν κόσμο όπου τα δικαιώματα και η νομιμότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγαριών αμφισβητούνται και υποβάλλονται συνεχώς σε έλεγχο, το Όλα θα πάνε καλά είναι μια πολύ επίκαιρη ταινία που μας υπενθυμίζει πώς αυτά τα νομικά και ηθικά ερωτήματα δεν είναι θεωρητικά, επηρεάζουν πραγματικούς ανθρώπους στην καθημερινή τους ζωή.
«Ανάμεσα σε σημαντικές και ενδιαφέρουσες ταινίες που είδαμε, επιλέξαμε την ταινία Όλα θα πάνε καλά του Ρέι Γιενγκ. Θα ήθελα να προσθέσω ότι ως κριτική επιτροπή στην παρούσα συγκυρία, μεγάλη προτεραιότητα για εμάς αποτελεί να αναδείξουμε πόσο εύθραυστα και καθόλου δεδομένα είναι τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και η συγκεκριμένη ταινία ήταν ένα κατηγορώ στην πατριαρχία και στην βαθιά ριζωμένη ομοφοβία, διότι αναδεικνύει ότι πάρα πολύ συχνά απαξιώνονται οι γκει σχέσεις ως μη ισάξιες και μη έγκυρες σε σχέση με άλλες. Μας υπενθυμίζει ταυτόχρονα ότι οι ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες πολλές φορές είναι δυνατότερες από τις βιολογικά και νομικά αναγνωρίσιμες σχέσεις», ήταν το σχόλιο του Γιώργου Τσιτσιρίδη.
Απόλυτα εύλογη κατά τη γνώμη μου η επιλογή της ταινίας, για την οποία είχα την ευκαιρία να ανταλλάξω μερικά σχόλια με τον Γιώργο, μετά τη λήξη των βραβείων. Πώς έφτασε η επιτροπή σ’αυτή την επιλογή;
Ο Γιώργος είπε ότι, όπως αναφέρει και το σκεπτικό της βράβευσης, κριτήρια επιλογής μαζί με την σκηνοθετική επιδεξιότητα, το σενάριο και το κεντρικό θέμα αποτελεί το αναδειχθεί η κατάσταση σε γωνιές του κόσμου όχι τόσο γνωστές (Χογκ-Κογκ), ταυτότητες λιγότερο ορατές (ζευγάρι μεγαλύτερων σε ηλικία λεσβιών), θεματικές λιγότερο «πιασάρικες» όπως η επισφάλεια, η διαχείριση της απώλειας. Πρόσθεσε επίσης ότι ναι, το αγαπημένο μου Βaby ήταν επίσης στα φαβορί, καθώς και το Είδα τη λάμψη της τηλεόρασης που είχε εντυπωσιάσει στο φεστιβάλ Sundance. «Σκεφτήκαμε ότι αυτά έχουν σίγουρη τη διανομή στην Ελλάδα, όπως και το Τρία χιλιόμετρα μέχρι το τέλος του κόσμου, η βράβευση λειτουργεί ωθητικά για τη διανομή μιας ταινίας και πιστεύουμε ότι το Όλα θα πάνε καλά αξίζει να προβληθεί στις αίθουσες».
Ιconic Talks & συμπερίληψη
Για μια ακόμη χρονιά η Mastercard επένδυσε πρωτοβουλίες που προάγουν τη διαφορετικότητα και την ισότητα, καθώς αποτελούν κεντρικό άξονα της παγκόσμιας και περιφερειακής στρατηγικής της. Πέρα από την απονομή του Mermaid Award, η Mastercard παρουσιάσε για μια άλλη μια χρονιά, σε συνεργασία με το Φεστιβάλ, την εκδήλωση «ICONIC TALKS powered by Mastercard», προσκαλώντας το κοινό σε μια ξεχωριστή συνάντηση με τον πρωτοπόρο του queer σινεμά, Πάνο Χ. Κούτρα.
Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή (08/11) ο καταξιωμένος σκηνοθέτης μοιράστηκε πολύτιμες εμπειρίες από την 25ετή πορεία του στον ελληνικό κινηματογράφο, αναλύοντας τις queer αναπαραστάσεις στο έργο του, τις επιρροές και τη μοναδική του ματιά που τον κατέστησε σύμβολο στο ελληνικό και διεθνές σινεμά.
«Ως νέος γκέι καλλιτέχνης, έψαχνα τις αναφορές μου για να μπορέσω να εκφραστώ. Βρήκα πολλές από αυτές στο πρόσωπο του Άντι Γουόρχολ. Βρήκα επίσης πολλές από αυτές στο πρόσωπο του Πολ Μόρισεϊ και ειδικά στην τριλογία του, τις ταινίες Σάρκα (1968), Σκουπίδια (1970) και Κάψα (1972). Εμπνεύστηκα πολύ από το ανεξάρτητο αμερικανικό σινεμά», ανέφερε ο σκηνοθέτης όταν ερωτήθηκε για τις πηγές έμπνευσής του.
Να σημειώσουμε εδώ ότι ο Πάνος Χ. Κούτρας τιμήθηκε φέτος με τον Χρυσό Αλέξανδρο, ως αναγνώριση της πολύτιμης συνεισφοράς του στην ανάδειξη της ΛΟΑΤΚΙ+ κουλτούρας στον κινηματογράφο.
Θέλοντας να ενισχύσει περαιτέρω την προσπάθεια των δημιουργών που προάγουν τον ελληνικό queer κινηματογράφο, η Mastercard εγκαινίασε φέτος και ένα νέο πρόγραμμα υποτροφίας που θα δώσει σε ένα ελληνικό έργο τη δυνατότητα συμμετοχής στο Midpoint Intensive Queer Workshop, το οποίο ενορχηστρώνει το καταξιωμένο Midpoint Institute.
Το workshop αυτό έχει ως στόχο την υποστήριξη της ΛΟΑΤΚΙ+ καλλιτεχνικής έκφρασης, προσφέροντας σε επιλεγμένα έργα από όλη την Ευρώπη την ευκαιρία να αναπτυχθούν μέσα από δύο εργαστήρια. Οι συμμετέχοντες θα εργαστούν στενά στο σενάριο και την ανάπτυξη των έργων τους, ενώ θα έχουν πρόσβαση σε ευκαιρίες χρηματοδότησης, δικτύωσης και συμπαραγωγής. Η διαδικασία επιλογής της ελληνικής αποστολής θα πραγματοποιηθεί από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Midpoint Institute, και η Mastercard θα καλύψει όλα τα κόστη συμμετοχής της συμμετέχουσας ομάδας που θα επιλεγεί (οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλουν τη συμμετοχή τους μέχρι τις 30 Νοεμβρίου).
Τέλος, η Mastercard διοργάνωσε το “Mermaid Party” στο ΥΨΙΛΟΝ, το επίσημο πάρτι του Φεστιβάλ, αφιερωμένο στον queer κινηματογράφο. Η εκδήλωση προσέφερε στο κοινό μια βραδιά γεμάτη μουσική, διασκέδαση και γιορτή για τη διαφορετικότητα, ενισχύοντας το μήνυμα της αποδοχής και της ενσωμάτωσης.
Αξιομνημόνευτες -queer- ταινίες
Τρία χιλιόμετρα μέχρι το τέλος του κόσμου
Η ταινία του Εμανουέλ Πάρβου έχοντας στις αποσκευές του τον κουήρ φοίνικα των Καννών συμμετείχε στον εξαιρετικά ενδιαφέροντα κύκλο «Survey Expanded: Un-Family-ar» που επιμελήθηκε ο Δημήτρης Κερκινός και μας έκοψε κυριολεκτικά τη χολή, αφηγούμενο την κατάβαση του δεκαοκτάχρονου Άντυ στην κόλαση, μετά από άγριο ξυλοδαρμό από δυο νταήδες, γιούς του ισχυρού άνδρα του χωριού της Ρουμανίας όπου μένει η οικογένειά του. Όμως εδώ ξεκινά το μαρτύριο, μετά την κακοποίηση, όταν η τοπική κοινωνία και η ίδια του η οικογένεια στοχοποιούν τον ίδιο σαν ανώμαλο, βλέπεις είχε θεαθεί να χαριεντίζεται δημόσια με έναν τουρίστα. Blaming the victim λοιπόν, σε μια κοινότητα όχι και τόσο μακρυά από την Ελληνική επαρχία, όπου η τιμή τιμή δεν έχει, εκτός από τα χρέη της μιας φαμίλιας προς την άλλη, και η εκκλησία διεξάγει εξορκισμούς κατ’οίκον σε μια από τις πιο στενάχωρες σκηνές της ταινίας. Ο δημιουργός Εμανουέλ Πάρβου ήταν παρών για ένα μεταμεσονύκτιο Q&A στο οποίο απάντησε υπομονετικά το πλήθος ερωτήσεων που του κάναμε. Όχι, δεν πρόκειται για πραγματικό περιστατικό, όπως η ιστορία που ενέπνευσε τον Κριστιάν Μουντζίου για το Πέρα απ’τους λόφους (2012), όπου μια νεαρή κοπέλα κυριολεκτικά σταυρώθηκε σε ένα μοναστήρι για να εξορκιστεί το κακό. «Όμως όταν βλέπουμε να συμβαίνει καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων οφείλουμε να μιλάμε, η Ρουμανία βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο, και η ακροδεξιά δυστυχώς ανεβαίνει, χρειάζεται να παίρνουμε θέση», δήλωσε ο σκηνοθέτης.
Ελληνικό διαμαντάκι
Η ταινία Κιούκα πριν το τέλος του Καλοκαιριού από τον κύκλο Film Forward αποτέλεσε την ελληνική συμμετοχή και συμβολή στα βραβεία Mermaids και μια ευχάριστη έκπληξη, όχι τυχαία καταχειροκροτήθηκε στις sold-outπροβολές της. Πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Κωστή Χαραμουντάνη, με όχημα μια ιστορία διακοπών στον Πόρο, εξερευνά ζητήματα όπως η οικογένεια και οι δεσμοί που ενώνουν τα μέλη της με έναν πολύ προσωπικό τρόπο, ενώ κατεδαφίζει σημαντικά στερεότυπα της πατριαρχικής αντίληψης για τους ρόλους και το κύρος των γονιών, αλλά και όλων μας σε τελική ανάλυση. Με ένα πολύ δυνατό καστ με τον Κωνσταντίνο Γεωργόπουλο (Milky way), την Έλενα Τοπαλίδου, τον Συμεών Τσακίρη κ.α., η Κιούκα, που στα Ιαπωνικά σημαίνει καλοκαίρι μας άφησε με μια γλυκόπικρη γεύση.
Σκοτώστε τον τζόκει του Λουίς Ορτέγκα
Ένας πολύ ιδιαίτερος σκηνοθέτης, ο Αργεντινός Λουίς Ορτέγκα (El Angel, 2018) επέστρεψε μέσω φεστιβάλ Βενετίας με έναν αγαπημένο ηθοποιό, τον Ναουέλ Πέρεζ Μπισκαγιαρ (120 Χτύποι το λεπτό, Μαθήματα Περσικών) σε μια απρόβλεπτη ταινία, δομημένη πάνω στον ερμηνευτή του, ο οποίος υποδύεται τον Ρέμο Μανφρεντίνι, έναν «τελειωμένο» από τις καταχρήσεις τζόκεϊ που έχει (αυτο)παγιδευτεί σε σχέσεις εξάρτησης από ουσίες, αλλά και από έναν μαφιόζο, συν μια δυναμική σύντροφο, την Αβρίλ (Ούρσουλα Κορμπερό), έγκυο στο παιδί τους. Όταν μια πολυαναμενόμενη κούρσα γκραν-πρι με ένα πανάκριβο άλογο καταλήγει σε εκτροπή του ήρωα και του πολύτιμου υποζυγίου στα κάγκελα του ιπποδρόμου, ο Ρέμο καταλήγει στο νοσοκομείο, όπου συνέρχεται ως Ντολόρες-Λόλα, ουσιαστικά ξαναγεννάται με θηλική ψυχή και η ταινία μετατρέπεται σε μια σουρρεαλιστική καταδίωξη στους δρόμους του Μπουένος Άιρες. Ποιός θα φτάσει στη Λόλα πρώτος; Ο μαφιόζος ή η Αβρίλ με την ερωμένη της; Ωστόσο η ταινία δεν στοχεύει στο αστυνομικό σασπένς, αλλά σε μια κατάδυση στον ανθρώπινο ψυχισμό, μια ποιητική αποδόμηση ρόλων, φύλων, στόχων ζωής. Ο Ναουέλ ήταν προσκεκλημένος του φεστιβάλ και δεν έχασα την ευκαιρία να τον συναντήσω. Μιλήσαμε για την προσέγγιση στο ρόλο του, τις ερμηνευτικές επιλογές που κάνει και πολλά άλλα.
Baby του Μαρσέλου Καετάνου
Και ενώ αναμέναμε μονομαχία Καννών – Βερολίνου – Βενετίας, ήρθε στο παρά πέντε το Baby, η μεγάλη έκπληξη από τη Βραζιλία και τον Μαρσέλου Καετάνου, που έφτιαξε μια αυθεντική, γλυκιά ταινία ενηλικίωσης του Ουέλλιγκτον – Baby, ενός δεκαεπτάχρονου γκέι που βγαίνει από το αναμορφωτήριο διεκδικώντας την επιβίωση, αλλά και τον έρωτα και την αξιοπρέπεια στο σημερινό Σάο Πάολο. Ενώ στο παρελθόν η αναφορά στις μεγαλουπόλεις της Βραζιλίας ήταν συνταγή για δράμα, βία και πόνο (Πισότε, η Πόλη του Θεού), ο Καετάνου συνδύασε την σκληρή πραγματικότητα με μια νέα γενιά κουήρ ανθρώπων που χτίζουν τις δικές τους κοινότητες και οικογένειες μέσα στις μεγαλύτερες δυσκολίες. Ο σκηνοθέτης ήταν παρών στο Q&A και συζήτησε το σκεπτικό του και τα παραλειπόμενα σε μια ζωντανή συζήτηση με το κοινό.
Εκτός από τις πιο πάνω ταινίες, η λίστα απαρτιζόταν από μια ντουζίνα ακόμη αξιόλογες ταινίες, γεγονός που έκανε οποιαδήποτε πρόγνωση πολύ δύσκολη.
Φινάλε
Αποχαιρέτησα το φεστιβάλ, που έκλεισε με το συγκλονιστικό The End του Τζόσουα Οπενχάιμερ (Η πράξη του φόνου, Η όψη της σιωπής), μια πεσιμιστική, αλλά ολότελα δικαιολογημένη ματιά στο πού βαίνουν οι παγκόσμιες εξελίξεις (η ταινία ισχυρίζεται στο τέλος του πολιτισμού). Αυτό είναι το σινεμά, μεταξύ άλλων και καθρέφτης μας. Ελπίζοντας να μην επαληθευτεί ο Τζόσουα, προσπαθώ να διατηρήσω την αισιοδοξία μου και …όλα να πάνε καλά.
