Η συνδρομητική τηλεόραση ως ένα safe space για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην Ελλάδα

Και εκεί που η ελληνική τηλεόραση «σνόμπαρε» για χρόνια τους ΛΟΑΚΤΙ+ χαρακτήρες ή τους χρησιμοποιούσε για να εξυπηρετήσει τους άλλοτε «κωμικούς» και άλλοτε «τραγικούς» της σκοπούς, στη ζωή μας μπήκαν τα συνδρομητικά κανάλια αλλάζοντας το σκηνικό σε αυτό που ονομάζουμε queer αντιπροσώπευση στη μικρή οθόνη.

Γι΄αυτό τον λόγο και εμείς πήραμε τη γενναία απόφαση να απευθυνθούμε στο αναγνωστικό μας κοινό, αποτυπώνοντας τα κανάλια, τις σειρές αλλά και τους χαρακτήρες εκείνους που προτιμά, αναδεικνύοντας έτσι τα κριτήρια με τα οποία η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα επιλέγει το περιεχόμενο που θα παρακολουθήσει. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η έρευνα έγινε μέσα από την ιστοσελίδα μας και διήρκησε οκτώ μέρες. Συμμετείχαν συνολικά 330 άτομα, τα οποία κλήθηκαν να απαντήσουν σε (ανοικτού και κλειστού τύπου) ερωτήσεις σχετικά με τη συνδρομητική τηλεόραση και το περιεχόμενο που επιλέγουν. Στην έρευνα συμμετείχαν – σύμφωνα με τον αυτοπροσδιορισμό τους – cis άτομα με ποσοστό 91,9% και τρανς- non & binary άτομα με ποσοστό 7,8%. Ως προς τη σεξουαλικότητά τους το 56,10% προσδιορίζεται ως gay, το 24,8% ως bisexual/pansexual, το 14,4% ως λεσβία, το 2% ως asexual. Υπάρχει τέλος και 2% που επέλεξε να προσδιοριστεί ως queer .

Οι «δημοφιλείς» πλατφόρμες

Ως προς τις συνδρομητικές πλατφόρμες και κανάλια, το Netfix φαίνεται να έρχεται πρώτo, αφού το 87,8% απάντησε ότι το παρακολουθεί, ενώ το συνδρομητικό κανάλι της κρατικής τηλεόρασης – ΕRTFLIX– (71,8 %), δεύτερο. Ακολουθούν το Disney+ (44,5%), το Cosmote TV (29,5%), το Cinobo (26%), το Amazon Prime (21%) το Vodafone TV (16,9%), το Ant1+ (16,3%), το Apple TV (16%) και το ΕΟΝ ΤV – NOVA (15%).

Από το «που» στο «γιατί»

Και αφού μάθαμε τα συνδρομητικά μέσα που προτιμούν περισσότερο τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα που διαβάζουν το ΑΝΤΙVIRUS, ας περάσουμε τώρα στο περιεχόμενο που επιλέγουν. Ίσως μία από τις πιο σημαντικές διαπιστώσεις αυτής της έρευνας, έχει να κάνει με τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία τα άτομα αυτά επιλέγουν την εκάστοτε συνδρομητική πλατφόρμα. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία, το κριτήριο αφορά στο «ΛΟΑΤΚΙ+/κουήρ περιεχόμενο» (79%) που η εκάστοτε πλατφόρμα προσφέρει. Αρκετά ψηλά είναι και η δυνατότητα επιλογής «πρωτότυπου περιεχομένου» (81,5%), αποτυπώνοντας έτσι την ανάγκη για σειρές και προγράμματα που απομακρύνονται από στερεοτυπικές (και ετεροκανονικές) αποτυπώσεις και αναφέρονται σε πιο συμπεριληπτικά περιβάλλοντα. Ως προς τα υπόλοιπα κριτήρια επιλογής, τα αποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν τον «Ευρωπαϊκό κινηματογράφο» (64,6%), τον «Ανεξάρτητο Κινηματογράφο» (59,3%), τις «Χολιγουντιανές παραγωγές» (50,8%), τις «Εγχώριες παραγωγές» (31,3%) και τις «Αθλητικές διοργανώσεις» (11,9%).

Εγώ συμπεριλαμβάνομαι;

«Είναι σημαντικό να μπορείς να ταυτιστείς έστω με αυτό που παρακολουθείς. Ως ενήλικη κατάλαβα ποσό πολύ με επηρέαζε που ως παιδί συνήθως δεν μπορούσα να ταυτιστώ με τους χαρακτήρες των ιστοριών.» / «Μεγάλωσα σε μια εποχή και τοποθεσία με μηδέν ορατότητα. Κάθε φορά που βλέπω σε μια ταινία ή σειρά λοατκι χαρακτήρες συγκινούμαι και αρκετές φορές βλέπω σε αυτούς κομμάτια μου».

Οι παραπάνω απαντήσεις των αναγνωστών/τριών μας δείχνουν το πόσο σημαντικό είναι για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα να εκπροσωπούνται μέσα από το περιεχόμενο που παρακολουθούν. Αλήθεια πόσο συχνά συμβαίνει αυτό; – (η στιγμή για τη δεύτερη σημαντική διαπίστωση έφτασε). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το 56% απάντησε ότι η ταυτότητά του εκπροσωπείται από ελάχιστα ως καθόλου στο περιεχόμενο που παρακολουθεί, ενώ το 44% ότι εκπροσωπείται συνέχεια έως αρκετά. Αν και η διαφορά στα ποσοστά δεν φαίνεται να είναι τόσο μεγάλη, έχει σημασία να τονίσουμε τον υψηλότερο αριθμό cis ατόμων που συμμετέχουν στην έρευνα, η ταυτότητα φύλου των οποίων εκπροσωπείται σχεδόν ολοκληρωτικά στο περιεχόμενο των συνδρομητικών καναλιών (σε αντίθεση με αυτή των τρανς & non binary ατόμων). Ακόμη κι έτσι όμως η πλειοψηφία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, νιώθει να υποεκπροσωπείται.

Bury your «Queers»

Ακόμη όμως και όταν υπάρχουν κεντρικοί queer χαρακτήρες (όχι ως σεφερλικές καρικατούρες), δεν σημαίνει ότι έχουν πάντα το τέλος που τους αξίζει (ακόμη και στις πιο αγαπημένες μας σειρές). Δεν είναι, μάλιστα, λίγες οι περιπτώσεις που βλέπουμε τους χαρακτήρες αυτούς στο τέλος να πεθαίνουν. Μια πρακτική (γνωστή κι ως «Bury Your Gays» ή ως «Dead Lesbian Syndrome»), που ενισχύει έμμεσα την αντίληψη ότι τα queer άτομα δεν δικαιούνται να έχουν ένα «ευτυχισμένο τέλος». Για αυτό το «ευτυχισμένο τέλος» αναρωτήθηκε και η έρευνα, ρωτώντας σχετικά με την κατάληξη των queer ιστοριών στις σειρές. Σύμφωνα με τις απαντήσεις, το 56% θεωρεί ότι οι ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες/ιστορίες που έχουν παρακολουθήσει είχαν το τέλος που τους άξιζε. Αντιθέτως το 44% πιστεύει ακριβώς το αντίθετο, τονίζοντας την ανάγκη για μια πιο συμπεριληπτική διαπραγμάτευση του λεγόμενου «happy end».

Queer Education

Ολοκληρώνοντας την έρευνα τα άτομα που έλαβαν μέρος κλήθηκαν να σχολιάσουν τη σημασία της ύπαρξης ΛΟΑΚΤΙ+ χαρακτήρων στις σειρές που παρακολουθούν. Το 73% αναγνώρισε την ύπαρξη αυτή ως «πολύ σημαντική», προσφέροντάς επιχειρήματα που – κατά τη γνώμη μας – δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για αμφισβήτηση.

Επιτρέψτε μας να μοιραστούμε μαζί σας κάποια από αυτά τα επιχειρήματα

• «Είναι απίστευτα σημαντικό γιατί οι χαρακτήρες αυτοί είναι μια προβολή του εαυτού μας στον χώρο και στο μέλλον και η θετική εκπροσώπηση δίνει στη λοατκι κοινότητα απίστευτη ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον».
• «Είμαι σε μία παρέα με πολλά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, κι είναι ωραίο να βλέπω χαρακτήρες που μοιάζουν με εμάς ή που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα με εμάς γιατί μου θυμίζει ότι είναι ωραίο να είσαι queer»
• «Είναι πάρα πολύ σημαντικό για μένα, να υπάρχει κάποιο ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο στην σειρά που παρακολουθώ, γιατί μπορώ να ταυτιστώ. Μου φαίνεται πιο ενδιαφέρουσα η σειρά/ταινία. Επίσης, νιώθω ότι ανήκω και ότι υπάρχω και μπορώ να εκφράζομαι ελεύθερα και να ζήσω μια κανονική ζωή».
• «Γιατί διεκδικούμε ορατότητα. Γιατί είμαστε άνθρωποι».
• «Γιατί κάθε φορά αισθάνομαι ότι κάποιος λέει και ένα κομμάτι της δικής μου ιστορίας είναι σαν να με υπερασπίζεται δημόσια και έτσι η αυτοπεποίθησή μου να υπερασπιστώ εγώ τον εαυτό μου ενδυναμώνεται. Για μας που μεγαλώσαμε σε πολύ ομοφοβικές εποχές και το τραύμα είναι βαθύ, είναι πολύ θεραπευτικό όλο αυτό».
• «Γιατί κάθε φορά που υπάρχει ένας ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρας/ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορία στη σειρά που παρακολουθώ, όλο και περισσότερο δεν νιώθω μόνο μου».
• «Γιατί Αυτό είμαι Εγώ, η ζωή μου και η καθημερινότητα μου. Μέσα από τους χαρακτήρες προσπαθώ να στηριχτώ, να πάρω κουράγιο και να συνεχίσω να ελπίζω για να καλύτερο αύριο για τ@ αδέλφια μου ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα σε αυτήν την χώρα».
• «Γιατί νιώθω ορατή και μπορώ να συνδεθώ περισσότερο με αυτούς τους χαρακτήρες. Είναι ενός είδους επιβεβαίωσης πως όντως υπάρχω».
• «Γιατί θέλω να βλέπει ο κόσμος ότι υπάρχουμε».
• «Γιατί μέχρι σήμερα έχω μία ζωή καταπιεσμένη και είναι ο μόνος τρόπος να δραπετεύω από τον ομοφοβικό κόσμο στον οποίο ζω!».

Το δικό σας (προτεινόμενο) top 10 σειρών με ΛΟΑΤΚΙ+ περιεχόμενο

1. Heartstopper
2. Sex Education
3. Sense 8
4. Σέρρες
5. Elite
6. Pose
7. Maestro / The L word
8. Smiley
9. Its a sin
10. Queer as folk

Οι 10 πιο αγαπημένοι ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες σε σειρά (σύμφωνα με τη έρευνα)

Charlie Spring  

Ένας από τους πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες του «Heartstopper». Στην τηλεοπτική μεταφορά τον υποδύεται ο Joe Locke. Σε σχέση με τον Nick Nelson.

Eric Effiong

Ένας από τους κύριους χαρακτήρες του «Sex Education». Τον υποδύεται ο Ncuti Gatwa. Ο Eric είναι ανοιχτά γκέι και καλύτερος φίλος του Otis Milburn.

Nick Nelson 

Ο βασικός χαρακτήρας των graphic novels «Heartstopper» τ@ Alice Oseman, καθώς και της προσαρμογής τους στο Netflix, όπου τον υποδύεται ο ηθοποιός Kit Connor. O Nick είναι bi ερωτευμένος με τον Charlie Spring.

Omar Shanaa

Κεντρικός χαρακτήρας της ισπανικής σειράς  «Εlite». Ο Omar είναι γκέι, γεννημένος σε μια μουσουλμανική οικογένεια. 

Emily Fields 

Βασικός χαρακτήρας στη σειρά «Pretty Little Liars», την υποδύεται η Shay Mitchell. Η Emily ζει αρχικά στην ντουλάπα, αλλά μετά διεκδικεί τη λεσβιακή της ταυτότητα.

Nomi Marks

Η Nomi Marks, την οποία υποδύεται η Jamie Clayton, είναι ο κύριος χαρακτήρας της σειράς του Netflix, «Sense8». Η Nomi είναι πολιτική μπλόγκερ και χακτιβίστρια με έδρα το Σαν Φρανσίσκο. Η Νόmι είναι περήφανη λεσβία και τρανς γυναίκα.

Villanelle 

Κεντρική ηρωίδα στο «Killing Eve» (την υποδύεται η  Jodie Comer). Η Villanelle είναι δολοφόνος και αποκτά εμμονή με την πρώην πράκτορα της MI6, Eve Polastri.

Dionysus 

O pansexual θεός από την ελληνική μυθολογία παίρνει σάρκα και οστά στη νέα σειρά του Netflix, «Κaos».

Σπύρος

Χαρακτήρας στην ελληνική σειρά «Μaestro». Ο Σπύρος (τον υποδύεται ο Γιώργος Μπένος) είναι ερωτευμένος με τον Ορέστη, αλλά παράλληλα είναι καταπιεσμένος και εγκλωβισμένος στο μοντέλο του «σκληρού» νεαρού άντρα στη μικρή κοινωνία του νησιού που ζει.

Οδυσσέας

Ο πρωταγωνιστής της σειράς «Σέρρες». Ο Οδυσσέας είναι ανοιχτά και γκέι και ζει στην Αθήνα, όταν αναγκάζεται να επιστρέψει στο πατρικό του στις Σέρρες για να φροντίσει τον πατέρα του.