Η ακαδημαϊκός δρ. Αλίνα Τρυφωνίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Δικαίου Ευρωπαϊκής Ένωσης, Πανεπιστήμιο Reading, γράφει και αναλύει σχετικά με τη νομική υπόσταση των ΛΟΑΤ ατόμων και των ομόφυλων ζευγαριών στην Κύπρο. Το ακαδημαϊκό άρθρο της τιτλοφορείται ‘The Legal Position of LGBT Persons and Same-Sex Couples in Cyprus’ και εκδόθηκε στο ακαδημαϊκό περιοδικό ‘The Cyprus Review’.
Περίληψη
Ιστορικά, η Κύπρος βρισκόταν πολύ πίσω σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά στην αναγνώριση και προστασία των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ ατόμων και των ομόφυλων ζευγαριών. Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1990, όπου το συναινετικό σεξ μεταξύ ανδρών αποποινικοποιήθηκε, έως το 2015 όπου ψηφίστηκε το σύμφωνο συμβίωσης, η Κύπρος προχωρήσει πολύ, όσον αφορά στο νομοθετικό πλαίσιο, αναφορικά με την αναγνώριση των σχέσεων του ιδίου φύλου, και στην προστασία των δικαιωμάτων των ΛΟΑ ατόμων, αν και, βεβαίως, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένα σημαντικά κενά.
Όσον αφορά στα τρανς άτομα, τα πράγματα δεν είναι εξίσου ενθαρρυντικά, καθώς το νομικό σύστημα -ακόμα- δεν παρέχει καμία συστηματική πρόνοια για αυτά. Ο σκοπός του άρθρου είναι να αποτιμήσει την προστασία και τα δικαιώματα, που έχουν τα ΛΟΑΤ άτομα και τα ομόφυλα ζευγάρια εντός του κυπριακού νομικού συστήματος. Επιδιώκει, επίσης, να επισημάνει τα κενά, που παραμένουν και να προτείνει εν συντομία τρόπους για την κάλυψη αυτών των κενών. Καταλήγει με το συμπέρασμα ότι, αν και έχουν γίνει ορισμένα σημαντικά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, ειδικά τα τελευταία χρόνια, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος, ώστε να επιτευχθεί πλήρης ισότητα μεταξύ ΛΟΑΤ και ετεροφιλόφυλων και cicgender ατόμων.
Ενότητες
- Εισαγωγή
- ΛΟΑΤ δικαιώματα στην Κύπρο: Το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο
- ΛΟΑΤ Ακτιβισμός στην Κύπρο
- Η Προστασία των Δικαιωμάτων των Τρανς ατόμων στο Κυπριακό Δίκαιο
- Η προστασία των ΛΟΑ ατόμων και ομόφυλων ζευγαριών βάσει του Κυπριακού Δικαίου
– Το κεφάλαιο αυτό χωρίζεται στα ακόλουθα υποκεφάλαια:
- Η αποποινικοποίηση της σεξουαλικής συμπεριφοράς μεταξύ συναινούντων αντρών
- Η εξίσωση της ηλικίας συναίνεσης
- Νομική αναγνώριση ομόφυλων ζευγαριών
- Άλλα νομοθετικά βήματα: Ομοφοβική ρητορική και ομοφοβικό έγκλημα
- Δικαιώματα ΛΟΑ στην Κύπρο: Μερικές καταληκτικές σκέψεις
- Κατακλείδα
Κάποια ενδιαφέροντα σημεία
Η Κύπρος βρισκόταν ανέκαθεν πίσω σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες ,όσον αφορά στην αναγνώριση και προστασία των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων, και ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της η Κύπρος, ως αποικιακός και μετα-αποικιακός τόπος δίωκε και περιθωριοποιούσε τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Ωστόσο, υπήρξε μία έντονη εξέλιξη του νομικού πλαισίου από τη δεκαετία του 1990 μέχρι το 2015, δυστυχώς όμως κάποια προβλήματα παραμένουν άλυτα, τόσο για τα ΛΟΑ όσο και για τα τρανς άτομα.
Στην Κύπρο οι μειονότητες, και οποιοσδήποτε διαφορετικός από αυτό που θεωρείται ο κανόνας μπορεί να αισθάνεται αποκλεισμένος και περιθωριοποιημένος. Πρόκειται για μια κοινωνικά συντηρητική χώρα. “Ως σεξουαλική μειονότητα, τα ΛΟΑΤ άτομα στην Κύπρο αντιμετώπισαν διακρίσεις σε όλους τους τομείς της ζωής, και σε ορισμένες περιπτώσεις παρενοχλήθηκαν ή/και γελοιοποιήθηκαν ακόμη και από κρατικές αρχές, και ιδιαίτερα από την αστυνομία”, όπως σημειώνει η δρ. Τρυφωνίδου. Αναφέρει ακόμη την μέχρι πρόσφατα απουσία νομικού πλαισίου για τα ΛΟΑΤ άτομ,α μαζί με την απροθυμία των ΛΟΑΤ ατόμων να αποκαλύψουν την ταυτότητα τους που μαζί συμβάλλουν στο πρόβλημα της ελλιπούς χαρτογράφησης περιστατικών βίας και παρενόχλησης.
Ανάμεσα σε άλλα αναφέρει και το εξής σημαντικό: “Τα ΛΟΑΤ άτομα απουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό από την ποπ κουλτούρα και τις τηλεοπτικές εκπομπές, με την εξαίρεση μερικών παραδειγμάτων σε κυπριακές (ή ελληνικές) τηλεοπτικές σειρές, όπου οι ομοφυλόφιλοι άνδρες παρουσιάζονται αρνητικά ως πολύ σεξουαλικοποιημένες και γελοίες καρικατούρες. Σε σχολεία και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, η συζήτηση για θέματα ΛΟΑΤ παραμένει ευαίσθητη, και έτσι αποφεύγεται.”
Ο ΛΟΑΤ ακτιβισμός στην Κύπρο παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον από κοινωνιολογικής πλευράς. Η γέννηση του ΛΟΑΤ ακτιβισμού, όπως αναφέρεται στο άρθο, ξεκινά το 1987 με πρωτεργάτη τον Αλέκο Μοδινό και το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Κύπρου, που ίδρυσε μαζί με 16 ομοφυλόφιλους άντρες και λεσβίες γυναίκες. Ακολούθησε η ίδρυση και τη δράση της ACCEPT, που είναι η μόνη ΛΟΑΤΚΙ οργάνωση στις περιοχές υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας*.
Η δρ. Τρυφωνίδου στη συνέχεια του άρθου, αφού εξηγεί την σχετική ορολογία, αναφέρει ότι τα τρανς άτομα, μέχρι πολύ πρόσφατα, ήταν εντελώς αόρατα στο κυπριακό νομικό πλαίσιο και, εκτός από ελάχιστες νομοθεσίες που τροποποιήθηκαν πρόσφατα προκειμένου να γίνει αναφορά στην ταυτότητα φύλου. Δυστυχώς, δεν έχει σημειωθεί πραγματική πρόοδος σε αυτό το κομμάτι. Αναφέρει, επίσης, ότι η ενημέρωση για τα τρανς άτομα στην Κύπρο είναι εξαιρετικά ελλιπής. Μάλιστα, στο τέταρτο κεφάλαιο δίνονται σημαντικές πληροφορίες για ζητήματα αλλαγής στοιχείων σε επίσημα έγγραφα.
Αξίζει να μείνουμε στην πρώτη αναφορά στα δικαιώματα των ΛΟΑ ατόμων (δεκαετία του ’80) και σε ποιο πλαίσιο, αλλά και στην νομική προστασία που ακολούθησε. Η υπόθεση Μοδινός και η τροποποίηση του ποινικού κώδικα κάνει σαφή τον ρόλο του ευρωπαϊκού δικαίου στην αποποινικοποίηση. Στο υποκεφάλαιο ‘Νομική αναγνώριση ομόφυλων ζευγαριών’ η δρ Τρυφωνίδου αναφέρεται στις προσπάθειες της Επιτρόπου Διοικήσεως για την νομική ρύθμιση του συμφώνου συμβίωσης με τρόπο συμπεριληπτικό για τα ομόφυλα ζευγάρια. Όπως αναφέρεται:
“Μετά από μεγάλες καθυστερήσεις και έντονες συζητήσεις, και παρά την έντονη αντίθεση της Εκκλησίας και ορισμένων πολιτικών, ο περί Πολιτικής Συμβίωσης Νόμος του 2015 ψηφίστηκε από το Κυπριακό Κοινοβούλιο το Νοέμβριο του 2015, με 39 ψήφους υπέρ, 12 κατά και 3 αποχές.”
Ακόμη, ο χαμηλός αριθμός καταγγελιών σωματικής βίας κατά ΛΟΑΤ ατόμων και η ρητορική μίσους που εξαπολύεται δημόσια από πολιτικά και θρησκευτικά πρόσωπα είναι συχνά φαινόμενα. Αναφορά γίνεται και στην ψήφιση νομοθεσίας για τη ρητορική μίσους.
Στο τελευταίο υποκεφάλαιο, “Δικαιώματα ΛΟΑ στην Κύπρο: Μερικές καταληκτικές σκέψεις” το άρθρο αναφέρεται σε τρία κενά που πρέπει να κλείσουν – η διεύρυνση του πλαισίου εφαρμογής του νόμου κατά των διακρίσεων, η βελτίωση της νομοθεσίας του συμφώνου συμβίωσης (συμπερίληψη του δικαιώματος τεκνοθεσίας) και τη ροποποίηση της νομοθεσίας για τη ρητορική μίσους.
Ανάμεσα στα καταληκτικά της σχόλια η δρ. Τρυφωνίδου αναφέρει ότι:
“Άλλα σημαντικά που πρέπει να γίνουν είναι η επέκταση του πεδίου εφαρμογής της απαγόρευσης των διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού σε τομείς πέραν της απασχόλησης και της εργασίας.”
Πέραν αυτών αναφέρει και άλλες ενδιαφέρουσες εισηγήσεις που αξίζει να διαβαστούν.
Γράφει ο Ανδρέας Ανδρέου
*Αξίζει να αναφερθεί ότι ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις υπάρχουν και στο υπό τουρκική κατοχή βόριο μέρος του νησιού.
