Στην ανοιχτή επιστολή που απέστειλε η Παιδοψυχιατρική Εταιρία Ελλάδος – Ένωση Ψυχιάτρων Παιδιών και Εφήβων (Π.Ε.Ε.-ΕΝΩ.ΨΥ.Π.Ε.), αναφορικά με το νομοσχέδιο για τη νομική αναναγνώριση ταυτότητα φύλου, απάντησε η Colour Youth – Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας.
Το κείμενο της επιστολής της Π.Ε.Ε.-ΕΝΩ.ΨΥ.Π.Ε. μπορεί να βρεθεί στον σύνδεσμο: https://www.hscap.gr/taytotita-fyloy.
Συγκεκριμένα, η Π.Ε.Ε.-ΕΝΩ.ΨΥ.Π.Ε., με την επιστολή της ασκεί κριτική στην κυβέρνηση για την τροποποίηση του Άρθρου 3 του σχεδίου νόμου κατά την επεξεργασία του στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής σύμφωνα με την οποία θα δίνεται η δυνατότητα διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου σε ανηλίκους «που έχουν συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο (15) έτος της ηλικίας τους, εφόσον υπάρχει επιπλέον θετική γνωμάτευση ιατρικού συμβουλίου που θα συσταθεί για το σκοπό αυτό στο Γενικό Νοσοκομείο Παίδων “Π. & Α. Κυριακού” με απόφαση του Διοικητικού του Συμβουλίου.».
Η απάντηση της Colour Youth
Η επιστολή της Π.Ε.Ε.-ΕΝΩ.ΨΥ.Π.Ε. αναφέρει μια σειρά επιχειρημάτων για να υποστηρίξει ότι η Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου δε θα πρέπει να αφορά σε ανήλικα άτομα. Ανάμεσα σε άλλα αναφέρει:
- Επιχείρημα Π.Ε.Ε.-ΕΝΩ.ΨΥ.Π.Ε.: «η σύγχρονη ιατρική βιβλιογραφία επισημαίνει υψηλότερη ψυχοπαθολογία σε άτομα με δυσφορία φύλου σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό» και πως «υψηλή συννοσηρότητα με κατάθλιψη και αυτοκτονικότητα, που δεν υποχωρεί με ιατρικές διαδικασίες αλλαγής φύλου, και δυσφορία που παραμένει, παρά τυχόν επιτυχείς κοινωνικές μεταβάσεις»
Απάντηση: Σύμφωνα με το DSM-5, «η δυσφορία φύλου, παράλληλα με την μη τυπική έκφραση φύλου, σχετίζεται με υψηλά επίπεδα στιγματισμού, διακρίσεων, και θυματοποιήσης, που οδηγούν σε αρνητική αυτό-εικόνα, αυξημένα ποσοστά συννοσηρότητας ψυχικών διαταραχών, εγκατάλειψη του σχολείου, και οικονομική περιθωριοποίηση, συμπεριλαμβανομένης της ανεργίας, με συνακόλουθη επικινδυνότητα σε κοινωνικά και ψυχικής υγείας θέματα, ιδιαίτερα σε άτομα που προέρχονται από οικογένειες με λίγους πόρους» (σελ 458) . Η επικινδυνότητα, λοιπόν, σε κοινωνικά και ψυχικής υγείας θέματα (σύμφωνα με το DSM-5) σχετίζεται με το στίγμα, το οποίο το σχέδιο νόμου έμμεσα αντιμετωπίζει.
- Επιχείρημα Π.Ε.Ε.-ΕΝΩ.ΨΥ.Π.Ε.: «τονίζεται η σημασία των Διαταραχών του Φάσματος του Αυτισμού σε άτομα με ζητήματα ταυτότητας φύλου»
Απάντηση: Αναφορικά με την σχέση της διάγνωσης δυσφορίας φύλου με τις Διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού, πέρα από τα μεθοδολογικά ζητήματα που προκύπτουν (σε σχέση με την ισχύ και την επιλογή του δείγματος), έχουν δημοσιευτεί σχετικές οδηγίες στο έγκυρο Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology το 2016, σε ένα άρθρο που υπογράφεται από 24 ειδικούς ψυχιάτρους (http://dx.doi.org/10.1080/15374416.2016.1228462). Σε σχέση με τη διπλή διάγνωση, αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Παροχή πλαισίου, όπως είναι απαραίτητο, για εξερεύνηση φύλου, με υποστήριξη της ικανότητας του εφήβου να εξερευνήσει τη μετάβαση φύλου, συμπεριλαμβάνοντας τα ρούχα, το όνομα, τις αντωνυμίες, κλπ. (Provide structure, as necessary, for gender exploration, supporting the adolescent’s ability to explore gender transition, including clothing, name, pronouns, etc.). Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο διευκολύνει ακριβώς αυτή τη διαδικασία, χωρίς να θέτει ως προϋπόθεση μη αναστρέψιμες ιατρικές επεμβάσεις, και είναι σε συμφωνία με τις οδηγίες αυτές.
- Επιχείρημα Π.Ε.Ε.-ΕΝΩ.ΨΥ.Π.Ε.: «δεν υπάρχουν ιατρικά δεδομένα για εφήβους που έχουν κάνει νομική μετάβαση και για τις συνέπειες μια τέτοιας πρακτικής»
Απάντηση: Οι σχετικές οδηγίες της Αμερικάνικης Ψυχολογικής Εταιρείας (http://www.apadivisions.org/division-44/resources/advocacy/transgender-adolescents.pdf) αναφέρουν ότι πρέπει να στηρίζεται το άτομο στη χρήση του επιθυμητού ονόματος και αντωνυμιών, και σε θεσμικά πλαίσια όπως είναι το σχολείο, κάτι που συνάδει με το υπό συζήτηση νομοσχέδιο, και συμβάλλει –σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία στην καλύτερη προσαρμογή και ψυχική υγεία. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα για τρανς έφηβα άτομα που οδηγούνται στην αυτοκτονία, σε αυτοτραυματισμούς, ή σε απομάκρυνση από το σχολείο και ανακοπή της εκπαίδευσής τους λόγω της ΜΗ πρόσβασής τους σε διαδικασία αλλαγής των στοιχείων τους μέσω της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας του φύλου τους.
- Επιχείρημα Π.Ε.Ε.-ΕΝΩ.ΨΥ.Π.Ε.: «είναι γνωστό ότι η επιμένουσα στην εφηβεία Δυσφορία Φύλου, μπορεί να έχει τροφοδοτηθεί από γονεϊκή ανοχή ή και ενθάρρυνση»
Απάντηση: Ο ρόλος της οικογένειας είναι αδιαμφισβήτητα σημαντικός, στον αντίποδα όμως αυτού που υπονοεί το εν λόγω σημείο. Ένα οικογενειακό περιβάλλον υποστηρικτικό ως προς το τρανς παιδί/έφηβο άτομο, είναι αυτό που μπορεί να βοηθήσει στην προαγωγή της ψυχικής του υγείας και την αντιμετώπιση ζητημάτων που έχουν ανακύψει λόγω της περιθωριοποίησης που αντιμετωπίζει, παλεύοντας μαζί του για την προάσπιση των δικαιωμάτων του. Αν τυχόν εδώ υπονοείται πως η οικογένεια μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί στο να “γίνει” τρανς, κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου και υπενθυμίζουμε παλαιότερες και πλέον αναχρονιστικές και επικίνδυνες απόψεις που έλεγαν πως οι γονείς μπορεί να “κάνουν” ένα παιδί ομοφυλόφιλο και που οδήγησαν στο παρελθόν παγκοσμίως σε ακραίες παραβιάσεις δικαιωμάτων όπως οι θεραπείες μεταστροφής. Παρόλα αυτά, δεν είναι δυνατόν να τίθενται υπό αμφισβήτηση οι γονεϊκές πρακτικές μόνο αναφορικά με την ταυτότητα φύλου, και όχι σε σχέση με την απόρριψη και την κακοποίηση ΛΟΑΤΚΙ παιδιών και εφήβων, φαινόμενο πολύ πιο συχνό και με πολύ σημαντικότερες συνέπειες.
Οι παραπάνω απαντήσεις είναι ενδεικτικές της αοριστολογίας των επιχειρημάτων της επιστολής της Π.Ε.Ε.-ΕΝΩ.ΨΥ.Π.Ε.. Όμως, ως Σωματείο που αποτελείται από μέλη της LGBTQI+ κοινότητας, δε θέλουμε να σταθούμε μόνο σε επιστημονικά επιχειρήματα στη συζήτηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα της τρανς νεολαίας. Τα τρανς μέλη του σωματείου μας, τα οποία ενηλικιώθηκαν τα τελευταία χρόνια, έχουν βιωματική γνώση του τι έζησαν στην εφηβεία τους από έναν κόσμο που δεν αποδέχεται την ύπαρξή τους.
Η κοινότητά μας δεν ξεχνά και δε θα ξεχάσει ποτέ πως μέχρι το 1990 η Διεθνής Στατιστική Ταξινόμηση Νοσημάτων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας (ICD) που εκδίδει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) θεωρούσε ψυχική νόσο την ομοφυλοφιλία, όσο και αν αυτό μπορεί να ακούγεται ως εξωπραγματικό σε πολλά νεότερα άτομα. Ήδη ο Π.Ο.Υ., βασιζόμενος στα νέα δεδομένα, έχει προτείνει ενόψει της αναθεώρησης του ICD και της κυκλοφορίας της νέας έκδοσής του να αφαιρεθεί εντελώς η δυσφορία ταυτότητας φύλου από τις διαταραχές και να παραμείνει ως απλή ιατρική κατάσταση (εκτός των διαταραχών) η ασυμφωνία φύλου. Είναι σαφές πως ο ορισμός της ασθένειας είναι έντονα επηρεασμένος από κοινωνικά στερεότυπα, στίγμα και σεξισμό και συχνά δε βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια.
Με βάση τα παραπάνω, παρότι χαιρετίζουμε την δημιουργία έστω και μιας προβληματικής διαδικασίας για την αναγνώριση φύλου των τρανς ανηλίκων από την ηλικία των 15 ετών, καλούμε την κυβέρνηση να βρει τρόπο ώστε να εξασφαλιστεί ότι τρανσφοβικά στερεότυπα μελών της (παιδο)ψυχιατρικής κοινότητας δε θα επηρεάσουν στην αναγνώριση του φύλου των τρανς εφήβων. Επαναλαμβάνουμε τη θέση μας ότι κακώς εμπλέκονται ειδικοί ψυχικής υγείας στη διαδικασία της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου των τρανς εφήβων. Η αναγνώριση του φύλου αποτελεί μία διοικητική διαδικασία που μπορεί να αναστραφεί πλήρως. Σε αυτό συνηγορεί και η απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Ευρώπης με αριθμό 2048 του 2015, σύμφωνα με την οποία η ψυχιατρική γνωμάτευση δε θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. (Άρθρο 6.2.2)
Η Colour Youth, όπως εξέφρασε και σε ημερίδα που διοργάνωσε τον Μάιο του 2017 με τίτλο «Ψυχική Υγεία και ΛΟΑΤΚΙ+ Νεολαία: Ο ρόλος της Πολιτείας» έχει σαφείς θέσεις υπέρ της αποπαθολογικοποίησης της τρανς ταυτότητας και ζητά:
- Αποπαθολογικοποίηση της τρανς ταυτότητας στην χώρα. Προτείνουμε το μοντέλο της Μάλτας που αναφέρει: “Η κάθε μορφής παθολογικοποίηση του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας φύλου ή/και της έκφρασης φύλου όπως μπορεί να ταξινομείται από τη Διεθνή Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας ή άλλη διεθνώς αναγνωρισμένη παρεμφερή ταξινόμηση, δεν ισχύει στη Μάλτα. Η ακυρότητα τέτοιων ταξινομήσεων δε θα επηρεάζει αρνητικά την πρόσβαση ενός ατόμου σε υπηρεσίες υγείας σχετικές με το φύλο ή τα χαρακτηριστικά του φύλου.”
- Δημιουργία μηχανισμού ελέγχου και ενστάσεων για τις αποφάσεις των επιστημόνων υγείας σχετικά με τη διαδικασία επαναπροσδιορισμού φύλου ώστε να αποδομηθεί κατά το δυνατόν η σχέση εξουσίας ανάμεσα σε επιστήμονες υγείας και τρανς ανθρώπων.
- Εξασφάλιση παροχής δωρεάν ψυχολογικής υποστήριξης από εκπαιδευμένους και ευαισθητοποιημένους ειδικούς ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου ή/και του ιατρικού επαναπροσδιορισμού φύλου μόνο σε όσα άτομα το επιθυμούν στα πλαίσια της δημόσιας ασφάλισης.
- Ποινικοποίηση της “θεραπείας μεταστροφής” της ταυτότητας φύλου και του σεξουαλικού προσανατολισμού, ειδικά από ειδικούς υγείας και ψυχικής υγείας.
Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να τονίσουμε την έλλειψη επιμόρφωσης πολλών ειδικών ψυχικής υγείας σε ζητήματα ταυτότητας φύλου, κάτι που η παθολογικοποίηση και ο στιγματισμός που αναπαράγει η εν λόγω ανακοίνωση δυστυχώς ενισχύουν. Είναι άπειρα τα παραδείγματα στη χώρα μας τρανς ανθρώπων με βεβαρυμένο ιστορικό από κακοποιητικές εμπειρίες με ειδικούς ψυχικής υγείας και είναι πλέον καιρός να γίνει ένα γενναίο βήμα μπροστά και στην Ελλάδα προς την εξάλειψη τέτοιων φαινομένων, όπως ήδη συμβαίνει σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Σε συντριπτικό ποσοστό, τα τρανς άτομα παιδικής και εφηβικής ηλικίας αντιμετωπίζουν σοβαρές ψυχικές διαταραχές με κυρίαρχες την κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ του στίγματος, της περιθωριοποίησης και των στερεοτύπων που αντιμετωπίζουν από το οικογενειακό, εκπαιδευτικό και εν γένει κοινωνικό περιβάλλον τους από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής τους.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τις ειδικούς ψυχικής υγείας που μας βοήθησαν στη σύνταξη του παρόντος και να επαναλάβουμε πως η Colour Youth – Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας είναι στη διάθεση κάθε φορέα για συζήτηση σχετικά με τις θέσεις που αναφέρονται στο παρόν κείμενο, αλλά και γενικότερα στα ανθρώπινα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων.
