Δεν είναι λίγες οι φορές που μέσα απ΄αυτές τις σελίδες σάς έχουμε μιλήσει για τα προβλήματα και τις διακρίσεις που βιώνουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και οι οικογένειές τους, λόγω της -πεισματικής – άρνησης του ελληνικού κράτους να αναγνωρίσει τα δικαιώματά τους. Αυτή τη φορά, ωστόσο, αποφασίσαμε να κάνουμε τα πράγματα κάπως αλλιώς και να δώσουμε τον χώρο σε ΛΟΑΤΚΙ+ γονείς, τα παιδιά τους, τις γιαγιάδες, τους παππούδες τους, κλπ. για να σας δείξουν «ανοιχτά» και «περήφανα» το πόσο λάθος κάνουν όλοι αυτοί που κρύβουν την ομο/τρανσφοβία τους πίσω από ένα «η κοινωνία δεν είναι έτοιμη». Σημείωση: Μάλλον η πρώτη φορά που θα δείτε τόσες πολύχρωμες οικογένειες μαζί!
των Πέτρου Αλεξανδρή, Ανδρομάχης Κουτσουλέντη, Χριστίνας Μαργιώτη,
Μάριου Παπαδόπουλου και Χριστίνας Τριχά
Τι είναι οικογένεια
«Οικογένεια για εμάς είναι ο “χώρος” στον οποίο μπορείς να είσαι ο εαυτός σου, στον οποίο μπορείς να αγκαλιάσεις και να παρηγορήσεις τα σκοτάδια σου. Εκεί που βρίσκεις δύναμη για να ονειρευτείς και η λέξη ελπίδα είναι μια κατακόκκινη ζωηρή καρδιά που πάλλεται», μας λέει η Τζίνα, που έχει δίπλα της τη σύντροφό της, Σαμπίνα. Οι δυο τους ζουν σε μια επαρχιακή πόλη στην Κρήτη και, εκτός από το σκυλί τους (την Μπάλου), έχουν και τη σχεδόν δύο χρόνων Δανάη. Τα περισσότερα άτομα και ζευγάρια με τα οποία μιλήσαμε αντιλαμβάνονται την οικογένεια με παρόμοιο τρόπο. Για εκείνα οικογένεια δεν ισούται με βιολογικούς δεσμούς και συγκεκριμένα ετεροκανονικά πρότυπα, αλλά με την αγάπη και την ασφάλεια. Και για τη Γιολάντα Καλαντζή και τη Γεωργία Αμπατζίδου, οι οποίες έχουν μαζί ένα παιδί, «οικογένεια σημαίνει πυρήνας. Είναι η ασφάλεια, η καθοδήγηση και η παρηγοριά». Το ζευγάρι από τη Θεσσαλονίκη πριν λίγες εβδομάδες έστειλε επιστολή στον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ως οικογένεια κι αμέσως μετά μίλησε μαζί μας: «Για μας, μετά τον ερχομό του παιδιού μας, η λέξη απέκτησε τεράστια σημασία και ειδικό βάρος. Έχουμε πια τεράστια ευθύνη απέναντι σε αυτόν τον νέο άνθρωπο, που καθοδηγούμε προς την ενηλικίωση, όπως και τεράστια ευθύνη απέναντι στην κοινωνία. Είμαστε εκεί σε όλα τα “γιατί” του και παρακολουθούμε με καμάρι και συγκίνηση την εξέλιξη του χαρακτήρα του. Ονειρευόμαστε να μπορέσουμε να του δώσουμε όλη την αγάπη, τη ζεστασιά και τη στήριξη, ώστε να ζήσει μια ελεύθερη, ανεξάρτητη, γεμάτη περιπέτειες ζωή. Αυτό είναι οικογένεια».
Η οικογένεια είναι αυτό που εμείς φτιάχνουμε
Η Άννα και η Ρένια, οι οποίες είναι και αυτές μαμάδες, πιστεύουν ότι δύο άνθρωποι που επιλέγουν να αγαπηθούν και να μοιραστούν τη ζωή τους, είναι οικογένεια. Γνωρίζονται από την περίοδο που πήγαιναν μαζί στο Λύκειο. Μετά τις σπουδές τους, βρέθηκαν ξανά και έπειτα από μερικά χρόνια έκαναν το βήμα να είναι μαζί «με κάπως πιο “τρυφερό” τρόπο», όπως μας είπαν. Ξεκίνησαν τη δική τους επιχείρηση και αφού «έχτισαν» κάποια βασικά, αποφασίσανε να θέσουν τις βάσεις και για τη δική τους οικογένεια. Και μέσα από αυτή τη συνύπαρξη να πολλαπλασιάσουν την αγάπη τους. «Στη δική μας περίπτωση», μας λένε, «το βάπτισμα του πυρός το πήραμε όταν υιοθετήσαμε το σκυλάκι μας, ένα κουταβάκι δύο μηνών, που, όπως αποδείχθηκε, ήταν μια μηδαμινή πρόκληση μπροστά σε αυτό που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε με τον ερχομό των διδύμων μας».
Όπως γίνεται ήδη αντιληπτό, οικογένεια για τα άτομα σημαίνει συνύπαρξη και συλλογικότητα. Δεν έχει σημασία ο αριθμός των μελών, αρκεί να υπάρχει αγάπη και στήριξη. Με αυτό συμφωνεί και η Άννα Αμπελικιώτη, η γιαγιά της Ιόλης, ένα παιδί το οποίο μεγαλώνει με δύο μαμάδες, τη Νικολέτα και την Κατερίνα. «Η οικογένεια για μένα είναι να υπάρχει αρμονία μέσα στο σπίτι, αγάπη, συνεννόηση να μοιραζόμαστε, να είμαστε ένα, να είμαστε μια γροθιά. Όλα τα αντιμετωπίζουμε μαζί καλύτερα, παρά ο καθένας μόνος του. Αυτό είναι η οικογένεια για μένα και τη βρήκα τώρα με τα κορίτσια μου. Τώρα τη νιώθω την οικογένεια», λέει η Άννα.
Ακριβώς, όμως, επειδή η οικογένεια δεν δημιουργείται μόνο με την ύπαρξη ενός παιδιού, μιλήσαμε και με το Θανάση και τον Νίκο, ένα κουήρ ζευγάρι. «Γνωριστήκαμε λίγους μήνες πριν την πρώτη καραντίνα, την οποία περάσαμε και μαζί, και ήταν μάλλον και η αφορμή να “δέσουμε” σαν παντρεμένο ζεύγος. Πέρα από αυτό όμως, μας έδεσαν τα ταξίδια, η συνεργασία μας στο Drag (ως performer και stylist/manager/organizer), τα Ψ βιώματα που μοιραζόμαστε…». Και εκείνα αποστασιοποιούνται από την ετεροκανονική ιδέα της οικογένειας, την ιερή «ελληνική οικογένεια», η οποία βασίζεται στους δεσμούς αίματος και σχέσεις που πολλές φορές δεν βασίζονται στην αγάπη. «Η παραδοσιακή ελληνορθόδοξη οικογένεια μάς θέλει μοιραία δεμένα με άτομα τα οποία δεν επιλέξαμε ποτέ να δεθούμε, άτομα τα οποία είναι εν δυνάμει άκρως κακοποιητικά, επικίνδυνα ή και αδιάφορα απέναντι μας. Για εμάς, είναι σημαντικό να προβάλλονται και να συζητιούνται αυτές οι παθογένειες, καθώς και οι εναλλακτικές μορφές οικογένειας, όπως οι συγκατοικήσεις, οι πολυσυντροφικές σχέσεις, οι οικογένειες χωρίς στόχο την τεκνοποίηση, οι οικογένειες που έχουν σαν πρόταγμα τη φροντιστικότητα, τη συντροφικότητα, την αλληλεγγύη και την αγάπη και όχι την ταύτιση του DNA. Γιατί, το αίμα νερό δεν γίνεται, αλλά δεν χρειάζεται να ματώνουμε για τους ανθρώπους με τους οποίους μοιραζόμαστε το ίδιο αίμα», εξηγούν.
Είτε υπάρχουν βιολογικοί δεσμοί είτε όχι, «οικογένεια είναι αυτή που επιλέγεις, με τους όρους που επιλέγεις», προσθέτει η Phoenix, η οποία μεγάλωσε με την παρουσία δύο μητέρων. Τη Phoenix, τη συναντήσαμε σε μια περίοδο που, όπως μας λέει η ίδια, «αποτελεί εποχή ανασύστασης… Προσπαθώ να χτίσω τον εαυτό μου. Σκέφτομαι τι θέλω να κάνω με τη ζωή μου και το πώς θέλω να προχωρήσω. Τελειώνω το λύκειο για τρίτη φορά. Αυτή τη φορά είμαι αποφασισμένη. Ζω ουσιαστικά μια φοιτητική ζωή στο πρόγραμμα μιας έφηβης μαθήτριας λυκείου, αλλά σε πολύ πιο οργανωμένο επίπεδο. Θέλω όταν σταθεροποιηθώ με την ψυχολογική και την κοινωνική μου κατάσταση και σίγουρα με την οικονομική, να ασχοληθώ με την τέχνη και ίσως με την ψυχολογία. Θέλω να σπουδάσω, να ταξιδέψω. Μένω με τον σύντροφό μου από το καλοκαίρι και έχουμε σκεφτεί την πιθανότητα να κάνουμε δικιά μας οικογένεια».
Τη δική της οικογένεια έχει φτιάξει και η Φωτεινή Παντζιά: «Είμαστε μια μονογονεϊκή οικογένεια. Είμαι μια μητέρα μόνη, έχω υιοθετήσει τον Άγγελο που είναι 12 χρονών και κατάγεται από την Αιθιοπία και τη Βασιλική που είναι 4, θα τα κλείσει τον Γενάρη, και κατάγεται από τη Σιέρα Λεόνε. Η οικογένεια είναι αυτό που εμείς φτιάχνουμε», μας λέει, «είναι τα παιδιά μου, είναι ο Ρασαντούλ που είναι 9 χρόνια εδώ, θα είναι η μελλοντική μου σύντροφος, είναι τα αδέρφια μου, είναι οι φίλοι μου, τα σκυλιά μου, τα γατιά μου, είναι πολλά πράγματα».
Η ομορφότερη στιγμή ήταν όταν έμαθα για τη σχέση της κόρης μου
Μια επέτειος, ο ερχομός ενός παιδιού, ο γάμος, αλλά και απλά καθημερινά πράγματα, μπορεί να αποτελούν ευτυχισμένες οικογενειακές στιγμές. Έτσι, ζητήσαμε από τις οικογένειες και τα άτομα να μας περιγράψουν τις δικές τους: «Η ομορφότερη στιγμή ήταν όταν έμαθα από τη Νικολέτα για τη σχέση της με την Κατερίνα. Χάρηκα, ενθουσιάστηκα, ένιωσα ευτυχισμένη, ένιωσα ότι το παιδί μου είναι ευτυχισμένο. Όταν έμαθα ότι η Κατερίνα είναι έγκυος, ήταν το μεγαλύτερο δώρο. Όταν με πήρε η Νικολέτα τηλέφωνο και μου είπε “μαμά, θα γίνεις γιαγιά”, ένιωσα τέτοια ευτυχία μέσα μου, που δεν μπορεί να φανταστεί άνθρωπος. Άσχετο αν θα κυοφορούσε η Κατερίνα και όχι η Νικολέτα. Για μένα ήταν το ίδιο πράγμα. Όταν είμαστε όλοι μαζί παίζουμε γελάμε, είμαστε πραγματικά ευτυχισμένες», εξομολογείται η Άννα Αμπελικιώτη.
Η Phoenix μας περιγράφει τη δική της σημαντική στιγμή, αν και δυσκολεύεται να διαλέξει: «Θυμάμαι έντονα την προηγούμενη Πρωτοχρονιά. Ήμασταν όλοι μαζί: εγώ, ο σύντροφός μου, η αδερφή του, οι μητέρες μου, πολλοί φίλοι μας σε ένα πάρα πολύ χαρούμενο περιβάλλον. Θυμάμαι πως με τις μητέρες μου περιμέναμε να έρθει ο κόσμος, είχαμε βάλει μουσική και τραγουδούσαμε. Προετοιμάσαμε παρέα το δείπνο. Μετά παίξαμε και επιτραπέζια και γελάσαμε πολύ».
Και η Φωτεινή δυσκολεύεται να ξεχωρίσει κάποιες στιγμές, καθώς όπως μας είπε, η κάθε μέρα της αποτελεί μια ευτυχισμένη στιγμή. «Μπορώ να σας πω τη στιγμή που ήρθαμε στο σπίτι μας και με τον Άγγελο και με τη Βασιλική, αλλά θα αδικήσω τις υπόλοιπες. Μπορώ να σας πω τη σημερινή μέρα. Ή τα πρώτα Χριστούγεννα με τον Άγγελο ή το πρώτο μας ταξίδι με τον Άγγελο, τις πρώτες μας ωραίες κουβέντες όταν άρχισε η Βασιλική να μιλάει ελληνικά. Ένα βράδυ που είμαστε οι τρεις μας αγκαλιασμένοι στο κρεβάτι και βλέπουμε ταινία», προσθέτει.
Το Θανάση και ο Νίκος μας εξομολογούνται ότι η ζωή τους από τότε που γνωρίστηκαν ήταν έντονη, με εξωτερικές δυσκολίες, όπως το περιστατικό κατά το οποίο το Θανάση κατηγορήθηκε για τρομοκρατία. Ωστόσο, «όλα αυτά οδήγησαν σε μία από τις πιο όμορφες μέρες της ζωής μας, τη γαμήλια τελετή που οργανώσαμε και που μοιραστήκαμε με τα πιο αγαπημένα μας άτομα». Παρόλο που το κράτος είναι απόν και δεν επιτρέπει σε κουήρ ζευγάρια να προχωρήσουν σε μια νομιμοποιημένη γαμήλια τελετή, η συγκεκριμένη οικογένεια, όπως και οι υπόλοιπες, αψήφησε αυτήν την κακοποίηση και κατάφερε να γιορτάσει την αγάπη της.
Όταν είδαμε για πρώτη φορά το προσωπάκι του
Για πολλά άτομα η αλήθεια είναι ότι η απόκτηση ενός παιδιού, είτε μέσω της τεκνοθεσίας είτε της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αποτελεί μια έντονη και σημαντική στιγμή στις οικογενειακές αναμνήσεις. «Αδιαμφισβήτητα μία από τις πιο σημαντικές στιγμές μας, ήταν η μέρα που πήραμε θετική απάντηση στην εξέταση για πιθανή εγκυμοσύνη. Ήταν η στιγμή που όλη η λαχτάρα μας, όλα τα όνειρά μας, όλη μας η ύπαρξη στριμώχτηκαν στο μικρό εκείνο σουσαμάκι που άρχιζε να μεγαλώνει στην κοιλιά μου. Η πιο σημαντική στιγμή μας ήταν όταν αντικρίσαμε για πρώτη φορά το προσωπάκι του και νιώσαμε πως τίποτα δεν θα είναι ποτέ ίδιο ξανά. Το ταξίδι της οικογένειάς μας είχε ήδη αρχίσει. Φυσικά, υπήρχαν και σημαντικές στιγμές πριν τη γέννηση του παιδιού μας, όπως η ημέρα που υπογράψαμε το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ μας», περιγράφουν η Γιολάντα και η Γεωργία. Ωστόσο, αναφέρουν και την «άσχημη» πλευρά του γεγονότος, καθώς, λόγω της έλλειψης του νομικού πλαισίου, την ίδια μέρα με τη γέννηση του παιδιού τους, η Γιολάντα, ο βιολογικός γονέας, αναγκάστηκε να υπογράψει και τη διαθήκη της.
Και για την Άννα και τη Ρένια, η συνειδητοποίηση της εγκυμοσύνης αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής τους, «όταν μετά από προσπάθειες 7 χρόνων, είδαμε ότι το αποτέλεσμα της Β-χοριακής ήταν επιτέλους θετικό! Εκεί παραλίγο να τρελαθούμε! Τελικά, τρελαθήκαμε μερικούς μήνες αργότερα όταν φέραμε στον κόσμο τα διδυμάκια μας! Η ευτυχία μας όταν γεννήθηκαν ήταν απερίγραπτη! Ήταν και είναι το πιο δυνατό συναίσθημα στον κόσμο αυτή η ανιδιοτελής αγάπη του γονιού προς το παιδί του. Την ημέρα που θα έρχονταν στον κόσμο τα μωράκια μας είχαν μαζευτεί συγγενείς και φίλοι έξω από την κλινική και μας περίμεναν. Ήταν απίστευτη η αγάπη και το άγχος τους μάλλον για τη διαδικασία (όπως με κάθε τοκετό υποθέτουμε)». Μάλιστα, αναφέρουν ότι ενώ ήταν προδιατεθειμένες να δεχτούν ομοφοβική συμπεριφορά κατά τη δήλωση των παιδιών στο ληξιαρχείο, βίωσαν ακριβώς το αντίθετο: βοήθεια και υπεράσπιση. «Η υπάλληλος, αντίθετα με ό,τι πιστεύαμε, ήταν απολύτως εξυπηρετική και διατεθειμένη να κάνει τα πάντα και μάλιστα “υπέρ του δέοντος” (όπως μας είπε) προκειμένου να δηλωθούμε και οι δύο ως γονείς. Μας είπε μάλιστα ότι το έχει πάρει προσωπικά το ζήτημα και ότι μιλάει απευθείας με το Υπουργείο όταν είδε ότι από τον Δήμο χρονοτριβούσαν», εξομολογούνται. Και προσθέτουν: «Η υπάλληλος τους πίεζε και τους εξηγούσε για ανθρώπινα δικαιώματα και εμείς συγκινηθήκαμε απερίγραπτα όταν είδαμε ότι από την πρώτη κιόλας στιγμή υπάρχει υποστήριξη από την “κοινωνία” (παρά τις δικές μας φοβίες) απέναντι σε ένα κράτος που δεν μας αναγνώριζε». Αν και κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν δυσκολίες που ένα cis ετεροφυλόφιλο ζευγάρι με παιδί δεν αντιμετωπίζει, αυτό που τους έμεινε είναι «η απίστευτη αγάπη που πήραμε από φίλους και συγγενείς εκείνη τη μέρα, τα αμέτρητα μηνύματα από όσους το γνώριζαν, και πολλές κάρτες που δήλωναν την “υπερηφάνεια” και τη “στήριξή” τους σε όλο το δύσκολο “εγχείρημα” και τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίζαμε ως οικογένεια».
Τέλος, η Τζίνα και η Σαμπίνα αναφέρουν και εκείνες ότι: «Η πιο ευτυχισμένη στιγμή μας ήταν όταν η μικρή Δανάη ήρθε στον κόσμο. Σήμερα είναι 22 μηνών. Νιώθουμε με έναν τρόπο μαγικό σαν να ήταν πάντα εκεί μαζί μας σε όλη τη σχέση! Υπογράψαμε σύμφωνο συμβίωσης λίγο πριν τον ερχομό της μικρής μας και κάναμε ένα κρητικό γαμήλιο γλέντι με λίγους καλούς φίλους!».
Κουβεντιάζουμε για τα δύσκολα
Κάθε καλή στιγμή, κάθε ένα ευτυχισμένο γεγονός δεν τελειώνει, ούτε και αρχίζει εκεί. «Το σπίτι μας δεν διαφέρει ιδιαίτερα από τα περισσότερα σπίτια. Ζούμε τις δυσκολίες μας όπως και οι περισσότεροι», μας ξεκαθαρίζουν η Γιολάντα και η Γεωργία. «Φυσικά, έχουμε κι εμείς τις στιγμές που η πίεση και η καθημερινότητα μάς λυγίζουν», συμπληρώνουν το Θανάση και ο Νίκος, αλλά και η Phoenix: «Όπως σε κάθε οικογένεια, έτσι και στη δικιά μας έχουν υπάρξει εντάσεις στο παρελθόν… Πολλές φορές απομακρύνθηκα και από τις δύο μητέρες μου, όπως όλοι με τους γονείς μας. Ποτέ δεν ξέχασα όμως ότι οι μαμάδες μου είναι πάντα εκεί. Πάντα μου στέκονται. Έτσι οι τσακωμοί μας δεν κρατάνε ποτέ πάνω από μία μέρα. Έχουμε και οι τρεις την ανάγκη να κουβεντιάζουμε τα πράγματα για να ξεπερνάμε τις αντιξοότητες».
Την ίδια ανάγκη για ανοιχτή επικοινωνία και συζήτηση, ως τρόπους ενδυνάμωσης των οικογενειακών δεσμών έναντι των καθημερινών δυσκολιών, τη συναντήσαμε ξανά και ξανά στις οικογένειες που μας μίλησαν. «Νομίζουμε πως ένα τεράστιο στήριγμα σε εμάς είμαστε εμείς τα ίδια. Είμαστε και τα δυο πολύ δυνατές προσωπικότητες (πού να δείτε τι καυγάδες πατάμε) και αυτό μας καθιστά συχνά σε μια προνομιακή θέση απέναντι στις δυσκολίες, σε σχέση με άτομα που είναι πιο ευάλωτα συναισθηματικά και ψυχολογικά. Συζητάμε πολύ για πάρα πολλά θέματα κι αυτό μας ενδυναμώνει ακόμα πιο πολύ», συμφώνησαν το Θανάση και ο Νίκος. Αλλά και για την Άννα και τη Ρένια, που ο ερχομός δύο μωρών ταυτόχρονα πολλαπλασίασε τις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν, για να τα καταφέρνουν, εστιάζουν πάρα πολύ στη μεταξύ τους επικοινωνία. «Συζητάμε για τα πάντα εξ αρχής, χωρίς να χρειαστεί να φτάσουμε στα όρια κάποιας κατάστασης. Συζητάμε και συμφωνούμε στον τρόπο που θα μεγαλώσουμε τα παιδιά μας και προσπαθούμε να βρίσκουμε χρόνο να περνάμε οι δυο μας χωρίς τα παιδιά, ώστε να μπορέσουμε να διατηρούμε τη σχέση μας υγιή αλλά και χρόνο η καθεμία ξεχωριστά για τον εαυτό της… Στον ελεύθερό μας χρόνο ασχολούμαστε με τον αθλητισμό, πιστεύουμε είναι ο καλύτερος τρόπος να αποκτήσεις δυνάμεις όταν έχεις να αντιμετωπίσεις “δίδυμες προκλήσεις”. Αγαπάμε πολύ τη φύση και προσπαθούμε να μάθουμε και στα παιδιά μας να την αγαπούν και να τη σέβονται. Μας αρέσει πολύ να “εξερευνούμε” μαζί με τα παιδιά, ακριβώς όπως εκείνα καταφέρνουν καθημερινά να “εξερευνούν τα όριά μας” (γέλια)».
Η πιο μεγάλη δυσκολία που αντιμετώπισε η οικογένεια της μικρής Ιόλης ήταν όταν η βιολογική της μητέρα, η Κατερίνα, διαγνώστηκε με καρκίνο: «Το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι το ότι η Νικολέτα δεν φαίνεται πουθενά», μας λέει η Άννα Αμπελικιώτη. Και αφηγείται ένα συμβάν: «Χρειάστηκε μια φορά να πάει η Νικολέτα την Ιόλη στο Παίδων, γιατί η Κατερίνα είχε πυρετό. Φοβόταν ότι, παρόλο που η Ιόλη τη φωνάζει μαμά, αν ζητούσαν κάποιο αποδεικτικό, θα φωνάζανε την Πρόνοια». Στη συνέχεια, λέει για την ασθένεια της Κατερίνας: «Η Κατερίνα νόσησε με καρκίνο και ευτυχώς το ξεπέρασε. Αν πάθαινε κάτι, τι θα γινόταν αυτό το παιδί; Πού θα πήγαινε; Αν η Κατερίνα έκανε συμβολαιογραφική πράξη για να παραχωρήσει την κηδεμονία στη Νικολέτα το παιδί θα άλλαζε επώνυμο, δηλαδή πάλι ένας γονιός θα αναγνωριζόταν. Μετά μπορεί να θέλει να αναλάβει το παιδί η οικογένεια της Κατερίνας, μπορεί να μην το πουν και ποτέ γιατί ξέρουν και βλέπουν, αλλά ποτέ δεν ξέρεις πώς μπορεί κάποιος να αντιδράσει».
Η γιαγιά Άννα, όταν τη ρωτήσαμε πώς καταφέρνουν να είναι δεμένες ως οικογένεια παρά τις αντιξοότητες, μας απάντησε: «Προσπαθούμε να είμαστε μια γροθιά. Όλα τα αντιμετωπίζουμε μαζί καλύτερα, παρά ο καθένας μόνος του. Αυτό είναι η οικογένεια για μένα και τη βρήκα τώρα με τα κορίτσια μου». Και έπειτα μας διηγείται: «Μεγάλωσα σε μια οικογένεια με πολλές φασαρίες. Όταν παντρεύτηκα προσπάθησα να φτιάξω μια όμορφη οικογένεια, όπως πιστεύω εγώ ότι πρέπει να είναι. Η αλήθεια είναι ότι δεν τα κατάφερα. Χώρισα όταν η Νικολέτα μου ήταν δυόμιση χρονών… Τη μεγάλωσα μόνη μου. Το πρόβλημα ήταν ότι έπρεπε να δουλεύω πάρα πολλές ώρες και να την αφήνω αρκετές ώρες μόνη της. Δεν είχα επιλογή. Έπρεπε να δουλεύω 12 ώρες την ημέρα. Περίπου στα 12-13 η Νικολέτα ήρθε και με πήρε από τη δουλειά και μου είπε στον δρόμο για το σπίτι: “Θέλω να σου μιλήσω, αλλά δεν θέλω να θυμώσεις. Δεν με νοιάζει να έχω φαγητό στο σπίτι, δεν με νοιάζει να είναι καθαρό το σπίτι, θέλω να καθόμαστε μαζί”. Σε πληροφορώ ότι από εκείνη την ημέρα, όταν γύριζα από τη δουλειά, δεν έκανα τίποτα εκτός από το να κάθομαι μαζί της μέχρι και το λύκειο. Μόνο όταν έφευγε, έκανα δουλειές στο σπίτι».
Στήριγμα στο «μαζί» ψάχνουν και το Θανάση και ο Νίκος βρίσκοντάς το στην κουήρ/τρανς κοινότητα της Θεσσαλονίκης, η οποία, κατά τα λεγόμενά τους «προσπαθεί σταθερά να κρατάει την έννοια της κοινότητας ζωντανή και με πραγματικό αντίκρισμα». Η Τζίνα, η Σαμπίνα, η Γεωργία και η Γιολάντα, οι οποίες έχουν να αντιμετωπίσουν την έλλειψη νομοθετικού πλαισίου σε σχέση με την αναγνώριση των παιδιών τους και από τους δύο γονείς, μας μίλησαν για πείσμα και για επιλογή. Επιλέγουν συνειδητά να μετατρέπουν τα δύσκολα σε ενέργεια και σε φως. «Στην περίπτωσή μας», διευκρίνισε η Τζίνα, «η δυσκολία είναι διπλή καθώς η σύντροφός μου είναι από άλλη χώρα, ζει στην Ελλάδα 22 χρόνια, ωστόσο δεν έχει κατορθώσει να πάρει την ελληνική υπηκοότητα (άλλο θέμα αυτό), με αποτέλεσμα η μικρή μας να θεωρείται αλλοδαπή στη χώρα που γεννήθηκε, έχοντας διαβατήριο και κάρτα διαμονής, παρόλο που ο ένας της γονιός είναι Έλληνας! Παρ’ όλ’ αυτά, ο ρατσισμός είναι κάτι που δεν ζω στην καθημερινότητά μου, καθώς έχουμε επιλέξει να εστιάζουμε στο φως, στην καλοσύνη και σε όλες τις θετικές ποιότητες!».
«Φυσικά, η έλλειψη νομοθετικού πλαισίου που αφήνει εκτεθειμένο το παιδί μας, είναι κάτι που μας επηρεάζει ψυχολογικά και πρακτικά πάρα πολύ. Αυτό μας πεισμώνει και μας γεμίζει ενέργεια για να παλεύουμε, όσο μπορούμε», τονίζουν η Γιολάντα και η Γεωργία. «Τίποτα δεν κατοχυρώνει την τύχη του παιδιού μας στο δυσμενές σενάριο κατά το οποίο ο βιολογικός του γονέας αποβιώσει. Επίσης, την ίδια μέρα που υπογράψαμε το σύμφωνο, υπογράψαμε χωρίς να το γνωρίζουμε, και την “απαγόρευση” από το να κάνουμε δεύτερο παιδί με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, καθώς κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται από τον νόμο για γυναίκες που βρίσκονται σε σύμφωνο συμβίωσης. Μιλάμε για τον απόλυτο παραλογισμό. Και εμείς καλούμαστε να λειτουργήσουμε όσο καλύτερα μπορούμε μέσα σε αυτό τον παραλογισμό, να διατηρήσουμε τη θετική μας στάση για τη ζωή, να παράξουμε έργο, να αντιμετωπίσουμε όλες τις υπόλοιπες κοινωνικo-οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όλοι, να δημιουργήσουμε τις καλύτερες συνθήκες για τη ζωή και την ανατροφή του παιδιού μας και παράλληλα να έχουμε την πολιτεία και την κοινωνία, στην καλύτερη, να μένουν αμέτοχοι κοιτώντας μας από απόσταση σαν περίεργα ζώα του Αμαζονίου».
Οι αντιδράσεις από το ευρύτερο περιβάλλον
Στην ερώτησή μας «ποιες είναι οι αντιδράσεις στο ευρύτερο οικογενειακό, φιλικό, σχολικό, εργασιακό περιβάλλον», οι απαντήσεις που λάβαμε ήταν μικτές. Αν και ρωτήσαμε πιστεύοντας πως γνωρίζαμε ήδη την απάντηση. Αναμέναμε να ακούσουμε ιστορίες στην πλειοψηφία τους δύσκολες, επώδυνες ή και κακοποιητικές. Και όντως στην ιστορία της Phoenix συνέβη κάτι τέτοιο: «Η οικογένεια από την πλευρά της βιολογικής μητέρας μου δεν ήταν καθόλου δεκτική. Από τη γιαγιά μου άκουγα τα περισσότερα κακά σχόλια, να μείνω μακριά κυρίως απ’ τη θετή μου μητέρα αλλά και από τη βιολογική, γιατί ήταν “κακός άνθρωπος και έκανε πράγματα τα οποία δεν ήτανε υποδειγματικά” μου έλεγε. Γενικά όλη αυτή η απόσταση μεταξύ της γιαγιάς μου και της μητέρας μου προκαλούσε τρομερή πίεση σε σημείο ακόμα και να εσωτερικεύω ομοφοβικά σχόλια, που ούτε καν καταλάβαινα τι σήμαιναν. Απ’ τους φίλους μου δεν είχα λάβει ποτέ κακά σχόλια. Κάποιες φορές ωστόσο υπήρχε αποδοκιμασία από το περιβάλλον τους, από γιαγιάδες ή γονείς φίλων. Στο σχολικό περιβάλλον πάντα ήμουν πολύ ανοιχτή στο ότι έχω δύο μαμαδες. Αυτό μπορεί να φέρει κάποιες ερωτήσεις τύπου “πώς νιώθεις που είσαι σε αυτή την οικογένεια;”».
Διαπιστώσαμε, τελικά, ότι το αφήγημα πως η ελληνική κοινωνία «δεν είναι έτοιμη» είχε εμποτιστεί για τα καλά στην ουσία μας και δεν ισχύει πλέον. «Παρά τον τεράστιο προβληματισμό μας για το τι πιθανόν θα αντιμετώπιζαν τα παιδιά μας όταν θα έρχονταν στον κόσμο, τελικά οι φόβοι μας (προς το παρόν τουλάχιστον) διαψεύστηκαν. Το οικογενειακό και φιλικό μας περιβάλλον αντιμετώπισε το γεγονός με τεράστιο ενθουσιασμό, ανυπομονησία και στήριξη εξ αρχής. Στο εργασιακό και σχολικό περιβάλλον δεν έχουμε αντιμετωπίσει κανένα πρόβλημα. Αντιθέτως, αισθανόμαστε ότι τα παιδιά μας λαμβάνουν πολλή αγάπη και αποδοχή ακόμα και από άτομα που δεν το περιμέναμε. Δε θα ξεχάσουμε μια μέρα που ήταν ακόμα πολύ μικρά και συναντήσαμε κάποιον (γνωστό για τις ομοφοβικές του απόψεις), ο οποίος μας ευχήθηκε (ειλικρινά πιστεύουμε) “να μας ζήσουν”. Έχει τεράστια διαφορά η θεωρία από το να το βλέπεις να συμβαίνει δίπλα σου και να κατανοείς ότι εν τέλει δεν είναι κάτι αφύσικο», εξήγησαν η Άννα και η Ρένια. «Ξέρετε, η κοινωνία, οι Έλληνες πολίτες είναι πολύ περισσότερο εξοικειωμένοι με τις διαφορετικές μορφές οικογένειας απ’ ότι τεχνηέντως προβάλλεται», συμπλήρωσαν η Γεωργία και η Γιολάντα. «Ενδεχομένως με την αρχική γνωριμία να υπάρχει εντονότερο ενδιαφέρον για το διαφορετικό. Με την πάροδο του χρόνου όμως, η αλληλεπίδραση με τον περίγυρό μας δεν διαφέρει σε τίποτα από αυτή της επόμενης οικογένειας… Δεν υπάρχουν αντιδράσεις. Το περιβάλλον μας, από το πιο στενό έως και το πιο ευρύ δεν μας συμπεριφέρεται κάπως διαφορετικά. Κι αυτό είναι αυτό που ονειρευόμαστε για κάθε διαφορετική μορφή οικογένειας. Να περνά εντελώς απαρατήρητη και να απολαμβάνει όλα τα δικαιώματα που έχει η πιο συνήθης μορφή της ετεροκανονικής οικογένειας. Αυτό, τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο. Κοινωνός του μηνύματός μας, και του αποτυπώματος της οικογένειάς μας είναι τα παιδιά μας, η καλοσύνη τους, η ενσυναίσθησή τους, και το χαμόγελό τους».
Τα παιδιά μου ξέρουν ότι έχουν θείους, ξαδέρφια, φίλες, φίλους της μαμάς
Η Φωτεινή με τη σειρά της έρχεται να προσθέσει στην «αλλαγή της κοινωνίας» που λέγαμε, διευκρινίζοντας πως υπήρχε από το περιβάλλον της απόλυτη στήριξη: «Δεν είχα ποτέ κανένα πρόβλημα. Τα αδέρφια μου το δέχτηκαν από την πρώτη στιγμή. Είμαστε εδώ, είμαστε μαζί, κάνουμε γιορτές όλοι μαζί, τα παιδιά μου ξέρουν ότι έχουν θείους, ξαδέρφια, φίλες, φίλους της μαμάς, αυτά που έχουν όλα τα παιδιά του κόσμου». Και το ίδιο ισχύει για την Τζίνα και τη Σαμπίνα: «Το περιβάλλον μας είναι απόλυτα υποστηρικτικό. Το παιδί μας έχει μια οικογένεια που απαρτίζεται από όλα τα μέλη: Γιαγιά, παππού, θείες και θείους, νονό και πολλούς αγαπημένους φίλους. Το ευτύχημα είναι ότι κάνουμε και νέους φίλους μέσω της Δανάης και των μικρών μας φίλων από τη γειτονιά ή τον παιδικό σταθμό. Ζούμε μια απόλυτα φυσιολογική ζωή, και προσφέρουμε στο παιδί μας ό,τι νιώθουμε ότι θα το κάνει χαρούμενο». Η Ιόλη, η εγγονή της Άννας πηγαίνει στον παιδικό σταθμό, αλλά εκεί, όπως μας λέει η Άννα «δεν έχουμε πρόβλημα, γιατί γνωρίζουν την κατάσταση. Σε οτιδήποτε άλλο μέχρι στιγμής δεν έχουμε αντιμετωπίσει κάποιο πρόβλημα. Βέβαια, τώρα είναι μόλις 4 χρονών. Ποιος ξέρει μετά τι θα συμβεί;». Και τονίζει με έμφαση: «Αν μπορούσε κάποιος να ζήσει μαζί τους 24 ώρες θα ήθελε να κάνει οικογένεια, το λέω ειλικρινά».
Ήταν καιρός να συμβεί αυτός ο γάμος
Καταλαβαίνουμε πως όλα τα άτομα και οι οικογένειες, με τα οποία μιλήσαμε, έχουν προσπαθήσει ενεργά να δομήσουν με προσοχή τα περιβάλλοντά τους, φτιάχνοντας όσο μπορούν συνειδητά ασφαλείς χώρους. «Γενικά προσπαθώ να έχω όσο περισσότερο υγιείς επαφές με ανθρώπους οι οποίοι στηρίζουν αυτό που κάνω, αυτό που είμαι και την οικογένειά μου. Ο εργασιακός, ο κοινωνικός και ο φιλικός κύκλος και των δύο μητέρων μου είναι ένας υγιής κύκλος», μας είπε η Phoenix. «Έχουμε τύχει σε πολύ υγιή οικογενειακά περιβάλλοντα, τα οποία όχι μόνο δεν μας δημιούργησαν προβλήματα για τη σχέση ή το Σύμφωνο Συμβίωσης, αλλά μας στήριξαν και χάρηκαν με τη χαρά μας. Καλά, για το φιλικό περιβάλλον δεν χρειάζεται καν να επεκταθούμε. “Ήταν”, μεταφέροντας λόγια τρίτων “καιρός να συμβεί αυτός ο γάμος”. Ήταν μια πραγματικά μαγευτική γιορτή των ταυτοτήτων που για χρόνια νιώθαμε ως ρετσινιές και βάρη, αλλά πλέον φοράμε περήφανα. Μια μέρα γεμάτη φως, αγάπη και χαμόγελα. Δεν νομίζω πραγματικά να λάβαμε κάποια αρνητική εικόνα ή σχολιασμό. Και αυτό είναι ίσως και δείγμα πως έχουμε στήσει τον κύκλο μας με σωστά κριτήρια», περιγράφουν τα Θανάση και Νίκος.
Τα μέτρα που πρέπει να λάβει άμεσα η Πολιτεία
«Περισσότερη κατανόηση, ισότητα, δικαίωμα πολιτικού γάμου, αναγνώριση των δικαιωμάτων των παιδιών σε σχέση με την οικογένειά τους, τους γονείς τους, να μας αφήσει να ζήσουμε». Όλα τα άτομα, από την πολιτεία και την κοινωνία, έχουν κοινές απαιτήσεις. Η Phoenix θα ζητούσε περισσότερη κατανόηση από μεριάς της πολιτείας καθώς ο σύντροφός της ως τρανς άντρας δυσκολεύεται πάρα πολύ με τη μετάβαση. «Γιατί δηλαδή δύο υγιείς άνθρωποι, που αγαπιούνται, να μην μπορούν να έχουν οικογένεια; Για μένα θα έπρεπε οι άνθρωποι, οι οποίοι δεν κατανοούν αυτό το πράγμα, να το ψάξουν λίγο περισσότερο, γιατί οικογένεια δεν είναι ό,τι βλέπεις στην τηλεόραση. Απ’ αυτούς τους ανθρώπους που κραυγάζουν ότι οι μη ετεροκανονικοί άνθρωποι δεν θα έπρεπε να είναι σεβαστοί στην κοινωνία και ότι δεν θα πρέπει να έχουν οικογένεια εξ αρχής πως θα προστατευτούμε;» Και συμπληρώνει: «Σε νομοθετικό επίπεδο, επίσης, είναι κάποια μέτρα που πρέπει να ληφθούν, ως προς τον γάμο, ως προς την τεκνοθεσία. Θα ήθελα πάρα πολύ να μπορώ να παντρευτώ με τον σύντροφό μου και να δω και τη μητέρα μου να μπορούν να κάνουν κανονικό γάμο με την άλλη μητέρα μου. Θέλω στο μέλλον να μπορώ να τεκνοθετήσω ένα παιδί το οποίο θα αναγνωρίζεται και δικό μου αλλά και του συντρόφου μου. Κάτι το οποίο δεν έχει συμβεί ούτε και στην οικογένειά μου με τις μητέρες μου. Ακόμα και στα μάτια του πατέρα μου θεωρούμαι το παιδί του και της μητέρας μου. Δεν θεωρούμαι το παιδί και των δύο μανάδων μου και είναι πάρα πολύ άσχημο όλο αυτό σε ψυχολογικό επίπεδο για ένα άτομο το οποίο είναι ούτως ή άλλως μέλος μιας μη συμβατικής οικογένειας και θέλει να κάνει τη δικιά του. Αν αποφασίσω να κάνω παιδί με τον σύντροφό μου, εκείνος θα μπει στη διαδικασία να παγώσει ωάρια για να μπορέσει να τα τοποθετήσει σε μένα χρησιμοποιώντας το σπέρμα κάποιου δότη. Το παιδί μπορεί να μην αναγνωριστεί καν ως παιδί του συντρόφου μου. Το παιδί αναγνωρίζεται πιο πολύ ως παιδί ενός άγνωστου δότη απ’ ό,τι του συντρόφου μου. Ενώ εμένα ο νόμος θα με λογάριαζε κάτι σαν παρένθετη μητέρα. Αυτό όλο είναι πολύ αποθαρρυντικό», λέει η Phoenix.
Ποιος να είναι έτοιμος για τη δική μου τη ζωή;
Η Φωτεινή Παντζιά έχει κουραστεί από την φράση «όταν θα είμαστε έτοιμοι» και ζητά από την πολιτεία να αναλάβει δράση. «Εδώ και πολύ καιρό ζητάω. Δεν ζητάω, απαιτώ. Είναι υποχρεωμένοι να το κάνουν, δεν θέλω να μου κάνουν καμία χάρη. Είμαι 55 χρόνων, έχω δύο παιδιά, έχω πέντε επιχειρήσεις, πληρώνω φόρους, έχω 100 εργαζομένους, πρέπει να έχω τα ίδια δικαιώματα με τους άλλους πολίτες. Προφανώς είναι υποχρέωση της πολιτείας, ήρθε η ώρα να κάνει για τους ανθρώπους που ερωτεύονται ομόφυλούς τους τα ίδια ακριβώς που έχει κάνει για τους στρέιτ. Τι θα πω στα παιδιά μου; Θα τους πω, ξέρετε το κράτος λέει “όταν θα είμαστε έτοιμοι”. Τι θα πει είμαστε έτοιμοι; Ποιος να είναι έτοιμος για τη δική μου τη ζωή;».
Η Τζίνα ζητά από το κράτος να φροντίσει να θεσμοθετήσει άμεσα όσα χρειάζονται, για να μην δίνει επιχειρήματα στις ακραίες φωνές. «Ζητάμε ισότητα, δικαίωμα πολιτικού γάμου, ώστε να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα παιδιά μας. Ώστε να έχουμε δικαίωμα να είμαστε παρούσες στις δύσκολες στιγμές τους. Ώστε τα παιδιά μας να είναι ασφαλή και να μη γίνονται στόχοι στο σχολείο και στις καθημερινές δραστηριότητές τους» τονίζει η ίδια.
Για την Άννα και τη Ρένια, βασική υποχρέωση της πολιτείας είναι, επίσης, η ισότιμη αναγνώρισή τους ως γονείς: «Ζητάμε να έχουμε τα ίδια δικαιώματα που έχουν όλοι οι γονείς αντίθετου φύλου. Ζητάμε να αντιμετωπιζόμαστε ισότιμα, όπως ισότιμα μάς αντιμετωπίζουν στα φορολογικά ζητήματα. Ζητάμε να αναγνωριζόμαστε και οι δύο ως γονείς, εφόσον και οι δύο είμαστε γονείς. Είναι τουλάχιστον γελοίο να θεωρούμαστε “μονογονεϊκή” οικογένεια για το κράτος, αλλά όταν πρέπει να κάνουμε αίτηση για τους παιδικούς σταθμούς, να υπολογίζεται το εισόδημα και των δύο. Είναι ειρωνικό το να θεωρούνται “αόρατα” τα παιδιά μας, αλλά στον επίσημο λογαριασμό του Πρωθυπουργού στα social media, να ανεβαίνει φωτογραφία του ενός εξ αυτών για να “τιμήσουμε το κράτος μας” την ημέρα της 28ης Οκτωβρίου», περιγράφουν.
«Ζητάμε τα αυτονόητα. Δεν ζητήσαμε άδεια από κανένα για να γίνουμε οικογένεια. Είμαστε οικογένεια και μεγαλώνουμε ένα παιδί, το οποίο είναι Έλληνας πολίτης και το οποίο εντάσσεται στο κοινωνικό σύνολο της χώρας. Ζητάμε την αναγνώριση των δικαιωμάτων του παιδιού μας σε σχέση με την οικογένειά του, τους γονείς του και ενδεχομένως τα αδέλφια που θα αποκτήσει», λένε η Γιολάντα και η Γεωργία. «Το παιδί μας στερείται βασικών δικαιωμάτων που σχετίζονται με την οικογένεια και τη γονεϊκότητα, χωρίς απολύτως κανένα λόγο. Μόνο στη βάση της αδιαφορίας, της έλλειψης ευαισθησίας, της έλλειψης ενσυναίσθησης και της έλλειψης κοινωνικής ευθύνης από την παρούσα κυβέρνηση, αλλά και τις προηγούμενες. Επιτέλους, ήρθε η ώρα η πολιτεία να ανοίξει τα μάτια και να μας δει!».
Το Θανάση και ο Νίκος, αγανακτισμένοι από την κατάσταση στην χώρα μας, απαιτούν ένα μόνο πράγμα: Να τα αφήσει να ζήσουν. «Τι μπορούμε να ζητήσουμε από μια πολιτεία που δολοφονεί καθημερινά μετανάστες στα κλειστά σύνορά της, ασθενείς στα υποχρηματοδοτημένα νοσοκομεία της, παιδιά στις εγκαταλελειμμένες υποδομές της και σφυρίζει αδιάφορα; Τι μπορούμε να ζητήσουμε από μια κοινωνία που επιλέγει να πιστεύει μύθους και ψέματα μπροστά σε αδιαπραγμάτευτες και αδιαμφισβήτητες πραγματικότητες; Τι να ζητήσουμε από ένα κράτος το οποίο φροντίζει σταθερά να εξυπηρετεί όσα άτομα φέρουν προνόμια και να εξοντώνει όλα τα υπόλοιπα; Μετά από τη δολοφονία του Ζακ, τις δεκάδες γυναικοκτονίες, τον ακραίο ομοτρανσφοβικό λόγο που αναπαράγεται από τα ΜΜΕ και κανονικοποιείται ως “ελευθερία άποψης”… την ώρα που το Θανάση το συλλάβανε για ένα χαζό ποστ στο Facebook. Δεν ζητάμε τίποτα από αυτή την πολιτεία, παρά μόνο να μας αφήσει να ζήσουμε», δηλώνουν.
Το συντριβάνι στην πλατεία της Νέας Σμύρνης σχεδόν καλύπτει την κουβέντα μας με την Άννα Αμπελικιώτη. Το βλέμμα της είναι όλο χαμόγελο όταν μιλά για την Ιόλη και θα μείνει χαραγμένο στη μνήμη μας. Στο τέλος της συζήτησης τη ρωτήσαμε: «Εσύ λοιπόν είσαι υπέρ της ισότητας στον γάμο;» Και μας απάντησε: «Φυσικά, αν και δεν με ενδιαφέρει τόσο ο γάμος σαν έννοια, αλλά με ενδιαφέρει τα παιδιά μου να έχουν ίσα δικαιώματα. Το εγγόνι μου να έχει δύο μητέρες, να μπορεί η Νικολέτα να την πάρει και να πάνε ένα ταξίδι. Το παιδί μεγαλώνει με δύο γονείς, είναι ευτυχισμένο, το βλέπεις, παίρνει πάρα πολλή αγάπη από όλους μας, αγάπη και φροντίδα θέλει στη ζωή του. Γιατί να είναι οικογένεια για όλους εμάς και να μην οικογένεια και για το κράτος;».
