Το Thessaloniki Queer Arts Festival επιστρέφει φέτος στις 20-28 Ιουνίου, θέτοντας το επώδυνα επίκαιρο- ερώτημα “τι είναι ο φόβος;”. Θέλοντας να μάθουμε περισσότερα τόσο για το σκεπτικό πίσω από το ερώτημα αυτό όσο και για το ίδιο το φεστιβάλ, ζητήσαμε από την ομάδα που έχει αναλάβει τη διοργάνωσή του να απαντήσει σε κάποιες ερωτήσεις μας. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.
Πώς ξεκίνησε το Thessaloniki Queer Arts Festival (TQAF);
Θωμάς Διάφας: Μόλις ενηλικιώθηκα, έφυγα από τη Θεσσαλονίκη προσπαθώντας να ρίξω μαύρη πέτρα στο γεμάτο bullying παρελθόν μου. Όταν όμως το 2016, αναγκάστηκα να μείνω σχεδόν για έξι μήνες στην πόλη, είδα πως τα πράγματα έχουν κάπως αλλάξει ως αποτέλεσμα της δράσης των συλλογικοτήτων. Θυμάμαι τις πρώτες συναντήσεις του Radical Pride στο Στέκι Μεταναστών στη γωνία Ερμού με Βενιζέλου, που με έκαναν πραγματικά να πιστεύω πως όλα μαζί μπορούμε να καταφέρουμε κάτι σπουδαίο.
Τον Οκτώβρη του 2017, ανέβηκα ξανά στην πατρίδα Θεσσαλονίκη, από την Αθήνα που έμενα μόνιμα, για να συμμετάσχω σε μια performance των VestAndPage στο πλαίσιο της Μπιενάλε. Στις πρόβες γνώρισα την Αριάδνη Πεδιωτάκη και μια μέρα, σε έναν καφέ που πίναμε στο Ύψιλον, γνωστό καφέ της πόλης, και κοιτούσα τα όμορφα αγόρια (με κοιτούσαν και αυτά) αναρωτήθηκα αν θα έρχονταν να δουν την performance που ετοιμάζαμε. Να το θέσω καλύτερα, η απορία μου ήταν αν τα ΛΟΑΤΚΙ+ υποκείμενα της πόλης, ενδιαφέρονται για την queer τέχνη και γενικότερα, αν ενδιαφέρονταν να εξετάσουν τις δυνατότητες της τέχνης σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Έχει η Θεσσαλονίκη Queer τέχνη; Ας κάνουμε ένα ανοιχτό κάλεσμα! Με χαρά ανακοινώσαμε στο Facebook το Thessaloniki Queer Arts Festival, θέλοντας να ξεκινήσουμε μια συζήτηση για το τι σημαίνει να είσαι ΛΟΑΤΚΙ+ υποκείμενο στην πόλη και πώς επιδρά η ΛΟΑΤΚΙ+ τέχνη στις ζωές των δημιουργικών υποκειμένων αλλά και του κοινού. Εξ’ού και η θεματική της πρώτης χρονιάς ήταν “What Is Queer?”.
Ο βασικός μας στόχος ήταν μέσω της τέχνης να φέρουμε τον κόσμο κοντά και να μεταμορφώσουμε κάθε άγνοια σε κριτική σκέψη και κάθε είδους διάκριση σε αλληλεγγύη. Παράλληλα με το ανοιχτό κάλεσμα, επικοινωνήσαμε με διάφορα άτομα στην πόλη ζητώντας συνεργασία. Η ομάδα του Coo Bar φιλοξένησε την πρώτη έκθεση και η Ειρήνη Παπακωνσταντίνου, επιμελήτρια του MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών που μας συμβούλευσε και μας στήριξε από την αρχή. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε πως από την πρώτη στιγμή στόχος μας ήταν να δουλέψουμε με ανοιχτά καλέσματα και όχι απευθείας αναθέσεις, γνωρίζοντας έτσι και κόσμο που δεν ανήκει απαραίτητα σε ομάδες, πολύτιμα υποκείμενα τόσο για το φεστιβάλ όσο και για την κοινωνία. Το φεστιβάλ όσο πάει ανοίγει και το γνωρίζει όλο και περισσότερος κόσμος και συνεργάζεται είτε με αυτοδιαχειριζόμενους είτε με «συστημικούς» χώρους αποδεικνύοντας πως σε τέτοιου είδους ζητήματα δεν χωράνε ιδεολογικοί διαχωρισμοί, και αυτό γιατί ο εχθρός είναι κοινός. Σαφώς σε αυτό θα διαφωνούν πολλά άτομα αλλά συμφωνούν άλλα τόσα. Μέχρι και σήμερα έχουμε συνεργαστεί με πάνω από 500 δημιουργικά όντα από όλον τον κόσμο: μάλλον κάτι πάει πολύ καλά. Οφείλει να σημειωθεί πως το φεστιβάλ δεν έχει νομική μορφή, είμαστε μια ομάδα παθιασμένων νέων με διαφορετικές ιστορίες κάτι το οποίο μας δυσκολεύει στην διαδικασία εύρεσης χρημάτων προς το παρόν, αλλά είναι κάτι που ελπίζουμε να λύσουμε στο άμεσο μέλλον.
Ποια θα λέγαμε ότι είναι η φιλοσοφία και οι στόχοι του φεστιβάλ;
Θωμάς Διάφας: Μέσω ανοιχτών καλεσμάτων ερχόμαστε σε επαφή είτε με άτομα που θέλουν να εκθέσουν τέχνη είτε να προωθήσουν δημιουργικά υποκείμενα και όλα μαζί ετοιμάζουμε κάθε χρόνο μια σειρά δράσεων που έχουν ως αποκορύφωμα το φεστιβάλ. Στόχος είναι να δώσουμε φωνή σε άτομα κοινωνικά αποκλεισμένα – όπως για παράδειγμα φέτος συμμετέχουν υποκείμενα από χώρες όπου η ομοφυλοφιλία είναι παράνομη – στοχεύοντας στην ενημέρωση, την εκπαίδευση και την κοινωνική αλλαγή. Είμαστε συνεχώς ανοιχτά σε συνεργασίες και ενθαρρύνω το οποιοδήποτε διαβάζει το παρόν κείμενο και ενδιαφέρεται, να μας βοηθήσει να βάλουμε ένα ακόμα κομμάτι σε αυτό το γεμάτο πολυφωνία παζλ μας. Θέλουμε να δείξουμε σε όλη την κοινωνία, και ειδικά στα άτομα που έχουν περιορισμένη ή διαστρεβλωμένη πληροφόρηση, το τι σημαίνει ΛΟΑΤΚΙ+ πραγματικότητα.
Πόσο σημαντική είναι η ύπαρξη αντίστοιχων φεστιβάλ για την ανάδειξη νέων αλλά και παλιών queer καλλιτεχνών;
Αριστέα Ρέλλου: Μια από τις πιο ευχάριστες εκπλήξεις της φετινής διοργάνωσης ήταν το πόσο οργανικά προέκυψαν συνεργασίες μεταξύ των καλλιτεχνών που συμμετέχουν, τις οποίες δεν είχαμε προσχεδιάσει. Ένας από τους στόχους μας ως διοργάνωση είναι να ενθαρρύνουμε τη δημιουργία εύφορων περιβαλλόντων για την ανταλλαγή ιδεών, τόσο ψηφιακά όσο και αυτοπροσώπως, καθώς βλέπουμε την καλλιτεχνική δημιουργία ως μια σχέση αμφίδρομη. Έτσι, είχαμε την ευκαιρία να δούμε εμπράκτως τον ρόλο του TQAF ως πλατφόρμα όπου queer καλλιτέχνες όχι μόνο αναδεικνύουν τη δουλειά τους και καλούνται να εξετάσουν την έννοια του φόβου, αλλά έρχονται σε άμεση επαφή με άτομα και ιδέες από εντελώς διαφορετικά υπόβαθρα, των οποίων το έργο είναι πιθανό να μην είχαν συναντήσει υπό άλλες συνθήκες.
Υπό αυτό το πρίσμα, το TQAF και άλλα αντίστοιχα φεστιβάλ δρουν ως καταλύτες κοινωνικής αλληλεπίδρασης και ως queer “ανθολόγια” για την κοινότητα. Δημιουργώντας ασφαλή περιβάλλοντα όπου η queer τέχνη δοκιμάζεται και προωθείται, συμβάλλουμε άμεσα στο ιστορικό συνεχές της παρουσίας της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στην κοινωνία και τον πολιτισμό, και μαζί εκδημοκρατίζουμε τη σύγχρονη τέχνη.
Συνεχίζοντας την προώθηση της δουλειάς των queer δημιουργών με βάση κάποια συγκεκριμένη θεματική, επιδιώκουμε τον συνεχή σχηματισμό συνεργασιών και διαλόγου, που τελικά οδηγούν στις αναγκαίες οσμώσεις που χτίζουν τις κοινωνικές αλλαγές.
Βάσια Μαγουλά: Φεστιβάλ αντίστοιχης θεματικής λειτουργούν ως πλατφόρμες επικοινωνίας που διευκολύνουν την επαφή των μελών της κοινότητας και τη σχέση μεταξύ καλλιτεχνών, κοινού και συνεργατών. Ανεξάρτητα από το προφίλ και το concept της κάθε διοργάνωσης μπορούμε να πούμε πως σε αδρές γραμμές εκκινούν από μια κοινή βάση αμφισβήτησης των παραδεδομένων ταυτοτήτων που έχουν ριζωθεί και κληροδοτηθεί κοινωνικά, καθώς και μια κατά μέτωπο επίθεση στις διακρίσεις, τις περιθωριοποιήσεις και την ομοφοβία. Επομένως, η παρουσία τους είναι απαραίτητη και θεμελιώδης για την ύπαρξη της ίδιας της κοινότητας στο δημόσιο χώρο. Τα queer φεστιβάλ λειτουργούν σαν ασφαλή περιβάλλοντα, όπου καλλιτέχνες/ιδες μπορούν να επικοινωνήσουν μέσα από την δουλειά τους ζητήματα που αφορούν τα δικαιώματα, τις διεκδικήσεις, τις πιέσεις και τις ανησυχίες της κοινότητας.
Την ίδια στιγμή δημιουργείται ένα δίκτυο σχέσεων μεταξύ νέων και παλιών καλλιτεχνών, οπότε μπορούν να προκύψουν πολύ ενδιαφέρουσες οπτικές και νέες συνεργασίες. Λειτουργούν ως δυναμικός χώρος εντός της ευρύτερης δημόσιας σφαίρας, που ενδυναμώνει τις σχέσεις των υποκειμένων, εκπαιδεύει τα μέλη της κοινότητας σε ζητήματα που τα αφορούν, αφηγείται ιστορίες απαραίτητες να αρθρωθούν και να ιδωθούν από τη σκοπιά των υποκειμένων και των ομάδων που τις βιώνουν. Το queer φεστιβάλ αγκαλιάζει αυτές τις ιστορίες και τις καθιστά ορατές, χωρίς παρανοήσεις και διαστρεβλωμένες εκδοχές.
Η φετινή θεματική του φεστιβάλ θέλει να προσδιορίσει την έννοια του φόβου; Μιλήστε μας λίγο γι΄αυτό;
Αριστέα Ρέλλου: Ο εντοπισμός και η ανάλυση των φόβων που διέπουν την πραγματικότητά μας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την τελική αποτίναξή τους. Η φετινή θεματική αποτελεί μια ευρεία μελέτη πάνω στην έννοια του φόβου που αντιμετωπίζει η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, αλλά είναι και επώδυνα επίκαιρη δεδομένων των γεγονότων των τελευταίων μηνών και εβδομάδων. Μετά από το αναγνωριστικό “What is Queer?” της πρώτης χρονιάς, και το “What is Eros?” της δεύτερης, ο φόβος συμπληρώνει την πρώτη τριλογία του Thessaloniki Queer Arts Festival, αποτελώντας μια από τις πλέον κρίσιμες έννοιες τόσο της εποχής μας, όσο και της ιστορίας της κοινότητας διεθνώς.
Φυσικά, ο φόβος είναι μια γενική κατηγορία, η οποία στο φετινό TQAF διακρίνεται σε πέντε κύριες υποθεματικές. Η επανεγγραφή των queer αφηγήσεων στον δημόσιο χώρο, η κρατική καταπίεση, η σχέση φόβου και αυτοπροσδιορισμού, η επανεξέταση της ιστορίας και η κοινωνικοπολιτική διάσταση του θανάτου λειτουργούν ως άξονες για το στήσιμο της ψηφιακής έκθεσης που λαμβάνει χώρα στο website μας. Επιμελητικά, έχουμε προσπαθήσει να δημιουργήσουμε ένα εύφορο έδαφος για διάλογο ανάμεσα στις κύριες ανησυχίες και τους τρόπους αναφοράς στον φόβο που παρατηρήσαμε ότι προέκυψαν μέσω του ανοιχτού καλέσματός που κάναμε στις αρχές της χρονιάς. Σε συνδυασμό με το Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους και το παράλληλο πρόγραμμα εκδηλώσεων στα πλαίσια του TQAF 2020, θελήσαμε να χτίσουμε μια queer αφήγηση για τον φόβο και τις επιμέρους εκδηλώσεις του, οι οποίες έχουν ανέκαθεν αποτελέσει τεράστιο κομμάτι της ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορίας.
Ποια είναι η σχέση της queer κοινότητας με τον φόβο;
Dominic Sylvia Lauren: Η απελευθέρωση από τον φόβο και η queer ταυτότητα είναι δυο αλληλένδετες έννοιες, που συγκρούονται και αναμειγνύονται όσο η πραγματικότητα για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα διεθνώς συνεχίζει να συνοδεύεται από μια συνεχή αίσθηση απειλής. Ο κατάλογος των φόβων που συνδέονται με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα είναι μακρύς και χτισμένος κυρίως πάνω στην ηγεμονική ηθική της πλειοψηφίας: τα εγκλήματα μίσους, οι προκλήσεις που προκύπτουν από την απόρριψη των ετεροκανονικών ιδανικών, η ζωή στην περιφέρεια, η νομική μυωπία απέναντι στα queer άτομα, οι περιορισμοί της ελευθερίας και ο αυξημένος κίνδυνος που περιβάλλει την καθημερινότητα των queer ατόμων. Ο πόνος, η απώλεια, η κοινωνική απομόνωση και οι περιορισμοί έχουν καταστήσει τον φόβο μόνιμη προσδοκία. Είναι πλέον γραμμένος στη συλλογική μας μνήμη.
Αυτή η αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στην επιθυμία της ορατότητας και την περιθωριοποιημένη ύπαρξη έχει ιστορικά επηρεάσει τόσο την queer εμπειρία όσο και το καλλιτεχνικό έργο των queer υποκειμένων. Η αμφισβήτηση της κανονικότητας προσφέρει στην κοινότητα τη δυνατότητα να υφίσταται πέρα από το κοινωνικώς αποδεκτό, αλλά υπάρχουν έμφυτοι φόβοι που συνδέονται με αυτήν την (α)ορατότητα. Ο φόβος, υπό αυτό το πρίσμα, διαστρεβλώνει και μεταβάλλει την queer ύπαρξη.
Η ετεροκανονικότητα και οι πατριαρχικοί τρόποι ύπαρξης απειλούν το χτίσιμο μιας queer ουτοπίας, καθιστώντας την σχεδόν αδύνατη. Οι νομικές και οι κοινωνικές διακρίσεις, η περιθωριοποίηση και η ποινικοποίηση συνεχίζουν να δρουν ως Δαμόκλειος Σπάθη πάνω από την κοινότητα. Ο queer φόβος επίσης απαρτίζεται από μια έντονη αίσθηση απώλειας για τις ζωές που χάνονται λόγω των εγκλημάτων μίσους, και το πένθος για ό,τι δεν μπορούμε να έχουμε. Αυτό το σχεδόν αήττητο σύστημα, σε συνδυασμό με το πέρασμα του χρόνου, την καπιταλιστική, ψυχρή πίεση της συνεχούς υπέρβασης, και την ανισορροπία που προκαλείται λόγω της ευθύγραμμης λογικής του ‘φυσιολογικού,΄ του ‘στρέητ,’ του ‘λευκού,’ περιορίζει την queer ελευθερία και απειλεί την επιβίωσή μας. Ο queer φόβος έτσι ορίζεται από την αποτυχία μας να είμαστε κανονικοί, και εντός αυτής αδυναμίας υπάρχει τόσο η ελπίδα (και η απογοήτευση) της αναδόμησης και της απάλυνσης των τραυμάτων ενός επώδυνου παρελθόντος, όσο και η ανάγκη να δημιουργήσουμε ένα πιο queer μέλλον.
Λίγα λόγια για τις φετινές συμμετοχές;
Βάσια Μαγουλά: Η θεματική του φόβου στη φετινή διοργάνωση προσείλκυσε καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Αυτό μας χαροποίησε ιδιαίτερα και την ίδια στιγμή μας έδωσε να καταλάβουμε ότι η βιωμένη εμπειρία του φόβου και της καταπίεσης επικοινωνείται και οπτικοποιείται μέσα από διαφορετικές οδούς και καλλιτεχνικές πρακτικές, που μπορούν να φέρουν στο προσκήνιο συγκλονιστικές ιστορίες. Αναμφίβολα η τέχνη προσφέρει μια πιο άμεση και συχνά ωμή γλώσσα για να μιλήσει για επείγοντα ζητήματα. Στη φετινή διοργάνωση εκπροσωπούνται καλλιτέχνες από ετερόκλητα πολιτισμικά background. Αυτό εμπλουτίζει τη θεματική του φεστιβάλ με πολλαπλές οπτικές και διαφορετικές προσεγγίσεις, επιτρέποντάς μας να προσεγγίσουμε τη θεματική πιο ανοιχτά και συμπεριληπτικά. Οι συμμετοχές διαφοροποιούνται και ως προς τα καλλιτεχνικά μέσα που χρησιμοποιούνται. Θα δούμε σίγουρα πολλές ταινίες, βίντεο, φωτογραφία, ζωγραφικά έργα και μικτές τεχνικές, καθώς επίσης και ψηφιακά έργα που συνομιλούν πολύ ωραία με τη virtual φόρμα της φετινής διοργάνωσης. Επιπλέον, έχει σχεδιαστεί ένα πλούσιο πρόγραμμα με φεστιβαλικά και προφεστιβαλικά events, που περιλαμβάνουν live performances καλλιτεχνών, μουσική, drag, workshops και ομιλίες.
Εύη Μίνου, Μάγδα Βαζ: Το κινηματογραφικό πρόγραμμα του Thessaloniki Queer Arts Festival, φιλοξενεί σχεδόν 25 κινηματογραφικά έργα από όλο τον κόσμο, που προσπαθούν να δώσουν απάντηση στο φετινό ερώτημα του φεστιβάλ ”What is fear?”. Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που η queer κοινότητα βιώνει για πολλά χρόνια και σε όλες τις εκφάνσεις του. Παρουσιάζονται, λοιπόν, διάφορες αποχρώσεις του φόβου, αποδομημένες μέσα από το queer πρίσμα και οπτική των καλλιτεχνών. Φέτος θα παρακολουθήσετε ταινίες μικρού μήκους, animation, video art και ντοκιμαντέρ, για το coming out, την βία, την ετεροκανονικότητα, την αποδοχή, την ανοχή, το φύλο, τον πόλεμο, τις ανθρώπινες σχέσεις και άλλες θεματικές που μπορούν να περιβάλλουν την λέξη ”φόβος”. Επίσης, για άλλη μια χρονιά είχαμε την χαρά να συνεργαστούμε με την Δήμητρα Μητσάκη (Balkan Can Kino) η οποία επέλεξε εξαιρετικές ταινίες από το πρόγραμμα του Balkan. Φέτος το πρόγραμμα διακρίνεται για την διαπολιτισμικότητα του και το diversity, όσον αφορά την αναπαράσταση της σεξουαλικότητας, του φύλου και των κοινωνικών τάξεων.
Τοποθεσία: Online event
Ημέρα: 20-28 Ιουνίου
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: queerartsfestival.gr
