Λίγο πριν από την ψήφιση της ισότητας στον γάμο, ζητήσαμε από έξι άτομα να μας γράψουν για την εξαίρεση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής από το σχετικό νομοσχέδιο.
Άννα Απέργη
Πρόεδρος Σ.Υ.Δ.
Ο αποκλεισμός των ΛΟΑΤΚΙ+ προσώπων από την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή γενικότερα, αποτελεί μία ξεκάθαρη διάκριση και φυσικά μία παραβίαση ατομικών/ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν μπορούμε να αποκλείουμε σε συνανθρώπους μας που θέλουν να δημιουργήσουν οικογένειες μέσω αυτής της διαδικασίας, από τη στιγμή που αυτό το δικαίωμα το έχουν κάποιοι άλλοι άνθρωποι. Εάν λοιπόν αυτό το δικαίωμα υπάρχει για μία μερίδα ανθρώπων, θα έπρεπε να υπάρχει για όλους τους συνανθρώπους μας.
Η διάκριση των ΛΟΑΤΚΙ+ από την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή έχει δύο αναγνώσεις. Η πρώτη ότι απαγορεύει σε αυτούς τους συνανθρώπους μας να αποκτήσουν παιδιά μέσω αυτής της διαδικασίας στη χώρα μας, ενώ παράλληλα προτρέπει –μόνο σε όσα άτομα έχουν την οικονομική δυνατότητα- να καταφύγουν στο εξωτερικό προκειμένου να κάνουν αυτή τη διαδικασία, με όποιο οικονομικό κόστος συνεπάγεται όλο αυτό. Δηλαδή εδώ δημιουργείται και ταξικό ζήτημα, εάν κάποιο άτομο έχει πολλά χρήματα να μπορεί να αποκτήσει παιδί, ενώ εάν ένα άλλο άτομο δεν έχει, όχι. Και φυσικά ώ του θαύματος, η πλειοψηφία των ΛΟΑΤΚΙ+ ανήκει στη δεύτερη κατηγορία. Η δεύτερη είναι πως ενώ αποκλείει τα ΛΟΑΤΚΙ+ στο να αποκτήσουν με βιολογικό τρόπο ένα παιδί στη χώρα μας, επιτρέπει σε μία μερίδα των ΛΟΑΤΚΙ+ να γίνουν παρένθετα πρόσωπα που θα κυοφορήσουν ένα παιδί για λογαριασμό ενός cis ετερόφυλου ζευγαριού ή μίας cis ετερόφυλης γυναίκας. Σε απλά ελληνικά: αν μία λεσβία γυναίκα ή ένας τρανς άντρας που δεν έχει μεταβάλει τα στοιχεία του στα δημόσια έγγραφα του και φαίνεται νομικά σε αυτά ως «θήλυ», θα μπορεί να γίνει παρένθετη/ος κυοφόρος. Δεν θα το χαρακτηρίσω εγώ πως ονομάζεται αυτό, θα το αφήσω να το απαντήσουν τα πρόσωπα που θα ο διαβάσουν.
Για εμάς τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Η νομοθεσία για την παρένθετη κυοφορία ισχύει στη χώρα μας από το 2002 και αναμφισβήτητα, είναι μία από τις πιο πρωτοποριακές, αλλά και πιο ανοιχτές νομοθεσίες παγκοσμίως. Το ότι τώρα ξαφνικά μετά από 22 χρόνια ανακαλύψαμε ότι μπορεί να υπάρχει θέμα στην παρένθετη κυοφορία ενόψει του νομοθετήματος για την ισότητα στο γάμο και στην οικογένεια, μόνο γέλωτα μου προκαλεί. Θα μπορούσα να ακούσω πολύ θετικά αφενός να έμπαιναν ακόμη πιο αυστηρές ασφαλιστικές δικλίδες ώστε να δημιουργηθεί ένα ακόμη πιο δυνατό πλέγμα προστασίας και να αυστηροποιηθούν οι ποινές σε περιπτώσεις παρανομίας ή παρατυπίας, αφετέρου να δημιουργηθούν ακόμη πιο δυνατοί και οργανωμένοι ελεγκτικοί μηχανισμοί, προκειμένου να ελέγχεται όσο πιο σωστά γίνεται η όλη διαδικασία. Σε καμία όμως περίπτωση δεν μπορούμε να λέμε ναι στην παρένθετη κυοφορία, αλλά όχι για όλους τους συνανθρώπους μας που θέλουν να γίνουν γονείς. Αυτό αποτελεί ξεκάθαρη διάκριση προς τα πρόσωπα που αποκλείονται από τη διαδικασία και που δεν μπορούν να αποκτήσουν ένα παιδί με φυσικό τρόπο. Οι νομοθεσίες γίνονται για να άρουν διακρίσεις και αποκλεισμούς και όχι για να προσθέτουν. Και φυσικά σε αυτή τη διαδικασία δεν θα πρέπει να εξαιρεθούν τα τρανς και φυλοδιαφορετικά πρόσωπα. Τόσο ως κυοφόρα πρόσωπα, όσο και ως γονείς που θέλουν να αποκτήσουν παιδί μέσω αυτής της διαδικασίας. Ο νομοθέτης θα πρέπει να αναγνωρίσει την περίπτωση που το άτομο που θα κυοφορήσει δεν θα είναι υποχρεωτικά cis γυναίκα, αλλά ενδέχεται να είναι και τρανς άνδρας ή ένα φυλοδιαφορετικό πρόσωπο γενικά με θηλυκά γενετικά όργανα. Επίσης, για τον ίδιο λόγο θα πρέπει να αναγνωρίζεται ότι μία τρανς γυναίκα μπορεί να γονιμοποιήσει άλλη γυναίκα ή τρανς άνδρα. Και να σας υπενθυμίσω εδώ ότι κατά τον Ν.4491/2017 για την νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου δεν απαιτούνται ιατρικές πράξεις, συμπεριλαμβανομένων χειρουργικών επεμβάσεων ή ορμονικών θεραπειών που αποκλείουν την γονιμότητα του τρανς ατόμου.
Θοδωρής Αντωτόπουλος
Δημοσιογράφος LIFO
H παρένθετη μητρότητα είναι γενικότερα ένα λεπτό και πολυδιάστατο ζήτημα για το οποίο υπάρχουν αρκετές ενστάσεις όταν γίνεται επ’ αμοιβή που ξεκινούν από το κατά πόσο η παρένθετη κυοφορία αποτελεί ατομικό δικαίωμα και φτάνουν μέχρι την κοινωνική καταγγελία και τον ηθικό πανικό εξαιτίας της ύπαρξης κυκλωμάτων που εκμεταλλεύονται γυναίκες από χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι διεθνώς λίγες αναλογικά οι χώρες που επιτρέπουν την παρένθετη μητρότητα ή ακριβέστερα κυοφορία, με την Ελλάδα να βρίσκεται ανάμεσα στις μόλις έξι ευρωπαϊκές. Ο νόμος στην Ελλάδα τυπικά επιτρέπει μόνο την αλτρουϊστική παρενθεσία, προβλέπει ωστόσο κάποια εύλογη αποζημίωση για τις παρένθετες έως και 10.000 Ευρώ. Από 2014 η υπηρεσία αυτή προσφέρεται νόμιμα και σε πολίτες τρίτων χωρών, με τον «παρένθετο τουρισμό» να γνωρίζει άνοδο. Υποτίθεται, ωστόσο, ότι σε όσες χώρες επιτρέπουν την παρένθετη κυοφορία, υπάρχουν ή πρέπει να υπάρχουν κάποιοι κανόνες και ελεγκτικοί μηχανισμοί, όπως ακριβώς ισχύει για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και την τεκνοθεσία. Η έλλειψη ή η πλημμελής τους λειτουργία είναι ευθύνη της Πολιτείας και όχι όσων επιθυμούν να αποκτήσουν παιδιά με αυτό τον τρόπο. Εφόσον λοιπόν η Ελλάδα έχει νομιμοποιήσει την παρενθεσία για μια κατηγορία πολιτών της, τα ετερόφυλα ζευγάρια και τις γυναίκες που δεν μπορούν να κάνουν παιδί, είναι ξεκάθαρη διάκριση με ομοφοβικές προεκτάσεις το να αποκλείει μια άλλη, όπως είναι τα ομόφυλα ζευγάρια και κάθε σχετική συζήτηση οφείλει να ξεκινά από τη βάση αυτή. Διάκριση συνιστά, επιπλέον, η μη αναγνώριση των δικαιωμάτων παιδιών που έχουν γεννηθεί από ομόφυλους γονείς με παρένθετη κύηση σε χώρες που αναγνωρίζουν αυτή την επιλογή.
Aγγελική Σουγλέ
Δικηγόρος
Να ξεκινήσουμε από το δεδομένο ότι οι Ν.3089/2002 και 3305/2005 θέσπισαν στην ελληνική έννομη τάξη το πλαίσιο της παρένθετης κυοφορίας. Μετά μάλιστα το Ν.4272/2014 η χώρα μας κατέστη θελκτικός ιατρικός προορισμός και για αλλοδαπές γυναίκες μόνες ή σε σχέση που επιθυμούν να γίνουν μητέρες μέσω παρένθετης κυοφορίας. Οι γυναίκες με έστω και προσωρινή διαμονή στη χώρα μας και εφόσον συντρέχουν ιατρικοί λόγοι μπορούν να υποβάλλουν αίτηση στο αρμόδιο δικαστήριο, το οποίο με δικαστική απόφαση θα τους δώσει την άδεια να “δανειστούν” τη μήτρα κάποιας άλλης. Το κίνητρο της παρένθετης κυοφορούσας είναι αλτρουιστικό και αποκλείει την εμπορευματοποίηση και κάθε οικονομική συναλλαγή. Το τέκνο που προκύπτει μέσω της διαδικασίας αυτής, εγγράφεται απευθείας στο Ληξιαρχείο, ως νόμιμο τέκνο της αιτούσας – μητέρας και του συζυγού/συντρόφου της εφόσον αυτός υπάρχει (Αρ.1464 ΑΚ). Ενώ, λοιπόν, η ελληνική νομοθεσία δίνει την δυνατότητα τόσο σε ημεδαπές, όσο και σε αλλοδαπές γυναίκες να αποκτήσουν το δικό τους παιδί με παρένθετη, αποκλείει διαχρονικά κάθε άλλο άτομο που επιθυμεί να ακολουθήσει την ίδια διαδικασία. Καταλήξαμε να συζητάμε για το σχέδιο νόμου με τίτλο “Ισότητα στον πολιτικό γάμο” αλλά με αστερίσκους που τοποθετούν και πάλι ανθρώπους εκτός πλαισίου ισότητας. Η εξαίρεση αυτή εισάγει κατά την γνώμη διάκριση καθώς τα τέκνα που αποκτούνται από γονείς ανεξαρτήτως φύλου και μέσω παρένθετης κυοφορίας σε αλλοδαπές έννομες τάξεις προβλέπεται να αναγνωρίζονται ισότιμα στη χώρα μας. Αυτή η δυστοκία του νομοθέτη να εφαρμόσει αναλογικά τις διατάξεις της παρένθετης κυοφορίας, που όπως είπαμε ισχύουν ήδη για τις γυναίκες, σε όλα πλέον τα άτομα θα οδηγήσει νομοτελιακά σε μια κατηγοριοποίηση πολιτών δύο ταχυτήτων με διαφορετικά ταξικά χαρακτηριστικά. Θα έχουμε δηλαδή από τη μία τους πλούσιους γονείς, που η οικονομική τους ευμάρεια θα τους επιτρέπει να αποκτήσουν νόμιμα τέκνα ανεξαρτήτως του φύλου τους και από την άλλη τους φτωχούς που θα εκπίπτουν του συγκεκριμένου δικαιώματος.
Βαγγέλης Κοσμάτος
Ψυχολόγος – Υπεύθυνος Συμμαχίας των Φύλων
Τη δεκαετία του ’80 ζήσαμε μια «τρομακτική κατάσταση». Στον τομέα που ρυθμίζει τις οικογενειακές και συντροφικές σχέσεις ψηφίστηκε ο πολιτικός γάμος. «Ιερή αναταραχή» ξέσπασε από κάθε γωνιά του πολιτικού και κοινωνικού βίου. Καθώς κανείς έως τότε δεν γινόταν να φανταστεί ότι θα μπορούσε να τελεστεί πολιτικόςγάμος αντί θρησκευτικού. Χρειάστηκε μια δεκαπενταετία για να τύχει εφαρμογής ένας νόμος που ξεσήκωσε μια ακόμα «θύελλα» στα θεμέλια του γάμου και της οικογένειας. Καθώς κανείς έως τότε δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα υπήρχε η δυνατότητα να ρυθμιστεί η συνύπαρξη των ανθρώπων με ένα σύμφωνο συμβίωσης αντί του γάμου. Πέρασαν άλλα δεκαπέντε χρόνια και μια κυβέρνηση έφερε νόμο που διεύρυνε την εφαρμογή του συμφώνου συμβίωσης και για τις μη ετερόφυλες σχέσεις. Νέα «κοινωνική, πολιτική και θρησκευτική αγανάκτηση» προκλήθηκε, καθώς κανείς έως τότε δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ένα σύμφωνο συμβίωσης θα συμπεριελάμβανε εκτός από τα ετερόφυλα και τα ομόφυλα ζευγάρια.Άλλα δέκα χρόνια κύλησαν και ήρθε η ώρα να διευρυνθεί και ο πολιτικός γάμος ώστε να υπάρξει πλήρης ισότητα στο γάμο. Νέα «κύματα έξαρσης και ταραχής» υψώθηκαν καθώς κανείς έως τότε δεν ήταν δυνατό να φανταστεί ότι θα παντρεύονταν με γάμο εκτός από τα ετερόφυλα και τα ομόφυλα ζευγάρια. Και τα παιδιά; Να υπάρχουν παιδιά; Να μην υπάρχουν παιδιά; Αν υπάρχουν πώς θα υπάρχουν; Ποιος θα τα μεγαλώνει; Και ποιος θα τα γεννά; Και πώς; Τι λέει η φαντασία μας, για μια ακόμη φορά, επ’ αυτού; Μάλλον, θα χρειαστούν άλλα 10-15 χρόνια μέχρι να «ταραχτούν ξανά τα ιερά και τα όσια μας»! Είπαμε: Φαντασία στην εξουσία. Αλλά και μια στάλα επιστήμη, δεν βλάπτει…
Χρυσάνθη Ζαχάρωφ
Δικηγόρος
Yπό διαβούλευση το νομοσχέδιο για την ισότητα στο γάμο με τις τροποποιήσεις των αντίστοιχων διατάξεων του Αστικού Κώδικα και τη ρύθμιση της αναγνώρισης της γονεικότητας σε ομόφυλα ζευγάρια όταν τούτη έχει δημιουργηθεί στο εξωτερικό.
Τοποθετήσεις επί τοποθετήσεων δημοσιογράφων, ηθοποιών, τραγουδιστών, τσαρλατάνων και μη. Συζητήσεις περιπαιχτικές, γεμάτες ηθικολογία στο δρόμο, στις λαϊκές, στα μέσα μαζικής μεταφοράς τους πολίτες της χώρας που αγγίζουν τα όρια του σκοταδισμού, πριν καν τεθεί σε διαβούλευση ο νόμος. Φόβοι για στρατιές γκέι παιδιών από γκέι γονείς. Σύγκληση της Ιεράς Συνόδου για το θέμα που αποφάνθηκε ότι διαφωνεί. Άρνηση βάπτισης των παιδιών των ομόφυλων ζευγαριών. Στον παροξυσμό του φοβικού κλίματος τέθηκε και το ζήτημα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δια της παρένθετης μητρότητας. Δικαίωμα που έχει θεσμοθετηθεί με νόμο από το 2002 και με τροποποιήσεις αυτού κατά την πάροδο των ετών (2005 και 2014-πρόβλεψη παρένθετης μητρότητας και σε κάτοικους του εξωτερικού) ενώ προβλέπεται και η αποζημίωση της παρένθετης μητέρας εφόσον η άδεια για την χρήση αυτού του δικαιώματος είναι κατόπιν έκδοσης δικαστικής απόφασης. Η παρένθετη μητρότητα έως τώρα παραχωρείται ως δικαίωμα σε ετερόφυλα ζευγάρια και σε γυναίκες μόνες. Ξεκαθαρίστηκε υπό τον φόβο των αντιδράσεων, από τους ιθύνοντες του νομοσχέδιου ότι δεν πρόκειται να επεκταθεί και στα ομόφυλα ζευγάρια ή σε μόνους άντρες. Είναι σαφές ότι αυτό το «ξεκαθάρισμα» αποτελεί μία διάκριση, που παραβιάζει το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Και αν πρέπει να τεθεί υπό συζήτηση το θέμα της παρένθετης μητρότητας ως μέσο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, θα πρέπει να τεθεί υπό συζήτηση για όλα τα φύλα και όχι μόνο για τα ομόφυλα ζευγάρια και τους μόνους άντρες.
Οι γονείς ομόφυλοι, ες, @ , τρανς υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν γιατί το όνειρο για μία συντροφική σχέση με παιδιά, είναι όλων και αυτό το όνειρο ξεπέρνα και τους νόμους. Γιατί αυτό το όνειρο είναι η φύση.
Μπέσυ Πολυκάρπου
ανεξάρτητη ερευνήτρια
Η εξαίρεση της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΙΥΑ) από το νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο επισφραγίζει τη διατήρηση των θεσμικών διακρίσεων σε σχέση με τα ομόφυλα ζευγάρια και επιβεβαιώνει ότι η υποτιθέμενη «επιδίωξη της ισοτιμίας όλων των πολιτών» αποτελεί επικοινωνιακό τέχνασμα μέσω της μερικής παραχώρησης κατακερματισμένων δικαιωμάτων. Οι εθνοκεντρικοί λόγοι της κυβέρνησης γύρω από το νομοσχέδιο στόχο έχουν να μειώσουν το πολιτικό κόστος από τους επικείμενους κραδασμούς στους κόλπους της ακροδεξιάς πλατφόρμας της, διατηρώντας παράλληλα την ιδεολογική ηγεμονία στον χώρο του ευρύτερου κέντρου. Οι πολύχρωμες οικογένειες υπήρχαν, υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν, όπως αντίστοιχα και οι queer, τρανς, μη-δυϊκές, λεσβιακές ζωές, οι οποίες ταράζουν τα θεμέλια του τριπτύχου «πατρίς-θρησκεία-οικογένειας» που τόσο πολύ συνεχίζει να αγαπά η ελληνική κοινωνία. Μία κυβέρνηση η οποία θέλει να αυτοαποκαλείται προοδευτική θα όφειλε να έχει ήδη ρυθμίσει πλήρως την ισότητα στον γάμο και την τεκνοθεσία ανεξάρτητα από το πώς θα ήθελαν τα ίδια τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας να ασκήσουν τα δικαιώματά τους. Ωστόσο, οι πολλαπλές καθυστερήσεις, καθώς και οι πολιτικές εκπτώσεις, όπως εν προκειμένω η εξαίρεση της ΙΥΑ από το νέο νομοσχέδιο, καθιστά σαφές ότι κύριο μέλημα της κυβέρνησης αποτελεί η αναπαραγωγή του λευκού αρτιμελιστικού cis ετεροφυλόφιλου παραγωγικού προτύπου πολίτη, η συντήρηση εθνοκεντρικών αξιών που μεταφράζονται σε εμπόδια για τη δημιουργία διαφορετικών μορφών οικογενειών και πολιτών, ενώ παράλληλα οι επικλήσεις στις «ευρωπαϊκές αξίες» αποτελούν δεσμεύσεις μόνο κατά συνθήκη.
