Ενδιαφέρεται ο κόσμος των dating apps για τις διεκδικήσεις της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας; Όταν ψάχνεις για σεξ στο Grindr, στο Romeoή στο Tinderκαι σε ρωτήσει κάποιος για το αν είσαι υπέρ της παιδοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια θα τον μπλοκάρεις ή θα του απαντήσεις με άνεση; Τα παραπάνω ερωτήματα απασχόλησαν τη συντακτική ομάδα του Antivirus γι΄αυτό και αποφάσισε να πραγματοποιήσει το δικό της “κοινωνικό πείραμα” για να τα απαντήσει.
Το πείραμα…
Πραγματοποιήθηκε σε διάστημα 9 ημερών (12-20 Σεπτεμβρίου) από τρία άτομα (Πέτρος, Ζακ και Χριστίνα), σε τυχαίο δείγμα από χρήστες όλων των σεξουαλικών προσανατολισμών και ηλικιών στις εφαρμογές Grindr, Romeo και Tinder. Η αποστολή των μηνυμάτων έγινε από επώνυμα προφίλ των ίδιων των συντακτών του περιοδικού, με φωτογραφία τους. Κατά την προσέγγιση των χρηστών επιλέχθηκε το περιβάλλον και η «γλώσσα» της κάθε εφαρμογής και όχι η επιστημονική μέθοδος του ερωτηματολογίου. Οι μόνοι περιορισμοί στην επιλογή του δείγματος ήταν η περίπτωση των διερχόμενων τουριστών από την Ελλάδα, καθώς και ατόμων που ήδη γνωρίζαμε εκ των προτέρων τις απόψεις τους. Επίσης, στα προφίλ δεν υπήρχε από πριν επεξηγηματικό κείμενο για τους σκοπούς της έρευνας, ούτε προϊδεάζαμε τους χρήστες πριν προχωρήσουμε στις ερωτήσεις. Τους ερχόταν λίγο… ξαφνικό! Σε κάθε περίπτωση, εάν μας ρωτούσε κάποιος το σκοπό των ερωτήσεων, απαντούσαμε με ειλικρίνεια.Τέλος, πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν είμαστε «αγίες» και υπήρξαν φορές που μας έστελνε κάποιος μήνυμα ή φωτογραφία και… προτιμούσαμε να συνεχίσουμε την κουβέντα για γνωριμία, παρά για το σκοπό της έρευνας! Τα ερωτήματα που απασχόλησαν τη συντακτική ομάδα του Antivirus και τα απηύθυνε στους χρήστες αυτών των εφαρμογών, είχαν άξονα τέσσερις θεματικές ενότητες, που αφορούν τις βασικές διεκδικήσεις της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.Η πρώτη θεματική ήταν η επέκταση του πολιτικού γάμου και στα ομόφυλα ζευγάρια και η δεύτερη η νομιμοποίηση της παιδοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια. Στη συνέχεια, ρωτήθηκαν εάν γνωρίζουν για την ταυτότητα φύλου και τι σημαίνει η νομική αναγνώρισή της και, τέλος, για το πόσο ενημερωμένοι είναι για τον ιό HIV και τα άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Σημαντικές επισημάνσεις
Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύαμε για τις αντιδράσεις που θα συναντούσαμε ρωτώντας τους χρήστες για τα συγκεκριμένα θέματα, υπήρχε μία σχετική προθυμία για απάντηση, η οποία τις περισσότερες φορές εκφραζόταν και θετικά. Βεβαίως, υπήρξαν και τα ευτράπελα, οι περίεργες απαντήσεις και οι… αναπάντεχες γνωριμίες, αλλά τελικά όλα είναι μέσα στο «παιχνίδι» των dating apps. Πάντως, τα πρώτα συμπεράσματα που βγάλαμε όταν τελειώσαμε τη συλλογή των απαντήσεων ήταν ότι: α) σαφέστατα η προθυμία για απάντηση σχετιζόταν με το αν το άτομο στο οποίο απευθύναμε την ερώτηση θεωρούσε ελκυστική ή όχι τη φωτογραφία και τα στοιχεία του προφίλ του ερευνητή-δημοσιογράφου. β) Υπάρχουν πολλοί χρήστες των dating apps που δεν ενδιαφέρονται μόνο για σεξ και έχουν πολιτική συνείδηση. γ) Εάν ρωτάς στο Grindr «είσαι υπέρ του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών» δεν σημαίνει ότι καταστρέφεις την προοπτική για γνωριμία.
Τα αποτελέσματα
Το δείγμα μας αποτελούνταν από 200 άτομα-χρήστες των εφαρμογών Grinder, Romeo και Tinder. Ο σεξουαλικός προσανατολισμός των ατόμων ήταν γκέι ως επί το πλείστον, άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (158) και στρέιτ άνδρες (42). Η δεύτερη ομάδα προερχόταν από την εφαρμογή Tinder. Συνολικά απάντησε στις ερωτήσεις – τουλάχιστον σε μία από τις τέσσερις – το 39% των ατόμων. Εάν περιορίσουμε τις απαντήσεις στους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, τότε το ποσοστό πέφτει στο 27%. Ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι στους στρέιτ άντρες απηύθυνε τις ερωτήσεις γυναίκα. Επίσης, και τα δύο προφίλ των ανδρών δημοσιογράφων που απηύθυναν ερωτήσεις σε γκέι άνδρες περιείχαν πληροφορίες που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να απωθούσαν από την απάντηση τους ερωτώμενους. Στα άτομα που δεν απάντησαν, υπήρξαν και 15 «μπλοκ» από τα 200 άτομα στα οποία απευθυνθήκαμε, δηλαδή ένα ποσοστό 7,5%. Επίσης, ένα και μοναδικό άτομο, αφού απάντησε, έριξε μπλοκ στο δημοσιογράφο που του απηύθυνε τις ερωτήσεις. Όσον αφορά στο ερώτημα εάν είναι υπέρ της ισότητας του πολιτικού γάμου ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών, το 82% δήλωσε ναι, το 7% όχι και το 11% κάτι ουδέτερο ή δεν ήθελε να πάρει θέση. Εάν δούμε μόνο τις απαντήσεις των ΑΣΑ (άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες).
Όσον αφορά στο ερώτημα εάν είναι υπέρ της παιδοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια το 56% δήλωσε ναι, το 26% όχι και το 18% κάτι ουδέτερο ή δεν ήθελε να πάρει θέση. Η συντριπτική πλειοψηφία όσων απάντησαν «όχι» προέρχεται από την ομάδα των στρέιτ ανδρών. Αν δούμε τα ποσοστά των απαντήσεων στους ΑΣΑ, αυτά διαμορφώνονται ως εξής: Το 68% είναι υπέρ της παιδοθεσίας, το 5% κατά και το 27% απάντησε κάτι ουδέτερο ή άλλο. Όσον αφορά στο ερώτημα εάν γνωρίζουν τι είναι η ταυτότητα φύλου το 44% δήλωσε ναι, το 46% όχι και το 10% κάτι άλλο. Στους ΑΣΑ η γνώση περί της ταυτότητας φύλου είναι κάπως συχνότερη, καθώς έφτανε το 50% των ερωτηθέντων, ενώ το 36% δεν γνώριζε. Όσον αφορά στο ερώτημα εάν είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τον ιό HIV, το 46% δήλωσε ναι ή μάλλον ναι και το 54% όχι ή μάλλον όχι. Στους ΑΣΑ το επίπεδο ενημέρωσης για τον HIV ήταν υψηλότερο και έφτανε το 58%.
Ειδικότερη ανάλυση για τους στρέιτ άντρες (μέσω Tinder)
Ρωτήσαμε 42 άτομα και μας απάντησαν 35, εκ των οποίων οι 32 απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις.
Για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών 28 άτομα απάντησαν θετικά — να σημειωθεί πως 9 από αυτούς ένιωσαν την ανάγκη να ξεκαθαρίσουν αμέσως μετά πως οι ίδιοι είναι στρέητ για να “μην τους παρεξηγήσουμε”. Οι 3 απάντησαν εντελώς αρνητικά χαρακτηρίζοντάς το “ανωμαλία” και πολλά χειρότερα και οι υπόλοιποι τοποθετήθηκαν κάπου γύρω από το “ας κάνει ο καθένας στο κρεβάτι του ό,τι θέλει αλλά να μην ενοχλεί”.Για την τεκνοθεσία προφανώς όσοι απάντησαν αρνητικά στο γάμο, στην τεκνοθεσία ήταν δύο φορές κάθετα αντίθετοι, σε βαθμό που το ζήτημα τους προκαλούσε μέχρι και οργή. 17 απάντησαν θετικά, και μόλις 4 ήταν αβέβαιοι, ισχυριζόμενοι πως θα είναι επικίνδυνο για τα παιδιά και πως η επιστήμη πρέπει να το “ερευνήσει” (;) περισσότερο. Για την ταυτότητα φύλου, 14 άτομα απάντησαν σωστά — σε γενικές γραμμές, χωρίς να είναι και πολύ βέβαιοι — ενώ οι υπόλοιπες απαντήσεις κυμάνθηκαν στο ότι ταυτότητα φύλου είναι το αν είναι κάποιος γκέι ή στρέιτ, στο “δεν γνωρίζω” και σε μία μόνο τρανσφοβική απάντηση.
Για την οροθετικότητα 6 ακόμα άτομα από τα 32 δεν απάντησαν καθόλου. Θέλουμε να πιστεύουμε, ο λόγος ήταν το ότι αυτή η ερώτηση ήταν η τελευταία στη σειρά που τους ρωτούσαμε και ίσως είχαν κουραστεί να απαντούν, αλλά μάλλον δεν ήταν μόνο αυτό. 9 απαντήσεις τάχθηκαν στο ότι θα έμεναν δίπλα στη σύντροφό τους χωρίς κανένα πρόβλημα, και οι υπόλοιπες είτε είπαν πως δεν θα επέλεγαν να κάνουν σχέση/σεξ με οροθετικό είτε πως δεν γνωρίζουν γιατί η ερώτηση τους φαίνεται πολύ δύσκολη. Ένας δεν κατάλαβε τι εστί hiv και έπρεπε να πούμε “aids”. Η καλύτερη απάντηση δόθηκε από κάποιον που είπε πως αν μάθαινε πως η σύντροφός του είναι οροθετική, θα φρόντιζε να μάθει όσα περισσότερα γίνεται για την οροθετικότητα, ώστε να καταφέρει να της σταθεί καλύτερα, και παράλληλα θα εξεταζόταν και θα προέτρεπε πιθανές ερωτικές συντρόφους με τις οποίες είχε έρθει σε επαφή να εξεταστούν και αυτές. Σημείωση: Το άθροισμα όσων απάντησαν δεν αντιστοιχεί στο άθροισμα των απαντήσεων ανά ερώτηση, διότι υπήρχαν πολλά άτομα που δεν απαντούσαν σε όλες τις ερωτήσεις, αλλά παρ’ όλ’ αυτά εντάξαμε τις απαντήσεις τους στην έρευνα.
Συμπέρασμα
Κατ’ αρχάς υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό ανδρών που κάνουν σεξ με άνδρες και στρέιτ ανδρών που μπορούν να συζητήσουν μέσα στα dating apps και κάτι πέρα από το σεξ ή έστω τη γνωριμία με το συνομιλητή τους. Αυτό είναι το ενθαρρυντικό στοιχείο. Το μεγαλύτερο ποσοστό αποδοχής ανάμεσά τους, έχει η ισότητα του πολιτικού γάμου (82%), ενώ η παιδοθεσία φτάνει το 56%, με το μεγαλύτερο ποσοστό του «ναι» να προέρχεται από ΑΣΑ. Όσον αφορά την ταυτότητα φύλου τα πράγματα είναι κάπου στη μέση. Σαφώς το νομοσχέδιο για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, που βρίσκεται υπό ψήφιση αυτές τις μέρες και η εν εξελίξει συζήτηση έχει βοηθήσει στην ενημέρωση του κόσμου, αλλά η κορύφωσή της έγινε μετά τη λήξη της έρευνας. Γι’ αυτό υπάρχουν και τα μοιρασμένα αποτελέσματα μεταξύ της γνώσης και της άγνοιας περί του ζητήματος. Τέλος, στο θέμα του ιού HIV, οι ερωτηθέντες ΑΣΑ φαίνεται να είναι πολύ περισσότερο ενημερωμένοι σε σχέση με τους στρέιτ άντρες, πράγμα που δείχνει ότι τουλάχιστον η ενημέρωση ανάμεσα στα γκέι άτομα έχει αποδώσει, αν και υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Βέβαια, σε αυτό υπεισέρχεται και ο παράγοντας της γνώσης που ενδεχομένως να ταυτίζεται στο μυαλό κάποιων ότι έχει σχέση με το αν είναι φορέας του ιού ή όχι. Οπότε κάποιοι να είπαν ότι ίσως δεν ήταν επαρκώς ενημερωμένοι, προκειμένου να μη νομίσει ο συνομιλητής τους ότι είναι οροθετικοί.
Προσωπικές εμπειρίες
Πέτρος: Βγήκα και δύο ραντεβού χωρίς να ρωτήσω “τι ψάχνεις;”
Η αλήθεια είναι ότι λίγες μέρες πριν αναλάβω αυτό το αφιέρωμα μαζί με τον Ζακ και τη Χριστίνα, είχα αποφασίσει να απεξαρτηθώ από τα dating apps. Και το λέω με κάθε συναίσθηση του τι σημαίνει απεξάρτηση. Είχα φτάσει σημείο να προσποιούμαι κάποιος που δεν είμαι μόνο και μόνο για να είμαι αρεστός, μέχρι να τσεκάρω το κινητό μου και τον υπολογιστή για μηνύματα, ακόμα και κατά τη διάρκεια της δουλειάς. Είχα αποφασίσει ότι θα περιορίσω τη χρήση τους σταδιακά σε μερικά λεπτά της ώρας, μία φορά την εβδομάδα. Πιστεύω ότι θα τα κατάφερνα, ήμουν σε καλό δρόμο, όπως όταν αποφασίζεις να κόψεις σταδιακά το τσιγάρο. Εξάλλου είχα συνειδητοποιήσει σχεδόν από την αρχή ότι όλη αυτή η «straight acting» κυριαρχία, η έννοια της εχεμύθειας πίσω από τις κλειστές ντουλάπες και η σχεδόν μονομανής λατρεία του λευκού πούτσου – και του μαύρου με όλες τις ρατσιστικές προεκτάσεις που δεν είναι της ώρας – δεν μου ταίριαζε. Επειδή μάλιστα έγραφα στο προφίλ μου (στο Romeo) ότι δεν μου αρέσουν οι straight acting και ότι δεν θέλω ούτε καν να μου μιλάνε όσοι αυτοπροσδιορίζονται έτσι, είχα προτείνει να φτιάξουμε ο καθένας ξεχωριστό προφίλ, ειδικά για την έρευνα, που να μην αποθαρρύνει κανένα. Αποφασίσαμε τελικά να κρατήσουμε ο καθένας το δικό του προφίλ. Εγώ, μάλιστα, άλλαξα και τη φωτογραφία μου και στο Grindr και στο Romeo. Στο Tinder χρειάστηκε να φτιάξω προφίλ, γιατί ποτέ δεν το είχα χρησιμοποιήσει. Φάνηκε ότι υπήρχε ανταπόκριση, καταρχάς από τη φωτογραφία. Υπήρχαν πολλά άτομα, άγνωστα εντελώς σε μένα, που ήθελαν μία κανονική κουβέντα, στα πλαίσια του «καλησπέρα, τι κάνεις;» και όχι με πρώτη ερώτηση το γνωστό «καύλες;» Και όταν έφτανε η κουβέντα, συνήθως στα 2-3 πρώτα μηνύματα στο «να σου κάνω 4 ερωτήσεις;» ή στο θέμα του γάμου και της παιδοθεσίας, δεν με μπλόκαραν ούτε αγνοούσαν το συνομιλητή τους. Περισσότεροι, στην πραγματικότητα, αγνόησαν το «καλησπέρα τι κάνεις;» από αυτούς που αδιαφόρησαν για το «καλησπέρα, να σου κάνω 4 ερωτήσεις;». Υπήρξαν βέβαια και οι περιπτώσεις που μου ζητούσαν αντάλλαγμα το σεξ για να απαντήσουν. Ειδικά η πρώτη συνομιλία στο Grindr ήταν αυτή:
– Γεια, τι ψάχνεις;
– Αυτή τη στιγμή ψάχνω απαντήσεις σε κάποια θέματα.
– Καλά, οκ, εγώ έχω καύλες, να θες έλα να ξεκαυλώσουμε και μετά βρίσκεις τις απαντήσεις.
– Μία προκαταρκτική ερώτηση: Πιστεύεις στην ισότητα του πολιτικού γάμου μεταξύ ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών;
– Φίλε, να συναντηθούμε να με γαμήσεις και μετά θα σου απαντήσω όσο θες.
Δεν αποθαρρύνθηκα, όμως και είδα ότι ήταν από τις εξαιρέσεις. Μάλιστα, δύο από τους χρήστες μου απάντησαν κανονικά και χωρίς να μου βάλουν κανέναν όρο, μου ζήτησαν μετά να βγούμε ραντεβού. Ούτε στα πλαίσια ανταλλαγής τύπου «σου απάντησα-θα βγούμε», ούτε κάτι άλλο περίεργο. Με πολύ ωραίο τρόπο μου ζήτησαν να βγούμε ραντεβού, έτσι ώστε να μην μπορώ να αρνηθώ. Το δικό μου, προσωπικό, συμπέρασμα είναι ότι μάλλον χρησιμοποιούσα με λάθος τρόπο τα dating apps. Σαφέστατα, θα περιορίσω τη χρήση τους, αλλά δεν θα τα καταδικάσω συλλήβδην επειδή κάποιοι χρήστες τα χρησιμοποιούν έτσι όπως τα χρησιμοποιούν.
Ζακ: Δεν έχω πρόβλημα με τα dating apps, έχω και φίλους που τα χρησιμοποιούν
Αχ αυτά τα dating apps, οι εφαρμογές που όλοι αγαπάμε να μισούμε.Οι σχέσεις μου μαζί τους δεν έχουν υπάρξει οι καλύτερες και τα αποτελέσματα που έχω χρησιμοποιώντας τα είναι πιθανότερο να μην είναι τα επιθυμητά από το να είναι. Όχι ότι έχω πρόβλημα με τα dating apps, έχω και φίλους που χρησιμοποιούν dating apps αλλά δεν είναι τόσο «no fats no femmes» και «μόνο υγιείς και καθαροί» όσο πολλοί από τους χρήστες τους. Άρα πολλές φορές τα απογοητεύω και με απογοητεύουν. Είχε λοιπόν για μένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον να τα χρησιμοποιήσω και με έναν άλλο τρόπο, να προσεγγίσω αυτούς τους χρήστες για να τους κάνω ερωτήσεις σχετικά με τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα και την γνώμη τους γι’ αυτά. Η αλήθεια είναι πως περίμενα πολύ μικρότερη και πιο αρνητική ανταπόκριση από αυτή που είχα, δεδομένου και ότι λόγω του προφίλ μου που είναι πολύ «ακτιβιστικό» για τα γούστα των περισσοτέρων, πράγμα που με εξέπληξε ευχάριστα (χωρίς βέβαια να λείψουν και οι αρνητικές, οι «κουλές» απαντήσεις, τα μπλοκαρίσματα και η απαξίωση). Σεξ μπορεί να μην έκανα (και να μειώθηκαν και οι πιθανότητες μου να κάνω στο μέλλον «ενοχλώντας» άλλους χρήστες με τα ακτιβιστικά μου) αλλά ήταν ωραίο να δω ότι ακόμα και εκεί, ακόμα και την ώρα που ο άλλος έχει μπει να ψάξει για σεξ, υπήρξε – όσος υπήρξε – κόσμος που ασχολήθηκε. Και που από τις απαντήσεις που πήρα οι περισσότερες ήταν θετικές. Υποθέτω βέβαια ότι αυτό συνέβη και επειδή οι περισσότεροι από όσους είναι αρνητικοί δεν θα έμπαιναν καν στον κόπο να στείλουν μια απάντηση.
Χριστίνα: Για στρέιτ καλοί ήταν…
Η εμπειρία της όποιας πολιτισμένης επικοινωνίας χωρίς κύματα σεξισμού ανάμεσα σε μία γυναίκα και έναν cis straight άντρα κορυφώνεται σε δυσκολία μέσα στα dating apps. Άλλες φορές ήταν αστείο, άλλες ανεκτό. Για να μην αναφέρω μόνο τα αρνητικά όμως, έμεινα θετικά εντυπωσιασμένη από τον αριθμό των ατόμων που γνώριζαν με μεγάλη σαφήνεια τον ορισμό του τι εστί ταυτότητα φύλου, και την αναγκαιότητα της νομικής αναγνώρισής της. Ως πιο αυθαίρετο συμπέρασμά μου, θα έλεγα πως η αυξανόμενη ορατότητα της κοινότητας και των διεκδικήσεών της τα τελευταία χρόνια φαίνεται να “πιάνει τόπο” στις συνειδήσεις. Θεωρώ πως τα παλιότερα χρόνια υπήρχε ένα έντονο στίγμα γύρω από την υποστήριξη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας από μη-LGBTQ+ άτομα, ειδικά λόγω της εύθραυστης αρρενωπότητας των cis straight αντρών που συχνά φοβόντουσαν στο παρελθόν πως αν ταχθούν υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα “κατηγορηθούν” πως “είναι γκέι και οι ίδιοι” και άλλα ωραία ομοφοβικά αλλοπρόσαλλα. Η επικοινωνία μου με χρήστες του Tinder μου έδειξε πως η πλειοψηφία των νέων αντρών (22-35 ετών) είναι υπέρ του γάμου μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φύλου, και διαφωνούν σε σημαντικό βαθμό με την εκκλησιαστική εναντίωση στο γάμο και το σύμφωνο συμβίωσης. Δυστυχώς, το ίδιο δεν ισχύει και για την τεκνοθεσία, καθώς ακόμα και οι πιο “ανοιχτόμυαλοι” συνομιλητές μου, εξέφρασαν την ανησυχία τους για “επικινδυνότητα” μίας τέτοιας εξέλιξης, φοβούμενοι πως ένα παιδί μπορεί να “παρασυρθεί” ή να ζήσει μία “μη-φυσιολογική” ζωή.
Στο ζήτημα της οροθετικότητας, η ανάγκη για ενημέρωση ήταν προφανής, καθώς όσοι γνώριζαν τους τρόπους μετάδοσης και προφύλαξης, ήταν καθόλα πρόθυμοι να κάνουν σχέση ή σεξ με οροθετικό άτομο, ενώ όσοι δήλωσαν πως δεν θα το έκαναν σε καμία περίπτωση, φάνηκε μέσω της συζήτησης πως δεν γνώριζαν ακριβώς περί τίνος πρόκειται.
Πέτρος Αλεξανδρής, Χριστίνα Μίχαλου, Ζακ Κωστόπουλος
