Ο HIV και η ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορία. Ως κοινότητα φέρουμε το τραύμα τόσων απωλειών από το AIDS και του στίγματος που ακόμα αντιμετωπίζουν τα άτομα που ζουν με τον HIV.
από τον Αντώνη Πούλιο & Γιώργο Παπαδοπετράκη*
Ταυτόχρονα, όμως, μέσα από την κινητοποίησή μας αναδείχθηκε η σημασία της αλληλεγγύης και της κοινοτικής δράσης. Χάρη σε αυτές, σε μεγάλο βαθμό, ευαισθητοποιήθηκε η κοινωνία και κινητοποιήθηκε ο ιατρικός κόσμος ώστε σήμερα η αντιρετροϊκή αγωγή έχει καταστήσει τον HIV μια χρόνια κατάσταση υγείας. Αυτή η νίκη είναι επίσης κομμάτι της ιστορίας μας.Σήμερα, μάλιστα, τα άτομα που ζουν με HIV και βρίσκονται υπό αγωγή επιτυγχάνουν μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο, που σημαίνει ότι δε μεταδίδουν τον ιό σε ερωτικούς συντρόφους. Μιλάμε, βεβαίως, για το U = U, και θα συνεχίσουμε να μιλάμε και για αυτό μέχρι να εξαλειφθεί το στίγμα.
Η μετάδοση του στίγματος. Αν πάρουμε για παράδειγμα το σχολείο, τα όποια ψήγματα σεξουαλικής αγωγής αφορούν κατά κανόνα στον HIV, τους κινδύνους και τις συνέπειές του με τρόπο που τρομοκρατεί και στιγματίζει.Στις περισσότερες περιπτώσεις, λοιπόν, τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, και δη οι gay, bi και άλλοι άνδρες και αρρενωπότητες που κάνουν σεξ με άνδρες, έχουμε εκτεθεί ήδη στον HIV πριν καν ξεκινήσει η σεξουαλική μας ζωή, ενίοτε και πριν συνειδητοποιήσουμε τη σεξουαλικότητά μας. Η όποια ορατότητα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας υπάρχει στο σχολείο συχνά περιορίζεται στο ότι «οι ομοφυλόφιλοι είναι πιο πιθανό να κολλήσουν HIV». Αυτή η συνθήκη ισοπεδώνει την ποικιλομορφία ταυτοτήτων, επιτελέσεων και εκφράσεων της κοινότητάς μας σε μία και μοναδική ταμπέλα, «οι ομοφυλόφιλοι», η οποία, επιπρόσθετα, παρουσιάζεται σα να είναι μόνιμα σε κίνδυνο και ταυτόχρονα επικίνδυνη για την υπόλοιπη κοινωνία.
Ο HIV και η ομοκανονικότητα. Κάπως έτσι, ο HIV αποτέλεσε μέσον του εξευγενισμού της μη ετεροκανονικής σεξουαλικότητας. Ένα άτομο το οποίο διαγιγνώσκεται με τον HIV αποκαλείται ανεύθυνο (π.χ. «δεν προσέχουμε» και «πάμε γυρεύοντας»), επικίνδυνο (βλ. «υγειονομικές βόμβες» στην περίπτωση της διαπόμπευσης των οροθετικών γυναικών του 2012), βρώμικο (βλ. σχόλια στο Grindr που ζητούν να είμαστε «καθαροί» και «υγιείς»), σεξουαλικά ασύδοτο (ναι, και slut shaming) και πολλά άλλα.Και, το χειρότερο, τέτοιου τύπου χαρακτηρισμοί δεν προέρχονται μόνο από εκείνα τα ΜΜΕ και τις πολιτικές προσωπικότητες που ήταν ανέκαθεν και παραμένουν καχύποπτα ή και εχθρικά απέναντί μας. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος, προκειμένου να γλιτώσουμε από το στίγμα, να γυρίσουμε την πλάτη στα πιο ευάλωτα μέλη μας, να προσπαθήσουμε να πάρουμε απόσταση, να οχυρωθούμε μέσα σε μία υποτιθέμενη κανονικότητα που δεν τα χωράει.Και όλα αυτά γιατί; Γιατί κάναμε έρωτα, με όποιο τρόπο, για τους όποιους λόγους, με όποιο παρτενέρ, κάναμε έρωτα και τιμωρούμαστε ή και αυτοτιμωρούμαστε για αυτό επειδή μας μεταδόθηκε ένας ιός.
Ο HIV, το chemsex και το στίγμα… πάλι. Το chemsex ήρθε σε μεγάλο βαθμό στη δημοσιότητα σε ένα περιβάλλον ηθικού πανικού, ο οποίος τροφοδοτήθηκε από τη διασταύρωση του στίγματος για τον HIV με αυτό της χρήσης ουσιών. Υπάρχουν πράγματι ενδείξεις κατά τις οποίες η εμπλοκή με το chemsex αυξάνει την πιθανότητα μετάδοσης του HIV, καθώς περιλαμβάνει πολλούς ερωτικούς συντρόφους και, μέσα στην έξαψη της φάσης, μικρότερη πιθανότητα υιοθέτησης ασφαλέστερων σεξουαλικών πρακτικών. Επίσης, γνωρίζουμε και έχουμε ήδη περιγράψει και αλλού το ότι το chemsex είναι μια πρακτική που ελλοχεύει κινδύνους. Αλλά και στον ελληνικό πληθυσμό είναι τεκμηριωμένο ότι το chemsex είναι συχνότερο μεταξύ των gay, bi και άλλων ανδρών που κάνουν σεξ με άνδρες και ζουν με τον HIV.Ωστόσο, σύμφωνα και με πρόσφατη ανασκόπηση του Lancet, η σχέση μεταξύ HIV και chemsex είναι πιο σύνθετη. Η εμπλοκή με το chemsex μπορεί να προηγείται μιας διάγνωσης HIV, αλλά μπορεί και να ξεκινά μετά τη διάγνωση. Ή, πάλι, μπορεί και τα δύο να καθορίζονται από άλλους παράγοντες οι οποίοι, κατά τη γνώμη μας, συνδέονται με τις μορφές που μπορεί να έχει η queer σεξουαλικότητα, την επίδραση του στίγματος και των διακρίσεων, της ομοφοβίας και της ομοκανονικότητας.Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι οι πιο επιτυχημένες υπηρεσίες ανά τον κόσμο σε σχέση με τη φροντίδα ατόμων που έχουν εμπλοκή με το chemsex δεν ήταν μέχρι στιγμής αυτές της απεξάρτησης, αλλά αυτές που παρείχαν σύλλογοι και οργανώσεις ατόμων που ζουν με τον HIV. Τέτοιες οργανώσεις είχαν ήδη ενδελεχή και προσωπική εμπειρία με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κοινότητα, και επομένως είναι σε θέση να στηρίξουν αποτελεσματικότερα τα μέλη της.Όπως και με το AIDS, η κοινότητα φαίνεται να είναι και πάλι η απάντηση. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι τα άτομα που ζουν με HIV και το γνωρίζουν λαμβάνουν την αγωγή τους και έτσι δε μεταδίδουν τον HIV (το U = U που λέγαμε) είτε στα πλαίσια του chemsex είτε οπουδήποτε.
Chemsex και υγεία. Πριν μας παρασύρει ο ηθικός πανικός, λοιπόν, ίσως πρέπει να αναλογιστούμε κάπως νηφάλια (pun intended) τη σύνδεση του HIV με το chemsex. Αν, όπως ορίζει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, υγεία δεν είναι η απουσία ασθένειας αλλά η ύπαρξη βιοψυχοκοινωνικής ευημερίας και ποιότητας ζωής, το ίδιο ισχύει και για τη σεξουαλική υγεία. Σεξουαλική υγεία, δηλαδή, δε σημαίνει απουσία κάποιας σεξουαλικώς μεταδιδόμενης λοίμωξης και άλλων σχετικών θεμάτων αλλά η δυνατότητα να έχουμε σεξουαλική ευημερία και μια ικανοποιητική σεξουαλική ζωή. Πόσο εύκολο μας είναι να το έχουμε αυτό σε ένα σεξιστικό, ομοτρανσφοβικο, στιγματιστικό περιβάλλον; Πόσο ανάγκη έχουμε να αισθανθούμε μια απελευθέρωση, να είμαστε σε θέση να εκφραστούμε σεξουαλικά, να αφήσουμε για λίγο κατά μέρος τα ψυχικά και κοινωνικά «μπαγκάζια» που κουβαλάμε; Πόσοι άνθρωποι που ζουν με HIV συνάντησαν σε ένα περιβάλλον chemsex άλλους ανθρώπους που ζουν με HIV και πέρασαν καλά μαζί τους, ενώ μέχρι τότε ζούσαν απομονωμένοι ή με το φόβο της αντίδρασης των άλλων αν αποκάλυπταν το status τους; Επίσης, πόσοι άνθρωποι διαχειρίστηκαν τις αναστολές τους σε σχέση με το σεξ και ακόμα περισσότερο σε σχέση με το στίγμα του HIV με τη χρήση των chems; Τα ερωτήματα είναι πολλά και οι πιθανές απαντήσεις πολύ περισσότερες – και δεν ευελπιστούμε να τις δώσουμε εμείς εδώ όλες. Ωστόσο, αυτό που ίσως έχει νόημα να σκεφτούμε είναι ότι σε σύνθετα θέματα δεν μπορούν να υπάρχουν απλές απαντήσεις και, σε αυτές τις περιπτώσεις, το ζητούμενο είναι να μπορούμε να συνεχίζουμε να σκεφτόμαστε και αλληλοφροντιζόμαστε. Ίσως το βάρος οφείλει να πέσει στην αντιμετώπιση της ομοφοβίας, της αμφιφοβίας, της τρανσφοβίας, του σεξισμού, του στίγματος: υπάρχει δουλίτσα να γίνει…
Αλληλεγγύη και φροντίδα. Αντί για ηθικό πανικό, κατά συνέπεια, ίσως έχει νόημα ακριβώς να σκεφτούμε όχι μόνο πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις όποιες ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, αλλά τι ενδυνάμωση χρειάζεται η κοινότητά μας, τι βελτιώσεις η κοινωνία στην οποία ζούμε. Καλό είναι την κατεύθυνση αυτή να μας τη δείξουν τα ίδια τα άτομα που ζουν με HIV ή και έχουν εμπειρία chemsex. Ταυτόχρονα, όσα, όσες και όσοι δε ζούμε με τον HIV και δεν κάνουμε χρήση ουσιών, καλό είναι να έχουμε κατά νου τη σημασία της αλληλεγγύης και της έμπρακτης στήριξης. Δεν είναι ευθύνη των ατόμων που ζουν με HIV και κάνουν χρήση να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους και το στίγμα που φέρουν μόνα τους, σαν η καταπίεση που δέχονται και το στίγμα που συνεχίζει να υπάρχει να οφειλόταν σε αυτά τα ίδια. Όχι μόνο δεν έχουν αυτά τα άτομα «προσωπική ευθύνη» για την καταπίεσή τους, αλλά αυτή η καταπίεση δεν είναι παρά μια έκφανση της ομοτρανσφοβίας που μας απειλεί όλα.Καλύτερα να σκεφτούμε: Πόσο εύκολο το κάνουμε στους ανθρώπους γύρω μας να μοιράζονται αυτά που τους απασχολούν ή τους δυσκολεύουν όταν το θελήσουν; Πόσο σταθήκαμε με όσα μέσα ή δύναμη φέρουμε δίπλα σε άτομα που αδικούνται; Πόσες κινήσεις ευγένειας και τρυφερότητας κάναμε, έτσι, επειδή και αυτά είναι σέξυ ή, ακόμα περισσότερο, φτιάχνουν τη μέρα και τη δική μας και των γύρω μας; Όλα αυτά μπορεί να έχουν ένα ρίσκο, αλλά το ρίσκο έχει πολλές φορές και μια καύλα.
Να προσέχουμε ο ένας τον άλλον
Το ChemSex Support είναι η υπηρεσία συμβουλευτικής και μείωσης βλάβης από το ChemSex. Η υπηρεσία παρέχεται και σε άτομα της περιφέρειας. Τηλεφώνησε στο 2103310400 και κλείσε το ραντεβού σου.
Αντώνης Πούλιος, Κλινικός ψυχολόγος, M.S., Ph.D. και ψυχαναλυτής. Επιστημονικός συνεργάτης του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή».
Γιώργος Παπαδοπετράκης, Σύμβουλος εξαρτήσεων. Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή».
