Η συζήτηση έχει ανοίξει για τα καλά. Μέσα στην δίνη του ελληνικού #metoo, όλο και περισσότερες καταγγελίες που αφορούν άνδρες-θύματα σεξουαλικής βίας έχουν έρθει στο φως. Κορωνίδα των καταγγελιών είναι όσα ακούγονται για άνδρα ηθοποιό-σκηνοθέτη, που φέρεται να βίαζε παιδιά-πρόσφυγες κάνοντας χρήση υπηρεσιών κυκλώματος trafficking, ηλικιών 13-15 ετών. Ταυτόχρονα έρχονται στην επιφάνεια περιγραφές για βιασμούς νεαρών ηθοποιών -πάντα από άνδρα/άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας, με ισχυρή θέση στο θέατρο και τους καλλιτεχνικούς κύκλους.
Στα social media, αλλά και σε ορισμένα κεντρικά ΜΜΕ και την τηλεόραση, έχουν αρχίσει να εμφανίζονται τα πρώτα σχόλια που περιγράφουν τον εκάστοτε θύτη ως «ανώμαλο», «ψυχοπαθή», «ψυχολογικά ανισόρροπο». Έχουν αρχίσει επίσης οι συγκρίσεις με άλλες παραβιαστικές συμπεριφορές δημόσιων προσώπων, όπως την γνωστή υπόθεση του Νίκου Γεωργιάδη που έκανε χρήση υπηρεσιών trafficking με ανήλικα αγόρια άνω των 15 ετών (τότε είχαμε σημειώσει ότι κακώς η πράξη είχε χαρακτηριστεί «παιδεραστία», αφού δεν αφορούσε ανήλικα κάτω των 15 ετών, όμως ο χαρακτηρισμός αυτός είχε επικρατήσει στον δημόσιο διάλογο).
Πίσω από τα κοινωνικά αντανακλαστικά που εύλογα εκφράζουν αποτροπιασμό με τις καταγγελίες αυτές, κρύβεται συχνά η αναπαραγωγή ενός καλά εγκαθιδρυμένου στίγματος: του στίγματος που ακολουθεί την ψυχική ασθένεια, καθώς και των βαθιά ομοφοβικών στερεοτύπων. Το στίγμα αυτό φυσικά δεν εγείρεται σε κενό χώρο, μία μακρά ιστορία επιβολής εξουσίας στην σεξουαλικότητα και την «τρέλα», συχνά με τις συστημικά κατασκευασμένες αιτιώδεις συνδέσεις τους, έχει αναλυθεί σε βάθος. Το κίνημα του δεύτερου φεμινιστικού κύματος είχε κληθεί να αντιμετωπίσει τις εσωτερικές συγκρούσεις που έφερνε το επείγον αίτημα των διαθεματικών διεκδικήσεων. Λεσβίες γυναίκες διεκδικούσαν ορατότητα ενός του κινήματος, την ίδια ώρα που οι συντηρητικότερες πλευρές φοβούνταν το στίγμα των κουήρ ταυτοτήτων και τις απομόνωναν. Ταυτόχρονα γυναίκες φεμινίστριες στάθηκαν αλληλέγγυα σε γκέι άνδρες που οδηγούνταν σε καταναγκαστικό εγκλεισμό σε ψυχιατρικές κλινικές, πριν αποπαθολογιοποιηθεί η ομοφυλοφιλία από τους διεθνείς επιστημονικούς φορείς.
Σήμερα, όσο κι αν είναι δεδομένο επιστημονικά ότι η ομοφυλοφιλία δεν αποτελεί ψυχιατρική διαταραχή, όσο κι αν έχουν προχωρήσει οι κινηματικές διεργασίες διεκδίκησης χώρου και ορατότητας και όσο κι αν υπογραμμίζεται ότι οι προκλήσεις ψυχικής υγείας δεν οδηγούν σε ειδεχθή εγκλήματα έμφυλης βίας όπως ο βιασμός (παιδιών ή ενηλίκων), παρ’ όλα αυτά οι διασταυρώσεις των βαθύτερων στερεοτύπων γύρω από την μη ετεροκανονική σεξουαλικότητα, την «τρέλα» και την πατριαρχική βία εξακολουθούν να αναπαράγονται. Ο θύτης, ειδικά όταν η δράση του είχε θύματα αγόρια ή άνδρες, παρουσιάζεται ως «ανώμαλος», «διαστροφικός» και «διαταραγμένος», λέξεις ειδικού βάρους που παραπέμπουν εύλογα σε ομοφοβικά αντανακλαστικά, ενεργοποιώντας συλλογικά τραύματα.
Στο ευρύτερο αυτό πλαίσιο, της απάντησης στο ειδεχθές έγκλημα, αναδύονται επίσης αντανακλαστικά εκδικητικής «δικαιοσύνης»: αρκετοί πολίτες (αλλά και πρόσωπα με δημόσια επιρροή, όπως ένας γνωστός ηθοποιός μέσω του προφίλ του στα social media) κάνουν λόγο για την θανατική ποινή ως κατάλληλο τιμωρητικό μέσο. Κυκλοφόρησαν επίσης αφίσες στοχοποίησης με το πρόσωπο του γνωστού ηθοποιού-σκηνοθέτη, φερόμενου ως δράστη, που εγείρουν αισθήματα αυτοδικίας και λιντσαρίσματος.
Η τοποθέτηση ανάλογων ακραία παραβιαστικών συμπεριφορών και εγκλημάτων στην σφαίρα του εξω-πραγματικού (είτε λόγω της «ανωμαλίας» τους, είτε λόγω της «ασθένειας» που τα προκαλεί, είτε λόγω της εξαιρετικής, απανθρωποποιητικής σιχασιάς που τους αποδίδουμε), είναι και αυτό παγίδα. Οι γκέι άνδρες, οι γυναίκες και οι θηλυκότητες, τα άτομα που αντιμετωπίζουν προκλήσεις ψυχικής υγείας, είναι ομάδες που έχουν γραμμένη στην ιστορία της ύπαρξής τους πρακτικές λιντσαρίσματος, μεθόδων τιμωρητικής «αλλαγής», βασανιστήρια, στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Στο όνομα της ιστορίας αυτής των συλλογικών τραυμάτων διεκδικούν δικαιοσύνη, ορατότητα και καταπολέμηση της πατριαρχικής βίας. Ως καθημερινές επιζώσες, επιζώντες και επιζώντα αυτής της βίας επιζητούν τον τερματισμό επιχειρημάτων και πρακτικών που αναπαράγουν παραβίαση και υποτίμηση της έννοιας της ανθρώπινης ζωής. «Ανώμαλοι» και «ανώμαλες», λεσβίες, τρανς, πού#%δες, κίνκστερς και σαδομαζοχιστές, ψυχικά ασθενείς και άτομα σε διαρκή αγώνα για την αντιμετώπιση προκλήσεων ψυχικής υγείας, είναι κατεξοχήν ομάδες που αρνούνται και καταγγέλουν κάθε αναπαραγωγή βίας, κάθε μη συναινετική αλληλεπίδραση, κάθε κατάχρηση εξουσίας σε βάρος πιο αδύναμων μερών.
Οι θύτες που αναδεικνύονται αυτήν την περίοδο δεν είναι τίποτα από τα παραπάνω -είναι όμως όσα τους αποδίδονται με βάση τις πράξεις τους: βιαστές, κακοποιητές, καταχραστές ισχύος.
Και για αυτά αναμένουμε να τιμωρηθούν.
κείμενο: Έλενα Όλγα Χρηστίδη*
*ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια και επιστημονική υπεύθυνη του Orlando LGBT+
